PEDAGOG - DZIAŁACZ SPOB5CZHI - BIBŁIOTRKARZ
B y ł cz ło w ie k iem dużego f o rm a tu , w ie l
k i e j m ą d ro śc i 1 g łę b o -;
k ie g o s e r c a . Surowy d la s i e b i e , ż y c z liw y lu d z io m , oddany bez r e s z t y p ra c y pedago
g i c z n e j , b i b l i o t e k a r s k i e j i s p o łe c z n e j . Ż a rliw y p a t r i o t a , ś w i a t ł y p e d a g o g , w s p a n ia ły b i b l i o t e k a r z . Je g o b i o g r a f i ę p i s a ł o ż y c i e . Tw arde, surow e i p r a c o w ite .
55
l a t z n ie g o pośw i ę c i ł o ś w ia c ie , b i b li o t e k a r s t w u i p r a cy s p o ł e c z n e j . P rz e z
17
l a t p ia s to w a ł s t a - now lsko D y re k to ra B i b l i o t e k i Głównej ITJCS. B ędąc ju ż na z a s łu ż o n e j e m e r y tu r z e , mimo z łe g o s t a n u z d ro w ia , do o s t a t n i c h ch w il ż y c ia i n t e r e s o w a ł s i ę j e j p ro b lem am i, s ł u ż ą c z o c h o tą swą r a d ą i d o św ia d cz en ie m .Z m a rł; * d n iu 4 l i p c a 1978 r . Mgr T ad eu sz M a ria n S m ółka, em erytow ali; S t a r s z y K u s to s z Dyplomowany, b . C zło n ek S e n a tu lla d e m ic k i e g o 1 D y re k to r B i b l i o t e k i G łów nej UMCS,’ u r o d z i ł s i ę w B ochni k o ło Krakowa 15 s i e r p n i a 1905 r . Wpływ m a tk i P a u l i n ; z Z a c h a r s k ic h - c ó r k i n a u c z y c ie la ludow ego 1 o jc a Ja n a - n a u c zy c i e l a s z k o ły p o w sz e c h n e j, zad ecy d o w ał o Je g o d ro d z e ż y c io w e j, z a in te r e s o w a n ia c h i p o s ta w ie . Wychowany w g łę b o k im p a t r i o t y z mie i w surow ych z a s a d a c h p o z o s t a ł tym walorom w ie rn y do końca ż y c i a . P o u k o ń c z e n iu s z k o ły e le m e n ta r n e j i Państw ow ego Gimnaz
jum K la sy c z n e g o w B ochni z w ynikiem c e lu ją c y m , s tu d i o w a ł w l a t a c h 1922 - 1926 m atem atykę na W y d z ia le F ilo z o f ic z n y m U niw er
s y t e t u J a g i e l l o ń s k i e g o . Tam t e ż z a l i c z y ł dodatkowo se m in a riu m naukoznaw cze z " d z ie jó w u m ie ję tn o ś c i ś c i s ł y c h " u p r o f , d r Lud
w ika B l r k e n o a j e r a . P ocząw szy od d r u g ie g o r o k u s tu d ió w , po ś m ie r c i o j c a , z a r a b i a ł na ż y c ie k o r e p e ty c ja m i. Ten o k re s s t a ł e g o n i e d o j a d a n i a , r u jn u ją c y o rg a n iz m , o d c z u je d o t k li w i e w w ieku d o jr z a ły m . W ro k u 1927 u k o ń c z y ł s t u d i a , w 1954 u z y s k a ł dyplom n a u o z y c i e la s z k ó ł ś r e d n i c h a w r o k u 1952 s t o p i e ń m a g is tr a f i l o z o f i i w z a k r e s i e m a te m a ty k i.
P o g lą d y , postaw a i d z i a ł a l n o ś ć p o l i t y c z n a w ru c h u m ło d z ie żowym n i e u ł a t w i a ł y M u .s t a r t u w wybranym zaw odzie n a u c z y c i e l s k im . Cd w cz esn e j m ło d o ś c i b l i s k i e i.Iu b y ły i d e a ł y r u c h u s o c j a l i s t y c z n e g o m ło d z ie ż y , a w m ia rę d o jr z e w a n ia u m a c n ia ły s i ę Je g o lew icow e p o g lą d y i p r z e k o n a n ia . U ro k u 1925 w s t ą p i ł do Związku n i e z a l e ż n e j m ło d z ie ż y S o c j a l i s t y c z n e j /ZNiJS/ " Ż y c i e " , w y ró ż n ia ją c s i ę a k ty w n o ś c ią w p ro w a d ze n iu s z k o le n i a i d e o l o g ic z n e g o o raz w s p ó łr e d a k c ji i k o lp o r ta ż u odezw i p r o k la m a c ji.
W l a t a c h o s tr y c h k o n f lik tó w k laso w y ch u c z e s t n i c z y ł w s z e r e
g a c h a k ty w is tó w ZBIĆ w s t r a j k u 1 tz w . p o w s ta n iu krakow skim . Na s z c z ę ś c i e n i e z o _ t a ł ro z p o z n a n y , u n ik n ą ł r e p r e s j i 1 u r a to w a ł I n d e k s . V ro k u 1925 w s t ą p i ł w s z e r e g i K o m u n isty cz n ej P a r t i i P o l s k i , z k t ó r e j r a m ie n ia p r z e z b l i s k o dwa l a t a p e ł n i ł obo
w ią z k i r e d a k t o r a o d p o w ie d z ia ln e g o c z a so p ism a KPP "N ow iny".
P r z y n a le ż n o ś ć do ZITJS, KPP i r e d a k c ja "Nowin" z w ró c iły n a N ieg o uwagę ów czesnych w ła d z , zam ykając na d łu g o s z a n s e z a t r u d n i e n i a na s ta n o w is k u n a u c z y c ie la w s z k o l n i c t w i e państwowym.
Ol obaw ie p r z e d r e p r e s j a m i i z k o n ie c z n o ś c i p o d ję c ia p ra c y opuś
c i ł śro d o w isk o k r a k o w s k ie . P r z e z 1 0 l a t p ra c o w a ł w pry w atn y ch ś r e d n i c h s z k o ła c h Bozwadowa, L u b lin a i Zam ościa ja k o n a u c z y c ie l k o n tra k to w y lu b tym czasow y, prow adząc z a j ę c i a z i m a te m a ty k i, f i z y k i , c h e m ii, tow aroznaw stw a i g e o g r a f i i . O p in ie ś z k o ln ę z te g o o k r e s u z g o d n ie u k a z u ją Go ja k o " . . . c z ło w ie k a d u ż e j wie
d z y , u ro d zo n e g o p e d a g o g a , n ie o c e n io n e g o wychowawcę i p r z y j a c i e l a m ło d z ie ż y , oddanego s p o ł e c z n i k a , szanow anego o b y w ate la o n ie s k a z i te ln y m c h a r a k t e r z e . . . "
S z e r o k i w a c h la rz w ykładanych przed m io tó w 1 w rodzona d o c ie k liw o ś ć b y ły I n s p i r a c j ą do s a m o k s z t a łc e n i a , f. ro k u 1933 p o d d a ł s i ę egzaminom z m a tem aty k i i f i z y k i p r z e d Państw ow ą K om isją Eg
z a m in a c y jn ą w P o z n a n iu D la N a u c z y c ie li S z k ó ł ś r e d n ic h i u z y s k a ł dyplom n a u c z y c i e l a . W t r z y l a t a p ó ź n i e j , po dodatkow ych egzam i
n a c h , u z y s k a ł dyplom n a u c z y c ie la s z k ó ł zawodowych. S t a ł y e t a t n a u c z y c ie la w Państwowym Gimnazjum O g ó ln o k sz ta łc ą c y m u z y s k a ł d o p ie r o w ro k u 1 9 3 7 .
P r z e z c a ły o k re s m iędzyw ojenny b r a ł czynny u d z i a ł w le w ic o wym r u c h u n a u c z y c i e l i , sk u p io n y c h w Związku N a u c z y c ie ls tw a P o l s k i e g o . N a le ż a ł do cz ynnych u c z e s tn ik ó w g ło ś n e g o s t r a j k u okupa
cyjnego Związku Nauczycielstwa Polskiego w 1937 r.
W okresie okupacji hitlerowskiej, z ramienia Tajnej Orga
nizacji Nauczycielskiej /TON/, prowadził tajne nauczanie w Za
mościu, Puławach i Bochni.
Ju ż w pierw szym d n iu po w yzw oleniu B o c h n i, 21 I 194-5 r . s t a n ą ł n a p o s te r u n k u szkolnym w r o l i n a u c z y c ie la te g o samego gim nazjum , k t ó r e p r z e d l a t y sam u k o ń c z y ł. N ie tr w a ło t o d łu g o , bowiem ju ż w czerw cu te g o ż ro k u z o s t a ł pow ołany na sta n o w is k o w iz y t a to r a w K u ra to riu m O kręgu S zk o ln e g o L u b e ls k ie g o . S ta n o w is ko t o ł ą c z y ł z f u n k c j ą o r g a n i z a t o r a i d y r e k to r a , p ie r w s z e j w L u b l i n i e P aństw ow ej S z k o ły P ra c y S p o łe c z n e j T ow arzystw a U niw er
s y t e t u R o b o tn ic z e g o /T U R /. N ie p r z e c i ę tn e w alo ry o s o b i s t e , g ł ę boka w iedza i w ie l k ie zaan g ażo w an ie we w szy stk o w co w ie r z y ł i r o b i ł , w y ró ż n ia ły Go w o to c z e n iu . P o w ie rz a n o Hu w ięc nowe o b o w ią z k i: n a c z e ln ik a w y d z ia łu , p rz e w o d n ic z ą c e g o P aństw ow ej K o m is ji V .e ry fik a c y j n o - K n a l i f i k a c y j n e j p rz y KOS d l a kandydatów do s z k ó ł w yższych, z a s tę p c y k ie ro w n ik a W ydziału O św iaty PT.TtN, ' w ic e k u r a to r a .
W ro k u 1952 T adeusz M arian Smółka r o z p o c z ą ł nowy e t a p w swoim ż y c iu zawodowym, p r z e c h o d z ą c , na w niosek r e k t o r a U niw er
s y t e t u M a rii C u r ie S k ło d o w s k ie j, do p ra c y w b i b l i o t e k a r s t w i e . Po ro k u p ra c y w r o l i k u s to s z a M i n i s t e r S z k o ln ic tw a U yższego p o w o ła ł Go na D y re k to ra B i b l i o t e k i Głównej ULICS, k t ó r e t o s t a now isko p ia s to w a ł do c h w il i p r z e j ś c i a na e m e ry tu rę w ro k u 1 9 7 0 . ha tym s ta n o w is k u zaowocowały t e ż w p e ł n i Je g o e r u d y c y jn a , g łę b o k a w iedza i b o g a te d o ś w ia d c z e n ie . U p ra w ia ją c w n a u c z a n iu d y s c y p lin y ś c i s ł e b y ł zarazem w ielk im h u m a n is tą i m iło śn ik ie m
k s i ą ż e k . One t e ż z n a l a z ł ; w Nim n a jg o d n ie j s z e g o p r o t e k t o r a . P o z a c o d z ie n n ą p r a k ty k ą i s a m o k sz ta łc e n ie m z g ł ę b i ł tr u d n e t a j
n i k i w iedzy b i b l i o t e k a r s k i e j na dłuższym s t a ż u w B i b l i o t e c e J a g i e l l o ń s k i e j . Tam że, w ro k u 1954-* z ł o ż y ł z w ynikiem b a rd z o dobrym egzam in b i b l i o t e k a r s k i d ru g ie g o s t o p n i a , n a b y w a ją c , po z w e ry fik o w a n iu , t y t u ł b i b l i o t e k a r z a dyplom owanego.
J a k ż e sk ro m n ie p r z e d s t a w i a ł s i ę b i l a n s o tw a r c ia k a d e n c ji D y re k to r a T ad eu sza M ariana Sm ółki w B i b l i o t e c e G łów nej UilCS.
P r z e j ą ł w r . 1952 k s ię g o z b i ó r l i c z ą c y 34 000 woluminów, p o zo s
t a w i ł n a s tę p c y 540 146 w o l. i j e d n . o b lic z e n io w y c h w r . 1970;
1 4 —to osobowy p e r s o n e l r o z r ó s ł s i ę w tym c z a s i e do 99 osób;
3 - o d d z ia ło w ą s t r u k t u r ę o r g a n iz a c y jn ą ro z b u d o -.a ł do 11 o d d z ia łó w , d o s t r z e g a j ą c t r a f n i e p o tr z e b ę i p o w o łu ją c nowe k i e r u n k i p r a c y , ja k : z b io r y s p e c j a l n e , in f o r m a c ja naukow a, b i b l i o t e k i z a k ła d o w e , p r a c e naukowe i r e p r o g r a f i a . D z ię k i ?ego o so b isty m zabiegom B i b l i o t e k a Główna UJCS u z y s k a ła w r . 1954 p r z y w ile j otrzym yw ania b e z p ł a t n i e e g z e m p la rz a obowiązkowego w s z y s tk ic h wydawnictw PBL. Z a in ic jo w a ł i u s t a w i ł p r a c e wydawnicze b i b l i o t e k i , k t ó r a w k ró tce r o z p o c z ę ła opracowywać i pub lik o w ać b i b l i o g r a f i e , i n f o r m a to r y , wykazy nabytków o ra z rozpraw y z te m a ty k i b ib lio te k o z n a w c z e j i h i s t o r y c z n e j . P o w o ła ł do ż y c ia i w y p ro fi
lo w a ł te m a ty c z n ie k w a rta ln y B i u le t y n B i b l i o t e k i UićCS. P i s a ł sam i z a c h ę c a ł in n y c h , o p u b lik o w a ł 31 a r ty k u ł ó y i ro z p ra w . Ze s z c z e g ó ln ą t r o s k ą z a b i e g a ł o poprawę bazy m a t e r i a l n e j , k t ó r ą p r z e j ą ł w opłakanym s t a n i e . B i b l i o t e k a m i e ś c i ł a s i ę w ró żn y c h p u n k ta c h m i a s t a , z a jm u ją c po k i l k a p o m ie sz cze ń w b a r a k a c h , sz o p a c h , a naw et p iw n ic a c h . N ie s tr u d z e n i e z a b i e g a ł u 'w ła d z o pop
raw ę s t a n u , w ie ń c z ą c t e w i e l o l e t n i e s t a r a n i a budową now oczes
n eg o - je d n e g o z n i e l i c z n y c h w P o ls c e - gmachu b i b l i o t e k i . P rz e c h o d z ą c w r . 1970 na z a s łu ż o n ą e m e ry tu rę p r z e k a z a ł w p e ł n i z o rg a n iz o w a n ą , d o b rz e w yposażoną, o s t a r a n n i e p ro filo w a n y m u n iw ersa ln y m k s ię g o z b i o r z e b i b l i o t e k ę naukow ą. P o z o s ta w ił t e ż l i c z n ą k a d r ę d o sk o n a le w y szkolonych b i b l i o t e k a r z y , godnych n a s tę p c ó w M is tr z a .
Imponował u m i e j ę t n o ś c i ą h a rm o n ijn e g o ł ą c z e n i a p r a c y zawo
dowej i s p o ł e c z n o - p o l i t y c z n e j z p r a c ą n a d samym s o b ą . D z ię k i w e w n ę trz n e j d y s c y p l i n i e i p r a c o w i to ś c i n ie ła t w e o b o w iąz k i Dy
r e k t o r a B i b l i o t e k i G łównej UMCS s p e ł n i a ł w raz ze sprawowaniem w ie l u ważnych f u n k c j i s p o łe c z n y c h i p o lit y c z n y c h . B y ł c z ło n kiem K o m isji E g z a m in a c y jn e j M in is te r s tw a S z k o ln ic tw a G yższego d l a B i b l i o t e k a r z y Dyplomowanych /1 9 5 5 - 1 9 6 0 /, c z ło n k ie m Ko
m i s j i do Spraw B i b l i o t e k Rady G łów nej M in is te r s tw a S z k o ln ic tw a T.yższego /1 9 5 6 - 1.963/* c z ło n k ie m Rady R e d a k c y jn e j "R oczników B i b lio te c z n y c h " /1 9 5 8 - 1 9 7 1 /* cz ło n k ie m k o le g ió w re d a k c y jn y c h :
" K a le n d a rz a L u b e ls k ie g o " o ra z w ie lu in fo rm a c y jn y c h wydawnictw u n i w e r s y t e t u .
U k sz ta łto w a n y j e s z c z e w l a t a c h d w u d z ie sty c h w s z e r e g a c h
" Ż y c ie " i KP? ś w ia to p o g lą d , w p e ł n i zaowocował po wyzwole
n i u . Od z a r a n ia władzy lud o w ej z p a s j ą angażow ał s i ę w p ra c ę id e o w o - p o lity c z n ą w s z e r e g a c h PPH a n a s t ę p n i e PZPR. P r z e z 20 l a t b y ł a g i t a t o r e m , le k to r e m , k o n s u lta n te m W ojew ódzkiego O środ
ka P ro pagandy P a r t y j n e j 71946 - 1 9 6 6 /, w ykładowcą w K a te d rz e P o d staw M a rk sizm u -L en in izu u UuCS /1 9 5 2 - 1 9 5 6 /, w ykładowcą f i
l o z o f i i m a r k s is to w s k ie j w S tudium n a u c z y c ie ls k im /1 9 5 8 - 1 9 6 5 /, cz ło n k ie m K o m ite tu U c z e ln ia n e g o PZPR /1 9 5 5 - 1 9 6 0 /, p r e le g e n tem S to w a rz y s z e n ia A te is tó w i W o ln o m y ś lic ie li /195"* ~ 1 9 7 0 /,
d z ia ła c z e m i w ie l o k r o t n ie w ybieranym cz ło n k ie m w ładz Zw iązku N a u c z y c ie ls tw a P o ls k ie g o /1 9 2 8 - 1 9 7 8 / i S to w a r z y s z e n ia B ib l i o t e k a r z y P o l s k i c h /1 9 5 2 - 1 9 7 8 /, c z ło n k ie m Tow arzystw a P rz y j a ź n i P o ls k o - B a d z ie c k ie j o ra z w ie lu s to w a rz y s z e ń tw ó rc z y c h .
O taczany powszechnym sz ac u n k iem D y re k to r T ad eu sz M arian Smółka c i e s z y ł s i ę ta k ż e uznaniem n ajw y ż sz y c h w ła d z . O trzym ał
w ie le z a s z c z y tn y c h o d zn a cz eń i w y ró ż n ie ń , w tym : M edal 1 0 - l e c i a PEL, Odznakę T y s i ą c l e c i a P ań stw a P o l s k i e g o , Odznakę "Za Z a s łu g i d l a L u b e lsz c z y z n y ” , Medal X X K -lecia PRL, M edal UMCS "Nauka w S łu ż b ie L u d u ", Z ł o t ą Odznakę S to w a r z y s z e n ia B i b l i o t e k a r z y P o l s k i c h , Z ł o t ą Odznakę ZfiP, Z ło ty K rzyż Z a s ł u g i , K rzyż K a w a le rsk i O rd e ru O d ro d z en ia P o l s k i , K rzyż O f i c e r s k i O rd e ru O d ro d zen ia P o l s k i .
X X X
W d n iu 6 l i p c a w gmachu B i b l i o t e k i Głównej UMCS p rz y u l i cy N ow otki 11 w ystaw iono o k r y tą k ire m tru m n ę , p r z y k t ó r e j w arty honorowe z a c i ą g n ę l i p rac o w n icy B i b l i o t e k i , r e k t o r i czło n k o w ie S e n a tu A k ad em ick ieg o . P rz y dreszczowym s z e p c i e ż a ło b n e g o m a rsz a , w m ilczącym p o ż e g n a n iu , p rz e s u w a ł s i ę p r z e d tru m n ą d łu g i k o r o wód p r z y j a c i ó ł , w spółpracow ników , u c z n ió w , s tu d e n tó w , p r z e d s t a w i c i e l i w ładz p o l i t y c z n y c h , a d m in is tr a c y jn y c h i r e p r e z e n ta n tó w zakładów p r a c y . Uformowany p o ch ó d ,, p rz y sm utnych d źw iękach o r k i e s t r y w o jsk o w ej, o d p ro w a d z ił do m ogiły na 'c m e n tarz u p rz y u l i c y L ipow ej i p o ż e g n a ł na zaw sze te g o n i e p r z e c i ę t n e g o C z ło w ie k a , P e d a g o g a , B i b l i o t e k a r z a i S p o łe c z n ik a .
Bene m e r itu s de B i b l i o t h e c a v iv e n d i f i n e ą i n n o s t r a g r a t a memoria non h a b e tl
