A N N A L E S
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K £ O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A
VOL. XLIII, 14 SECTIO H 2009
Wydzia³ Ekonomiczny UMCS
T
AMARAA
NNAG
ALBARCZYKRola kapita³ów w³asnych w gospodarce finansowej banków
The role of equity capital in the financial economy of banks
Abstrakt: W zarz¹dzaniu finansami banków decyduj¹ce znaczenie odgrywaj¹ ród³a finan- sowania dzia³alnoci i ich struktura w powi¹zaniu z wielkoci¹ i struktur¹ aktywów. Z istoty dzia³ania banków wynika finansowanie ich dzia³alnoci g³ównie przez pozyskane kapita³y obce, które stanowi¹ zwykle ponad 90% ich pasywów. Nie oznacza to jednak, ¿e kapita³y w³asne nie maj¹ znaczenia. Pe³ni¹ one wiele funkcji, pocz¹wszy od za³o¿ycielskiej, poprzez ograniczanie aktywnoci banku w operacjach finansowania obcych podmiotów, a¿ do funkcji budowania za- ufania do sektora bankowego. Bank, którego baza kapita³owa jest postrzegana jako adekwatna i zapewniaj¹ca mu bezpieczeñstwo, ma lepsz¹ pozycjê i ³atwiejszy dostêp do rynku finansowego.
Dlatego te¿ wa¿ne wydaje siê podjêcie rozwa¿añ odnonie do wskazania roli kapita³ów w³asnych w gospodarce finansowej banków, co sta³o siê celem niniejszego artyku³u.
KAPITA£Y (FUNDUSZE) W£ASNE JAKO RÓD£O FINANSOWANIA DZIA£ALNOCI BANKU
Equity capital as the sources of financing the banks activity
Wed³ug kryterium przedmiotowego operacje bankowe dzielimy na trzy gru- py: bierne, czynne i us³ugowe.1 Operacje bierne (pasywne) polegaj¹ na groma-
1 Podzia³ operacji bankowych wg przedmiotu na operacje bierne, czynne i us³ugowe jest najczêciej spotykany w literaturze. Por. Elementy finansów i bankowoci, pod red. S. Flejter- skiego, B. wieckiej, CEDEWU, Warszawa 2007, s. 251; Z. K r z y ¿ k i e w i c z, Klasyfikacja operacji bankowych, [w:] Bankowoæ. Podrêcznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego, Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2002, s. 267; J. w i d e r s k i, Finanse banku komercyjnego, Biblioteka Mened¿era i Bankowca, Warszawa 1998, s. 38; L. D z i a w g o, Operacyjna dzia³al-
dzeniu rodków ró¿nych klientów, aby ³¹cznie z w³asnymi zasobami lokowaæ je w zyskownych operacjach czynnych. Znajduj¹ one odzwierciedlenie w pasy- wach bilansu (st¹d ich nazwa), a bank staje siê w nich d³u¿nikiem w stosunku do klientów. S¹ ród³em kosztów zwi¹zanych z pozyskaniem kapita³u i s¹ wykony- wane na w³asny rachunek i ryzyko banku. ród³em kapita³ów obcych pozyski- wanych przez banki w ramach operacji biernych mog¹ byæ:
1) depozyty osób fizycznych i podmiotów instytucjonalnych,
2) lokaty miêdzybankowe bierne, czyli przyjmowane od innych banków, 3) emisja i sprzeda¿ w³asnych papierów wartociowych (obligacji, certyfi- katów depozytowych, bankowych papierów wartociowych),
4) kredyt refinansowy NBP (redyskontowy, lombardowy lub techniczny).
W bilansie banku przyjmuj¹ one postaæ zobowi¹zañ wobec podmiotów sek- tora finansowego, niefinansowego oraz sektora instytucji rz¹dowych i samorz¹- dowych albo z tytu³u emisji papierów wartociowych.
Oprócz kapita³ów obcych, do róde³ finansowania dzia³alnoci banku, po- dobnie jak w ka¿dym przedsiêbiorstwie, zalicza siê fundusze w³asne.
Kapita³ w³asny banku przes¹dza o skali prowadzonej dzia³alnoci. Odpo- wiedni kapita³ w³asny powinien byæ zgromadzony jako jeden z warunków utwo- rzenia banku (funkcja za³o¿ycielska), a w trakcie prowadzenia dzia³alnoci kapi- ta³y w³asne musz¹ byæ równie¿ utrzymywane na wymaganym poziomie. Poza tym wysokoæ kapita³ów w³asnych determinuje mo¿liwoæ powiêkszania przez banki niektórych sk³adników aktywów, np. udzielanych kredytów (limity zaan- ga¿owania).2 Jest to funkcja ograniczaj¹ca w zakresie podejmowania przez ban- ki ryzyka, co ma tak¿e zwi¹zek z funkcj¹ tworzenia zaufania. Limity wymuszaj¹ dywersyfikacjê portfela kredytowego, co powoduje ograniczenie ryzyka kredyto- wego banku. Posiadaj¹c odpowiedni kapita³, bank bêdzie ponadto w stanie ab- sorbowaæ straty, jakie mog¹ powstaæ w toku dzia³alnoci. Takie traktowanie kapita³u jest elementem pasywnej strategii zarz¹dzania ryzykiem bankowym, w przypadku której kapita³ i rezerwy pe³ni¹ rolê swoistego bufora w sytuacji wyst¹pienia ryzyk nierozpoznanych lub le ocenionych, przy wiadomej rezy- gnacji z czêci zabezpieczeñ, tak by nie straciæ szans osi¹gniêcia zysków.3
noæ banku komercyjnego, [w:] Bankowoæ. Podrêcznik dla studentów, pod red. J. G³uchowskie- go, J. Szambelañczyka, wyd. WSB, Poznañ 1999, s. 240 i in.
2 Limity zaanga¿owania finansowego banku w stosunku do jednego podmiotu b¹d grupy podmiotów powi¹zanych kapita³owo lub organizacyjnie okrelane s¹ w relacji do funduszy w³as- nych banku. Por. ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. nr 140, poz. 939 z pón.
zm., art. 71.
3 Por. M. I w a n i c z - D r o z d o w s k a, W. L. J a w o r s k i, Z. Z a w a d z k a, Bankowoæ.
Zagadnienia podstawowe, Poltext, Warszawa 2003, s. 191193 i 235 oraz W. ¯ ó ³ t k o w s k i, Zarz¹dzanie ryzykiem bankowym w praktyce, CEDEWU, Warszawa 2007, s. 28.
200520062007 Nazwa bankuSuma bilansowa w mln z³ Fundusze w³asne w mln z³ Udzia³ w % Suma bilansowa w mln z³ Fundusze w³asne w mln z³ Udzia³ w % Suma bilansowa w mln z³ Fundusze w³asne w mln z³
Udzia³ w % Pekao SA61 972,06142,69,91167 703,76506,89,61123 802,010555,18,53 PKO BP SA91 613,26161,36,73101 246,26622,46,54108 568,719543,38,79 BRE BANK SA32 739,12283,06,97142 330,62975,37,03155 983,013971,17,09 ING BSK SA 42 126,92841,96,75148 488,33000,86,19152 022,411670,83,21 BZ WBK SA29 310,72403,88,20133 041,62861,98,66139 195,213015,97,69 BH SA32 877,63230,69,83136 284,33390,99,35138 025,813111,38,18 Bank Millenium SA22 151,22008,89,07124 692,12168,08,78130 530,112872,39,41 BGK18 346,31995,85,42124 571,41113,84,53127 751,411186,14,27 Kredyt Bank SA20 841,31980,89,50122 232,01981,08,91127 128,212050,67,56 BG¯ SA16 627,31318,77,93118 641,71592,08,54120 281,311720,88,48
Tab. 1. Udzia³ funduszy w³asnych w ród³ach finansowania dzia³alnoci najwiêkszych banków komercyjnych w Polsce Share of equity capital in the sources of financing the activities of major commercial banks in Poland ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie rankingów banków miesiêcznika Bank za lata 2006 i 2007.
Wysokoæ kapita³u w³asnego wp³ywa ponadto na mo¿liwoci inwestowania wolnych rodków oraz stanowi ród³o finansowania maj¹tku trwa³ego i d³ugo- terminowych inwestycji (funkcja finansowania dzia³alnoci). Co prawda, ze wzglêdu na niewielki udzia³ kapita³ów w³asnych w pasywach banków (tabela 1), finansowanie bezporednie ma mniejsze znaczenie ni¿ finansowanie porednie, czyli zdolnoæ do pozyskiwania rodków od innych podmiotów, np. na rynku miêdzybankowym czy rynku pieniê¿nym. Bank ma ³atwiejszy dostêp do rynku finansowego, jeli jego baza kapita³owa jest postrzegana jako adekwatna i za- pewniaj¹ca mu bezpieczeñstwo. Trzeba poza tym pamiêtaæ, ¿e pozyskiwanie funduszy obcych wi¹¿e siê dla banku z ponoszeniem okrelonych kosztów, co nie znaczy rzecz jasna, ¿e kapita³y w³asne takich kosztów nie generuj¹. I tu pojawia siê funkcja kapita³ów w³asnych jako bazy dla podzia³u zysku.4
Nie umniejszaj¹c roli kapita³ów w³asnych, kapita³y obce s¹ jednak g³ów- nym ród³em finansowania dzia³alnoci wykorzystywanym przez banki w ich podstawowej funkcji porednika finansowego. Jak wynika z tabeli 1, stanowi¹ one z regu³y ponad 90% pasywów banku, przy czym ich wielkoæ i struktura ulegaj¹ ci¹g³ym zmianom.
Jak wynika z tabeli 1, w 10 bankach najwiêkszych pod wzglêdem sumy bilansowej udzia³ funduszy w³asnych w ród³ach finansowania dzia³alnoci nie przekracza³ w ¿adnym z analizowanych lat 10%.
W analizowanym okresie w bankach tych ros³a zarówno suma bilansowa, jak i wyposa¿enie w fundusze w³asne. Wyj¹tek stanowi³y dwa banki, w których nast¹pi³ spadek funduszy w³asnych w 2007 roku, tj. ING BSK SA i BH SA.
REGULACJE OSTRO¯NOCIOWE W ZAKRESIE WYMAGANYCH KAPITA£ÓW W£ASNYCH
Prudence regulations relating to required equity capital
Zgodnie z obowi¹zuj¹cymi regulacjami ustawowymi, fundusze w³asne ban- ku obejmuj¹ fundusze podstawowe i fundusze uzupe³niaj¹ce w kwocie nieprze- wy¿szaj¹cej funduszy podstawowych.5
Fundusze podstawowe obejmuj¹6:
1) fundusze zasadnicze banku, które stanowi¹:
w banku pañstwowym fundusz statutowy, zapasowy i rezerwowy,
w banku w formie spó³ki akcyjnej wp³acony i zarejestrowany kapita³ za- k³adowy oraz kapita³ zapasowy i kapita³y rezerwowe, z wy³¹czeniem wszelkich zobowi¹zañ z tytu³u akcji uprzywilejowanych,
4 Ibidem.
5 Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe..., art. 127 ust. 1.
6 Ibid., ust. 2.
w banku spó³dzielczym wp³acony fundusz udzia³owy oraz fundusz zaso- bowy i rezerwowy,
w oddziale banku zagranicznego fundusze okrelone w regulaminie, 2) pozycje dodatkowe funduszy podstawowych, które stanowi¹:
fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko dzia³alnoci ban- kowej,
niepodzielony zysk z lat ubieg³ych,
zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bie¿¹cego okresu, obliczone zgodnie z obowi¹zuj¹cymi zasadami, pomniejszone o wszelkie przewidywane obci¹¿enia i dywidendy, w kwotach nie wy¿szych ni¿ kwoty zweryfikowane przez bieg³ych rewidentów,
inne pozycje bilansu banku okrelone przez KNF7 (tzw. kapita³ krótkoter- minowy okrelony w uchwale KNF nr 380/2008 z 17 grudnia 2008 r.)8,
3) pozycje pomniejszaj¹ce fundusze podstawowe, które stanowi¹:
wartoci niematerialne i prawne wycenione wg wartoci bilansowej,
akcje w³asne posiadane przez bank, wycenione wg wartoci bilansowej i pomniejszone o odpisy spowodowane trwa³¹ utrat¹ ich wartoci,
strata z lat ubieg³ych, strata w trakcie zatwierdzania, strata netto bie¿¹ce- go okresu,
inne pomniejszenia funduszy podstawowych okrelone przez KNF w uchwa- le nr 381/2008 z 17 grudnia 2008 r.9, np. zaanga¿owania kapita³owe banku w instytucje finansowe, kredytowe, banki i zak³ady ubezpieczeñ przekraczaj¹ce
7 Chodzi o Komisjê Nadzoru Finansowego.
8 www.knf.pl, Uchwa³a KNF nr 380/2008 z 17 grudnia 2008 r. w sprawie zakresu i szcze- gó³owych zasad wyznaczania wymogów kapita³owych z tytu³u poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym zakresu i warunków stosowania metod statystycznych oraz zakresu informacji za³¹cza- nych do wniosków o wydanie zgody na ich stosowanie, zasad i warunków uwzglêdniania umów przelewu wierzytelnoci, umów o subpartycypacjê, umów o kredytowy instrument pochodny oraz innych umów ni¿ umowy przelewu wierzytelnoci i umowy o subpartycypacjê, na potrzeby wyznaczania wymogów kapita³owych, warunków, zakresu i sposobu korzystania z ocen, nada- wanych przez zewnêtrzne instytucje oceny wiarygodnoci kredytowej oraz agencje kredytów eksportowych, sposobu i szczegó³owych zasad obliczania wspó³czynnika wyp³acalnoci banku, zakresu i sposobu uwzglêdniania dzia³ania banków w holdingach w obliczaniu wymogów kapita-
³owych i wspó³czynnika wyp³acalnoci oraz okrelenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmo- wanych ³¹cznie z funduszami w³asnymi w rachunku adekwatnoci kapita³owej oraz zakresu, sposobu i warunków ich wyznaczania, par. 5.
9 www.knf.pl, Uchwa³a KNF nr 381/2008 z 17 grudnia 2008 r. w sprawie innych pomniej- szeñ funduszy podstawowych, ich wysokoci, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy podstawowych banku, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupe³niaj¹cych, ich wysokoci, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy uzupe³niaj¹cych banku, pomniej- szeñ funduszy uzupe³niaj¹cych, ich wysokoci, zakresu i warunków pomniejszania o nie fundu- szy uzupe³niaj¹cych banku oraz zakresu i sposobu uwzglêdniania dzia³alnoci banków w holdin- gach w obliczaniu funduszy w³asnych; par. 2 i 5.
okrelone progi, wyra¿one w postaci posiadanych akcji lub udzia³ów, kwot za- kwalifikowanych do zobowi¹zañ podporz¹dkowanych i innego zaanga¿owania kapita³owego w sk³adniki zaliczane do funduszy w³asnych lub kapita³ów tych podmiotów (np. dop³aty na rzecz sp. z o.o.) wg wartoci bilansowej; brakuj¹ca kwota rezerw na ryzyko zwi¹zane z dzia³alnoci¹ banku rozumiana jako ró¿nica pomiêdzy wymaganym odrêbnymi przepisami a faktycznym poziomem rezerw celowych banku i inne pomniejszenia.
Fundusze uzupe³niaj¹ce obejmuj¹10:
1) fundusz z aktualizacji wyceny rzeczowego maj¹tku trwa³ego, dokonanej na podstawie odrêbnych przepisów,
2) za zgod¹ KNF:
okrelon¹ czêæ (max. 50%) dodatkowej kwoty odpowiedzialnoci cz³on- ków w bankach spó³dzielczych (wg z ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjo- nowaniu banków spó³dzielczych, ich zrzeszaniu siê i bankach zrzeszaj¹cych oraz uchwa³y KNF nr 378/2008 z 17 grudnia 2008 r.)11,
zobowi¹zania podporz¹dkowane, rozumiane jako zobowi¹zania z tytu³u przyjêcia przez bank w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji KNF, wydanej na wniosek banku, pomniejszanej na koniec ka¿dego roku w ci¹gu ostatnich 5 lat trwania umowy o 20% tej kwoty, z tym ¿e w banku pañstwowym, w formie spó³ki akcyjnej lub oddziale banku zagranicznego kwota ta nie mo¿e przewy¿szaæ 50% funduszy podstawowych, za w banku spó³dzielczym suma tej kwoty i dodatkowej kwoty odpowiedzialnoci cz³onków nie mo¿e przewy¿- szaæ 50% funduszy podstawowych rodków pieniê¿nych spe³niaj¹cych zgod- nie z umow¹ ³¹cznie nastêpuj¹ce warunki:
w rodki pieniê¿ne przyjêto na okres co najmniej 5 lat (okres umowy), w rodki pieniê¿ne nie mog¹ byæ wycofane z banku przed up³ywem okresu umowy, z tym ¿e na wniosek banku KNF mo¿e wyraziæ zgodê na ich wcze- niejszy zwrot,
w rodki pieniê¿ne podlegaj¹ zwrotowi w ostatniej kolejnoci w przypadku upad³oci banku lub jego likwidacji,
w zwrot rodków pieniê¿nych nie jest zabezpieczony przez bank bezpored- nio, ani porednio,
fundusze tworzone ze rodków w³asnych lub obcych, pod warunkiem ¿e bank mo¿e je dowolnie wykorzystywaæ na pokrycie niezidentyfikowanego ryzy-
10 Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe..., art. 127.
11 Ustawa z 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spó³dzielczych, ich zrzeszaniu siê i bankach zrzeszaj¹cych; Dz. U. Nr 119, poz. 1252, art. 10 ust. 2 oraz www.knf.pl, Uchwa³a KNF nr 378/2008 z 17 grudnia 2008 r. w sprawie wysokoci i warunków zaliczania do funduszy w³asnych banków spó³dzielczych okrelonej czêci dodatkowej kwoty odpowiedzialnoci cz³on- ków; par. 1.
ka, a ich kwota zosta³a ustalona przez zarz¹d banku i zweryfikowana przez bieg³ych rewidentów,
zobowi¹zania z tytu³u papierów wartociowych o nieokrelonym terminie wykupu oraz inne instrumenty o podobnym charakterze, pod warunkiem ¿e nie podlegaj¹ one sp³acie z inicjatywy wierzyciela bez uprzedniej zgody KNF, w ra- zie upad³oci lub likwidacji rodki bêd¹ zwracane w ostatniej kolejnoci, umowa przyznaje bankowi mo¿liwoæ odroczenia sp³aty odsetek, a warunki emisji za- pewniaj¹ mo¿liwoæ pokrywania strat kwot¹ d³ugu wraz z niesp³aconymi odset- kami, wynikaj¹cymi z tych pozycji.
3) inne pozycje okrelone przez KNF w celu bezpiecznego prowadzenia dzia³alnoci bankowej i prawid³owego zarz¹dzania ryzykiem w uchwale nr 381/
2008 z 17 grudnia 2008 r.12, np. niezrealizowane zyski na instrumentach d³u¿- nych lub kapita³owych zaklasyfikowanych jako dostêpne do sprzeda¿y oraz z ty- tu³u wyceny nieruchomoci stanowi¹cych inwestycje (60% kwoty przed opodat- kowaniem podatkiem dochodowym),
4) pomniejszenia funduszy uzupe³niaj¹cych, okrelone przez KNF w uchwale nr 381/2008 z 17 grudnia 2008 r.13, np. czêæ tych, które s¹ ujmowane w po- mniejszaniu funduszy podstawowych (w kwocie równej 50% ich wartoci). Jeli kwota ta jest mniejsza od funduszy uzupe³niaj¹cych, ró¿nicê odejmuje siê od funduszy podstawowych.
Minimalny wymagany poziom funduszy w³asnych banku wynosi równo- wartoæ 5 mln EUR, a w przypadku zrzeszonych banków spó³dzielczych 1 mln EUR.14 Z kolei dla banków zrzeszaj¹cych ustawa wymaga, aby kapita³y w³asne by³y równe co najmniej czterokrotnoci minimalnych kapita³ów dla banków dzia-
³aj¹cych samodzielnie15, czyli obecnie równowartoci 20 mln EUR. Poza tym wielkoæ funduszy w³asnych powinna byæ dostosowana do rodzaju czynnoci bankowych przewidzianych dla banku i do rozmiaru zamierzonej dzia³alnoci.16 Zgodnie z ustaw¹ Prawo bankowe bank jest zobowi¹zany utrzymywaæ sumê funduszy w³asnych oraz dodatkowych pozycji bilansu banku okrelonych przez nadzór bankowy na poziomie nie ni¿szym ni¿ wy¿sza z nastêpuj¹cych wartoci17:
w suma wymogów kapita³owych z tytu³u poszczególnych rodzajów ryzyka prowadzonej dzia³alnoci oraz wymogów kapita³owych z tytu³u przekroczenia limitów i naruszenia innych norm okrelonych w ustawie,
12 Uchwa³a KNF nr 381/2008 z 17 grudnia 2008 r. ..., par. 3.
13 Ibid., par. 4.
14 Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe..., art. 32 ust. 1 i 2, art. 128 ust. 1 pkt 1.
15 Ustawa z 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spó³dzielczych..., art. 2 pkt 2.
16 Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe..., art. 30 ust. 1 pkt 1a.
17 Ibid., art. 128 ust. 1 pkt 2.
w oszacowana przez bank kwota, niezbêdna do pokrycia wszystkich ziden- tyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka wystêpuj¹cych w dzia³alnoci banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzglêdniaj¹ca przewidywany poziom ryzyka (kapita³ wewnêtrzny).
Utrzymywanie funduszy w³asnych w wysokoci wynikaj¹cej z punktu 1 ozna- cza jednoczenie utrzymywanie wymaganego poziomu wspó³czynnika wyp³acal- noci.18
W wyniku wdro¿enia Nowej Umowy Kapita³owej (NUK) banki zosta³y po- nadto zobowi¹zane do samodzielnego definiowania okrelonych rodzajów ryzy- ka, mierzenia wielkoci zagro¿eñ, jakie ono niesie i obliczania (wg w³asnych modeli) wielkoci kapita³u potrzebnego na pokrycie skutków ewentualnego wyst¹- pienia strat (kapita³u wewnêtrznego).19 Kapita³ wewnêtrzny jest rozumiany jako kwota funduszy niezbêdnych do pokrycia zidentyfikowanych i istotnych obsza- rów ryzyka, którego rodzaje s¹ ujête w II filarze NUK. W tym obszarze banki tworz¹ i stosuj¹ w³asne modele zarz¹dzania ryzykiem, dostosowane do ich spe- cyfiki i umo¿liwiaj¹ce poprawê efektywnoci. Wyznaczanie wymogów kapita³o- wych i szacowanie kapita³u wewnêtrznego pozwala oceniæ, która dzia³alnoæ jest bardziej kapita³och³onna.20
Zgodnie z regulacjami nadzoru bankowego wymogi kapita³owe obejmuj¹ obecnie21:
1) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka kredytowego, 2) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka rynkowego, w tym:
a) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka walutowego, b) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka cen towarów,
c) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka cen kapita³owych papierów wartocio- wych,
d) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka szczególnego cen instrumentów d³u¿nych, e) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka ogólnego stóp procentowych,
3) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka rozliczenia dostawy oraz ryzyka kredy- towego kontrahenta,
4) ³¹czny wymóg z tytu³u przekroczenia limitu koncentracji zaanga¿owañ i limitu du¿ych zaanga¿owañ,
18 Wynika to z konstrukcji tego wspó³czynnika. Poza tym chodzi tu o poziom wymagany dla banków ju¿ funkcjonuj¹cych, a nie nowo powsta³ych, czyli 8%.
19 Sposób szacowania kapita³u wewnêtrznego okrela uchwa³a KNF nr 383/2008 z 17 grud- nia 2008 r. w sprawie szczegó³owych zasad funkcjonowania systemu zarz¹dzania ryzykiem i sys- temu kontroli wewnêtrznej oraz szczegó³owych warunków szacowania przez banki kapita³u we- wnêtrznego i dokonywania przegl¹dów procesu szacowania i utrzymywania kapita³u wewnêtrz- nego.
20 W. ó ³ t k o w s k i, op. cit., s. 5455.
21 Uchwa³a KNF nr 380/2008 KNB z 17 grudnia 2008 r. ..., par. 6 ust. 1.
5) ³¹czny wymóg z tytu³u przekroczenia progu koncentracji kapita³owej, 6) ³¹czny wymóg z tytu³u ryzyka operacyjnego.
Suma wymogów kapita³owych, o której mowa w ustawie Prawo bankowe, obejmuje:
w wymogi wymienione w punktach 16 w przypadku banków, których skala dzia³alnoci handlowej jest znacz¹ca,
w wymogi wymienione w punktach 1, 2a, 2b oraz 46 w przypadku ban- ków, których skala dzia³alnoci handlowej nie jest znacz¹ca.22
Suma ta, jak wspomniano wy¿ej, okrela wymagany przez nadzór bankowy poziom funduszy w³asnych banku, a ponadto ma wp³yw na poziom wspó³czyn- nika wyp³acalnoci.23
Jak wspomniano wy¿ej, poziom kapita³ów powinien ponadto odpowiadaæ rodzajowi i skali prowadzonej dzia³alnoci oraz poziomowi akceptowalnego ry- zyka zwi¹zanego z t¹ dzia³alnoci¹. Bank przy danej wielkoci funduszy w³as- nych mo¿e prowadziæ wiêksz¹ dzia³alnoæ, mierzon¹ poziomem sumy bilanso- wej, z mniejszym poziomem ryzyka, lub mieæ mniejsz¹ skalê dzia³ania, ale pro- wadziæ dzia³alnoæ obarczon¹ wiêkszym ryzykiem. W obu przypadkach mo¿e byæ efektywny, a wszystko zale¿y od poziomu osi¹ganej rentownoci.24 Wzrost ryzyka w sytuacji problemów z pozyskaniem kapita³u wymusi ponadto ograni- czenie zakresu dzia³alnoci banków lub poddanie siê procesowi fuzji.25
ANALIZA WYPOSA¯ENIA KAPITA£OWEGO BANKÓW W LATACH 20022007 The analysis of capital equipment of banks in 20022007
Jak wspomniano wy¿ej, fundusze w³asne stanowi¹ ród³o finansowania dzia-
³alnoci banku, podobnie jak ka¿dego innego podmiotu. Nie s¹ jednak, jak w in- nych podmiotach (np. produkcyjnych), g³ównym ród³em finansowania, co wy- nika ze specyfiki banków jako instytucji porednictwa finansowego. Ju¿ w ich definicji wskazuje siê przecie¿ na obarczanie ryzykiem prowadzonej dzia³alno-
ci (w wyniku wykonywania czynnoci bankowych) przede wszystkim rodków
22 Ibid., ust. 3. Sposób wyliczania i oceny skali dzia³alnoci handlowej opisuje cytowana uchwa³a, par. 3 i 4.
23 Wspó³czynnik wyp³acalnoci jest wyliczany jako relacja funduszy w³asnych powiêkszo- nych o kapita³ krótkoterminowy do pomno¿onego przez 12,5 ca³kowitego wymogu kapita³owe- go. Musi byæ on utrzymywany na wymaganym poziomie 8%, a dla banków nowo powsta³ych 15% przez pierwszy rok dzia³ania i 12% przez kolejny rok dzia³ania. Por. Uchwa³a KNF nr 380/
2008 z 17 grudnia 2008 r...., par. 10 oraz ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe..., art.128 ust. 1 pkt 3.
24 W ó ³ t k o w s k i, op. cit., s. 55.
25 Por. M. S t e f a ñ s k i, Nowe regulacje dotycz¹ce wymagañ kapita³owych wobec banków, Materia³y i Studia NBP, z. 212, Warszawa grudzieñ 2006, s. 52.
powierzonych26, co wiadczy o wadze ryzyka podejmowanego przez banki i przes¹dza o koniecznoci jego kontroli. Bezpiecznym funkcjonowaniem banków s¹ wiêc zainteresowane szczególnie podmioty lokuj¹ce w bankach nadwy¿ki fi- nansowe, ale tak¿e pañstwo dbaj¹ce o stabilnoæ systemu finansowego.
Tabela 1 prezentowa³a udzia³ funduszy w³asnych w sumie bilansowej na przyk³adzie 10 najwiêkszych banków. Poni¿ej zaprezentowano udzia³ funduszy w³asnych w pasywach, czyli ród³ach finansowania dzia³alnoci banków komer- cyjnych i spó³dzielczych ogó³em.27
Tab. 2. Fundusze podstawowe i uzupe³niaj¹ce banków na tle sumy bilansowej sektora bankowe- go w Polsce oraz udzielonych kredytów dla sektora niefinansowego
Master funds and counterpart funds of banks as compared with the total assets of the banking sector in Poland and loans granted to the non-financial sector
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: Sytuacja finansowa banków w 2002 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2003, s. 65; Sytuacja finansowa banków w 2003 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2004, s. 39, 42, 60, 62; Sytuacja finansowa banków w 2005 r. Synte- za, NBP, GINB, Warszawa 2006, s. 42, 59, 62; Sytuacja finansowa banków w 2006 r.
Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2007, s. 41, 44, 63, 67; Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Urz¹d KNF, Warszawa 2008, tab. 2.1, 2.3.
26 Por. Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe..., art. 2.
27 W grupie banków komercyjnych ujmuje siê banki w formie spó³ek akcyjnych i jedyny bank pañstwowy (poza NBP), jakim jest Bank Gospodarstwa Krajowego. Ze wzglêdu na specy-
Wyszczególnienie 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Banki komercyjne Fundusze podstawowe i uzupe³nia-
j¹ce w mln z³ 45305,1 46241,8 49218,6 51947,9 56255,8 64169,4 Suma bilansowa w mln z³ 443121,5 463288,6 509755,5 552516,2 638958,5 746437,6 Udzia³ funduszy podstawowych
i uzupe³niaj¹cych w sumie bilan- sowej w %
10,22 9,98 9,66 9,40 8,80 8,60
Wartoæ udzielonych kredytów dla
sektora niefinansowego w mln z³ 192973,9 206202,6 210963,8 239926,8 300499,0 399701,6 Pokrycie funduszami podstawowy-
mi i uzupe³niaj¹cymi udzielonych kredytów dla sektora niefinan- sowego w %
23,48 22,43 23,33 21,65 18,72 16,05
Banki spó³dzielcze Fundusze podstawowe i uzupe³nia-
j¹ce w mln z³ 2265,0 2626,6 2894,3 3390,9 3827,2 4478,1
Suma bilansowa w mln z³ 23398,7 25673,0 28716,8 33909,2 42119,0 48924,5 Udzia³ funduszy podstawowych
i uzupe³niaj¹cych w sumie bilanso- wej w %
9,68 10,23 10,08 10,00 9,09 9,15
Wartoæ udzielonych kredytów dla
sektora niefinansowego w mln z³ 12177,4 14312,2 17876,4 18567,0 22701,1 27851,4 Pokrycie funduszami podstawowy-
mi i uzupe³niaj¹cymi udzielonych kredytów dla sektora niefinan- sowego w %
18,60 18,35 16,19 18,26 16,86 16,08
Powy¿sze dane potwierdzaj¹, ¿e udzia³ funduszy w³asnych (podstawowych i uzupe³niaj¹cych) banków komercyjnych w sumie bilansowej nie przekracza zwykle 10%. Sytuacja taka mia³a miejsce tylko w roku 2002. Na dodatek udzia³ ten, pocz¹wszy od roku 2003, sukcesywnie zmniejsza³ siê.
Udzia³ funduszy w³asnych (podstawowych i uzupe³niaj¹cych) banków spó³- dzielczych w sumie bilansowej w badanym okresie nieznacznie siê waha³. Jedy- nie w latach 2003 i 2004 przekroczy³ on 10% sumy bilansowej.
Oznacza to, ¿e podobnie jak w przypadku najwiêkszych banków, tak i w ca³ej grupie banków spó³dzielczych i banków komercyjnych g³ównym ród³em finan- sowania dzia³alnoci s¹ kapita³y obce.
Choæ fundusze podstawowe i uzupe³niaj¹ce, jako nieposiadaj¹ce okrelone- go terminu zwrotu, czyli najbardziej stabilne, powinny finansowaæ (i zwykle finansuj¹) aktywa trwa³e, czyli najmniej p³ynne sk³adniki maj¹tku banku, w ta- beli 2 pokazano równie¿ pokrycie tymi funduszami wartoci udzielonych kredy- tów dla sektora niefinansowego, stanowi¹cych g³ówn¹ formê zaanga¿owania fi- nansowego banków w operacjach aktywnych. Wskanik ten ma znaczenie jedy- nie pogl¹dowe, poniewa¿ ród³em finansowania tych kredytów s¹ tak naprawdê kapita³y obce. Pozwala jednak oceniæ, w jakim stopniu banki by³yby w stanie sfinansowaæ sw¹ aktywnoæ na rynku kredytowym posiadanymi kapita³ami w³as- nymi.
W tabeli 3 zaprezentowano strukturê funduszy podstawowych i uzupe³niaj¹- cych banków komercyjnych i spó³dzielczych. Ze wzglêdu na trudnoci w dostê- pie do porównywalnych danych przedstawiono strukturê tych funduszy jedynie w roku 2007.
Tab. 3. Struktura kapita³ów podstawowych i uzupe³niaj¹cych sektora bankowego w 2007 roku The structure of share capital and supplementary capital in the banking sector in 2007
* w bankach spó³dzielczych fundusz udzia³owy; ** w bankach spó³dzielczych fundusz zasobowy.
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Urz¹d KNF, Warszawa 2008, tab. 2.5.
fikê i cel dzia³ania banki spó³dzielcze nie s¹ uwzglêdniane w statystykach w grupie banków komercyjnych.
Banki komercyjne Banki spó³dzielcze
Wyszczególnienie W mln z³ W % W mln z³ W %
Kapita³y podstawowe i uzupe³niaj¹ce ogó³em 64 169,4 100,0 4478,1 100,0
Fundusze podstawowe* 13 742,9 121,4 1623,8 113,9
Fundusz zapasowy** 27 831,7 143,4 3346,8 174,7
Inne fundusze rezerwowe 19 419,5 114,7 1141,1 110,9
Fundusz ogólnego ryzyka 17 269,5 111,3 1230,1 115,2
Zobowi¹zania podporz¹dkowane 15 398,9 118,4 1188,1 114,2
Inne pozycje (saldo) 11 506,9 110,8 1148,2 111,1
W roku 2007 najwa¿niejsz¹ grup¹ kapita³ów w³asnych banków by³y fundu- sze zasadnicze, które stanowi³y w bankach komercyjnych 79,5% kapita³ów pod- stawowych i uzupe³niaj¹cych, za w bankach spó³dzielczych 89,5%. W obu grupach najwiêkszy udzia³ stanowi³y kapita³y zapasowe (fundusz zasobowy w ban- kach spó³dzielczych), przy czym w bankach spó³dzielczych udzia³ tego funduszu siêga³ niemal ¾ kapita³ów podstawowych i uzupe³niaj¹cych.
Normy ostro¿nociowe dotycz¹ce dzia³alnoci obarczonej ryzykiem zdefinio- wanym w uchwale w sprawie adekwatnoci kapita³owej s¹ jednakowe dla wszyst- kich banków, nie uwzglêdniaj¹ ich specyfiki i musz¹ byæ przez nie przestrzegane.
Na podstawie tych norm oblicza siê, jak wspomniano wy¿ej, wymóg kapita³owy z tytu³u ryzyka, czyli wymagany poziom funduszy w³asnych, zapewniaj¹cy po- krycie potencjalnych strat. Jego porównanie z faktycznie posiadanymi przez banki kapita³ami w³asnymi pozwala na ocenê ich bezpieczeñstwa i stabilnoci.
Tabela 4 prezentuje wielkoæ ca³kowitych wymogów kapita³owych i ich porównanie z poziomem wyposa¿enia kapita³owego banków.
Tab. 4. Wymogi kapita³owe i poziom kapita³ów w³asnych w polskim sektorze bankowym Capital requirements and the level of equity capital in the Polish banking sector
Wyszczególnienie 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Banki komercyjne
Liczba na koniec roku 59 58 54 54 51 50
F. podstawowe i uzupe³niaj¹ce*
w mln z³ 45305,1 46241,8 49218,6 51947,9 56255,8 64169,4
Fundusze w³asne (regulacyjne) w mln z³ 38477,2 38123,9 40004,8 42462,6 47391,5 57376,8 Ca³kowity wymóg kapita³owy w mln z³ 22270,0 22321,9 20782,6 23598,7 28994,5 38173,4 Stosunek funduszy regulacyjnych do
ca³kowitego wymogu kapita³owego w % 172,8 170,8 192,5 180,0 163,5 150,3 Banki spó³dzielcze
Liczba na koniec roku 605 600 596 588 584 581
F. podstawowe i uzupe³niaj¹ce*
w mln z³ 2265,0 2626,6 2894,3 3390,9 3827,2 4478,1
Fundusze w³asne (regulacyjne) w mln z³ 2080,6 2439,9 2713,9 3182,9 3728,0 4461,7 Ca³kowity wymóg kapita³owy w mln z³ 1246,5 1375,7 1536,5 1731,3 2128,0 2578,9 Stosunek funduszy regulacyjnych do
ca³kowitego wymogu kapita³owego w % 166,9 177,4 176,6 183,8 175,2 173,0
* bez pomniejszeñ
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie opracowanie w³asne na podstawie Sytuacja finansowa banków w 2003 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2004, s. 61 i 64; Sytuacja finansowa banków w 2005 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2006, s. 61 i 68; Sytuacja finansowa banków w 2006 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2007, s. 32, 63, 64, 65 i 72; Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Urz¹d KNF, Warszawa 2008, tab. 1.1, 2.1, 5.
W analizowanym okresie, pomimo spadkowej tendencji liczby banków ko- mercyjnych i spó³dzielczych, zarówno fundusze podstawowe i uzupe³niaj¹ce, jak i fundusze w³asne regulacyjne obu grup banków wykazywa³y tendencje wzro- stowe. Zwiêksza³ siê równie¿ ca³kowity wymóg kapita³owy z tytu³u ryzyka obu grup banków.
W latach 20022007, zarówno w grupie banków komercyjnych, jak i spó³- dzielczych, fundusze w³asne regulacyjne, okrelaj¹ce skalê dopuszczalnego ry- zyka, znacznie (ponad 1,5 raza) przewy¿sza³y ca³kowity wymóg kapita³owy.
W przypadku funduszy podstawowych i uzupe³niaj¹cych posiadanych przez banki, przewaga ta by³aby jeszcze wy¿sza. Jednak w grupie banków komercyjnych w ci¹gu lat 20052007, a w grupie banków spó³dzielczych w latach 20062007 przyrost ca³kowitego wymogu kapita³owego by³ wiêkszy ni¿ funduszy regula- cyjnych, wskutek czego przewaga tych ostatnich mala³a.
Zamieszczona poni¿ej tabela 5 prezentuje strukturê ca³kowitego wymogu kapita³owego z tytu³u podejmowanego ryzyka.
Jak wynika z poni¿szych danych, najwiêkszy wp³yw na wymagany poziom kapita³ów w³asnych, zarówno w bankach komercyjnych, jak i spó³dzielczych,
Wyszczególnienie 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Banki komercyjne Ca³kowity wymóg kapita³owy z tyt. ryzyka,
w tym: 22270,0 22321,9 20782,6 23598,7 28994,5 38173,4
1. wg rodzajów ryzyka 1.1. z tyt. ryzyka kredytowego
w mln z³
w %
18744,1 84,2
19256,3 86,2
19267,4 92,7
22078,1 93,6
27373,9 94,4
36018,5 94,4 1.2. z tyt. przekroczenia koncentracji
wierzytelnoci (w mln z³)* 1517,0 817,3 210,2 409,8 346,5 369,4 1.3. z tyt. ryz. rynkowego (w mln z³) 2008,9 2248,3 1016,9 852,8 987,2 1360,4 1.4. z tyt. innych rodzajów ryzyka (w mln z³)** 0,0 0,0 288,1 258,0 286,9 425,1 2. wg podlegania re¿imowi adekwatnoci kapita³owej***
2.1. banki podlegaj¹ce pe³nemu re¿imowi
ca³kowity wymóg w mln z³
25 18714,0
27 19502,9
27 18268,1
26 20807,2
24 25427,5
b.d.
b.d.
2.2. banki podlegaj¹ce uproszczonemu re¿imowi
ca³kowity wymóg w mln z³
34 3556,0
31 2819,0
27 2514,5
28 2791,5
27 3567,0
b.d.
b.d.
Banki spó³dzielcze****
Ca³kowity wymóg kapita³owy z tytu³u ryzyka,
w tym: 1246,5 1375,7 1536,5 1731,3 2128,0 2578,9
1. z tyt. ryzyka kredytowego
w mln z³
w %
1197,0 96,0
1373,5 99,8
1530,6 99,6
1726,6 99,7
2116,1 99,4
2564,1 99,4 2. z tyt. przekroczenia koncentracji wierzytelnoci
(w mln z³) 48,3 1,5 1,0 1,7 9,0 11,2
3. z tyt. ryz. rynkowego (w mln z³) 0,8 0,3 4,4 2,0 2,0 2,1
4. z tyt. innych rodzajów ryzyka w (mln z³) 0,4 0,4 0,5 1,0 0,9 1,5 Tab. 5. Struktura ca³kowitego wymogu kapita³owego w polskim sektorze bankowym
The structure of the total capital requirement in the Polish banking sector
* od 2004 r. obejmuje wymóg kapita³owy z tyt. przekroczenia limitu koncentracji zaanga¿owa- nia; ** z tyt. ryzyka rozliczenia dostawy i ryzyka kontrahenta, gwarantowania emisji papierów wartociowych (w latach 2002 i 2003 zaliczane do ryz. rynkowego) oraz przekroczenia progu
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie Sytuacja finansowa banków w 2003 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2004, s. 61 i 64; Sytuacja finansowa banków w 2005 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2006, s. 61 i 68; Sytuacja finansowa banków w 2006 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2007, s. 65 i 72; Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Urz¹d KNF, Warszawa 2008, tab. 5.
mia³ wymóg kapita³owy z tytu³u ryzyka kredytowego. Potwierdza to fakt, ¿e udzielanie kredytów obarczonych ryzykiem kredytowym, pomimo rozszerzania oferty banków, nadal odgrywa decyduj¹c¹ rolê w ich dzia³alnoci.
Udzia³ wymogu kapita³owego z tytu³u ryzyka kredytowego w kszta³towaniu ca³kowitego wymogu kapita³owego w bankach komercyjnych w kolejnych la- tach sukcesywnie rós³ i od 2004 r. utrzymuje siê na poziomie przekraczaj¹cym 90%. Z kolei w bankach spó³dzielczych udzia³ ten w analizowanym okresie nieznacznie siê waha³, a od roku 2003 przekracza 99%.
W bankach komercyjnych, w przeciwieñstwie do banków spó³dzielczych, doæ istotne znaczenie odgrywa tak¿e wymóg kapita³owy z tytu³u ryzyka rynko- wego. Wymogi kapita³owe z tytu³u innych rodzajów ryzyka maj¹ praktycznie znaczenie marginalne.
Dla oceny efektywnoci wykorzystania kapita³ów w³asnych na zakoñczenie zostanie przeanalizowany poziom stopy zwrotu z kapita³u (ROE). Wskanik ten jest wyliczany w bankach jako stosunek wyniku finansowego netto do redniej wielkoci kapita³ów podstawowych. Jego wielkoæ prezentuje tabela 6.
Tab. 6. ROE w sektorze bankowym w latach 20022007 (w %) ROE in the banking sector in 20022007 (in %)
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: Sytuacja finansowa banków w 2006 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2007, s. 55 i Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Urz¹d KNF, Warszawa 2008, tab. 3.
W latach 20022004 znacznie lepsz¹ efektywnoci¹ wykorzystania kapita-
³ów w³asnych (podstawowych) charakteryzowa³y siê banki spó³dzielcze. Ten- dencja ta odwróci³a siê na korzyæ banków komercyjnych w latach 20052007.
W analizowanym okresie stopa zwrotu z kapita³u w sektorze bankowym wyka- zywa³a tendencjê wzrostow¹. Od roku 2005 utrzymuje siê ona na wysokim po- ziomie (ponad 20%). W roku 2005 pod wzglêdem wysokoci ROE banki polskie zajê³y wysok¹ lokatê wród banków krajów UE i uplasowa³y siê na 5 pozycji po bankach ³otewskich, wêgierskich, estoñskich i czeskich.28 Z kolei, jak podaje KNF, w roku 2006 lepsz¹, ni¿ w polskim sektorze bankowym, efektywnoæ wykorzystania kapita³ów w³asnych osi¹gnê³y m.in. banki estoñskie, czeskie, rumuñskie czy austriackie.29
28 Sytuacja finansowa banków w 2006 r. Synteza, NBP, GINB, Warszawa 2007, s. 23.
29 Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Urz¹d KNF, Warszawa 2008, s. 77.
Lata Sektor bankowy Banki komercyjne Banki spó³dzielcze
2002 15,8 15,2 18,2
2003 15,8 15,4 12,2
2004 17,2 17,1 18,3
2005 20,6 20,8 17,6
2006 22,4 23,0 14,7
2007 22,5 22,9 17,2
PODSUMOWANIE Conclusion
Z istoty dzia³ania banków jako instytucji porednictwa finansowego wynika odmienna struktura róde³ finansowania dzia³alnoci w stosunku do podmiotów sfery realnej gospodarki. G³ówne ród³o finansowania dzia³alnoci banków sta- nowi¹ pozyskane kapita³y obce, których udzia³ w pasywach wynosi oko³o 90%.
Obci¹¿anie ich ryzykiem w wyniku podejmowanych czynnoci bankowych jest istotnym elementem definicji banku zawartej w ustawie Prawo bankowe.
Fundusze w³asne, obejmuj¹ce fundusze podstawowe i uzupe³niaj¹ce, cho- cia¿ stanowi¹ tylko oko³o 10% pasywów banków, pe³ni¹ wiele funkcji, pocz¹w- szy od za³o¿ycielskiej, poprzez ograniczanie aktywnoci banku w operacjach finansowania obcych podmiotów, bazê dla podzia³u zysku, absorpcji strat, a¿ do funkcji budowania zaufania do sektora bankowego. Bank, którego baza kapita-
³owa jest postrzegana jako adekwatna i zapewniaj¹ca mu bezpieczeñstwo, ma lepsz¹ pozycjê rynkow¹ i ³atwiejszy dostêp do rynku finansowego, np. w sytu- acji koniecznoci pozyskania rodków dla zabezpieczenia odpowiedniego pozio- mu p³ynnoci finansowej.
O wadze funduszy w³asnych wiadcz¹ m.in. regulacje ustawowe odnonie do wymagañ kapita³owych dla banków, ustawowe okrelenie elementów tych funduszy, ustawowe ograniczenie stopnia zaanga¿owania finansowego banku w ob- cych podmiotach w relacji do funduszy w³asnych. Kategoria funduszy w³asnych jest tak¿e uwzglêdniana na przyk³ad przy wyliczaniu wspó³czynnika wyp³acalnoci.
Relacja wyposa¿enia kapita³owego banków do kapita³ów wymaganych przez nadzór bankowy w stosunku do skali podejmowanego ryzyka pozwala na ocenê ich bezpieczeñstwa i stabilnoci. Z zaprezentowanych danych wynika, ¿e wiel- koæ kapita³ów w³asnych zarówno banków komercyjnych, jak i spó³dzielczych wielokrotnie przewy¿sza ca³kowity wymóg kapita³owy z tytu³u ryzyka prowa- dzonej dzia³alnoci, wyznaczony zgodnie z metodologi¹ NUK. Uwzglêdniaj¹c obowi¹zuj¹ce regulacje, mo¿na wiêc uznaæ, ¿e wyposa¿enie kapita³owe banków w Polsce jest generalnie adekwatne do zakresu i skali prowadzonej dzia³alnoci.
Poza tym stopa zwrotu z kapita³ów w³asnych (ROE) wykazywa³a tendencjê wzros- tow¹ i od 2005 roku utrzymuje siê na wysokim poziomie przekraczaj¹cym 20%.
Najwiêkszy udzia³ w kszta³towaniu wymaganego poziomu kapita³ów w³as- nych, zarówno w bankach komercyjnych, jak i spó³dzielczych, mia³ wymóg kapita³owy z tytu³u ryzyka kredytowego. Uwzglêdniaj¹c tak¿e wysoki udzia³ dzia³alnoci kredytowej w aktywach sektora bankowego, mo¿na stwierdziæ, ¿e udzielanie kredytów jest nadal najwa¿niejsz¹ form¹ operacji aktywnych ban- ków.
SUMMARY
The operation of banks as financial brokerage institutions inherently entails that their activities are financed mainly through acquired outside capital, which does not mean, however, that their equity capital is of no importance. Equity capital fulfills many functions, from the founding one to limiting the banks activity in the operations of funding outside entities, to building confidence for the banking sector. The bank whose equity base is seen as adequate and secure is in a better position and has better access to the financial market, for example when it is necessary to acquire funds to secure the appropriate level of financial liquidity. Therefore, the ratio of capital equipment of banks to the required capital in proportion to the scale of risk undertaken allows us to assess their security and stability. The presented figures show that although the share of equity capital in the banks liabilities usually does not exceed 10%, its volume exceeds manifold the total capital requirement based on the risk of conducted activities, defined in accordance with the New Capital Agreement methodology. We can thus conclude that the capital equipment of banks in Poland is generally commensurate with the range and scale of the activities conducted.
