Udział biskupów w odnowionej Kurii Rzymskiej

Edward Sztafrowski

Udział biskupów w odnowionej Kurii

Rzymskiej

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 16/3-4, 171-190

1973

P ra w o K anoniczne 16 (1973) n r 3—4

K S. EDW ARD SZTA FRO W SK I

U D Z IA Ł B ISK U P Ó W W P R A C A C H ODN O W IO NEJ K U R II R ZY M SK IEJ T r e ś ć : W stęp. — I. P o stu la ty soborow e. — II. O dpow iedź P apieża. 1. B iskupi D iecezjalni członkam i K ong reg acji R zym skich. 2. In n e form y w sp ó łp racy b isk u p ó w z K u rią R zym ską. — III. U dział b isk u p ó w w p r a ­ cach K u rii R zym skiej w y razem kolegialności. — Zakończenie.

W stęp

Od blisko 400 l a t 1 K u ria R zym ska świadczy Najw yższem u P a ­ sterzow i w yd atn ą pomoc w kierow aniu Kościołem p ow szech nym 2. Jest rzeczą zupełnie zrozum iałą, że będzie to czynić w dalszym ciągu, poniew aż Papież zaabsorbow any tylom a i ta k poważnym i pracam i, zw iązanym i z tro ską o w szystkie Kościoły, nie jest w sta ­ nie załatw ić w szystkich sp raw bez pomocników, bez d o ra d có w 3. Nie oznacza to wszakże, że dotychczasowa s tru k tu ra K urii Rzym ­ skiej nie w ym agała żadnej odnowy. Na konieczność* zm ian w jej stru k tu rze w skazały bardzo w yraźnie m. in. prace Soboru W aty­

1 W części w stę p n ej K o n sty tu c ji Ap. R e g im in i Ecclesiae U niversae, z d n ia 15 sie rp n ia 1967 r. (AAS 59 (1967) 885—928: P osoborow e P ra w o ­ daw stw o K ościelne (PPK ), t. II, z. 1, ss. 14—92, nn. 1469—1692) p odaje pap. P a w e ł V I k r ó tk ą h isto rię K u rii R zym skiej. P o d k re śla tu ta j m. in., że pap. S y k stu s V m a n ajw ięk sz e zasługi w zorganizow aniu tej in s ty ­ tucji. On bow iem w y d ał w d n iu 22 sty czn ia 1588 r. konst. Im m e n sa A e te rn i Dei, o k reśla ją c po ra z pierw szy s tr u k tu r ę K u rii R zym skiej por. P P K , t. II, z. 1, s. 15, n. 1469), S zerzej o h isto rii tej in sty tu c ji por. N. D e l R e , L a C uria R om ana, L in e a m e n ti storico giuridici, Rom a 1952; T o r q u i e b i a u P., C uria R om aine. W: D ictio n aire de D ro it C anonique, t. IV, kol. 985 nn.

2 K odeks P ra w a K anonicznego, p rz y stę p u ją c do om ów ienia K u rii R zym skiej nie p o d aje je j d efin icji, o g ran ic za jąc się w kan. 242 do w y ­ liczenia poszczególnych D y k astery j w chodzących w jej skład. W ydana je d n a k ju ż w zw iązku z przy g o to w an iem K odeksu K o n sty tu c ja pap. P iu sa X S a p ie n ti consilio (29 VI. 1908 r.) stw ie rd z ała, że K u rii R zym ­ sk ie j „ re z e rw u je się za ła tw ia n ie sp ra w K ościoła P ow szechnego”. Te słow a K o n sty tu c ji znalazły się w K odeksie w kan . 7, gdzie podano o k r e ­ śle n ie S tolicy A postolskiej. P rz y ta c z a je rów n ież pap. P aw eł VI w K o n ­ sty tu c ji R eg im in i Ecclesiae U niversae, η. 1 (PPK , t. II, z. 1, s. 24, η. 1484).

3 K o n sty tu c ja Ap. R eg im in i Ecclesiae U niversae, w stę p (PP K , t. II, z. 1, ss. 18— 19, n. 1475).

kańskiego II. Szło zaś przy tym nie tylko o dostosowanie do współ­ czesnych w arunków s tru k tu ry organizacyjnej, lecz również o to, by ta in stytucja odzw ierciedlała powszechność Kościoła również w swoim składzie osobowym. To ostatnie nazyw ano niejednokrotnie postulatem dom agającym się „um iędzynarodow ienia” K u rii Rzym ­ skiej. Owszem, widziano w nim także drogę praktycznej realizacji zasady kolegialności biskupów. W spom niany postulat p rz y b rał osta­ teczną form ę w życzeniu Soboru zaw artym w Dekrecie o p a ste r­ skich obowiązkach B iskupów w Kościele 4. Ostateczna jedn ak w e r­ sja p ostulatu została poprzedzona projektam i, w ysuniętym i przez Kom isje soborowe oraz licznym i w ypow iedziam i Ojców na ten tem at.

I. P o stu la ty Soborow e

Już w e w nioskach nadsyłanych do Stolicy Apostolskiej w zw iąz­ ku z zapowiedzią Soboru powszechnego dom agano się m. in. zrefo r­ m ow ania K u rii Rzym skiej i dopuszczenia do niej biskupów diece­ zjalnych 5. Zrozum iałą jest rzeczą, że m usiało to znaleźć odbicie w pracach Kom isji przygotow ujących pierw sze schem aty przyszłych dokum entów soborowych. Spraw a, o której mowa interesow ała tych, którzy zajęli się zagadnieniam i dotyczącym i pozycji bisku­ pów w Kościele. W pierw szej fazie prac przygotow awczych, w ra ­ mach tego tem atu K om isja zaproponow ała w roku 1961 również specjalny schem at zatytułow any: „W zajem ny stosunek biskupów i K ongregacyj K u rii R zym skiej” e. Je st w nim w yraźnie mowa

4 P or. D ek ret o p a ste rsk ic h obow iązkach bisk u p ó w w K ościele C h ri­ stus D om inus, η. 10. Z a w a rte w nim słow a cy tu je P apież w M otu P r o ­ prio Pro com perto sane, z dnia 6 sie rp n ia 1967 r. (AAS 59 (1967) 881— 884), dotyczącym u d ziału n ie k tó ry ch bisk u p ó w diecezjalnych w K o n g re ­ g ac ja ch K u rii R zym skiej w c h a ra k te rz e członków (por. P P K , t. II, z. 1, s. 8, n. 1457).

5 P or. G o r d o n I., De Curia R om ana renovata, P erio d ica de re m o­ ra li canonica łitu rg ica, 58 (1969) 60—61.

6 Q uaestiones de Episcopis ac de dioeceseon regim ine, S chem a D ecreti de ra tio n ib u s in te r Episcopos e t SS. C u ria e R om anae C ongregationes p ro p o situ m a C om m issione de Episcopis ac de dioeceseon regim ine, T y ­ pis P o lyglottis V aticanis 1961. W ypada m oże dodać, że K om isja ta p rz y ­ gotow ała siedem d ek re tó w w tej m a te rii: o sto su n k u bisk u p ó w do K o n ­ g regacji R zym skich, o K o n fe re n cjach B iskupich, o b isk u p a ch pom ocni­ czych i k o ad iu to rach oraz o rez y g n acji z u rz ę d u biskupiego, o sto su n ­ k u do proboszczów i do zakonników , o podziale diecezji i zrzeszeń, o n ie k tó ry ch szczególnie a k tu a ln y c h zag ad n ien iach d u sz p aste rsk ich . K o­ m isja soborow a skoo rd y n o w ała później te n obszerny m a te ria ł w dwóch schem atach: o b isk u p a ch i zarządzie diecezjam i (de episcopis ас de dioecesium regim ine) oraz o D u szp asterstw ie (De cura anim arum ). ( M a j ­ d a ń s k i К. bp, W p ro w a d zen ie do D e k re tu o pa ste rsk ich obow iązkach b isk u p ó w w Kościele. W : S obór W a ty k a ń sk i II, K onstytucje... wyd. P allo tin u m , łac.-pol., s. 344).

[3] Udział Biskupów w Kurii Rz. 173 0 pow oływ aniu na konsultorów K ongregacyj biskupów , dobiera­ nych z różnych krajów za pośrednictw em K onferencji Biskupiej 7. W następnym z kolei schemacie w roku 1962 poszerza się nieco treść tego p u n k tu stw ierdzając, że biskupi będą m ianow ani nie tylko konsultoram i, lecz rów nież członkam i tych D ykasteryj R zym ­ skich 8. T en też p ro je k t wszedł bez żadnych istotnych z m ia n 9 do następnego schem atu o biskupach i zarządzie diecezjam i, który w dniu 22 kw ietn ia 1963 roku otrzym ał zatw ierdzenie pap. Jan a X X III i został przedstaw iony Ojcom podczas II sesji S o b o ru 10. P rzedstaw iając uczestnikom kongregacji generalnej w spom niany schem at, R eferent w yraźnie oświadczył, że przy form ułow aniu interesującego n as p u n k tu 5 w rozdziale I, wzięto pod uw agę ży­ czenia w ysunięte w tej m aterii przez biskupów całego Kościoła, przez przełożonych zakonnych, D ykasteria K u rii Rzym skiej i K ato­ lickie U niw ersytety n .

W przypisie do tego p u n k tu w yjaśnia się ponadto, że w praw dzie już daw no K ongregacje m iały zwyczaj korzystania z pomocy rady 1 doświadczenia osób z różnych części św iata, niem niej jed n ak za­ w a rte w tekście schem atu sform ułow anie — obecnie już mocą d ek retu soborowego — czyni zadość postulatom dotyczącym „um ię­ dzynarodow ienia” K urii Rzym skiej 12.

7 S ch e m a D ecreti de ra tionibus in te r Episcopos e t S S . R om anae C u ­ riae C ongregationes, T ypis P oly g lo ttis V aticanis 1961, s. 12, n. 4.

8 Sch e m a D ecreti de Episcopis ac de dioeceseon regim ine, Typis P o ­ ly g lo ttis V aticanis 1962, s. 75. W spom niany poprzednio (por. przyp. 6) sch em at d e k re tu o w zajem n y m sto su n k u b isk u p ó w i K ongregacji s ta ­ now i w obecnym schem acie rozdział I, noszący te n sam ty tu ł. O bejm uje on dw a p u n k ty : I. — De E piscoporum fa c u lta tib u s i II. — De p ra x i S a cra ru m C ongregationum rela te ad Episcopos. W d ru g im pu n k cie spo­ ty k a m y n a p ierw szym m iejscu n. 5 z a ty tu ło w a n y (Episcopi in S ac ra ru m C o ngregationum consilium cooptandi).

9 U w idoczni to zam ieszczenie obok siebie obydw u tek stó w :

5. (Episcopi in S a c ra ru m Con- 5. (Episcopi in S a c ra ru m C on­ g reg atio n u m C onsilium cooptan- g reg a tio n u m consilium co o p tan ­ di). N onn u lli E piscopi d iv e rsa ru m di). N onn u lli Episcopi d iv e rsa -n atio -n u m , a C oetu E piscopali ru m N atio n u m , a C on feren tia N atio n ali designandi, ab A posto- E piscopali N atio n ali designandi, lica S ede n o m in e n tu r M em bra ab A postolica Sede n o m in e n tu r v e l C onsultores S a c ra ru m R om a- M em bra vel C onsultores S a c ra ­ n a e C u riae C ong reg atio n u m ru m R om anae C u riae C ongrega-a q u ib u s, stongrega-a tis tem p o rib u s, con- tio n u m a quibus, sta tis te m p o ri-v o c e n tu r ad m aius com m une b o- bus, co n v o cen tu r ad com m une n u m p rom ovendum , ad com m u- bonum m agis p ro m ovendum et n ia p e ric u la a v e rte n d a (1962 r.). ad com m unia p eric u la efficatiu s

a v e rte n d a (1963 r.).

19 S ch e m a D ecreti de Episcopis ac de dioecesium reg im in e, T ypis P o- ly g lo ttis V aticanis 1963.

11 P or. R elatio su p e r schem a D ecreti de Episcopis ac de dioesesium reg im in e, T ypis P oly g lottis V aticanis 1963, s. 9.

Powyższe w yjaśnienie godne je st tym bardziej zaakcentow ania, że według zaw artego w schem acie projektu, spraw a m iała być przedm iotem uchw ały soborowej, nie zaś ■— co ostatecznie miało miejsce — życzeniem w yrażonym przez Ojców pod adresem P aste­ rza Kościoła Powszechnego.

D yskusja nad schem atem , jak a toczyła się w dniach od 5 do 18 listopada 1963 r., m iała w praw dzie ch a ra k te r ożywiony, ale pozo­ stała tylko w fazie w stępnych rozważań, co łączyło się ściśle z ocze­ kiw aniem n a ostateczne już wnioski w zw iązku z rozw ażaniam i nad schem atem konstytucji dogm atycznej o Kościele, której naukę m usiał uwzględnić przyszły d ekret o pasterskich zadaniach bisk u­ pów 13.

Niezależnie jed n ak od dyskusji słownej, ojcowie m ieli możność zgłaszania swoich uw ag na piśmie. Są w śród nich głosy godne od­ notow ania. N ajpierw domagano się mocniejszego zw iązania funkcji członkowskiej biskupów w K ongregacjach z kolegialnością bisku­ pów 14. N iektórzy z Ojców — konkretyzując spraw ę — byli zdania, że w K ongregacjach w inni się znaleźć biskupi nie jako zw ykli jej członkowie czy konsultorzy, lecz jako Delegaci K olegium B iskupie­ go, ażeby razem z Papieżem kierow ać Kościołem B o ży m ls. Inni uczestnicy dyskusji, przy jm ując w zasadzie przedstaw iony projekt, postulow ali sprecyzow anie częstotliwości zw oływ ania do Rzym u członków lub konsultorów K ongregacyj 16. Ale też nie brakło gło­ sów, które w yrażały się bardzo sceptycznie o pojm ow anej w ten sposób samej koncepcji „um iędzynarodow ienia” K u ri Rzym skiej 17.

s ta b ilite r sive ad actum , consilio e t d o ctrin a p e rito ru m ecclesiasticorum u n d iq u e adscitorum . N ih ilom inus p er nn. 4 e t 5, vi d ec reti conciliaris, sa tis f it p lu riu m sa cro ru m P asto ru m p etitio n ib u s u t R om ana C u ria m a ­ gis in dies „ in te rn a tio n a lis”, u t d ic itu r, e v a d a t” . (Schem a D ecreti de E piscopis ac de dioecesium regim ine, 1963 r., s. 8, przyp. 5).

13 P or. M a j d a ń s k i K., dz. cyt., j.w ., s. 345. W czasie sam ej dy sk u sji O jcow ie dom agali się w iększego w ią z a n ia k o n k retn e g o sposobu k o o p to ­ w an ia bisk u p ó w do K ongregacyj z zasad ą kolegialności b isk u p iej p rz e ­ w idzian ej w p ro jek c ie k o n sty tu c ji o K ościele (por. E m endationes a C on­ cilii P a trib u s sc rip to ex h ib ita e su p e r schem a D ecreti de Episcopis ac de dioecesium regim ine, T ypis P o lyglottis V aticanis 1963, s. 13, n. 78).

14 E m endationes a Concilii..., j.w., s. 13, n. 78.

15 Loco v erb o ru m : M em bra vel C onsultores, d ic a tu r: D elegati Collegii Episcoporum , q u i re g a n t E cclesiam Dei cum P e tro e t sub P e tro (Ep. Reg. M erid. G alliae). (Em endationes..., j.w ., s. 13, n. 75).

16 A w ięc dom agano się, by b isk u p i byli zw oływ ani ra z lu b dw a razy w ro k u (por. E m endationes..., j.w ., s. 13, nn. 76 i 77). Je d en z Ojców postulow ał, by K ong reg acje k o n su lto w a ły się z b isk u p a m i członkam i w e w szy stk ich sp raw ac h , k tó re m a ją n a uw ad ze w iększy rozw ój d obra w spólnego lu b p ro w a d zą do skuteczniejszego u n ik n ię cia w spólnych n ie ­ bezpieczeństw . T ak iej k o n su lta c ji m ożna b y dokonyw ać u stn ie lu b p i­ sem nie (j.w., s. 13, n. 81).

15] Udział Biskupów w Kurii Rz. 1 7 5

W czasie III sesji, k tó ra rozpoczęła się w dn iu 14 w rześnia 1964 r. przedstaw iono Ojcom now y schem at D ekretu. Objął on dw a do­ tychczas odrębne schem aty: o b is k u p a c h i z a r z ą d z ie d ie c e z ja m i

oraz o d u s z p a s te r s tw ie i otrzym ał tytu ł: s c h e m a t o p a s te r s k ic h ob o ­ w ią z k a c h b is k u p ó w w K o ś c ie le 18. S praw a „um iędzynarodow ienia’' K u rii Rzymskiej — zaw arta obecnie w n. 10 rozdziału I — została tu taj p otrakto w ana szerzej 19, w ram ach ogólnego zagadnienia: B iskupi i Stolica Apostolska 20. Jeżeli jed n ak idzie o udział b isk u ­ pów w pracach D ykasterii K uri Rzym skiej, to wprow adzono zm ianę przede w szystkim w sam ym ogólnym ujęciu spraw y. M ianowicie proponow ana treść nie m a już ch a rak teru uchw ały soborowej, lecz przybiera form ę życzenia, jakie Ojcowie w ysuw ają pod adresem Ojca świętego. Inną w ażną m odyfikacją jest pom inięcie frag m en tu mówiącego o tym, że kandydatów na członków p rzedstaw iają K on­ ferencje Biskupie. Zm ienia się następnie nieco sam a m otyw acja, w yjaśniająca powód dla którego jest rzeczą w skazaną, by biskupi zostali członkam i D ykasteriów . W poprzednim schemacie stw ier­ dzano, że członkowie lub konsultorzy będą zw oływ ani dla w iększe­ go rozw oju dobra wspólnego oraz skuteczniejszego uniknięcia w spólnych niebezpieczeństw. Obecnie natom iast podkreśla się, że biskupi — członkowie D ykasteriów — będą mogli zdaw ać spraw ę Papieżow i z nastaw ienia, prag n ień i potrzeb w szystkich Kościołów. P om ija się rów nież w now ym schem acie słow a mówiące o zw oły­ w aniu członków w określonych term inach. W reszcie w ypada zw ró­ cić uw agę i na te n szczegół, że now y tek st nie mówi o członkach

A fry k i P ołudniow ej. P ro p o n o w ali n a to m ia st u tw o rze n ie stałego ciała doradczego, k tó re zbierało b y się raz w ro k u (j.w., s. 12, n. 66).

18 S ch e m a D ecreti de pastorali E piscoporum m u n e re in Ecclesia, T y ­ pis P o lyglottis V aticanis, 1964.

19 Ś w iadczy ju ż o ty m now y ty tu ł ja k i zam ieszczono p rzed treśc ią n u m e ru 10: (M em bra e t O fficiales D icasteriorum ). N ajp ierw , p o d k re ­ ś la ją c u n iw ersa listy czn e zad an ie K u rii R zym skiej, zgłasza się tu p o stu ­ la t, by znalazło to swój w yraz w składzie p erso n a ln y m członków, k o n su lto ró w i u rzędników . W n a stę p n e j kolejności idzie życzenie, b y w c h a ra k te rz e członków byli d o b ie ra n i n ie k tó rzy b iskupi, zw łaszcza d ie ­ cezjalni. I w reszcie m ów i się o pożytku w y słu c h an ia opinii k o m p e te n t­ nych ludzi św ieckich. (Schem a D ecreti... j.w., s. 9, n. 10).

20 T rz eb a tu zaznaczyć, że zm ienił się ty tu ł I rozd ziału sch em atu , ja k rów n ież p o d ty tu ły Z am iast daw nego ty tu łu : De ra tio n ib u s in te r E p i­ scopos e t S acras R om anae C u ria e C ongregationes, zjaw ia się now y t y ­ tu ł: De E piscopis q uoad u n iv e rsa m Ecclesiam , k tó ry dzieli się n a dw a p o d ty tu ły : I. — P a rte s q u as h a b e n t E piscopi q u o ad u n iv e rsa m E ccle­ siam (d aw n iej: De E piscoporum fa c u lta tib u s) i II. — Episcopi e t A po- sto lica S edes (przedtem : De p ra x i S a c ra ru m C o ngregationum re la te ad Episcopos). Tzw. anonim ow a re la c ja , ogłoszona w ra z z now ym sc h em a­ tem tłum aczy, że sfo rm u ło w an ie drugiego p o d ty tu łu zm ieniono n a sk u ­ te k in te rw e n c ji O jców (por. G o r d o n I., dz. cyt., P eriodica, 58(1969)

lub konsultorach, lecz tylko o czło n k ach 21. Na tem at opuszczenia w now ym schem acie frag m en tu mówiącego o w yznaczaniu kandy­ datów przez K onferencje Biskupie, znajdujem y w yjaśnienie w tzw. anonim owej relacji ogłoszonej w zw iązku z now ym schematem . S tw ierdza się w niej, że poprzednie sform ułow anie nie podobało się w ielu Ojcom. Ponadto, zm odyfikowane ujęcie tek stu w now ym schemacie p rzybiera szerszy zakres treściow y, bo nie w yklucza żad­ nego sposobu, jaki może się w przyszłości okazać pożytecznym w do­ bieran iu kandydatów 22.

W ty m sam ym jeszcze roku 1964, ukazał się now y schem at de­ k re tu o p asterskich obowiązkach biskupów w Kościele 23. O parł się on w znacznej m ierze na szeroko już przedyskutow anym schem a­ cie konstytucji dogm atycznej o Kościele 21. Zamieszczono w nim bez żadnych zm ian treść interesującego nas p u n k tu 10 schem atu. W re ­ lacji do tego num eru podano w yjaśnienie, że jeszcze w tym stadium prac soborowych dwóch Ojców dom agało się w ykreślenia nn. 9 i 10, poniew aż zdają się ograniczać swobodę działania Ojca św. 25

W d niu 4 listopada 1964 ro k u przystąpiono do głosowania m. in. nad spraw ą „um iędzynarodow ienia” K urii Rzymskiej. Zgodnie z przy jętą procedurą w głosowaniu nad poszczególnymi num eram i Ojcowie w ypow iadali się tylko przez:: „tak ” (placet) lub „nie” (non placet). W głosow aniu nad nn. 9 i 10 wzięło udział 1968 Ojców. Spośród tej liczby 1889 odpowiedziało: „tak ”, a 78: „nie”. Jeden głos by ł nieważny.

Oprócz w spom nianego wyżej głosowania odbyło się także inne, nad poszczególnymi rozdziałam i w całości. W łaśnie w tedy m iał

21 Dla uw idocznienia zm ian, ja k ie w prow adzono w in te re su ją c y m nas pu n k cie pożyteczną będzie rzeczą zestaw ić obydw a p ro jek ty :

v en d u m e t ad com m unia p e ric u ­ la efficacius a v e rte n d a (η. 5).

22 P or. G o r d o n I., dz. cyt., P eriodica, 58(1969)119.

23 Sch e m a D ecreti de pastorali E piscoporum m u n ere in Ecclesia, T e x ­ tu s e m en d a tu s e t re la tio n e s, T ypis P o lyglottis V aticanis 1964.

24 S tw ierd za się to w y ra źn ie w re la c ji ogólnej: N exus schem a hoc in te r e t schem a De Ecclesia u t m a n ife ste a p p a re re t p lu re s P a tre s r o ­ g aru n t. C en su it om nino Com m issio, qu ae ideo em endandos censuit quosdam te x tu s schem atis, q u i scilicet de Episcopis, de sacerd o tib u s et de diaconis ag u n t, ita u t d o ctrin am schem atis De Ecclesia fid e lite r r e ­ f e r a n t (Schem a D ecreti..., j.w., s. 9, n. I, 2).

25 S ch em a D ecreti..., j.w., s. 27, ad n. 9 e t n. 10.

te k s t p ie rw o tn y : te k s t popraw iony N onnulli Episcopi d iv e rsa ru m

N ationum , a C o n fere n tia E pisco­ p ali N atio n ali designandi, ab A postolica Sede n o m in e n tu r M em bra vel C onsultores S a c ra ­ ru m C o ngregationum a quibus, s ta tis tem poribus, convocentur ad com m une b onum m agis prom

o-In v otis q u oque e s t u t in te r D ica ste rio ru m M em bra co o p ten ­ tu r etiam aliq u i Episcopi p r a e ­ se rtim dioecesani, q u i m entem , o p ta ta ac necessitates om nium E cclesiarum S um m o P ontifici plenius r e f e rre v a le a n t (n. 10,

[7] Udział Biskupów w Kurii Rz. 177

każdy możność zgłoszenia popraw ek, bądź do całego rozdziału, bądź też do poszczególnych num erów . S tąd obok odpowiedzi „ ta k ” lub „nie” przew idziano głosy: „tak, ale z zastrzeżeniem ” (placet iu x ta modum). Nad rozdziałem I głosowano rów nież w dniu 4 li­ stopada 1964 roku. Obecnych było 1965 Ojców, z których 1030 od­ pow iedziało „ ta k ”, 77 — „nie” i aż 852 — „tak, ale z zastrzeże­ niem ”. Sześć głosów było niew ażnych 26.

Po przestudiow aniu zgłoszonych popraw ek przystąpiono do o p ra ­ cow ania następnego schem atu d ek retu o pasterskich obowiązkach biskupów w Kościele. W raz z now ym tekstem schem atu opubliko­ w ano także zgłoszone przez Ojców popraw ki, w yjaśniając od razu dlaczego jedne z nich zostały uwzględnione, a drugie pom inięte 27.

W punkcie dotyczącym udziału biskupów w dykasteriach K urii Rzym skiej nie wprow adzono w now ym schem acie żadnych zmian. J a k w ykazują zgłoszone popraw ki sam i ojcowie Soboru nie mieli żadnych pow ażniejszych zastrzeżeń co do treści tego p u n k tu 28.

N atu raln y m następstw em takiego stanu rzeczy było w prow adze­ nie omawianego tek stu schem atu, już bez żadnych zmian, do D e­ k re tu o p asterskich zadaniach biskupów w Kościele: „Pożądaną je st rzeczą, by do grona członków dykasteryi dobierać też n iektó­ ry ch biskupów , głównie diecezjalnych, którzy by m ogli obszerniej zdaw ać spraw ę papieżowi z nastaw ienia, pragnień i potrzeb Ko­ ściołów” 29.

II. O dpow iedź P ap ieża

D ekret C h r is tu s D o m in u s w ysunął pod adresem P apieża życze­ nie dotyczące składu personalnego K urii Rzym skiej. Należało za-26 W szystkie dan e dotyczące głosow ań podano w edług ta b e li zam iesz­ czonej w S ch e m a D ecreti de pastorali E piscoporum m u n ere in Ecclesia”, T ex tu s reco g n itu s e t m odi, T ypis P olyglottis V aticanis, 1965, s. 8. P o ­ n iew aż rozdział iperw szy nie uzy sk ał w głosow aniu w ym ag an ej w ię k ­ szości 2/3 głosów, dlatego został p rz e k a z a n y K om isji celem p rz e re d a g o ­ w a n ia go zgodnie ze zgłoszonym i popraw kam i.

27 S ch em a D ecreti de pastorali E piscoporum m u n ere in Ecclesia, T e x ­ tu s reco g n itu s e t m odi a C om m issione conciliari de Episcopis e t dioece­ siu m reg im in e e x a m in a ti, T ypis P olyglottis V aticanis 1965.

28 N a in te re su ją c y n as te m a t z a b rało głos tylk o dw óch Ojców. Je d en pro ponow ał w y k re śle n ie słów „zw łaszcza d ie ce zja ln i”. U w ażał bow iem , że jeżeli b ęd ą dłuższy czas przebyw ać w R zym ie u cierp i n a tym dobro diecezji, a jeżeli będą częściej przyjeżdżać, w zrosną koszta. W odpo­ w iedzi w yjaśniono, że b isk u p i nie m uszą w cale długo przebyw ać w R z y ­ m ie, a gdy chodzi o zw iązane z p rzy ja zd e m koszta, to nie obciążą one diecezji. D ru g i z O jców proponow ał, by po słow ach: „zw łaszcza d ie ce­ z ja ln i” dodać „w y b ran i spośród bisk u p ó w za proponow anych przez K o n ­ fe re n c je B isk u p ie” . W te n bow iem sposób ła tw ie j b ę d ą m ogli w yrazić opinię w łasnego E piskopatu. W odpow iedzi w yjaśniono, że w łaściw ie ty lko do P apieża należy w y b iera n ie, zgodnie z w łasn ą roztropnością, członków D y k astery j K u rii R zym skiej (por. S ch e m a D ecreti..., j.w ., s. 29, nn. 29 i 30).

tem oczekiwać odpowiedzi ze strony Ojca św. T aka odpowiedź przyszła w stosunkowo niedługim czasie po zakończeniu Soboru. Było nią M otu P roprio Pro com perto sane, ogłoszone przez pap. P aw ła VI w dniu 6 sierpnia 1967 roku 30. W yprzedziło ono o kilka dni K onstytucję Apostolską R egim ini Ecclesiae Universae z dnia 15 sierpnia 1967 roku, dokonującej reform y K urii R zy m sk iej31. W Motu P ro prio P apież naw iązuje bardzo w yraźnie do D ekretu soborowego C hristus D om inus, cytując w e w stępie zaw arte w De­ krecie życzenie O jcó w 32.

Chociaż w om aw ianej m aterii M otu P roprio Pro com perto sane posiada znaczenie podstawowe, jed n ak należy mieć n a uwadze rów ­ nież cytow aną już K onstytucję Apostolską R egim ini Ecclesiae Uni­

versae, a także R egulam in K u rii Rzym skiej zatw ierdzony przez P a ­

pieża w dniu 22 lutego 1968 roku 33, oraz inne dokum enty praw o­ daw stw a posoborowego, o których później będzie mowa.

1. B iskup i diecezjalni członkam i K ongregacyj R zym skich Zgodnie z zarządzeniem Motu P rop rio Pro com perto sane: „K on­ gregacjom Rzym skim przydziela się, oprócz K ardynałów , także niektórych biskupów diecezjalnych, którzy będą pełnopraw nym i członkam i K ongregacyj” M.

N ajp ierw trzeba zauważyć, że dokum ent m a na uw adze tylko biskupów diecezjalnych. Kodeks p raw a kanonicznego nie zna w za­ sadzie pojęcia biskup diecezjalny. Używa natom iast określenia biskup rezydencjalny, na oznaczenie pełnopraw nego i to ustano­ wionego na sposób trw a ły rządcy diecezji 3S. Bardzo też często te r ­ m iny biskup i biskup rezydencjalny są używ ane w Kodeksie za­ m iennie 36. Na podstaw ie stw ierdzeń używ anych w Kodeksie zwykło się jed n ak mówić rów nież o osobach przyrów nyw anych biskupom rezydencjalnym . W ypada tu dodać, że biskup rezydencjalny ozna­ czał zawsze osobę, k tó ra posiada sak rę biskupią, czego Kodeks nie 29 „In votis quoque est u t i n t t r D ica ste rio ru m M em bra ce o p te n tu r etiam aliq u i Episcopi p ra e se rtim diocesani, qui m entem , o p ta ta ac n ecessitates om nium E cclesiarum Sum m o P o n tifici plen iu s r e fe rre v a le a n t” (D ekret o p astersk ic h zad an iach B iskupów w K ościele C h ristu s D om inus, η. 10. 2).

30 ASS 59(1967)881—884 (PP K , t. II, z. 1, ss. 7—13, nn. 1455—1468). 31 A SS 59(1967)885—928 P P K , t. II, z. 1, ss. 14—29, nn. 1469—1692). 32 P or. P P K , t. II, z. 1, s. 8, n. 1457.

33 R egolam ento G en e ra le d ella C u ria R om ana: AAS 60(1968)129—176 (PP K , t. II, z. 1, ss. 112—180, nn. 1734—1946).

34 „S acris R om anis C ongregationibus, p ra e te r P a tre s C ardinales, a s sig n a n tu r etiam aliq u o t E piscopi dioecesani, q u i ea ru n d e m C o ngrega­ tio n u m pleno iu re e ru n t M e m b ra” (M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. I: P P K , t. II, z. 1, s. 10, n. 1461).

35 „Episcopi resid e n tia le s su n t o rd in a rii e t im m ed ia ti p asto re s in dioecesibus sibi com m issis” (can. 334 § 1).

[9] Udział Biskupów w Kurii Rz. 1 7 9 w ym aga w odniesieniu do osób przyrów nanych biskupow i rezy- dencjalnem u.

Zgodnie z postanow ieniem kan. 315 § 1 A dm inistrato r apostolski ustanow iony w sposób stały cieszy się tym i sam ym i p raw am i i m a te sam e obowiązki co biskup rezydencjalny. P onadto biskupow i rezydencjalnem u przyrów nani są następujący ordynariusze m iejsca: w ikariusze i prefekci ap o sto lscy 37 oraz opaci i p rałaci udzielni 38. Posoborowe praw odaw stw o kościelne nadało określeniu „biskup diecezjalny” rangę term in u technicznego. P otw ierdza to w yraźnie częste użycie go w podstaw ow ych dokum entach określających obecne upraw nienia b is k u p ó w 39. D okum enty w yjaśniają również, że przez biskupa diecezjalnego należy rozum ieć nie tylko biskupa rezydencjalnego. lecz także tych wszystkich, którzy są m u w p ra ­ wie przyró w nani 40.

M otu P ro p rio Pro com perto sane w ylicza tylko biskupów diece­ zjalnych jako ew entualnych członków K ongregacyj. Stanow i to pew ne zawężenie treści życzenia w ysuniętego przez Sobór w De­ krecie C hristus Dominus, gdzie postuluje się, by do grona członków dobierać „niektórych biskupów , zwłaszcza diecezjalnych”. Z aw arte w M otu P roprio „ograniczenie” nie posiada o ty le zasadniczego znaczenia, że zgodnie z ogólną zasadą P apież może dobierać w spom ­ nianych członków w edług w łasnego uznania.

D la uzyskania w szakże pełnego obrazu trzeb a już tu dodać, że w D ykasteriach K u rii Rzym skiej są rów nież konsultorzy m iano­ w ani ta k spośród biskupów rezydencjalnych ,jak i ty tu la rn y c h 41. B iskupi diecezjalni stają się pełnopraw nym i członkami. To oświadczenie M otu P ro pprio należy kom entow ać w zestaw ieniu z analogicznym postanow ieniem K onstytucji Apostolskiej R egim ini

Eclesiae Universae oraz z następującym i później dyspozycjam i sa­

mego M otu Proprio. D okonując takiego zestaw ienia łatw o zauw a­ żyć, że biskupi diecezjalni nie stają się członkam i w tym sam ym znaczeniu co K ardynałow ie. K onstytucja bowiem nie bez po­ wodu zaznacza n a pierw szym m iejscu, że K ongregacje R zym skie składają się z k ardynałów m ianow anych przez P a p ie ż a 42. W n a­ stępnym zaś punkcie — jak b y w form ie uzupełnienia — dodaje, że

37 Por. kan . 294 § 1 K PK . 38 Por. kan. 323 § 1 K PK .

39 C hodzi zw łaszcza o d w a d o k u m e n ty : M otu P ro p rio De E piscoporum m u n e rib u s z d n ia 15 czerw ca 1966 ro k u i M otu P ro p rio Ecclesiae S a n c ­ tae z d n ia 6 sie rp n ia 1966.

40 P or. M otu p ro p rio De E piscoporum m u n erib u s, n. I II (PP K , t. I, z. 1, s. 114, n. 189).

41 K o n sty tu c ja A postolska R eg im in i Ecclesiae U niversae, n. 5, § 1, (PPK , t. II, z. 1, s. 26, n. 1497).

42 K o n sty tu c ja A postolska R eg im in i Ecclesiae U niversae, n. 2, § 1: „C ongregationes co alescu n t ex C a rd in alib u s, quos S um m us P o n tife x ad scrib en d o s c e n su e rit” (P P K , t. II, z. 1, s. 24, n. 1487).

biskupi diecezjalni w ystępują również w charakterze członków, ale n a posiedzeniach plenarnych 4:!. Zresztą podobne zastrzeżenie czyni samo M otu P roprio Pro com perto sane zaraz w następnej dyspo­ zycji 44.

Biskupi, o których mowa stają się członkami K ongregacyj Rzym ­ skich. Znowu w ypada zauważyć, że D ekret C hristus Dominus w y ­ raził życzenie, by biskupi zostali zaliczeni do grona członków Dy- k astery j K urii Rzymskiej. Zgodnie zaś z R egulam inem K urii sk ła­ da się ona z następujących D ykasteriów : P apieski S ek re ta riat S tan u i U rząd (kongregacja) dla M iędzynarodowych S praw Ko­ ścielnych, Kongregacje, T rybunały, Urzędy, S ekretariaty , R ada Św ieckich i P apieska Komisja Studiów lu stitia et P a x 4S. W arto t u przypom nieć, że w edług pierw otnego p rojektu (1963 r.) biskupi m ieli być członkam i K ongregacyj. Już jed n ak w schemacie o p a ­ stersk ich zadaniach biskupów w Kościele (1964) była mowa o Dy- kasteriach. Owszem, R eferent w yjaśniał, że tej m odyfikacji doko­ nano na życzenie Ojców, którym chodziło o to, aby K urii Rzym ­ skiej nie ograniczać tylk o do K ongregacyj 46.

Trzeba jednak i o tym pam iętać, że K ongregacje stanow ią zasad­ niczy człon K u rii Rzym skiej, k tó ry ma stosunkowo najw ięcej po­ w iązań z Kościołami lokalnym i. Dwie spośród K ongregacji zacho­ w u ją w tym względzie pew ną w łasną specyfikę, a mianowicie K onugregacja Zakonów i Instytutów Świeckich i K ongregacja Ew angelizow ania Narodów. Z tej też racji w odniesieniu do nich obow iązują specjalne norm y.

„Dla zebrań plenarnych K ongregacji Zakonników — biorąc pod uw agę specyficzne zadanie tego D ykasterium — będzie m ianow a­ nych dziesięciu członków, z których trzech zostanie w ybranych z listy Przełożonych G eneralnych Zakonów Ścisłych lub K ongrega­ cyj K leryckich, któ rą będzie sporządzać U nia Rzym ska Przełożo­ nych G eneralnych i przedstaw iać K ardynałow i P refek to w i” 47.

Gdy zaś chodzi o K ongregację Ew angelizow ania Narodów, to Motu P roprio Pro com perto sane, nakazuje zachować norm y za­ w a rte w M otu P roprio Ecclesiae S a n c ta e 48 oraz przepisy jakie 43 K o n sty tu c ja A postolska R eg im in i Ecclesiae U niversae, η. 2, § 2: „F irm is o rd in a riis coetibus P a tru m C ard in aliu m , ad p e rtra c ta n d a s res m aioris m om enti e t n a tu ra m p rin cip ii generalis habentes, C o ngrega­ tion ib u s P le n a riis in te rsu n t, ta m q u am ea ru m d em M em bra, Episcopi dioecesani n o m in a ti a S um m o P o n tifice” (j.w., ss. 24—25, n. 1488).

44 M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. II (j.w., s. 10, n. 1462). 45 R egulam in Ogólny K u rii R zym skiej, a rt. 1 (j.w., s. 113, η. 1734). 46 Por. S ch em a D ecreti de pastorali E piscoporum m u n e re in Ecclesia, T e x tu s em en d a tu s e t R elationes, Typis P olyglottis V aticanis, 1964, s. 22.

47 M otu P ro p rio P ro com perto sane, η. V, 2 (PP K , t. II, z. 1, s. 12, n. 1466).

48 M otu P ro p rio Ecclesiae Sanctae, II, n. 15 (PP K , t. I, z. 1, s. 1Θ3, n. 165).

/И ] Udział Biskupów w Kurii Rz. 181 będą ustanow ione przez w ydaną w najbliższym czasie K onstytucję Apostolską o reform ie K urii Rzym skiej i9. Zapow iedziana tu K on­ sty tu cja R egim ini Ecclesiae Universae postanaw ia: „Dla ro z p atry ­ w ania w ażniejszych sp raw i m ających ch a rak ter zasady ogólnej uczestniczą w posiedzeniach plenarnych, jako ich członkowie — rów nież z głosem decydującym , gdyby tak P apież zarządził — za­ rów no biskupi z terenów m isyjnych, m ianow ani przez Ojca św., jak i przedstaw iciele K ierow ników Insty tu tó w i Dzieł P a p ie sk ic h 50. Liczba członków jest określona w Motu P ro p rio Ecclesiae Sanctae 51. Z powyższych zarządzeń w ynika, że postanow ienia zaw arte w Motu P roprio P ro com perto sane nie m ają zastosow ania do K on­ gregacji Zakonów i Insty tu tó w Świeckich oraz do K ongregacji Ew angelizow ania Narodów.

J a k już poprzednio zasygnalizow ano biskupi diecezjalni stają się pełnopraw nym i członkam i zebrań plenarnych K ongregacyj Rzym ­ skich. R egulam in Ogólny K urii Rzymskiej rozróżnia w ram ach poszczególnych K ongregacyj zebrania zwyczajne i plen arn e 52. G dy zaś spraw y w kraczają w kom petencję dwóch lub więcej dy k aste­ riów, w tedy odbyw ają się zebrania mieszane. Jednakże ten ostatni rodzaj zebrań nie m a tu większego znaczenia, poniew aż dzielą się one także n a zebrania plen arn e i zwyczajne, do któ ry ch — gdy idzie o skład osobowy — stosuje się te sam e przepisy co i do w spom nianych powyżej zebrań 53.

Z ebranie plenarne ro z p atru je jedynie spraw y większej wagi, m a­ jące ch a rak ter zasady ogólnej 5i. N atom iast spraw y bieżące są roz­ patry w an e na zebraniach zwyczajnych. Każde D ykasterium po­ w inno ustalić w swoich przepisach specjalnych zakres spraw , k tó re będą przedkładane na zebraniach zw yczajnych 55. Z ebrania p le n a r­ ne — jeżeli specjalne okoliczności nie dom agają się czego innego ■— odbyw ają się jeden raz w roku, w term inach ustalonych przez K on­ 49 M otu P ro p rio P ro com perto sane, η. V II (PP K , t. II, z. 1, ss. 12—13 n. 1468).

50 K o n sty tu c ja A postolska R eg im in i Ecclesiae U niversae, n. 83, § 2, (PP K , t. II, z. 1, s. 70, n. 1627).

51 K o n g reg acja E w angelizow ania N arodów o b ejm u je dw ud ziestu c z te ­ rec h p rzed staw icieli z głosem d ecydującym : d w u n a stu p ra ła tó w z m isyj, czterech z innych k ra jó w , czterech spośród przełożonych In sty tu tó w , czterech z dzieł P ap ie sk ic h (por. M otu P ro p rio Ecclesiae Sanctae, II, η. 15; P P K , t. I, z. 1, s. 103, n. 165).

52 R egulam in O gólny K u rii R zym skiej, a rt. 110, § 1 (PP K , t. II, z. 1, s. 164, n. 1899).

53 T am że, a rt. 106 (PP K , t. II, z. 1, s. 163, n. 1895).

54 P or. R egulam in O gólny K u rii R zym skiej, a rt. I l l (PP K , t. II, z. 1, s. 165, n. 1901); K o n sty tu c ja Ap. R eg im in i Ecclesiae U niversae, η. 2, § 2 (j.w., s. 24, η. 1488); M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. II (j.w., s. 10, n. 1462).

55 P o r. R egulam in O gólny K u rii R zym skiej, a rt. U l (PP K , t. II, z. 1, s. 165, n. 1901).

g re g a c ję 56. M otu P ro p rio Pro com perto sane podaje uzasadnienie tego ostatniego postanow ienia. Idzie m ianowicie o to, by biskupów nie odryw ać bez potrzeby od p racy w d iece zji57. N atom iast zebra­ n ia zw yczajne odbyw ają się zależnie od p o trz e b 58 i uczestniczą w nich kardynałow ie oraz ci biskupi członkowie, którzy aktu aln ie przebyw ają w R zy m ie59. A więc biskupi diecezjalni uczestniczą z zasady tylko w zebraniach p lenarnych K ongregacyj. T ak w ygląda sp raw a w św ietle M otu P ro p rio Pro com perto sane. Pew ne uzupeł­ nienie w tej m aterii w prow adziło Pism o K ongregacji D oktryny W iary z dnia 15 stycznia 1971 roku, określające nową procedurę w badaniach praw ow ierności nauki katolickiej 60. Zgodnie z zaw ar­ tym i tu dyspozycjam i, ostateczną decyzję podejm uje zebranie zw y­ czajne K ongregacji. W tym w łaśnie zebraniu może uczestniczyć

z pełnym praw em każdy z siedm iu biskupów członków K ongregacji D ok tryn y W iary, przebyw ających poza R zy m em 61. Chociaż doku­ m ent w yraźnie tego nie zarządza, jest rzeczą jasną, że wspom niani biskupi pow inni być powiadom ieni urzędowo o takim zebraniu zw yczajnym .

M ianowanie Biskupów członkam i K ongregacyj jest zarezerw o­ w an e P ap ieżo w i62. Je st to zupełnie zrozum iałe, skoro K u ria Rzym ­ sk a służy Papieżow i pomocą w w ypełnianiu funkcji Najwyższego P asterza Kościoła. Z drugiej jed n ak strony nie można zapominać i o tym , że K u ria n ie jest narzędziem P apieża dla jego w łasnego użytku, lecz dla dobra K ościołów 8:!. Z tej też m. in. racji nom i­ nację papieską poprzedza — zgodnie z M otu P roprio Pro com perto

sane — specjalna procedura, dopuszczająca udział w tej spraw ie

K onferencji Biskupich: „K ardynałow ie P refekci poszczególnych 56 R egulam in O gólny K u rii R zym skiej, a rt. 110 (PP K , t. II, z. 1, s. 164, n. 1899); M otu p ro p rio Pro com perto sane, n. III (j.w., s. 10—11, n. 1463).

57 „A d p ra e c a v e n d a au tem incom m oda, q u ae D ioecesibus o riri possint o b cre b ra m d iu tu rn a m q u e ab sen tiam sa cro ru m P a sto ru m (qua de re in m em oriam revocam us n o rm as de E piscoporum re sid e n tia iu re ca n o ­ nico sta tu ta s) decern im u s u t coetus p le n a rii sa c ra ru m C ongregationum h a b e a n tu r, n isi p e c u lia ria a d iu n c ta a lite r su a d ea n t, sem el in anno, te m p o re o p p o rtu n e sta tu e n d o ab iisdem C ongreg atio n ib u s” (M otu P r o ­ p rio Pro com perto sane, η. I l l ; P P K , t. II, z. 1, ss. 10—11, n. 1463).

58 R egulam in O gólny K u rii R zym skiej, a rt. 110, § 1 (PPK , t. II, z. 1, s. 164, n. 1899).

59 M otu P ro p rio P ro com perto sane, η. I I (P P K , t. II, z. 1, s. 10, n. 1462).

60 N ova agendi ra tio in d o c trin a ru m ex am in e; AAS 63(1971)234—236. 61 N. 9: „...in C ongregatione O rd in a ria pleno iu re p a rte m h a b e re p o ­ te s t u n u sq u isq u e ex septem Episcopis m em b ris e x tra U rb e m d e g e n ti­ b u s ” (P P K , t. IV, z. 1, s. 178, n. 7068).

82 N om inatio E piscoporum M em brorum , qu am N obis reservam us... (M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. IV: P P K , t. II, z. 1, s. 11, n. 1464).

63 P or. G o r d o n I., De Curia R om ana renovata, P eriodica, 58(1969) 72—75.

[13] Udział Biskupów w Kurii Rz. 183 K ongregacyj przeprow adzą odpow iednie b adania i poszukiw ania za pośrednictw em K onferencji Biskupich, a naw et — gdy to będzie

potrzebne — poproszą o listę biskupów kandydatów ” 64.

T ak więc w raca tu ta j — choć w zm niejszonym już zakresie — pośrednictw o K onferencji Biskupich. W edług bow iem p ro jek tu za­ mieszczonego w schem acie o biskupach i zarządzie diecezjam i (1963 r.), członkowie m ieli być w yznaczani przez K rajo w ą K onfe­ rencję B iskupią 65.

Pod adresem kandydató w w ysuw a się pew ne w ym agania. Motu P rop rio pow tarza aż dw ukrotnie, że kandydaci pow inni się odzna­ czać „szczególną biegłością w spraw ach, o które chodzi” 66. N astęp­ nie przy doborze kandydatów „należy mieć rów nież na uwadze tery to ria, które oni zam ieszkują, ta k by w pew ien sposób w yrażali Kościół Pow szechny” 67.

Każda z K ongregacyj otrzym uje w charakterze członków siedm iu biskupów d iece zjaln y ch 68. Oczywiście nie dotyczy to dwóch w spom ­ nianych już poprzednio K ongregacyj, a m ianow icie K ongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich oraz K ongregacji Ewangelizo­ w ania N arodów czyli R ozkrzew iania W iary.

Zgodnie z zasadą przy jętą w odnowionej K u rii Rzym skiej funkcje pełnione w K ongregacjach przez członków i konsultorów są cza­ sowe. N om inacja w ażna jest na pięcio lecie69. Tę zasadę pełnienia funkcji członkowskiej przez okres pięciu la t zastosował Papież także w odniesieniu do biskupów członków K ongregacyj 70. Z auw a­ ża się jed n ak pew ną różnicę w analogicznych sform ułow aniach praw nych, gdy chodzi o członków kard ynałó w i członków biskupów diecezjalnych. M ianowicie w w ypadku pierw szej g ru p y członków jest w yraźnie o ty m mowa, że po upływ ie pięciolecia mogą być ponownie zatw ierdzeni oraz że p otrzebują zatw ierdzenia nowego Papieża w ciągu trzech m iesięcy od jego w y b o ru 71. N atom iast w odniesieniu do biskupów -członków K ongregacyj zarządza się w ten sposób: „Ażeby K ongregacje wzbogacały się zawsze

doświad-64 M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. IV (PPK , t. II, z. 1, s. I I, n. 1464).

65 S ch em a D ecreti de Episcopis ас de d ioecesium regim ine, T ypis P o ­ lyglottis V aticanis 1963, s. 7, η. 5.

66 M otu P ro p rio Pro com perto sane, nn. IV i V (PP K , t. II, z. 1, s. 11, nn. 1464—1465).

67 Tam że, n. V (j.w ., ss. 11— 12, n. 1465).

68 M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. V (j.w ., s. 11, n. 1465). 89 M otu P ro p rio R eg im in i Ecclesiae U niversae, nn. 2, § 5: 5, §§ 1—2 (P P K , t. II, z. 1, ss. 25—27, nn. 1493, 1497—1498).

70 M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. VI (PPK , t. II, z. 1, s. 12, n. 1467).

71 M otu P ro p rio R e g im in i Ecclesiae U niversae, η. 2 § 5 (PP K , t. II, z. 1, ss. 25—26, η. 1493).

czeniem nowych i odpowiednich członków, będą oni pełnili swoje funkcje przez okres pięciu la t” 72.

Oczywiście nie ulega wątpliwości, że P apież może ponow nie za­ tw ierdzać na stanow isko członków również biskupów diecezjalnych. Niem niej jed n ak z przytoczonego powyżej sform ułow ania trzeba wyciągnąć słuszny wniosek, że w większości w ypadków będzie m iała m iejsce zm iana osób na tych stanow iskach. W skazuje n a to zwłaszcza argum entacja, m ówiąca o w zbogaceniu doświadczenia poszczególnych K ongregacyj. Nie ma natom iast podstaw , by tw ie r­ dzić, że biskupi diecezjalni, m ianow ani członkam i Kongregacyj, w ym agają zatw ierdzenia nowego Papieża. Nic bowiem nie wspo­ m ina o tym M otu P roprio Pro com perto sane., a K onstytucja Apo­ stolska R egim ini Ecclesiae Universae w ysuw a taki wym óg tylko pod adresem członków, którzy są kardynałam i.

2. Inne jo rm y w spółpracy biskupów z K urią R zym ską Udział biskupów diecezjalnych w K ongregacjach Rzymskich w charak terze członków stanow i niew ątpliw ie bardzo w ażny mo­ ment, gdy m a się na uw adze w spółpracę biskupów dla dobra Ko­ ścioła powszechnego. Ale trzeba pam iętać o tym , że nie jest to jedyna form a współpracy, zaplanow ana w działalności odnowionej K urii Rzymskiej. K onstytucja Apostolska R egim ini Ecclesiae Uni­

versae, m odyfikując dotychczasowe przepisy, daje biskupom jeszcze

szersze możliwości w spółpracy w ram ach K urii Rzymskiej. N ajp ierw należy podkreślić, że biskupi stają się członkam i nie tylko K ongregacyj, lecz również S ekretariató w K u rii Rzymskiej. I tak członkami S ek re ta riatu Jedności C hrześcijan są kardynałow ie i biskupi, m ianow ani przez P a p ie ż a 73. Podobnie S ek re ta riat dla S praw Niew ierzących składa się z k ardynałów i biskupów m iano­ w anych przez Ojca świętego 74. Analogicznej dyspozycji nie spoty­ kam y w w ypadku S ek re ta riatu dla S praw N iechrześcijan. Jest jed ­ n ak inne postanow ienie godne tu taj odnotowania. M ianowicie „członkam i S ek re ta riatu są, oprócz K ard ynała P refek ta K ongre­ gacji Ew angelizow ania Narodów, osoby w ybrane przez Papieża, czy to z K olegium K ardynalskiego, czy też n a propozycję K onferencji Biskupich terenów m isyjnych, jak rów nież innych w zasięgu k tó ­ rych przebyw a — z jakiejkolw iek przyczyny i to choćby czasowo — w ielu niechrześcijan” 75. T ak więc w spom niane w K onstytucji za­

72 M otu P ro p rio Pro com perto sane, η. VI (P P K , t. II, z. 1, s. 12, n. 1476).

73 K o n sty tu c ja A postolska R eg im in i Ecclesiae U niversae, n. 92 § 1 (PP K , t. I, z. 1, s. 74, n. 1637).

74 Tam że, n. 101 (j.w., s. 78, n. 1648). 75 Tam że, n. 97 (j.w., s. 77, n. 1644).

[15] Udział Biskupów w Kurii Rz. 185

interesow ane K onferencje B iskupie otrzym ują w ażny w pływ na m ianow anie członków S ek re ta riatu dla S praw Niechrześcijan.

Już wcześniej ogólnie w spom niano o biskupach konsultorach. Oto co na ten tem at postanaw ia K onstytucja R egim ini Ecclesiae

Universae: „we w szystkich D ykasteriach są konsultorzy m ianow ani

przez P apieża na pięciolecie, z różnych części św iata, spośród b i­ skupów rezydencjalnych lub ty tu la rn y c h ” 76. Znow u w ypada tu odnotować, że przytoczone postanow ienie spełnia niejako życzenia w yrażone przez Ojców w pierw szej fazie prac soborowych nad przyszłym D ekretem C hristus Dominus. Była bowiem w tedy mowa nie tylko o członkach, lecz rów nież o konsultorach K ongregacyj, przy czym chodziło o udział zarów no biskupów diecezjalnych jak i ty tu la rn y ch 77.

P rzyw iązuje się obecnie dużą w adę do spraw ozdań, jak ie biskupi przesyłają na mocy praw a do różnych D ykasteriów K u rii Rzym ­ skiej. Chodzi w tym w ypadku o dane dotyczące stanu i rozw oju diecezji. W szystko m a być pilnie i możliwie najszybciej rozważone, aby „w odpowiednim czasie przygotow ać to, co w ydaw ałoby się konieczne lub użyteczne d la dobra Kościoła” 7S.

P rocedu ra ustalona dla poszczególnych K ongregacyj nakazuje w w ielu w ypadkach w ysłuchać zdania m iejscowych biskupów . T ak np. K ongregacja D oktryny W iary „odrzuca opinie, o których w ia­ domo, że są przeciw ne podstaw ow ym zasadom w iary, w ysłuchaw ­ szy jed n ak zdania m iejscowych biskupów, gdy są ty m zaintereso­ w a n i” 79.

Z norm ogólnych określających działalność K u rii Rzym skiej jasno w ynika, że chodzi obecnie także o zacieśnienie kontaktów m iędzy D ykasteriam i K urii Rzym skiej i K onferencjam i Biskupim i. K on­ sty tu cja bow iem zarządza, że „należy brać pod uw agę wnioski zgłaszane przez zebrania biskupie” 80.

76 K o n sty tu c ja A postolska R e g im in i Ecclesiae U n iv e rs a e , η. 5, § 1 (PP K , t. II, z. 1, s. 26, η. 1497). O prócz biskupów , k o n su lto ra m i m ogą być ta k ż e duchow ni d iecezjalni czy zakonni, a n a w e t w n ie k tó ry ch w ypad k ach rów n ież świeccy.

77 P or. np. S c h e m a D ecreti d e E piscopis ac d e d io ece siu m re g im in e , T ypis P o lyglottis V aticanis 1963, s. 7, n. 5.

78 K o n sty tu c ja A p ostolska R e g im in i Ecclesiae U n iversae, n. 9, § 1 (P P K , t. II, z. 1, s. 28, n. 1505). W zw iązku z ty m w § 2 p o sta n a w ia się: „W tym celu G łów ny U rząd S taty sty cz n y K ościoła w inien przygotow ać k ró tk ie i p rz e jrz y ste fo rm u la rz e p y ta ń oraz należy w ydać p rzepisy m a ­ jące n a uw adze odpow iednie p rzygotow anie sp raw o zd a n ia i to jednego, podzielonego n a odpow iednie działy, a przesłanego w każdym p ięcio­ leciu do K ongregacji B iskupów ” (j.w., ss. 28—29, n. 1506).

79 K o n sty tu c ja A postolska R e g im in i Ecclesiae U n iv e rs a e , η. 32 (PP K , t. II, z. 1, s. 37, η. 1537).

80 Tam że, η. 8, (P P K , t. II, z. 1, s. 27, n. 1504). W ty m sam ym n u m e ­ rz e sp o ty k am y zarząd zen ie n a s tę p u ją c e j treśc i: „B iskupów należy p o ­ w iadom ić, o ile to m ożliw e, jeszcze p rze d p ro m u lg a cją , o d ek re tac h

Dotychczas by ła m owa o pow iązaniach biskupów z K urią Rzym ­ ską, ujm ow aną w sensie ścisłym, zgodnie z norm am i zaw artym i w K onstytucji Apostolskiej R egim ini Ecclesiae Universae. Należy jed n ak pam iętać o tym , że na szczeblu ogólnokościelnym działają rów nież in ne organy — zw iązane niejednokrotnie z K ongregacja­ mi — któ ry ch s tru k tu ra p ra w n a świadczy o zw iększającym się za­ kresie udziału biskupów w kierow aniu całym Kościołem.

Chronologicznie rzecz biorąc n a pierw szym m iejscu w ypada wspom nieć M iędzynarodow e Stow arzyszenie M u zy ki Sakralnej. O rgan ten pow ołany pism em papieskim z dnia 22 listopada 1963 roku 81 — a więc jeszcze w pierw szej fazie prac Soboru W atykań­ skiego II — przyznaje w szystkim biskupom w pływ na skład oso­ bow y Stow arzyszenia. M ianowicie w Radzie G eneralnej, k tó ra sta­ nowi najw yższą w ładzę S tow arzyszenia82, głos decydujący p rzy ­ znaje się m. in. Delegatow i każdego kraju, w ybranem u przez b i­ skupów 83.

D rugim O rganem ogólnokościelnym, k tó ry trzeb a tu wspomnieć jest P apieska K om isja B iblijna zreorganizow ana przez Motu P ro ­ prio papieża P aw ła VI Sedula cura z dnia 27 czerwca 1971 roku 84. Zgodnie z tym pism em członkowie Kom isji B iblijnej zostają m ia­ now ani przez Papieża, n a w niosek k ard y n ała Przewodniczącego 85, po uprzedniej konsultacji w tej spraw ie z K onferencjam i B isku­ pim i 86.

III. Udział Biskupów w pracach K urii Rzym skiej wyrazem kolegialności Na w stępie w ypada przypom nieć, że w pierw szych p rojektach przyszłego D ekretu o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele, „um iędzynarodow ienie” K u rii Rzym skiej miało być w łaściw ie je ­ dynym praktycznym w yrazem podjęcia przez biskupów współod­ powiedzialności za życie Kościoła powszechnego. S tąd słusznie pod­ D y k astery j, k tó re w sposób sp ecjaln y dotyczą ich diecezji”. N iektórzy sądzą, że to postan o w ien ie d aje b iskupom m ożność w ypow iedzenia sw o­ jej opinii w tej spraw ie, (por. H o m i t a F., A d n o ta t io n e s ad Const. R e ­

g im in i Ecclesiae U n iv e r s a e , M onitor E cclesiasticus, 93/1968/62.

81 AAS 56 (1964) 231—234 (PPK , t. I, z. 3, ss. 146— 152, nn. 1300— 1314). 82 „R ada G e n e ra ln a p o sia d ająca n ajw y ższą w ładzę, decyduje o w szy ­ stk im , co dotyczy sam ego S to w arzy sz en ia” (n. VI, a); P P K , t. I, z. 3, s. 151, n. 1309).

83 „W R adzie G en e ra ln ej głos d ecydujący p o sia d ają w szyscy członko­ w ie, należący do n ie j n a p odstaw ie p ra w a w łasnego, oraz D elegat k a ż ­ dego k r a ju , w y b ra n y przez b isk u p ó w ” (n. VI, b); j.w.).

83 AAS (63/1971) 665—669.

85 Z reo rg an izo w an a K om isja B ib lijn a je st pow iązan a ściśle z K o n g re­ g a c ją D o k try n y W iary. J e j P rzew odniczącym je s t K a rd y n a ł P re fe k t K ongregacji D o k try n y W iary (por. M otu p ro p rio S ed u la cura, η. 2; P P K t. IV, z. 1, s. 169, η. 7044).

[17] Udział Biskupów w Kurii Rz. 187

kreślano, że biskupi staną się członkam i lub konsultoram i K ongre­ gacyj „dla większego rozw oju dobra wspólnego i skuteczniejszego uniknięcia w spólnych niebezpieczeństw ” 87.

Ja k wiadomo, w czasie dyskusji nad zagadnieniem now ych stru k ­ tu r kolegialnych p u n k t ciężkości przesunął się raczej n a organ centralny, k tó ry otrzym ał nazw ę Synodu Biskupów. Być może i z tej racji nie kładziono później zbyt wielkiego nacisku na spraw ę dopuszczenia biskupów do K u rii Rzym skiej. Zresztą sam postulat „um iędzynarodow ienia” K u rii p rzy jął szerszy zakres, bo m iał na uwadze nie ty lk o członków czy konsultorów K ongregacyj, ale w ogóle w szystkie stanow iska. W ten w łaśnie sposób ujęto spraw ę w pierw szym schem acie o pasterskich zadaniach biskupów w K o­ ściele (1964) 88. Odnośnie udziału biskupów pojaw ia się tu projekt, któ ry już bez żadnych zm ian wszedł do D ekretu C hristus Dominus, a któ ry — ja k to już było zaznaczone — mocno odbiega od p ie r­ wotnego projektu. W om aw ianym obecnie aspekcie duże znaczenie posiada zm iana m otyw acji uzasadniającej udział biskupów w p ra ­ cach K u rii Rzym skiej. M ianowicie D ekret C hristus D ominus stw ier­ dza, że biskupi będą m ieli niejako okazję zdaw ać Papieżow i sp ra ­ w ę z nastaw ienia, p rag n ień i potrzeb w szystkich K ościołów 89. A więc fu nk cja sprow adzająca się przede w szystkim do inform o­ w ania, podczas gdy p ro jek t p ierw o tny (z 1963 r.) w ytyczał bardziej efektyw ny zakres w spółpracy.

A by odpowiedzieć na pytanie, czy obecny udział biskupów w K ongregacjach stanow i rzeczyw isty w yraz kolegialności należy koniecznie uw zględnić część w stępną papieskiego pism a Pro com­

perto sane, gdzie zaw arta jest jakb y ogólna m otyw acja zamieszczo­

nych w części drugiej form alnych już przepisów. Otóż nie zn a j­ dziem y tu taj jakiegoś bezpośredniego, jednoznacznego stw ierdze­ nia, że ta nowa form a w spółpracy biskupów z Papieżem jest prze­ jaw em działania kolegialnego. Spotykam y jed n ak wypowiedzi, które w pełni upow ażniają do w yciągnięcia takiego wniosku.

Podstaw ow e znaczenie posiada zaakcentow anie uniw ersalności spraw dotyczących obecnego życia Kościoła: „Należy przede w szyst­ kim stw ierdzić, że dziś bardziej niż kiedykolw iek problem y Kościoła nab ierają uniw ersalnego znaczenia i dla rozw iązania ich w spo­ sób odpowiedni potrzeba, aby dyspozycja ducha, otw artość in te ­ lek tu aln a i praktyczne doświadczenie były praw dziw ie katolickie 90. 87 S c h e m a D e c r e ti d e E piscopis ac d e d io e c e siu m re g im in e , Typis P oly g lo ttis V aticanis 1963, s. 7, n. 5.

88 S c h e m a D e c r e ti de p a sto ra li E p is c o p o r u m m u n e r e in Ecclesia, Typis P oly g lo ttis V aticanis 1964, s. 9, n. 10.

89 D ek ret o p a ste rsk ic h obow iązkach bisk u p ó w w Kościele, C h ristu s

D om in u s, η. 10, 2.

90 M otu P ro p rio P r o c o m p e r to sane, w stęp (PP K , t. II, z. 1, s. 8, n. 1456).

W łaśnie n a tle tego kapitalnego stw ierdzenia, pow ołuje się P a ­ pież na życzenie Ojców dotyczące dokooptow ania biskupów do grona członków K ongregacyj. Chce zatem Papież powiedzieć, że dopuszczenie biskupów stw orzy realną możliwość w prow adzenia w życie w yrażonego poprzednio postulatu.

Udział biskupów w tej form ie działania obejm ującego Kościół powszechny m a się również przyczynić w stopniu w ybitnym do w prow adzenia w życie uchw ał i wniosków Soboru W atykańskie­ go II 91. Również i ten cel pozostaje w bardzo ścisłym zw iązku ze współodpowiedzialnością biskupów za cały Kościół. Jeszcze b a r­ dziej zostaje to uw ypuklone, gdy Papież stw ierdza, że chodzi w tym w szystkim o wzbogacenie K urii Rzym skiej wiedzą i roztropnością biskupów, o skorzystanie z ich roztropnej rad y i pomocy. W yraża zaś przy ty m przekonanie, że jeżeli „w ażniejsze spraw y zostaną pilnie, z zachow aniem porządku w spólnie rozważone, w ypłynie stąd rzeczyw isty pożytek dla całego Kościoła powszechnego i pomoże to nie tylko do załatw ienia w ażniejszych sp raw Kościoła, lecz i do rozw iązania interesujących dziś ludzkość problem ów ” 92.

W ydaje się, że przytoczone dotychczas słowa Papieża, ukazujące rolę biskupów m ianow anych członkam i K ongregacyj, poszerzają treść życzenia w ysuniętego przez Ojców Soboru. R ada bowiem i pomoc, o jakich m owa w M otu P ro prio P ro com perto sane, a także w spólne rozważanie, z którego płynie pożytek dla Kościoła powszechnego — to na pew no coś więcej niż zw ykłe inform ow anie P apieża o nastaw ieniu, pragnieniach i potrzebach w szystkich K o­ ściołów, o czym mówi w n. 10 D ekret soborowy C hristus Dominus. Dopuszczenie biskupów w charak terze członków do K ongregacyj K u rii Rzym skiej może i powinno być rozpatryw ane rów nież w k a­ tegoriach aktu kolegialnego. Oczywiście nie może być w tym w y­ padku mowy o akcie praw dziw ie kolegialnym w ujęciu konstytucji dogm atycznej o Kościele. W ydaje się, że nie m a poprostu w a ru n ­ ków do zaistnienia takiego aktu. K u ria bow iem jest na pierw szym m iejscu pom ocniczym organem P apieża dla załatw niania sp raw Kościoła powszechnego. Stanow i więc przede w szystkim organ adm inistracyjny, podczas gdy działanie kolegialne biskupów w sen­ sie ścisłym skierow ane jest do tego, by kolegium biskupie stało się podm iotem nieom ylnego nauczania oraz podm iotem najwyższej i pełnej w ładzy nad całym Kościołem " . Stąd w danym w ypadku sytuacja w ygląda odm iennie niż w w ypadku Synodu. Chociaż bo­

91 „A by przeto N asza K u ria R zym ska m ogła p o d jąć szczęśliw ie now e i to pow ażne obow iązki, k tó re w yw odzą się z p rzepisów i w niosków S oboru Pow szechnego....” (M otu P ro p rio Pro com perto sane, w stęp: P PK , t. II, z. 1, s. 9, n. 1458).

92 M otu P ro p rio Pro com perto sane, w stę p (PP K , t. II, z. 1, ss. 9—10, n. 1459).

[19] Udział Biskupów w Kurii Rz. 189

w iem Synod nie jest obecnie podm iotem działania kolegialnego w sensie ścisłym, to jed n ak n a pewno nic nie stoi n a przeszkodzie, by mógł się stać w przyszłości tak im podm iotem.

Ale obok działania kolegialnego w sensie ścisłym słusznie mówi się o działaniu kolegialnym w sensie szerszym. W yraża się ono w podjęciu przez poszczególnych biskupów troski o Kościół po­ wszechny. Owszem, poszczególni biskupi jako członkowie kolegium i praw ow ici następcy Apostołów obowiązani są „na mocy ustano­ w ienia i nakazu C hrystu sa do takiej troski o Kościół powszechny, k tó ra choć nie je st spraw ow ana przez ak t jurysdykcji, przyczynia się jed n ak w alnie do pożytku Kościoła powszechnego” B4.

Nie ulega w ątpliw ości, że w skazane poprzednio form y udziału B iskupów w pracach K u rii Rzym skiej, stw orzyły już obecnie re a l­ ną możliwość w spółpracy następców apostolskich dla dobra całego Kościoła. Owszem, są autorzy, którzy ten rodzaj w spółpracy nie w a h ają się nazwać w prost w ykonyw aniem w ładzy kolegialnej przez biskupów rozproszonych po świecie i to w ram ach określonych w num erze 22 K onstytucji L u m en gen tium 9S.

Zakończenie

Ja k to już było podkreślone spraw a dopuszczenia biskupów do udziału w D ykasteriach K u rii Rzymskiej by ła w pierw szej fazie p rac soborowych kluczow ym zagadnieniem , gdy idzie o praktyczne dow artościow anie pozycji grona biskupów w Kościele. W dalszym etap ie p u n k t ciężkości przesunął się n a inne form y działania kole­ gialnego i znalazł swój w yraz głów nie w Synodzie Biskupów. Nie­ zależnie jed n ak od tej sytuacji, p ierw o tny p ro jek t pozostał nadal w ażnym m om entem w aspekcie kolegialności biskupów, stając się później częścią ogólniejszego już postulatu, dotyczącego um iędzy­ narodow ienia K u rii Rzym skiej na w szystkich jej szczeblach.

Chociaż życzenie w yrażone przez Ojców Soboru w Dekrecie

C hristus Dom inus, m iało skrom niejsze w ym iary niż wcześniejsze

p ostulaty Ojców w tej m aterii, to jed n ak trzeb a przyznać, że Papież dokonując reform y K u rii Rzymskiej w yszedł daleko poza jego ra ­ my. Owszem, w w ielu w ypadkach spełnił wcześniej w yrażane ży­ czenia.

Można zatem śm iało stw ierdzić, że zarów no bezpośredni udział biskupów w D ykasteriach K urii Rzym skiej, jak i inne form y współ­

94 Tam że, n. 23, 2.

95 R o m i t a F., przytoczyw szy w a ru n k i, ja k ie K o n sty tu c ja L u m e n g e n tiu m o k reśla dla d ziała n ia kolegialnego bisk u p ó w rozproszonych po św iecie (n. 22, 2), dodaje: „E t in hac n ova colleg ialitatis fo rm a R o­ m a n a C u ria non p a rv u m a u x iliu m a ffe rre p o te rit, sive R om ano P o n ti­ fici, sive C atholico E p isco p atu i” (dz. cyt., M onitor E cclesiasticus, 93/1968/63).

działania biskupów, czy to z K urią Rzymską, czy też z innym i organam i na szczeblu ogólnokościełnym, stw orzyły bardzo ważne podstaw y w spółpracy kolegialnej dla dobra Kościoła powszechnego.

ARGUM ENTUM

De Episcopis in laboribus Sacrae Romanae Curiae renovatae participantibus

I n d e x r e r u m : P rooem ium . — I. P o stu la tio n e s a P a trib u s Concilii p ropositae. — II. Responsio Sum m i P ontificis. 1. N onnulli Episcopi dioecesani u ti M em bra in S acra s R om anae C u riae C ongregationes co o p tan tu r. 2. A liae fo rm a e c o lla b o ra tio n s E piscoporum cum S acra R om ana C uria. — III. C o lla b o ra te E piscoporum cum S acra R om ana C u ria sitn e fo rm a collegialitatis?

C ooptatio E piscoporum in te r M em bra e t C onsultores D icasterio ru m S acrae R om anae C u riae p rim a in periodo la b o ru m O ecum enici Concilii V aticani II p rae cip u a qu aestio fu it, cum a g itu r de p rin cip io collegiali­ ta tis in p ra x im deducendae. P o sterio re vero periodo P a tre s de aliis col- legialibus form is, p ra e se rtim de Synodo E piscoporum , tra c ta b a n t. N ih il­ om inus p rim o rd ialis qu aestio de cooptatione E piscoporum in R om anam C u riam u ti signum co llegialitatis m om entum su u m re tin e b a t, et in se rta est in p o stu latio n em am pliorem , q u a s.d. „ in te rn a tio n a liz a tio ” S acrae R om anae C u riae om nibus in eius g rad ib u s d esid erab a tu r.

P rim is suggestionibus hac in m a te ria p ro p o sitis p o stu la b a tu r, u t vi D ecretis conciliaris n o n n u lli Episcopi d iv e rsa ru m N ationum , a C o n fere n ­ tia N atio n ali E piscopali d esig n ati e t ab A postolica Sede no m in ati, in te r M em bra vel C onsultores S a c ra ru m R om anae C u riae C ongregationum co o p ta re n tu r. In seq u en tib u s ta m en schem atibus su p ra d ic tu m pro p o situ m v ald e m u ta tu m est, e t re d a c tu m f u it ta m q u a m v otum P a tru m S ynoda- lium hoc m odo: „In v otis est, u t in te r D ica ste rio ru m M em b ra coopten­ tu r etiam aliq u i Episcopi, p ra e se rtim dioecesani, q u i m entem , o p ta ta ac necessitates om nium E cclesiarum Sum m o P o n tifici plen iu s re fe rre v a le a n t”. Q uod v o tu m in D ecretum a v erb is C h ris tu s D o m in u s incipiens in se rtu m est.

H is in ad iu n ctis responsio Sum m i P o n tificis ex p e c ta n d a era t. P rim am e t quidem p rae cip u a m responsionem in L itte ris A postolicis Pro co m p e r to

sa ne m o tu p ro p rio die 6 m ensis A ugusti 1967 d atis, in v e n im u r, quibus q u id a m Episcopi dioecesani u ti M em bra singulis S acris C ong reg atio n i­ bus a s sig n an tu r. E tia m C onstitutio A postolica R e g im in i Ecclesiae u n i ­

v e r s a e , de die 15 m ensis A u g u sti 1967, q u a ren o v a tio S acrae R om anae C u riae sta tu itu r, necnon alia d o cum enta Legis P ostconciliaris (e.g. L itte ra e A postolicae S e d u la cura, m o tu p ro p rio datae) quaed am dispositiones circa collaborationem E piscoporum cum S acra R om ana C u ria e t aliis In s titu tis ad bonum E cclesiae u n iv e rsa e p ro p o n u n tu r.

P a rtic ip a tio E piscoporum in la b o rib u s D icasterio ru m S acra e R om anae C uriae, necnon aliae fo rm a e co llaborationis cum S aeta Sede solidum fu n d a m e n tu m c o n stitu u n t, u t om nes Episcopi, ta m dioecesani q u a m t i t u ­ la re s potiores p a rte s h a b e a n t quoad u n iv e rsa m Ecclesiam . Q uibus om nibus m a tu re p erpensis dicendum est, ea q u ae in n u m e ro 10 D ecreti C oncilia­ ris C h r is tu m D o m in u s ta m q u a m v o tu m P a tru m in v e n iu n tu r, responsione S um m i P on tificis longe s u p e ra ta esse. P e rm u lta eorum , q u ae a P a trib u s in te r sessiones synodales p o stu la b a n tu r, etsi in su p ra d ic tu m D ecretum m inim e in s e rta e ra n t, ta m en n u n c docum entis a S um m o P o n tifice adhuc editis in effectu m d ed u c ta sunt.