Ob ' Ո 4O Książnica Հ/է^
Kopernikaáska . w Toruniu 'X^ÍPROGRÍí^՜՜՜
INDEX LECTIONĽM
IN
ibWB© вдвівд® лшѳзпш© згатташаитштзи
РЕК А Ж S T А T E M
.‘‘Э? íl . ' t >1 ’ -•:. 1 ' <
ANNI MDCCCLXIÍ A DIE XXVIII APRILIS
IN STITUEND ARUM.
BRUNSBER6AE, TYPIS HEYNEANIS»
ալ
DR. LAURENTIUS FELÜT,
PROFESSOR PUBLICOS ORDINARIUS.
KSIĄŻNICA MIBJSKA | ил. KOPtik՝: üK֊À
Q & ААП
LYCEI REGII HOSIANI BRUNSBERGENSIS
IS Ծ Ձ IB № А Չ1 Չէ
։) Ubi primo nobis occurrit, subdiaconus est Placentinus, cf. Gregorii VII lilteras ad Dionysium Placentinum episcopum datas a. 1074 nov. 27. Registrum II. 26. His ex litteris forma nominis sumenda nobis visa est. Alii eum Bonitum, Bonithonem, Bonisium appellant.
2) Ita Ricobaldus Ferrarién sis (Muratori, ser. rer. Itt. IX. 121.), anonymus Zwettlensis (Pez, thesaurus anecdott. III. p. 1.), Martinus Polonus (ed. Basil. 1559, initio).
3) Cum nobilitas Lombardira, ut inférions conditionis homines opprimeret et opes ecclesiasticas usurpare!, potestate imperatoria niterentur et contra cánones dignitates sibi pararet ecclesiae, Hildebrandus, Petrus Damiani et Anselmas Badagiensis plebis congregaban! societatem militarem per ornnes fere Lombardiáé urbes, qua non solum imperator incredibili modo impediebalur, sed etiam prima societatis Lombardicae fundamenta iaciebantur.
4) U g- h e 11 i in Italia sacra (ed. Venet. 1717 tom. II. 1275.) Bonizonem dicit Hornisse episcopum Sutrinum anno 1078. Quod quidem fortasse dicit auctore quodam, non accuratius signifícalo. Sed dum eins documenta non licuerit inspicere, valde dubitamus, num Bonizo vei anno 1080 fuerit episcopus Sutrinus. Hoc eniin anno Piacentini vehementissime Heinrici partibus restiterunt, ducibus Bonizone et duobus aliis. Quare Benzo Albensis imperatorem hortatus est, ut eos „deformaret et luminibus“ privarei (cf. B e n z o n i s panegyricu m in Monumentis Germ. bist, ser. XI. pag. 607.). Dignitatis autem episcopalis etiamtum de Bonizone nulla mentio. Anno demum 1082 Bernold u s Constantiensis (Monum. Germ. ser. V. pag. 437.) haec refert: „Igitur Ileinricus capto episcopo de Sutria aliisque nonnullis suoque apostata Guiberto in Ti burtina urbe ad infestandos Romanos derelicto, ipse Longobardiam revertitur.“
Ad annum 1089 Bcrnoldus huius episcop! nomen addit. — Anselmus Lucensis, Mathildae comitissae „paedagogus"
(v. vitám Anselmi in Mon. Germ. ser. XIL 22.), obiit a. 1086 mart, 18. Cf. vitám Ans. 1. c.
<11 lili S SUIS s.
Inter eos viros, qui Gregorio VII pontifici certaminis quod vocant investiturae socii extiterunt, insignem locum tenet Bonizo, patria, ut videtur, Placentia *) ortus, sed ab episcopalii, quem gessit, Sutrini plerumque cognomine appellatus.2) Qui quamquam Petro Damiani, Annone Coloniensi, Desiderio Casinensi, Geraldo Ostiensi, Mathilda comitissa longe inferior aetate, in restaurando tarnen ecclesiae integritate, in exstirpando clericorum con- cubinatu, in impugnandis Heinrici IV consiliis tanto erat ardore inflammatus, tanta Constantia praeditus, ut a nomine superaretur. Ad popularem illám, quam adversarii Patariam3) appellabant, societalem confiandam et per Italiam superiorem divulgandam, post Anselmum Badagiensem, Arialdum, Herlinbaldum plurimum contulit subdiaconus Placentinus Bonizo.
Deinde cum Heinrici imperatoris eiusque partium acerrimum odium, Gregorii vero ponlificis sibi Studium parasset et fiduciam, circa annum 10784) ab ipso episcopus Sutrinus creatus est. Sed cum Heinricus anno 1082 ab obsidione Romae infecta re Longobardiam versus rediret, Sutrio capto episcopum in vincula coniecit et secum abduxit. Deinde anno 1086
1
Bonizo, e vinculis Portasse iam diu liberatus, cum Mathilda comitissa Mantuae occurrit, in exequiis sancti Anselmi Lucensis. Ex eo tempore num Mathilda eum, ut quidam volunt, secum retinuerit, non satis constat, quanquam inter utrosque սէ Gregorii asseclas fidelíssimos familiaritatem intercessisse singulärem, admodum consentaneum est.
Denique anno 1089 Bonizo a Piacentinis, quos ipse subdiaconus ante quindecim annos ad liberandam a vitiis ecclesiam excitaverat, episcopus electus est. Ubi quonam anno diem ohierit supremum, accurate quid em dici non potest. Sunt qui ipso anno 1089 eum excessisse arbitrentur, *) sunt qui anno 1091. Occubuit autem indefessus ecclesiae miles schismaticorum manibus, a quibus primum in carcerem coniectus, post membris truncatis et oculis e rutí s interemptus est. Quo die mortuus sit, titulus eins sepulcralis vel potins tituli fragmentum tradit bocee :
*) Qui quidem Bernoldi verba (L c. ad a. 1089) non recte videntur intellixisse: „Bonizo piae memoriae Sutriensis episcopus, set inde pro fidelitate sandi Petri iam dudum expulsus, tandem post multas captiones, tribulationes et exilia, a Piacentinis calholicis pro episcopo recipitur, sed a scismaticis eiusdem loci effossis oculis, truncatis omnibus pene membris martyrio coronatur.“ Annum, quo episcopatum Placentinum susceperit Bonizo, Bernoldus signifient; quae de episcop! nece addit, ea non omnino ad eundem annum rete ramus necease est.
2) Dum Ughelli Bonizonem anno 1089 mortuum esse putat, v. cl. Giesebrecht (Geschichte der D. Kaiser
zeit И. 534.) anno stutuit 1091. Quod qua de causa facial, manifestum est. Apud Ughellium enim tabulae mentio fit, quae Winricum episcopum Placentinum fuisse testatur anno 1092 (Ugh. I. c. IL 211.). Bonizonem autem non ante annum 1091 mortuum esse, ipsius verbis docemur in Decreti sui 1. IV (Angelo-Mai, nova patrum bibl.
VIL 3. 45.). Sed haec res non omni dubio vacat, ut alio loco demonstrabitur. — Titulum sepulcralem praebet Ughelli, It. s. II. 211.
Nobile depositum tibi, clara Placentia, gessit — Antistes Bonizzo, Christi pro nomine martyr, Septima bis iulii hunc lux collegit in urna.
Раиса sunt, quae ab alii s de eo memoriae produntur. Sed qui ab annalium scriptoribus fere neglectus est, ipse magnum illud certamen, cui eins aetalis et optimi quique et nequissimi sese dederant, eo copiosius libris seriptis illustravit. Namque cum ab Amico quo dam, de ecclesiae salute fere desperate, quaereretur, quid esset, quod Deus nuliis afflictorum precibus moveretur, ut ecclesiae victoriam tribueret, et pro ecclesiae libertate num armis liceret uti:
facile ei persuasum est, ut ad erigendos cum Amici turn aliorum animos, et, quod gravius erat, ad servandam rerum gestarum memoriam, inde ab apostolis ecclesiam Dei quibus oportuerit vexări persecutionibus, coeperit enarrare. Qua quidem in re praestanda ita vers alus est, ut prisca têmpora brevioribus absolverei verbis, sed quo propios ad suam aetatem accederet, eo uberiori uteretur scribendi genere, donee in pontificum proxime superiorom, in primis in Gregorii VII rebus iustam assequeretur vitarum formam.
Quae cum ita sínt, manifestum est, հօտ libros, a viro rerum gestarum egregio perito conscriptos, gravissimum nobis esse testimonium ad cognoscendam aetatem documentis historieis non nimis abundantem. Et de temponbus quidem, quorum res Bonizo ant ipse vidit aut ah aliis satis certo comperire potuit, Leonem Casinensem et Donizonem Canusinum si exceperimus, inter Italos tarn copioso nemo scripsit. Quae autem non vidit, ad ea ipsa explorând a licet non multum conférât, tarnen ñeque in iis est contemnendus, propterea quod de prima ecclesiae aetate, de Constantino, de ceteris imperatoribus, de Carolo magno eiusque successoribus et de ecclesiae varia conditione quid sensorial Gregorius VII et eins amici, testis est fide digníssimos.
a
Tanti cuín aestimanduin sil opus Bonizonis, primum quaeramus necesse est, quomodo unica quae extat Oefelii in scriptoribus rerum Boicarum editio *) sit comparata. Cui quamvis gratum animum habere debeamus, quod scriptorem nostrum typis mandavit, tarnen perfecto primo alterove libro non possumus non fateri, scriptoris verba, nisi codex manuscriptus ipse sit valde corruptas, non panels loéis male esse reddita. At codex, quo usus est Oefelius, Monacensis lat. num. DCXVIII., praeter quern non invenitur alter, scripturam prodit saeculi duodecimi satis accuratam, ñeque usquam lectu nimis difficilem.
’) Tom. 11. 780. ՝) Ed. Dominum.
6) Cod. adhoriamur. 7) Ed. qui.
и) Ed. habuisse. 12) Ed. scilicet.
Itaque ne scriptor tarn nobilis diu ti us sua careat integritate, operae pretium duxi, adhibito codice Monacensi tandem Bonizonis, quoad eins fieri posset, accuratum textum, adscriplis Oefelii lectionibus, hoc loco proponere.
Incipit biber Bonitkonis Sutriensis Kpiscopi, qui in scribilor ad AMIC UM.
I.
Queris a me, unicum a tribulatione que circumdedit me presidium: Quid est, quod hac tempestate mater ecclesia in terris posila gemens clamat ad Deuin2) пес exauditur ad votum, premitur пес liberatur, filiique obedientie et pacts iacent prostrati, filii autem Belial exultant cum rege suo, praescrtim cum, qui dispensat omnia, ipse sit qui indicat aequilatem ? Est et aliud, unde de veteribus sanctorum patrum exempli s a me pelis auctoritatem : si licuit vel4) licet Christiane pro dogmate armis decertare ? Quibus tuae mentis fluctuationibus si aurem sani cordis adhibueris, facile respondebilur, turn quia in promptu nobis est, turn quia hoc tempore milii scribere hoc visum est pernecessarium. 5) Igitur de Dei misericordia confisi, qui linguae infantium disertas facit, adoriamur6) sermonen).
Mater ecclesia, que sursum est пес servit, cum filiis suis tum maxime liberatur, cum premitur, tum maxime ereseit, cum minuitur. Nemo enim coeleslis regni Abel concivis esse merebitur, nisi quem ՜) in praesenti Cain maliția ad purum 8) lim a verit. Sic Enoch, probatus reperlus, raptus est, ne maliția mutaret cor suum. Sic Noë, hum ani generis reparator, per sexcenlos ferme anuos, quibus ah bis, qui se iniusta maculaverant com- mutatione, multa perpessus, cum domo sua, mundo vindico aqua pereunte, liber evasit.
Quodsi filii Jerusalem aliquando captivi detinentur, tarnen non serv hint; quod et si super ilumina quidem sedentes, fientes irriguas, non delectanlur, in salicibus suspendant organa et non cantant canticum in terra aliena, sed ad Jerusalem su spirant; et ideo heati, qui allidunt párvulos ad petram, filia autem Babylonis misera. Sic Hebreus iile, quem 9) Hur non tenni!
Chaldeorum, Babylonio non servivit fástul, ad Jerusalem vero tetendit, Melchisedech vidít, 10) et ab eo benedictos, ab Omnipotente pater multarum gentium appellatus est. Quod vero scriptum est: „duos filies bábuit, n) urnim de ancilla et unum de libera, sed 13) qui de ancilla, secundum carnem, qui autem de libera, per repromissionem“: qui sunt duo populi.
unus catholicorum, aller vero hereticorum. Sed 13) șicul tunc, qui secundum carnem, per- sequebalur eum, qui secundum spirituni, ita et nunc. Sed quid M) dicit scriptura ? „Eiice
3) Ed. aequitate.
8) Ed. puerum.
l3) Ed. omisit.
4) Ed. ut. s) Ed. necessarium.
9) Ed. quidem. *°) Ed. videlicet.
M) Ed. Unde dicil.
ancillam et filium eins. Non !) enim heres erit filins ancille cum filio libere.“ ¡taque Sara clamante ad Abraham angelo intercedente, Ilismaël ex perseculione exheredatur, Isaac vero hereditate donatur. Est2) alia persecuție, quam Isaac sustinet patienter. Podit putees, quos antea föderal pater eins; invenit aquam, pro qua rixati sunt allophyli: non repugnavit, patienter sustinuit, quamdiu invenit abund anti am et per abundantiam veniret ad Bersabe, que puteus Septimus id est3) requins interpretatur, luce clarins demonstrans, cum persecuție ab bis, qui foris sunt, nobis inferior, tolerando devincendam; cum vero ab his, qui intus sunt, evangélica falce prins succidendam et postea omnibus viribus et armis debellandam. Quod melius ostendemus exemplis.
’) Ed. Ncc. 2) Ed. ecce. 3) Ed. septimus et r. 4) Ed. om. 5) Ed. perimus.
6) Ed. om. 7) Ed. possessiones. 8) Ed. habenles. 9) Ed. quia. 10) Ed. monstraverunt.
n) Ed. om. ,2) Cod. et ed. ducentos, quam scripturam correximus. 13) Ed. om.
Sed quid nobis cum allegória? veniamus iam ad evangelicam veritatem, veniamus ad Lucern, que illuminât omnem hominem venientem in hunc mundum, veniamus ad verba celo terraque durahiliora, el inveniemus nichil nobis cum mundo amicum nilve commune.
Et4) ideo non dolendum est nobis, cum premimur,5 6) sed potius gaudendum. Sic enim Salvator ait: „Nolite mirări, si odit vos mundos ; scitele, quia me prioréin vobis odio bábuit,“ et iterum: „Pucem meam do vobis, pacern relinquo vobis; non quomodo hic mundus dat. ego do vobis.“ О quanta dignilas, mundum cum filio Dei sentire inimicum, ut palrem, qui in cells est, una habere possimus amicum! Qui postea nos invitans ad passionem, sic ait: „Nolite limero eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere,“ et post pauca: „Si quis venit post me, abneget semet ipsum et tollat crucem suam et sequatur me.“
Quodsi membra summi capitis sumus, debemus eum imitando eique inherendo illuc tendere, quo eum pervenisse pro certo cognovimus. Perb) prolira et flagella et irrisiones et tur- pissimam mortem cruciș ad gloriam pervenit resurrectionis et consummates fades, gloria et honore coronates, sedel ad dexteram Dei patríš omnipotentis. Sic et nos, si filii summi patris sumus, per mundanas passiones ') debemus commori secure, ut conresurgentes simul conregnare possimus; quod illi matris nostro, non habentis 8) maculam ñeque rugam, primi fundatores et documentis docuere et exemplis monstravere. Respondet enim aliud princeps ovilis et vas electionis? et filii Boanerges et fratres Domini colérique dominici gregis arietes aliud nos docuerunt, quam:9) „Mundum cum pompis suis relinquentes, quae sursum sunt, sapiamus, non quae super terram?“ Quod exemplis monstravere, ,0) cum iront gaudentes a conspecte concilii, quoniam digni habiti erant pro nomine lesu contumelias páti.
Igitur postquam in omnem terram exivit sonus eorum, consummati facti constitui! sunt principes super omnem terram.
líos secutes est m ar ty rem candidates exercites, qui per varia penarum genera mortem invenientes, aeternam vitara lucrați sunt. Quorum alii stipilibus suspens!, alii variis cruciatibus perempti, alii capite truncati, alii vivi excoriai!, alii florarais concremati, alii fluminibus necati, alii veclibus perforați, alii vivi defossi, alii lurainibus privați, alii membris ceteris debilitat!, alii sect!, alii lapidați, alii vincula et verbera experti, insuper et cárceres circumierunt in melotis et in pellibus caprinis. líos ad tarn praeclaram gloriam perduxit pontificalis apex, qui quamvis pene tolo orbe iam diffuses, quod verbis praedicabat, oslendebat exemplis.
Tarnen *') precipuo Romanns christianusque senalus, qui a beato apostolomra principe suraens exordium, per ¡recentes 12) ferme anuos usque 13) ad pii Constantini tempóra centimes bellorum successibus diebus noctibusque cum antiquo hoste decertans, XXXIII vicibus de
7
eodem venenoso serpente triuinphans, non ante desiit tolerando certare, subiiciens sibi principalns et potestates, quam1) ipsum Romani imperii ducem Christiane subiecit religioni.
Explicit liber I. Incipit
J) Ed. quia. 2) Ed. coeperunt. 8) Ed. senex. 4) Ed. inebriates. 5) Ed. super.
fi) Ed. qui, ՛) Ed. persequamur. 8) Ed. quia. 9) Ed. cremarent. 10) Ed. exercuerint.
2 Liber II.
Igitur Constantino a Sylvestro sanctae Romane ecclesie episcopo baplizato et ab eodem imperiali diademale sublímalo, clausa sunt templa, reserate sunt ecclesie, cepit2) parietibus depingi imago Salvatori s et e publico deiici imago Io vis; cepe runt altarla erigi et simulacra deiici; reddita est pax in toto orbe ecclesiis, quamvis non longo tempore duratura. Nam eiusdem pii principis tempore surrexit Arrius, maximus ecclesie devastator, a quo Arriana heresis exorta est et ab eo mille hereseos novitates, contra quas omni christiano pugnandum pro officii sui consideratione nulii dubliim est. Nam veternosus serpens,3) dolens, imperialia vasa, per que christianam persequebatur religionem, sibi esse subíala, omnem se collegit in iram et per quosdam sue artis viros, falsa iuslitia debriatos,4) non cessavit пес cessât пес ad usque illius, qui extollitur supra 5) omne, quod6) dicitur aut colitur Deus, tempóra cessabit ecclesie maculare puritatem.
Sed cum a Constantino ceperimus, Constantini laudes prosequamur.7) Hie est Con
stantinus, qui legem posait evangelice doctrine consonantem, ut omnes episcopi Romanum episcopum haberent capul, sicut omnes indices regem. Hic est Dominice cruciș inventor, Christian! nominis maximus propagator, aime nove Rome fundator, basilicarum precipuos fabricator. Hic est, qui nobis saneiam Nicenam synodom congregavit, in qua omnium episcoporum subsellia ipse composuit et ipse, suppedaneo sedens scabello, indignum indicans imperialem sedem thronis illorum admisceri, quorum sedes iudicature sunt duodecim tribus Israël. Cui cum quadam die libelli accusationum ab episcopis porrigerentur, fertur dixisse : Absit ut ego iudicem Deos. De vobis enim dictum est: „Ego dixi, Dii estis;“ ñeque enim rectum est, ut maior a minore iudicetur. Hic est, de quo legitur, dixisse: Quod8) si invenirem aliquem religioso habitu circumamictum turpitudinem operantem, pallio meo cooperuissem eum, ne dignitas tanti nominis infamaretur. Hic reliquit filies, heredes quidem regni, sed non religionis. Nam filias eins Constantins, qui defunclis fratribus imperii post eum suscepit monarchiám, Arriane hereseos zelo mirabiliter vastavit ecclesiam : nam episcopes exilio relegavit, quosdam vero gladio truncavit. Hic cum per Ermogenem prefectum Paulum episcopum Constanlinopoli expeliere niteretur, populas catholicorum divine legis zelo arm alus, in tantum pro veritate decerlavit, ut ipsum prefectum cum omni domo sua et familia igne concremaret.9) Quod factum non est a sapientibus improbalum, sed polios laudatum. Quid referam de Alexandrinis, quanta pro sánelo Athanasio episcopo perpessi sunt quantasve laudabiles pugnas contra Arrianos zelo orthodoxe fidei exercuere. 10) Quid de Mediolanensibus, qualiter ipsi Constantio, volenti episcopos in ecclesia lalitanles capere, amis restitere cosque ab illius cruentis manibus vi rapuere. Sed quoniam prefatus Con
stantins non patri equiparando, sed quasi paganorum more episcopos, quamvis zelo Del, sed non secundum ścieniłam persecutes est, eins temporibus respublica multum vexata est.
Nam et Perse Romanos términos transiere et Francorum valida gens ripas Rheni invasit, que usque hodie Christiane quidem, sed non Romane subiecta est ditioni. Quo m or tuo luli anus ei success!! in regnum, vir apostata et Deo odibilis, qui per triennium, quibus Romanum non gubernavit, sed vastavit imperium, quantas sacerdotum strages dederit quantosve christianos diversis poenis affecerit, non est facile dictu. Sed eodem tempore fuerunt non solum sacerdotalis, sed etiam mililaris ordinis, qui eins vešanie aperte resisterent; ut Iovianus, qui ei success!! in imperio; qui cum esset millenarius, cingulo ante renuntiavit, quam dogmali. Sed et Valentiniani divini amoris fervoren) non preter
mitían). Hic cum quadam die ex officio —■ era! enim princeps cohortis legionuui — regem intratarían temphim Fortune anteiret, cinaque *) sácenlos, ut moris erat, aqua aspersionis mirantesa) aspergerai, accidit, ut vir christianissimus guliam aqiie in chlamide sua aspiceret moxque 3) Christian! nominis zelo succensus, ante sevissimi imperatoris presentiam in ipso introitu templi sacerdotem pugno percussion prostravit, damans, se chrislianissimum pro hac aspersione potins maculatum, quam purgatum. Quod faclum in tantum Deo piacúit, quod ante mini curriculum tolius Romani imperii monarchiám ei tradidit gubernandam. Nam Iuliano turpiter apud Persas vitám finiente, cum Iovianus ei successisset in imperium, ante mini curriculum in pace sepultas est. Quo mortuo Valenlinianus ei success!! in regnum, vir urbánus et christianissimus, qui in primordio ordinationis sue fratrem suum nomine Valentem consortem elfecit imperii, prob dolor! tradens ei tolius inra orientis; ipse occi
dentales gubernavit regiones. Hic Mediolanum sedem elegi! imperii. Mortuo vero Auxenlio herético et in pace sepulto sancto Dionysio, accidit, ut illuc convenient episcop! Italie, ut sibi in commune eligerent episcopum ; ad quod faciendum summopere expectabant4) regis presentimn.5 6) Quod ut audivit, ipse modis omnibus interdixit, dans legem evangelicae veritati concordantem, ut „nemo laicorum principum vel potentum audeat se insecure election!
patriarche vel métropolite vel episcop!; quod si factum fuerit, inordinata eral talis electio,“
adiieiens: „talem secundum decreta canonum eligite, qui noștri s possit mederi vulneribus.“
Quam piissimi principis humilitalem Deus ex alto re spielens exaudivit et sibi et ecclesie donavit Ambrosium episcopum. Qui quamdiu vixit, erga sacerdotesG) De! devotissimus, pacifice imperium Romanum gubernavit.
։) Ed. eumqiie. 2) Ed. intrantem. 3) Cod. moxve. 4) Ed. exspectabatur. 5) Ed. praesentia.
6) Ed. Sacerdotem. 7) I. e. quicunque. Ed. quinque. s) Ed. g uber naver unt -— comMut averunt.
Sed a pii Constantini usque ad Lon gob ardor urn crudelia regna quique ՜) Romani imperii principes secundum Dei timorem et episcoporum consilia et precipuo sub Romano episcopo obedientes extitere, ecclesias colendo, clericos diligendo, sacerdotes honorando, dum vixere, alta pace rempublicam gubernavere et mortem vita eterna commutavere.8) Qui vero in
obedientes fuere, malo fine periere; ut Valens, Valentiniani frater, qui Valentiniano mortuo.
cum ei successisset, Valenlinianus eins filias cum Iustina matre sua herética assumons tyrannidem, totus Arrianus, ecclesias orientales vastavit episcoposque exilio relegavit.
Huios queque tempore Gotlii et Masagetes Hystrum transeunt et Illyricum occupant Epirumque invadunt ; demum venientes Calcedonam, ipsum scelestum interficiunt, Constanlinopolin obsident. Sed mirabile dictu, Dominica eins relicta, quod vir non potuit, civitatem a barbaris liberavit. Fuere etiam alii pestilentes, ut quidam Zeno et Constantinus et Anastasius, qui protervo loqueos de Papa divino fulmine interemptus est, et Valenlinianus, qui cum matre
9
sua Iustina regno suo expulsus est, sed per Theodosiuni pium principen։ recuperatus est;
et Basilius et quidam*) Leo et Mauritius, qui cum uxore et dlii s suis a Foca morte damnatus est; et alii quam piure s, qui sacerdotes 2) Dei inhonorantes, privilegia Romane ecclesie auferre molientes, et in presentí vita non quievere et in eternum periere. Quorum temporibus et Persarum exercitas Mesopotamian։ invasit et Saracenorum péssima gens Ohmem Africain et Marmaricam et Lybiam et Aegyptum et Arabian։ et lu de am et Fcnicem a Romana subtraxil ditioue. Ab aquilone vero Hunorom feritas et Gothica tempestas et Goandalorom procéda omnem vastavit occidentem, quamdiu decimam cornu bestie, Longo- bardic a scilicet rabies, de vagina furoris Domini extrada Itálicas invasit regiones. De qua persecutione melius est stiere, quam pauca dicere.
P Ed. quiilem. 2) Ed. sacerdotem. 3) Ed. etiam. 4) Ed. gubernaverunt — commuta ver unt.
5) Ed. sacerdotem. G) Cod. hábuerunt.
Fuere et3) preterea religiosissimi imperatorcs, ut Theodosius et Honorios et item Theodosius et Martian! et Valentiniani pia dualitás et Constantinus et Hyrene et Leo et Iustinianus et quidam alii, qui, ut superáis prelibavimus, et alla расе rempublicam gubernavere et mortem vita eterna comumIavere.4) Imperante autem Theodosio primo, temporalem carpebant vitam Ambrosius et Augustinus et Ieronimus, qui salutífera vivendi multa nobis reliquere precepto. Quorum Ambrosius ne ab ecclesia iussu Valentiniani et Iustine pelle- retur, armis populorum defensalus est, пес vituperavit Dei sacerdos populi fervorem, sed polios laudavit. Eodem quoquc tempore venerabilis Augustinus Bonifacium princípom, ut Donalistas et Circumcelliones predetur et vastei, hortatur.
Sed quoniam religiosorum princípom superius mentio facta est, ali quid de vita e օրս in et legibus ab eis promulgatis huic opúsculo necessarian։ duxi inserere. Nunc autem ab ipso Thcodosio ordiamur. Hic suscepto regni gubernaculo, barbaros mirabilite։՛ vieil et sedavit et Arriónos ab ecclesiis expulit et eas orlliodoxis reddidit, Persas intra fines sues stare coegit, Maximum tyrannum expulit. Inlerea pacifícalo regno Thessalonicam veniens, regia licentia populam inconsulte iussit interfici. Qui dum Mediolanum venisset, a li minibus ecclesie a beato Ambrosio prohibilus est, sicque cognoscens peccatum suum, tarndiu flevit extra ecclesiam publice, quamdiu voniam meruit, data lege, nt senlenlie principiu։։, sub animadversione prolate, usque ad XL dies non obtineant firmitatem.
Quantum vero reverendám erga sacerdotes5) Dei Archadius et Honorius, filii eins, habuerint,6) leges ab eis promulgate testant։։։՛ in hune módúm:
„Imperatorcs Archadius et Honorius augusti Theodore Prov, presidi prefecto, Si quis in hoc genus sacrilegii incurreriէ, ut in ecclesiam catholicam irruens, sacerdotibus et ministris vel ipsi cultui locoque aliquid importét miurie, quod geritur, a provincie rectoribus animadvertatur at que ita provincie moderator sacerdote։։։ et catholice ecclesie ministro։՛։։։։։, loci queque ipsius et divini cultus iniuriam capitali in convictos sive confessos sententia n overil esse vindicandum." Et post pauca: — „sitque cunctis lăudabile, facías atroces sacerdotibus iniurias velut publicum crimen insequi et de talibus mereri" etc."
Quid vero Martiani et Valentiniani pia dualitás ad beatum Papam Leonem seripserit, audiamus: „— et luam," inquiens, „sanctitatem, principat։։։։։ in episcopal։։ fidei possidenlem, sacris litteris in principio iustum créditons alloquendam, invitantes at que rogantes, ut pro limitate noștri imperii et statu eterna։։։ Divinitäten։ tua sauditas deprecetur."
Qualiter autem Constantinus, non iile primus, sed alter cognomine, plus imperator scripserit domino Pape, advertite : „Per Deum,“ inquiens, „omnipotentem, non est apud nos partis cuiuslibet favor, sed equalitatem utrisque partibus observabimus, nullatenus necessi- talem facientes in quocunque capitulo eis, qui a vobis diliguntur, quoquo modo omni։) honore competent! et munificentia et susceptione dignos eos habebiinus. Et si quidem utrique convenirent, ecce bene ; sin autem minime convenirent, iterum2) cum omni humanitate eos ad vos dirigemus.“ Et post pauca : „invitare enim et rogare possumus ad omnem emendationem et unitatem omnium chrislianorum, necessitatem vero inferre nullatenus volumus.“
Quid vero alter Constantinus et Hyrene augusti ad Adrianum Papam scribant, adtendite :
„Rogamus vestram paternam beatitudinem, magis quidem dominus Deus rogat, qui vuit omńes salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire, ut det se ipsum et nullám tarditatem facial et accédai hue.“
Quid Iustinianus sánelo Pape Iohanni promulgatis legibus scribal, audite : „Petimus vestrum paternum affectum, ut veslris ad nos destinatis litteris manifestum nobis facialis, quod omnes,3) qui predicta recte confitentur, suscipiat vestra sanctitas, et eorum4) qui iudaice ansi sunt reclam denegare lidem, condemnet.“ 5)
Sed postquam, ut supra retulimus, Longobardica rabies Italie invasit regiones, per triennium qua6) paganitate detenti sint, quanta penarum genera quantasve amaras et crudelíssimas neces christianis intulerint, non est facile dictu. At postquam in Arriana here si baptisma percep erunt, paulo minus ; sed ita crudelissime per CXL annos, quibus non gubernavere, sed vastavere Italiam, tyrannide usi sunt, ut si quis harum calamitatum gnarus esse voluerit, legat dialogorum librum et Pontificalia gesta sanctorum et inveniet calamitates calamitatum et miserias miseriarum. Explicit liber II.
Habetis, commilitones, Bonizonis narrationem, usque ad regum Longobardicorum témpora perductam. Reliqua spero fore, ut non ita multo post alio loco proponam. Valete.
Brunsbergae, a. 1861 dec. 1. l'rof. Dr. J. M. Watterich.
t) Ed. quoquo m. sed omni.
5) Cod. suscipit. 6) Ed. quo.
2) Ed. tantum. 3) Ed. eos. 4) Ed. eos.
11
LECTIONES.
A. ORDIMS THEOLOGORUM.
Dr. Audi*. Menzel, P. I*. O. li. t. Decaiius.
I. Apologetices partem reliquam tradet diebus Lunae et Jovis h. II—III, пес non die Salumi h. X—XI.
II. De ss. Sacramentis et de rebus post mortem fuluris disseret diebus Lunae, Martis, Mercurii, Jovis, Veneris h. X—XI.
Բր. Mich. «Fos. IŁruger, I®. F®. О.
I. IIoseam prophetam interpretabitur diebus Mercurii et Veneris hora IX—X.
IL Evangelium secundum Joannem explicabit diebus Martis, Jovis et Saturai hora IX—X.
III. Epistolas pastorales Paulinas explicabil ter per hebdomadem boris defmiendis.
IV. De vitis et scriptis patrum Apostolicorum disseret bis per hebdomadem horis defmiendis.
Dr. Audi. Thiel, P. 1®. O.
I. Historiam ecclesiasticam aevi recentioris tradet quotidie h. XI—XII.
II. De antiquitatibus ecclesiasticis disserere perget semel per hebdomadem.
III. De re diplomatica Latina tractabit exercitationesque instituct die Jovis h. III—IV.
Łic. Aut. Polilmann, F® F® FS. Des.
I. Theologiam moralem tradet quinquies per hebd. hor. mat VIII—IX.
II. Repetitorium exegetieum instituet horis defmiendis.
B. OBDINIS PIIILOSOPIIORUM.
Юг. Franc. Beckmann, P. P. O. h. t. Decanus.
I. Mythologiam Graecam explicabil ter per hebdomadem diebus Lunae, Martis, Jovis hora IX—X.
II. Aeschyli Agamemnona interpretabitur diebus et horis defmiendis.
III. Aristotelis de arte poetica librum interpretabitur bis per hebdomadem diebus Mercurii et Veneris hora IX—X.
IV. Ciceronis de natura deorum libros explicabil diebus et horis defmiendis.
Ur. Lain*. Fehlt, P. P. O.
I. Exercitationes geométricas moderabitur et librum cl. Mascheroni „Geometrie du Compas“
illustrabit diebus Lunae et Jovis hora II—III.
II. Historiam Geometriáé inde ab antiquo aovo usque ad nostra tempóra adumbrabit XI—XII diebus Lunae et Jovis.
III. Problemata geometrica et mechanica calculi integrális ope solvenda propone! hora II—III diebus Martis et Veneris.
IV. Geographiam, mathematicam, physicam et Atmosphaerologiam tradet et usum instrumentorum meteorologicorum ac praxin observând! ostendet diebus Martis et Veneris hora XI—XII.
Dr. Joann. M. Wattericli, P. Ie. O. Des.
I. Patrimonii quod vocant sancti Petri historiam explicabit diebus Lunae et Martis bora mat. VIII.
II. Reformationis Anglicae historiam diebus Mercurii, Jovis, Veneris et Saturai tradet hora mat. VIII.
Ш. De scriptoribus aetatis mediae aliquot insignibus aget diebus et horis definiendis.
Dr. Ludovicus fterkratli, Ie. S®. E. Des.
I. Logicam docebit quater per hebdomadem diebus Lunae, Martis, Jovis, Veneris hora V.
IL Philosophiae inde a Kantio historiam exponet bis per hebdomadem diebus Martis et Veneris hora VI.
ІП. S. Augustin! philosophiam explicabit semel per hebdomadem hora definiendo.
---ԹՕՕ^ՕՕՕ---
Publica doctrinae subsidia.
Bibliotheca Lycei, cui praeest Prof. Dr. í՛’ ť 1 d է. diebus Martis et Veneris hora XI—XII commilitonibus patebit.
Apparatus physicus et instrumenta mathematico - astronomica quum ad lectiones adhibebuntur, turn aditus suo loco petentibus lubenter dabitur.
--- »ooggooo---֊—
Stipendium Scheillio-Bussianuin.
Be veteris ecclesiae erga miseros claritate duo conmilitones opuscula obtulerunt. Quorum alteruni tjuum non omnino contemnendum sit, longe praeferendum est alterum. Hujus auctor summa cum diligentia nec minore cum judicii maturitate et vigore argumenta undique collecta, licet paullo longius entendisse videatur, tarnen ita digessit, ut dissertalionem praebuerit tarn ex eruditionis copia quam ex sermonis clegantia plurimum laudandam. Auctori longe praestantioris hujus opusculi, tessera a S.
Augustino desumta insigniti „Habet semper, unde det, cui plenum pectus est charitatis,“
Ordo Theologorum praemium XXV Imper, constitutum adjudicavit.
Resignata schedula prodiit nomen auctoris :
«Johannes Жер. Śladowski, Stud, thcolg.
Ad certamen litterarium Commilitones humanissimi provocantur hac posita quaestione : De dregerii 1 in nationum occidentalium culturam meritis.
Praemium constitutum est XXV Imperialium. Tempus exhibendarum scriptionum terminatum est d.
I. Januar. MDCCCLXIII.
---=s3ÊSC®Se=---
