Pączek Walerian

1

SPIS ZAWARTOŚĆ TECZKI

<dt .Q.$GfcVffl£'£< .... \A Q L

I./l. Relacja S (

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora t / ^ j i I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora II. Materiały uzupełniające relację j/t ' 3 *A ^ A U III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora — «✓

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) — III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945---

III./5. Inne — IV. Korespondencja

VI. Fotografie wAj u o J v V. Nazwiskowe karty informacyjne

2

3

Pączek Walerian ps."Germen" /1909 .../ ksiądz, z-ca kapelana Okr.Pom.

AK.

Ur. 17.X . 1909 r. w Lipinkach Królewskich pow.Starogard, s.Wale­

riana, rolnika i Weroniki z d. Wojak. Wstąpił do Stow. Apostolstwa Kat.Pallotynów. Studia teologiczno-filozoficzne ukończył w Ołtarze- wie k.Warszawy. Wyświęcony na księdza w Poznaniu, mszę prymicyjną od-

r\ ?

pr| awił w Lubichowie 24.V I.1934 r.

W grudniu 1939 r. przybył do Warszawy, gdzie w latach 1940— 1944 był kapelanem w szpitalu PCK, równocześnie kończąc wyższe studia. Na­

czelny Kapelan AK, ks.płk Tadeusz Jachimowski, powierzył ks. W.Pącz­

kowi obowiązki kapelana łącznikowego do KO Pom.AK, gdzie jako "Ger­

men" został z-cą kapelana tego Okr. — ks. Bronisława Jagły. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, od 8.VTII.1944 r. pełniąc funkcję dzie­

kana grupy "Północ" na Starówce. Odznaczony K W i Z KZzM 28.VI II. 1 944, awansowany 17.I X.1944 r. do stopnia majora. Po powstaniu był 5 miesię­

cy w niewoli niemieckiej, następnie pełnił funkcje duszpasterskie w PSZ na Zachodzie. „ '

W połowie 1950 r. został skierowany przez Stow. Księży Pallotynów do Ameryki P ł n . , gdzie mieszka w Dakocie.

Rei. <7.Pączka /brata/ z 29.11.1984 r. ; Wspomnienia wojenne...

J.Milewski

4

P ą c z e k W a l e r i a n

- Ź n o t a t k i n i e w y n i k a czy ks. W . P ą c z e k d z i a ł a ł v/ k o n s p i r a c j i n a Pomorzu. tfotatk Ł "biograficzną n a l e ż y u z u p e ł n i ć lu"b z r e z y g n o w a ć

z jej p u b l i k a c j i . ■

I —- J

5

>/. ⁱ

Pączek Walerian p s .“Germen" (1909-...)/ kapelan AK, wicedziekan Okręgu Pom. AK.

U r .ł7.X .1909 r. w Lipinkach Kró1ewskich,pow.Starogard Gd,.s.Waleriana, rolnika i Weroniki z d. Wojak. Ukończył Gimn.

pallotyńskie "Collegium Harianum " w Wadowicach w 1928 r..

Nowicjat odbył w Sucharach k.Nakła; studia filozoficzno- -teologiczne w sem. księży pallotynów w Ołtarzewie i w Sucharach. Święcenia kapłańskie uzyskał 17.VI.1934 r. W latach 1935-1938 był prefektem i profesorem jęz. polskiego w Chełmnie.

Od i.X.1938 r. był proboszczem w Koreliczach (obecnie Białoruś).

Około 20.XII.1939 r. przybył do Warszawy, gdzie będąc kapelanem szpitala PCK, ukończył w 1944 r. tajne studia na i^ydz.

teologii UW. Uczestniczył w przygotowaniach do Powstania Warszawskigo. Przewodniczący Komisji Duchowieństwa w Dep. Wyznań

-ppzyI DR na Kraj, k s . Franciszek Pauliński oraz Naczelny Kapelan

R

płk Tadeusz Jachimowski p s ."Budwicz"^ powierzyli mu jako kapelanowi łącznikowemu Departament Wyznań DR. Przybrał p s ."Germen". W czasie Powstania^mianowany dziekanem kapelanów Grupy Północ. V Po j-e-g-c upadku^ełnił funkcję kapelana w obozach jenieckich, a następnie w oddz. polskich przy armii brytyjskiej

|iemczech. Od 1950 r.w USA jako kapelan polski i proboszcz.

w

Awansowany 10. XI. 1990 r.do stopnia p ł k . j

^lP AK T . F . Bendig j A Paraf . LuŁi chowo jiifeer -b-apt tzertiffl— 4- 901 n.r

,&sj; A Prowincjalne Ks.Pallot. Oł tarzewo > akta pers , j A Polskiej

Misji Kat.w Hiem, , akta pers.k s .Pączka; Mi 1ewski > O .W .Paczek,

"Pomerania" 1984 nr ii.,ks.dr W.Paczek,55 lat w służbie Bogu, .

HM Anastazy Nadolny

y

f

6

/

/tr . O 3 5 y

P U C Z E K " a l e r i a n , ps. " G e r m e n " , k a p e l a n AK, w i c e d z i e k a n O k r ę g u P o m o r s k i e g o AK, d z i e k a n k a p e l a n ó w G r u p y P ó ł n o c w P o w s t a n i u W a r s z a w - skirn, d u s z p a s t e r z P o l a k ó w w N i e m c z e c h i U S A , e k s p a l l o t y n .

U r o d z i ł się 17 X 1909 w L i p i n k a c h K r ó l e w s k i c h p o w . S t a r o g a r d G d w r o d z i n i e r o l n i k a W a l e r i a n a ( 1 8 7 7 - 1 9 5 5 ) i W e r o n i k i z d. ";o j a k

( 1 8 7 5 - 1 9 5 1 ) . P o s i a d a ł t r z e c h braci: K s a w e r e g o , A l o j z e g o i J ó z e f a oraz dwie s io stry: ":alerię i J ózefę. U c z ę s z c z a ł do s z k o ł y p o w s z e c h ­ nej w 'Zielonej G ó r z e (pow. S t a r o g a r d ) . G i m n a z j u m p a l l o t y iskie " C o l ­ l e g i u m M a r i a n u m " u k o ń c z y ł w W a d o w i c a c h w 1928r . N o w i c j a t o d b y ł w

f

S u c h a r a c h k. N a k ł a , s t u d i a f i l o z o f i c z n o - t e o l o g i c z n e w s e m i n a r i u m k s i ę ż y p a l l o t y n ó w w O ł t a r z e w i e i S u c h a r a c h . P i e r w s z ą p r o f e s j ę z a ­ k o n n ą z ł o ż y ł 15 V I I I 1930. ś w i ę c e ń k a p ł a ń s k i c h u d z i e l i ł m u p r y m a s

Po lsk i , kard. A. H l on d , 17 VI 1934 w k a t e d r z e p o z n a i s k i e j . P r zez n a s t ę p n y r o k k o ń c z y ł stud ia . W l a t a c h 1 9 3 5 - 1 9 3 8 b y ł p r e f e k t e m i p r o f e s o r e m jęz. p o l s k i e g o w p a l l o t y ń s k i m g i m n a z j u m w C h e ł m n i e . Od

1 X 1938 b ył p r o b o s z c z e m w K o r e l i c z a c h ( o b e c n i e B i a ł o r u ś ) .

Ok. 2 0 X I I 1 93 9 p r z y b y ł do W a r s z a w y i z a m i e s z k a ł w d o m u k s i ę ż y p a l l o t y n ó w p r z y k o ś c i e l e g a r n i z o n o w y m (ul. D ł u g a 15)- W 1 9 4 0 z o s t a ł k a p e l a n e m S z p i t a l a C z e r w o n e g o K r z y ż a w W a r s z a w i e . W ó w c z a s też p o d j ą ł

s t u d i a n a :.ydziale T e o l o g i c z n y m U n i w e r s y t e t u W a r s z a w s k i e g o w t a j n y m n a u c z a n i u z z a k r e s u p r a w a k o ś c i e l n e g o i c y w i l n e g o oraz t e o l o g i i m o ­ ra lne j . U k o ń c z y ł je z t y t u ł e m m a g i s t r a p r a w a kanonicznego,- uzyskanegc na p o d s t a w i e p r a c y " P r i v i l e g i u m f o ri" i e g z a m i n u w d n i u 16 V I 1944.

S r a ł u d z i a ł w a k c j i r a t o w a n i a Ż y d ó w . U c z e s t n i c z y ł w p r z y g o t o w a n i a c h do P o w s t a n i a W a r s z a w s k i e g o . P r z e w o d n i c z ą c y K o m i s j i D u c h o w i e ń s t w a w D e p a r t a m e n c i e W y z n a ń p r z y D e l e g a t u r z e R z ą d u n a K r aj, ks. F r a n c i s z e k P a u l i i s k i oraz N a c z e l n y K a p e l a n AK, p ł k T a d e u s z J a c h i m o w s k i ( "Bud- w i c z " ) , p o m i e r z y l i m u f u n k c j ę k a p e l a n a ł ą c z n i k o w e g o . P r z y b r a ł sobie

,vówczas p s eu d . " Ge r m e n " (w n i e k t ó r y c h p u b l i k a c j a c h b ł ę d n i e p i s a n e

" G e r m a n " ) . K s . P ą c z e k w s w y c h w s p o m n i e n i a c h w y j a ś n i a , iż p r z y j ę c i e

7

t e g o p s e u d o n i m u p o d y k t o w a n e b y ł o p o s i a d a n i e m z n a j o m o ś c i jęz. n i e ­ m i e c k i e g o oraz d o k u m e n t u u m o ż l i w i a j ą c e g o m u p o r u s z a n i e się po W a r ­ s zawie, z u w a g i n a p e ł n i e n i e o b o w i ą z k ó w k a p e l a n a S z p i t a l a C z e r w o n e g o K r z y ż a . K r ó t k o p r z e d w y b u c h e m P o w s t a n i a , z a s t ę p c a N a c z e l n e g o K a p e ­ la n a AK, ks. p ł k J e r z y S i e n k i e w i c z ( " G u z e n d a " ) , w y d a ł m u p o l e c e n i e d o k o n a n i a s p r a w d z e n i a e k w i p u n k u , p r z e z n a c z o n e g o d l a k s i ę ż y kapelanów.

N a s t ę p n i e o t r z y m a ł z a d a n i e , by od c h w i l i r o z p o c z ę c i a w a l k p o w s t a ń ­ c z y c h p r o w a d z i ł r e j e s t r a c j ę p o l e g ł y c h , z o d n o t o w a n i e m m i e j s c a ś m i e r ­ ci, p o c h ó w k u oraz z a b e z p i e c z e n i a d o w o d ó w po p o l e g ł y c h i p r z e c h o w y ­ w a n i a d o k u m e n t ó w w s k r y t c e p o d k o ś c i o ł e m garnizono/;ym. 8 V I I I 1944

d o w ó d c a G r u p y P ó ł no c , p ł k K a r o l Z i e m s k i ( " W a c h n o w s k i " ), m i a n o w a ł k s . P ą c z k a d z i e k a n e m k a p e l a n ó w tej Grupy, z z a d a n i e m z o r g a n i z o w a n i a d u s z p a s t e r s t w a w o j s k o w e g o n a t y m o d c i n k u . N o m i n a c j ę p o t w i e r d z i ł o D o w ó d z t w o O k r ę g u W a r s z a w s k i e g o A K i S z e f D u s z p a s t e r s t w a . Z G r u ą tą d z i e l i ł los p o w s t a ń c z y •n a S t a r ó w c e do p o c z ą t k u w r z e ś n i a .

Ks. H e n r y k S z k l a r e k ( '' T r z c i e l s k i " , " R o g o z i ń s k i " ) w s w y c h

" W s p o m n i e n i a c h k a p e l a n a k o n s p i r a c y j n e g o W O Z Z w P o z n a n i u i AK"

(w: U d z i a ł k a p e l a n ó w w o j s k o w y c h w d r u g i e j w o j n i e ś w i a t o w e j . W a r s z a w a 1984 s.352) oraz S. P o d l e w s k i w k s i ą ż c e " W i e r n i B o g u i O j c z y ź n i e "

( W a r s z a w a 1985 s.400) p o d a j ą , że p ł k Z i e m s k i d z i e k a n e m k a p e l a n ó w G r u p y P ó ł n o c m i a n o w a ł ks. S z k l a r k a , a j ego z a s t ę p c ą ks. Pą czk a . P ł k Z i e m s k i w l i ś c i e o d r ę c z n y m z 7 V I I I 1 9 65 do ks. P ą c z k a w y k a z a ł n i e ś c i s ł o ś ć p o w y ż s z e j i n f o r m a c j i i p o t w i e r d z i ł swą d e c y z j ę z o k r e s u

P o w s t a n i a o n o m i n a c j i ks. P ą c z k a . Li s t Z i e m s k i e g o w y d r u k o w a ł P ą c z e k w f o r m i e f o t o k o p i i w swej k s i ą ż c e "55 lat w s ł u ż b i e B og u , O j c z y ź n i e

i b l i ź n i m " ( L i d g e r w o o d 1 9 8 9 s . 2 7 - 30 ).

N a p o c z ą t k u w r z e ś n i a 1944, r a z e m z po’wsta r ica m i, e w a k u o w a ł się k a n a ł a m i do 'Śródmieścia. O t r z y m a ł p r z y d z i a ł do 36 P u ł k u P i e c h o t y L e g i i A k a d e m i c k i e j , d o w o d z o n e j p r z e z m j r S t a n i s ł a w a B ł a s z c z a k a ( "R óg"), w s p ó ł p r a c u j ą c n a d a l z o d d z i a ł a m i G r u p y P ó ł n o c , k t ó r a s t a ­ n o w i ł a o d t ą d O d w ó d D o w ó d z t w a Okr ęg u. W s i e r p n i u 1944 ( r o zk az n r 18)

8

o t r z y m a ł K r z y ż W a l e c z n y c h , 28 V I I I Z ł o t y K r z y ż Z a s ł u g i z M i e c z a m i , a 17 IX ( r o z k a z e m K G A K n r 4 3 4 B P K n r 30) a w a n s do s t o p n i a m a j o r a W P ( s t a r s z e g o k a p e l a n a ) . P o s i a d a ł r ó w n i e ż n o m i n a c j ę n a z a s t ę p c ę

d z i e k a n a O k r ę g u P o m o r s k i e g o AK. W y d a j e się, że n a P o m o r z u j e d n a k nie d zi ałał . K a p i t u l a c j ę P o w s t a n i a p r z e ż y ł 5 X w 'Śródmieściu i p o d z i e l i ł los jego p o z o s t a ł y c h p r z y ż y c i u u c z e s t n i k ó w . W r a z z 36 P u ł k i e m L e g i i i G r u p ą D o w ó d z t w a O k r ę g u z o s t a ł s k i e r o w a n y do o b o z u j e n i e c k i e g o w B e r g e n - B e l s e n , a w k r ó t c e do F a l l i n g b o s t e l i G r o s s - B o r n ( O f l a g I I D ) . S t ą d w d w u m i e s i ę c z n y m m a r s z u ( s t y c z e i-marzec 1945) obó z e w a k u o w a n o do S a n d b o s t e l , a n a s t ę p n i e r ó w n i e ż p i e s z o do L u b e k i ( O f l a g X C ) . T u 2 V 1945 d o c z e k a ł się w y z w o l e n i a p r z e z o d d z i a ł y b r y t y j s k i e . P o ­ n i e w a ż n a t e r e n i e o k u p o w a n y m p r z e z 8. K o r p u s B r y t y j s k i ( S z l e z w i k - H o l s z t y n i H a m b u r g ) z n a j d o w a ł o się ok. 30 tys. p o l s k i c h ż o ł n i e r z y i ck. 1 5 0 tys. P o l a k ó w w y w i e z i o n y c h n a p r z y m u s o w e r o b o t y , k s i ę ż a z o r g a n i z o w a l i n a d n i m i o p i e k ę r e l i g i j n ą . Ks. P ą c z e k w l a t a c h 1 945-

1948 p e ł n i ł f u n k c j ę d z i e k a n a P o l s k i e g o O k r ę g u n a t e r e n i e 8. K o r p u s u B r y t y j s k i e g o . D u s z p a s t e r z o w a ł w L u b e c e , Rtimpel, F a h r e n k r u g , S a t t e n - f e l d e , I t z s t e d t , Sfllfeld, G ra b a u , B o r s t e l , W a h l s t e d t , B a d O d e s l o e , Y/entorf. Po r o z w i ą z a n i u P o l s k i c h Sił Z b r o j n y c h n a Z a c h o d z i e w d n i u

15 V I 1947, w i e l u p o l s k i c h z d e m o b i l i z o w a n y c h ż o ł n i e r z y z a c i ą g n ę ł o sie do o r g a n i z o w a n y c h s ł uż b w a r t o w n i c z y c h i t r a n s p o r t o w y c h p r z y b r y t y j ­ skiej a r m i i w N i e m c z e c h . 9 V I 1947 P?tc z e k o t r z y m a ł n o m i n a c j ę n a k a ­ p e l a n a p o l s k i c h O d d z i a ł ó w W a r t o w n i c z y c h , od 20 II 1 9 4 8 p e ł n i ł o b o ­ w i ą z k i d z i e k a n a k a p e l a n ó w s ł u ż b w a r t o w n i c z y c h . P r z e n i ó s ł się w ó w ­ c z as do K w a t e r y G ł ó w n e j i O ś r o d k a S z k o l e n i o w e g o w Osnabri!ick. W m a j u 1950, z p o l e c e n i a p r z e ł o ż o n e g o g e n e r a l n e g o k s i ę ż y p a l l o t y n ó w , w y j e ­ c h a ł do U S A . P r a c o w a ł jako d u s z p a s t e r z w B u f f a l o ( 1 9 5 0 - 5 2 ) , N o r t h T o n a w a n d a ( 1 9 5 2 - 6 0 ) , L i d g e r w o o d ( 1 9 6 0 - 7 5 ) i G r a n d F o r k s ( 1 9 7 5 - 7 6 ) , od 1 V I I 1976 w p a r a f i a c h M o o r e t o w n i M a n t a d o r n a d k a n a d y j s k ą g r a n i ­ cą. W 1963 w y s t ą p i ł ze z g r o m a d z e n i a pallotynów^, z o s t a ł i n k a r d y n o w a n y do d i e c e z j i F a r g o . P e ł n i ł f u n k c j ę k a p e l a n a S t o w a r z y s z e n i a W e t e r a n ó w

9

A r m i i P o l s k i e j , s k u p i a j ą c e g o g ł ó w n i e b y ł y c h ż o ł n i e r z y gen. J . H a l l e r a . W 1972 o b r o n i ł d o k t o r a t z p r a w a n a P o l s k i m U n i w e r s y t e c i e na O b c z y ź ­ n ie (PUNO) w L o n d y n i e n a p o d s t a w i e d y s e r t a c j i " N a u c z a n i e r e l i g i i w

s z k o ł a c h p u b l i c z n y c h i u d z i e l a n i e p o m o c y s z k o ł o m w y z n a n i o w y m w e d ł u g k o n s t y t u c j i i u s t a w U S A". Jest a u t o r e m k i l k u p u b l i k a c j i . 1 I 1964 gen. W. A n d e r s a w a n s o w a ł g o , d o s t o p n i a p r o b o s z c z a - p o d p u ł k o w n i k a w K o r p u s i e O f i c e r ó w D u c h o w i e ń s t w a W P , 30 V I I 1967 z o s t a ł o d z n a c z o n y K r z y ż e m A r m i i K r a j o w e j , 11 X I 1979 K r z y ż e m K a w a l e r s k i m O r d e r u O d r o ­

d z e n i a P o l s k i , n a d a n y m m u p r z e z p r e z y d e n t ^ R P n a O b c z y ź n i e . 10 X I 1 9 9 0 p r e z y d e n t R P R . K a c z o r o w s k i a w a n s o w a ł go do s t o p n i a p u ł k o w n i k a WP.

M i e s z k a : L i d g e r w o o d 58053, N o r t h D a k o t a .

A r c h i w u m P a r a f i a l n e ₇; L u b i c h o w i e . L i b e r b a p t i z a t o r u m 1909 nr 85;

A r c h i w u m P r o w i n c j a l n e K s i ę ż y P a l l o t y n ó w w O ł t a r z e w i e . A k t a p e r s o n a l n e (inform. ks. K . N o w a k ) ; A r c h i w u m P o l s k i e j M i s j i K a t o l i c k i e j w N i e m ­ c z e c h (" u r z b u r g ) . A k t a p e r s o n a l n e i d z i e k a ń s k i e ks. Pącz k a; - J a c e -

•vicz W . , W o ś J . ; M a r t y r o l o g i u m d u c h o w i e ń s t w a r z y m s k o k a t o l i c k i e g o p o d o k u p a c j ą h i t l e r o w s k ą w l a t a c h 1 9 3 9 - 1 9 4 5 - T .5• W a r s z a w a 1981 s. 42;

K o m o r o w s k i K.: K o n s p i r a c j a p o m o r s k a 1 9 3 9 - 1 9 4 7 . L e k s y k o n . G d a ń s k 1993 s.26; M i l e w s k i J.: 0. W a l e r i a n P ą c ze k. " P o m e r a n i a " 1984 n r 11 s.38;

W a d o l n y A . : O r g a n i z a c j a d u s z p a s t e r s t w a p o l s k i e g o n a t e r e n i e N i e m i e c Zach. 1 9 4 5 - 1 9 7 5 . " S t u d i a P o l o n i j n e " 2 : 1 9 7 7 s . 2 8 4 - 3 0 0 ; On the G o l d e n J u b i l e e of Dr. Fr. V a l e r i a n P ą c z e k . (Sho rt H i s t o r y of m y Life,

s . 1 2-17). J . m . 1984, fot.; P ą c z e k W.: D u s z p a s t e r s t w o P o l s k i e g o O k r ę g u W o j s k o w e g o .n a t e r e n i e 8. K o r p u s u B r y t y j s k i e g o . W e n t o r f 1946, fot. s.44; tenże: D z i a ł a l n o ś ć k a p ł a n ó w p o l s k i e g o p o c h o d z e n i a w d i e ­ c e z j i B u f f a l o (1956); tenże: Bł. W i n c e n t y P a l l o t t i z a ł o ż y c i e l S t o w . A p o s t o l s t w a K a t o l i c k i e g o . N o r t h T o n a w a n d a 1957; tenże: 55 lat w s ł u ż b i e Bogu, O j c z y ź n i e i b l i ź n i m . W s p o m n i e n i a )z p r a c y d u s z p a s t e r ­ skiej. L i d g e r w o o d 1989, fot.; P o d l e w s k i S.: W i e r n i B o g u i O j c z y ź n i e .

10

W a r s z a w a 1 98 5 s . 4 0 0 - 4 0 1 , fot. s.384; U d z i a ł k a p e l a n ó w w o j s k o w y c h w d r u g i e j w o j n i e ś w i a t o w e j . W a r s z a w a 1984 s.472, 474, X L I V (fot.);

W o j c i e c h o w s k i J. ( " Ko rab"): K s i ę ż a p o l s c y , k t ó r z y p r a c u j ą lub p r a ­ c o w a l i w P o l s k i c h O ś r o d k a c h s t r e f y bryt. w N i e m c z e c h . H a n o w e r 1947 s.23; V/spomnienia w o j e n n e k a p e l a n ó w w o j s k o w y c h 1 9 3 9 - 1 9 4 5 - P o d red.

J. H ume I s k i e g o . W a r s z a w a 1 9 6 9 s.55; - E l e n c h u s o m n i u m e c d b s i a r u m n e c n o n u n i v e r s i c l e r i d i o e c e s i s O u l m e n s i s 1 9 3 6 -1 93 8; C a t a l o g u s P i a e S o c i e t a t i s M i s s i o n u m . L i m b u r g 1 9 3 3 - 1 9 3 8 ; C a t a l o g u s S o c i e t a t i s A p o s t o l i c i C a t h o l i c i . R o m a 1 9 4 8 - 1 9 6 0 ; " W i a d o m o ś c i D e k a n a t u R.K.

P o l s k i e g o O k r ę g u n a t e r e n i e 8. K o r p u s u B r y t y j s k i e g o . L u b e k a - W e n t o r f 1 9 4 5 - 1 9 4 6 (wyd. W. Pa,czek); " W i a d o m o ś c i P o l s k i e g o D u s z p a s t e r s t w a R.K. na S t r e f ę B r y t y j s k ą " (Han o w e r ) 1 9 4 6 - 1 9 4 9 .

Anastazy Nadolny P e l p l i n , 10 III 1994

11

12

13

14

KS . P Ą C Z E K W A L E R I A N P. S. M.

d z i e k a n n a t e r e n i e 8. K o r p . B r y t .

D uszpasterstwo Polskiego O k rę g u

W ojskow ego

W e n t o r f d n i a 2 5 . 12. 1 9 4 6 . r.

15

r .. , . % Księża K apelani.

Rej on Bad Segeberg na terenie 44/Z./Inf. B*de.

Placówka d us zp a st e rs ka H e n s t e d t , ks. kapl. S t r y c z n y J a n .

Ks. K apl. u r o d z ił się 2. 6. 1892. r. w B u d a p e s t, s y n W o jc ie c h a i Katar*

z y n y z d o m u R ach w ał. P o u k o ń c z e n iu g im n a z ju m i s e m in a riu m , o trz y m u je św iącen ia k a p ła ń s k ie 22. 12. 1917. ro k . P ra c u je ja k o g w a rd ia n L w ó w i Ł o d ź.

A re sz to w a n y , p rz e b y w a w D a c h a u . P o u w o ln ie n iu J e g o E ks. w y z n ac z a ks.

k p i. n a te re n V III. K o rp ., g d z ie o tr z y m u je p la c ó w k ę H e n s te d t. Ks. K pi.

S try c z n y Ja n p e łn i fu n k c ję k a p e la n a 1. Z g ru p . O fic., o ra z d u s z p a s te rz u je w szereg u o b o z a c h .

W p ra c y n a p o ty k a ł tr u d n o ś c i. S am p ’sze: ro z w a ż a ją c d z ie je o s ta tn ic h m iesięcy 1945. ro k u , 'p o w y z w o le n iu z k a jd a n n ie m ie c k ic h , ze s m u tk ie m stw ie rd zić m u sim y , źe w y g n a ń c y z o jc z y z n y n aszej, tu n a o b c z y ź n ie , n ie s ta n ę li n a p o z io m ie id e a łu P o lak a.

W y d a w a ło się n a m w o b o z a c h , źe c ie rp ie n ie lu d z i o d m ie n i, p o d n ie s ie n a w y ż y n y , ta k iź z ad z iw ią św ia t sw o ją c n o tą , ja k w czasie w a lk b y li po*

d z iw em m ęstw a. N ie s te ty , n a m ię tn o ś c i n a rz u c iły się lu d o w i n a s z e m u , jeszzce z p o tę ż n ie jsz ą siłą, n iź m o że p rz e d w o jn ą , j a k b y c h c ia ły s o b ie w y n a g ro d z ić czas stra c o n y . R o z m y ś la jąc n a d ty m i zw a ż y w szy o d p o w ie d z ia ln o ś ć za d u sze, p rz y c h o d z i chęć u cieczk i, g d z ie ś w m iejsce p u s ty n n e , ty m b a rd z ie j, iź n a k a ż d y m k r o k u n a p o ty k a się tr u d n o ś c i w s p e łn ia n iu o b o w ią z k ó w k a p ła ń s k ic h . C zęste z a b a w y n o c n e w s o b o ty u n ie m o ż liw ia ją w ie lu w y s łu c h a n ie m szy św.

n ie d z ie ln e j. M im o w s zy stk o m am siln ą u fn o ść w p o m o c B o ż ą, źe m n ie to n ie p o tra fi zn iech ęc ić .

Z a c h ę tą w p ra c y d u sz p a ste rsk ie j je s t ra d o ś ć lu d u n a sz e g o z p r z y ja z d u k się d z a . P o c ie c h ą są ró w n ie ż , d la k a p ła n a lic z n e ś lu b y k o ś c ie ln e ty c h , k tó r z y d o ty c h c z a s ż y li n a w iarę.

42

16

N o w y R o k p r z y n ió s ł m i p e w n e u d o g o d n ie n ia w p ra c y d u s z p a s te rs k ie j a m ia n o w ic ie : p o w ie lu s ta ra n ia c h o trz y m a łe m w H e n s te d t k a p lic ę n ie d u ż ą , lecz m iłą i czystą.

Z a o s z c z ę d z o n e p in e ią d z e i p a p ie r o s y k u p iłe m s a m o c h ó d , a b y ju z raz być w o ln y m o d c iąg ły ch n ie d o m a g a ń z s a m o c h o d a m i s łu ż b o w y m i.

P o d a ję o b o z y w o jsk o w e i c y w iln e n a le żą c e d o p a ra fii k się d z a k a p e la n a i ro z lo k o w a n e w p r o m ie n iu 30 km .

O b o z y Cywi lne

1. H e n s te d t 248 ofic. 13 k o b ie t

2. A lv e slo e 247 » 6 »

3. U ltz b u r g 52 » 3 »

4. S c h m a lfe ld 82 » 4 »

5. N a h e 188 p o d c h o r . 8 » 6. W a k e n d o r f 183 ofic. 1 »

7. L e n tfó rd e n 63 » 1 »

8. G ó tz b e rg 73 » 2 »

1136 38

1. B a d B ra m s te d t 62 o s ó b

2. K a lte n k irc h e n 52 »

3. S e e d o rf 73 »

4. B a h re n h o f 89 »

5. S tru c k d o rf 39 »

6. G e s c h e n d o rf 60

7. L eezen 172 »

R o z lo k o w a n i p o w io s k a c h 309 946 1136 2082

Ks. k p i. w s p o m in a o tr u d n o ś c ia c h , n a tu r y m o ra ln e j. P ra c a n a d utrzy*

m a n ie m m o ra ln o śc i, w ś ró d n a sz y c h r o d a k ó w je s t b a r d z o t r u d n a z p o w o d u złeg o o to c z e n ia w ja k im żyją. O fic e ro w ie m ie sz k ają p o d je d n y m d a c h e m z n ie m k a m i, k tó r e n ie g rzeszą c n o tą w s ty d liw o ś c i i trz e b a , d la ta k ic h n a d zw y s czajn ej łas k i B ożej, b y się u trz y m a ć m o g li n a p o z io m ie sw ej g o d n o ś c i.

W o b o z a c h zaś c y w iln y c h , w s p ó ln e m ie sz k a n ia m ęż cz y z n z n ie w ia s ta m i są r o z s a d n ik a m i d e m o ra liz a c ji. By z m n ie js z y ć lic z b ę g rz e c h ó w , zac h ęca się d o k o m u n ii św. m a łż o n k ó w , o ra z k o m e n d a n tó w , b y w szczęli a k cję se p a rac ji.

Pl acówka d us zpa st e rs ka w F a h r e n k r u g ,

Ks. P ą c z e k W a l e r i a n mjr.

P o o p u s z c z e n iu L u b e k i p rz e n ie ś ć się m u s ia łe m d o R u m p e l. W y p a d ło o b ją ć p ra cę d u s z p a s te rs k ą w n a s tę p u ją c y c h o ś ro d k a c h :

O b . w o jsk . R u m p e l 300 o só b F a h r e n k ru g 600 »

I tz s te d t 100 »

S u lfe ld 80 »

G r a b a u 300 »

i

43

17

y i H

O b .c y w iln y S iilfe ld 115 o s ó b

B o rs te l 195 »

W a h ls te d t 257 »

B a d O ld e s lo e 120 » W w y ż e j w y m ie n io n y c h o b o z a c h o d p ra w ia się m sze św ., w y ją w sz y B ad O ld e s lo e g d y ż tu ks. k a to lic k i z n a jd u je się n a m iejscu.

G r a b a u .

T u m ieści się n a sz a p o lsk a s ta d n in a p o n a d 1000 k o n i. W p a rk u zaś z n a jd u je się, k a p lic zk a m u ro w a n a . W o ś r o d k u G r a b a u p o d z iw ia ć m o ż e m y sz k o łę p o w s z e c h n ą w k tó re j d z ia tw a p o d dos*

k o n a łą rę k ą p. p p o r. K u rk a ż y je i ksz*

, ta łtu je d u c h a w a tm o sfe rz e ro d z im e j, s. ą c z e W a e r i a n m jr. N a u k a i ro z ry w k a to p ro g ra m d n ia d z ia tw y . S z e reg p rz e d s ta w ie ń ta ń c ó w n a ro d o w y c h , k tó r e z ac h w y c a ły miejs*

co w ą lu d n o ś ć u m ia ło w y staw ić G ra b a u . P o p is y k o n n e m a s z ta le rz y d o d a tn io w p ły w a ją n a o p in ię , ja k r ó w n ie ż a k a d e m ie i re fe ra ty .

Borstel i Siilfeld.

G im n a z ju m w B o r s t e l kl. I.

44

18

B o rste l i S iilfe ld to d w a o b o z y c y w iln e , u ję te a d m in is tra c y jn ie w je d n ą c ało ść. N a k o rz y ść o b o z u zaliczy ć m o ż e m y to , iź p o s ia d a g im n a z ju m , aczkol*

w ie k ty lk o p o c z ą tk i, m im o to d z ia tw a b a r d z o d u ż o k o rz y sta ć m o ż e p o d o k ie m fa c h o w y c h sił n a u c z y c ie ls k ic h . Z g o d n ie z p r o g r a m e m u d z ie la m n a u k i re lig ii.

F a hre nkrug.

T u w w io sc e o d le g łe j o 3 k m . o d B ad S e g e b e rg u , u p la s o w a ło się s ió d m e (V II.) Z g ru p . ( D o w ó d c a m jr. R ó g B łaszczak), k tó r y całą e n erg ię

s k ie ro w u je n a n a u k ę , d z ie lą c ż o łn ie rz y n a trz y g r u p y : 1. A n a lfa b e tó w

2. Ś r e d n io z a a w a n s o w a n y c h 3. Z a a w a n s o w a n y c h .

W a h lste d t.

O p ró c z b a ta lio n u sz e re g o w y c h V II. Z g ru p ., z n a jd u je się tu , o b ó z cy w iln y . R o d a c y m ają szk o łę p o w s z e c h n ą , o ra z o p ie k ę le k a rsk ą z a p e w n io ną.

C o ty g o d n ia w k a p lic zc e p ro w iz o ry c z n e j m ają o k a z ję w y s łu c h a n ia m szy św»

p rz y ję c ia in n y c h s a k ra m e n tó w św . W o g ó le w re jo n ie B a d S e g e b erg , z d o ła n o u ru c h o m ić sie d em s z k ó ł p o w s z e c h n y c h , je d n ą ś re d n ią , k u rs b u c h a lte rii. Pra*

c u je o ś m iu w y k w a lifik o w a n y c h n a u c z y c ie li i sześciu p o m o c n ic z y c h . R o d a cy m ają z a p e w n io n ą o p ie k ę le k a rsk ą , w tr u d n ie js z y c h w y p a d k a c h u m ie sz cz a sie ich w s z p ita lu B ad S e g e b e rg i R ik lin g . O b o z y c y w iln e p o s ia d a ją ró w n ie ż s a m o rz ą d w y b ie ra ln y , k tó r y u s ta n a w ia k o m e n d a n ta , k o m is ję ż y w n o śc io w ą , ro z d z ie lc z ą , o d z ie ż o w ą i re w iz y jn ą .

B o ląc zk ą, p o w ie d z ie ć m o ż n a p ra w d z iw ą p lag ą, to b ra k p ra c y zarobkom w ej. R e a s u m u ją c n a s tro je to o d z w ie rc ie d la się d u ż ą tę s k n o ta za k ra je m pod*

n ie c a n a p rz ez p ro p a g a n d ę , a często s p o w o d o w a n a r ó ż n y m i b ra k a m i, a prze*

d e w sz y stk im o w ą p e rs p e k ty w ą b e zc elo w o ści.

45

19

Szkic niniejszy z działalności Księży Kapel anów, poświ ęcam Jego Eksce*

lencji Bi skup owi W o j s k Polski ch

Dr. Józefowi Gawlinie.

20

O . W a l e r i a n P ą c z e k .

Józef Milewski ^ N

j, j )[* /J( _

Ksiądz pallotyn Walerian Pączek (pierwotnie Pon- czek) urodził się 17 października 1909 r. w Lipin­

kach Królewskich koło Starogardu, w rodzinie rol­

nika Waleriana i Weroniki z domu Wojak. Nauki elementarne pobierał w miejscowej szkole ludowej w Zielonej Górze. Sytuacja rodzinna zmusiła Wale­

riana, już w bardzo młodym wieku, do zadecydo­

wania o swoim życiu. Postanowił, choć z początku nie bez oporów, zostać członkiem Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego — Pallotynów, o których niewiele jeszcze wiedział ponad to, że prowadzą mi­

sje wśród katolików i pogan. Z misjami łączył wów­

czas możliwość przeżycia atrakcyjnych przygód.

Gimnazjum skończył w Wadowicach na Pogórzu Śląskim, po czym w Sucharach koło Nakła i Ołtarze- wie koło Warszawy ukończył studia teologiczno-fi­

lozoficzne. Święcenia kapłańskie otrzymał w Pozna­

niu z rąk prymasa Polski, ks. kardynała Augusta Hlonda. Osiadł w Chełmnie. Przez 4 lata był w y­

kładowcą języka polskiego w miejscowym gimna­

zjum i jego prefektem, przez rok proboszczem. Pra­

cując kontynuował studia w zakresie prawa kościel­

nego na Uniwersytecie Warszawskim (4 lata).

Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. W czasie walk o Warszawę, mianowany do stopnia majora WP, został Szefem Duszpasterstwa Wojskowego Grupy (Zgrupowania) „Północ”.

Przez cztery lata pełnił w Warszawie obowiązki kapelana w szpitalu Czerwonego Krzyża. Jednocze­

śnie był przybrawszy pseudonim „Germen” zastępcą dziekana AK na Pomorze, ks. kapelana Kazimierza Jagły. W czasie Powstania był na Starówce.

O tamtym okresie pracy duszpasterskiej księdza zakonnika pisze ks. płk Julian Humenski, generalny dziekan WP w książce „Wspomnienia wojenne kape­

lanów wojskowych 1939—1945” (Warszawa 1969, s. 55):

„Swoją bohaterską postawą... wybija się ks. płk Wa­

lerian Pączek, kapelan Grupy „Północ” na Starówce ? i wielu innych”. Po upadku powstania podzielił los powstańców, przez pięć miesięcy przebywał w nie­

woli niemieckiej.

Zwolniony z obozu jenieckiego przez wojska an­

gielskie ks. pallotyn Pączek przez około dwa mie­

siące zatrzymał się w Lubece, w której skoncentro­

wano po różnych obozach około 25 tys. Polaków.

Zapewne w maju 1945 r. otrzymał z rąk biskupa polowego WP, dr Gawliny (od 5.06.1945 r. — ordy­

nariusza dla Polaków w Niemczech) nominację na dziekana Polskiego Okręgu Wojskowego, dowodzo­

nego przez znanego mu z czasów Powstania War­

szawskiego dowódcę Grupy „Północ” płk dypl. Ka­

rola Ziemskiego, przy 8 Korpusie Brytyjskim na te­

renie Szlezwik-Holsztyn. W Rumpel roztaczał opie­

kę duszpasterską wraz z 45 kapelanami nad 150 tys.

Polaków. Dodatkowo pełnił obowiązki kierownika placówki duszpasterskiej Fahrenkrug, stanowiącej najniższe ogniwo organizacyjne dekanatu. W skład tej placówki wchodziły obok jednostek wojskowych trzy obozy cywilne. Tutaj nauczał religii w szkołach obozowych, w gimnazjum historii kościoła katolic­

kiego,. a w dwóch klasach licealnych wykładał do­

gmatykę. Wygłaszał pogadanki na różnych kursach zawodowych, organizował uroczystości narodowe, jak 3 maja i 11 listopada.

W połowie 1947 r. został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia w Osnabruck (Dolna Saksonia), gdzie został dziekanem i szefem duszpasterstwa kompanii transportowych i wartowniczych przy Brytyjskiej Armii Renu.

W 1947 r. sześciu księży zakonników wyjechało na rozkaz ks. Generała Stowarzyszenia Księży Palloty­

nów do Ameryki Północnej, wśród nich ks. Pączek.

Przez prawie trzy lata był wikariuszem parafii Prze­

mienienia Pańskiego w Buffalo, był też tam kape­

lanem wojskowym. Potem przeszło 6 lat pełnił /funk­

cję rektora Domu Misyjnego w mieście North To- nawanda (diecezja Buffalo), gdzie w parafii MB Czę­

stochowskiej obchodził srebrny jubileusz kapłań­

ski — 13.09.1959 r. Obecnie jest misjonarzem-pro- boszczem na dwóch parafiach w Północnej Dakocie (North Dakota), położonej przy granicy z Kanadą.

Wśród różnojęzycznych parafian Pączka jest gru­

pa katolików-Polaków, którzy znajdują w nim szcze­

gólnego opiekuna i mecenasa kultury ojczystej.

Udziela się społecznie w środowisku swego zamiesz­

kania. Skompletował prywatną bibliotekę książek i czasopism polskich. Pozwala z niej korzystać oso­

bom pragnącym tego. Utrzymuje kontakt z rodziną w kraju, pięć lat temu odwiedził go brat z Lipinek Królewskich.

Opublikował m.in. książkę bogato ilustrowaną pt.

„Duszpasterstwo Polskiego Okręgu Wojskowego na terenie 8 Korp. Bryt.” (1946). Ma ona charakter nie tyle wspomnieniowy, co przede wszystkim ważne­

go zapisu-dokumentu polskości lat 1945—1946 na Zachodzie.

Odznaczony został m.in. Krzyżem Walecznych. ■

21

1 / ł

Pączek Walerian ps.”Germen” (1909-... .), kapelan AK, w icedziekan O kręgu A K Pom.

U r. 17 X 1909 r. w L ip in k a ch K ró lew sk ic h pow.

S tarogard Gd.; syn W aleriana - ro ln ik a i W eroniki z d.

W ojak. U kończył G im nazjum p allo ty ń sk ie C ollegium M a ria n u m w W adow icach w 1928 r. N ow icjat odbył w S ucharach k. N akla; studia filozoficzno-teologiczne w sem in ariu m księży p allotynów w O łta rz ew ie i w Su­

charach. Święcenia kapłańskie uzyskał 17 V I 1934 r. W latach 1935-1938 był prefek tem i p ro fe so re m języka polskiego w Chełm nie. O d 1 X 1938 r. był proboszczem w K o reliczach (obecnie B iałoruś).

O koło 20 X II 1939 r. przybył do W arszaw y, gdzie będąc kapelanem szpitala PCK, ukończył w 1944 r. tajne studia n a wydz. teologii UW . U czestniczy! w przygo­

to w a n ia c h do P o w sta n ia W a rsz a w sk ig o . P rzew o ­ dniczący K om isji D uchow ieństw a w D epartam encie W yznań przy D R n a K raj, ks. Franciszek Pauliński oraz N aczelny K apelan pik T adeusz Jachim owski ps.”Budw icz” , pow ierzyli m u jako kapelanow i łą cz n ik o w em u D ep a rtam e n t W yznań DR. P rzybrał p s.” G erm e n ” . W czasie P o w stan ia m ianow any dziekanem kapelanów G rupy Północ. Po je g o u p ad k u p e łn ił funkcję kapelana w obozach jenieckich, a następnie w oddz. polskich przy arm ii brytyjskiej wNiem czech.

O d 1950 r. w U S A ja k o k apelan polski i proboszcz. A w ansowany 1 0 X 1 1 9 9 0 r. do stopnia pika.

A P AK, T . : B e n d i g R ; A Paraf. Lubichow o, L iber b aptizorum 1901 n r 85; A P ro w in cjaln e Ks. Pallot. Ołtarzewo, akta pers.; A Polskiej Misji Kat. w N iem ., akta pers. ks. Pączka; Milewski, O. W. Pączek, “P om erania” , 1984 n r 11; ks.dr W. Pączek, 55 la t w służbie B ogu...\U S A 1989.

A nastazy N adolny

1 6 6

22

38 BOGDAN CHRZANOWSKI

Konspiracyjną działalność duchowieństwa na Pomorzu naświetlają bar­

dzo nieliczne dokumenty oraz niektóre wydawnictwa podziemne. W meldunku Nr 190 z 1943 r. Komendant Główny A K gen. S. Rowecki - ”Grot” podawał, że Wyznaczono poddziekanów okręgowych w inspektoracie rejonowym Gdynia 74.

Z kolei w jednym ze sprawozdań Delegatury informowano: Tajne duszpasterst­

wo. Dobrych znajomych słuchają spowiedzi po polsku15. W innym raporcie z 1943 r. stwierdzono: Przygotowanie do Komunii Świętej prowadzi się krótko .formalnie.

Księża informują rodziców, żeby właściwe przygotowania prowadzili w domu ( tak praktykuje się przynajmniej na Kaszubach) 76. W "Notatce o polskim ducho­

wieństwie” sporządzonej dla Departamentu Informacji i Prasy Sekqi Zachod­

niej podano: Na Pomorzu księża zorganizowali w zakresie pracy społecznej coś w rodzaju ”Caritasu ” i wspomagają pieniężnie potrzebujących, zwłaszcza kobiety po zamordowanych. Część księży współpracuje z prasą podziemną71. O tajnym duszpasterstwie wzmiankują w sposób ogólnikowy dokumenty Narodowych Sił Zbrojnych: Tajne duszpasterstwo tropione je st przez Niemców z całą zaciekłością.

Ta sama uwaga znajduje się też w gazetce "Ziemie Zachodnie Rzeczpospolitej

”78. Wydawnictwa podziemne donosiły o represjach stosowanych wobec księży spowiadających w języku polskim79.

W dokumencie Delegatury Rządu pt. "Informacja o życiu religijnym w Bydgoszczy” z 1943 r. podano informację o bardzo ciekawej inicjatywie polskich księży: W Bydgoszczy, gdy przyszedł zakaz śpiewania po polsku, księża przetłumaczyli wszystkie ważniejsze pieśni na łacinę i wydali w formie powielanego śpiewnika, który kosztował 10 fen. W spisie podano tytuł łaciński oraz tytuł uwzględniający pierwsze słowa pieśni po polsku. Każdy zatem wiedział, na jaką melodię daną pieśń się śpiewa i Kościoły w Bydgoszczy rozbrzmiewały polskimi melodiami ze słowami łacińskimi. Trwało to kilka miesięcy zanim Niemcy zorientowali się. Obecnie ( V 1943 r.) w Bydgoszczy nie śpiewa się w kościołach w ogóle, albo tylko organista po łacinie. Podobną informację zamieścił periodyk

"Polska'*0. Wyjaśnić należy, że śpiewnik ten przygotowano w 1940 r . z inic­

jatywy ks. Czesława -ówczesnego proboszcza parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa. Teksty tłumaczyli ks.ks. Leon Daditer, C. Rólski i Jan Wollschlager.

Wydano konspiracyjnie kilka nakładów po kilka tysięcy egzemplarzy. Był to jedyny druk zwarty wydany na Pomorzu w warunkach podziemnych.

Należy też odnotować, że na szczeblu Komendy Obszaru Zachodniego Armii Krajowej, w skład którego wchodził m.in. Okręg Pomorski, funkcję Dziekana pełnił ks. płk Roman Mieliński. Na szczeblu Komendy Okręgu Pomorskiego AK funkcję duszpasterzy pełnili: ks.ks. Średziński, (” Sty- pułkowski”), B. Jagła, Walenty Pączek ("german”), Michał Ślipek ("Dzwon”) 81.

Funkcję kapelana przewidywał także statut Tajnej Organizacji Wojskowej

"Gryf Pomorski”. W 1943 r. pełnił ją ks. Ignacy Chmurzyński, a w 1944 r. ks.

Leon Dogner. Funkcję kapelanów na różnych szczeblach pełnili: ks.ks. Fran­

ciszek Grucza, Teodor Plewa i inni. O prezesie TOW ”Gryf Pomorski” Józefie Gryczy zanotowano w jednym z dokumentów Delegatury, że: Ks. Wrycza

v

23

24

25

26

'*/'/ z

STUDIUM POLSKI PODZIEMNEJ

The Polish Underground Movement (1939-1945) Study Trust 11 Leopold Road, London W5 3PB

Tel & Fax: 020 8992 6057 e-mail spplondon@ukgateway.net

Fundacja „Archiwum Pomorskie AK”

87-100 Toruń

ul. Wielkie Garbary 2 Poland

L. Dz. : /2002

30 września 2002

Szanowni Państwo

W związku z planowanym wydaniem wspomnień o śp ks. W. Pączku, zwracam się do Państwa o informacje dotyczące jego działalnością (sygnatura archiwalna FAP 690- 1352/Pom). Jesteśmy szczególnie zainteresowani rolą ks. Pączka jako łącznika czasu okupacji niemieckiej z Wielkopolską i Pomorzem.

Załączam ulotkę, która obecnie jest rozsyłana do rozmaitych instytucji w celu uzyskania dalszych informacji dotyczących osoby ks. Pączka.

Z wyrazami szacunku

DrK. Stoliński Prezes

WpłyneK ;to . ĄĄ' lC ‘

t S H B O t/ W O. o ,

Amalgamated with:

The Polish Institute and Sikorski Museum Registered Charity No 312168

27

KS. DR. WALERIAN PĄCZEK, PPŁK Ps. ‘Giermen’

Urodzony: 17-10-1909, Lipniki, Starogard, woj. Pomorskie.

Zmarł: 10-2001,Grand Forks, N.D. USA.

Nowicjat i Seminarium XX. Pallotynów: 1928.

Święcenia kapłańskie: 1934.

Służba wojskowa w konspiracji

^Styczeń 1940 - Warszawa; Kom. Gł. Duszpasterstwa. Łącznik na Pomorze i . Wielkopolskę.

01-08-1944 - Okręg Warszawa, Szef Duszpasterstwa, Grupa Północ. Stare M iasto, Śródmieście.

05-10-1944 - wyjście do niewoli.

02-05-1945 - oswobodzenie przez Armię Brytyjską.

20-02-1948 - Dziekan Kompanii Wartowniczych i Transportowych.

Emigracja do Stanów Zjednoczonych.

17-09-1944 - Stopień Majora, Starszego kapelana.

08-08-1944 - Krzyż Walecznych.

30-08-1967-K rz y ż AK

Przełożeni Ks. Pączka, po zaznajomieniu się z jego działalnością czasu wojny, postanowili odpowiednim wydawnictwem uczcić jego pamięć. W tym celu, zwrócili się do SPP o informacje, które częściowo zostały już przesłane.

Poproszono nas również, o informacje dotyczące działalności ks. Pączka jako Emisariusza z okupowanej Polski do Watykanu i Londynu. Niestety w naszym Archiwum nie znaleźliśmy danych na ten temat.

Będę bardzo wdzięczny za wszelkie dodatkowe informacje dotyczące aktywności Ks.

Pączka w czasie II Wojny Światowej. Szczególnie, jego prawdopodobna działalność jako jednego z wielu emisariuszy z Polski, byłaby wspaniałym uzupełnieniem do wspomnianej biografii.

SPP

11 Leopold Rd, London W5 3PB

dr K. Stoliński Prezes

28

F U N D A C J A

A R C H I W U M P O M O R S K I E A R M I I K R A J O W E .

BIURO FUNDACJI • 87-100 TORUŃ • UL. WIELKIE GARBARY 2 • TEL./FAX (0-56) 65-22-18 http://www.um.torun.pl/AK, e-mail: AK@um.torun.pl

K O N T O : W I E L K O P O L S K I B A N K K R E D Y T O W Y S A W T O R U N I U , NR 1 0 9 0 1 5 0 6 - 4 6 7 5 - 1 28-OC

c-

pvl^, ii

IV. 4*. 1 * Cl*-

Y

a e b y .

s.A,

{ O i i -

i e , t u>02

Po dr. i e mii ej

K O a i

3 p h

Szanowni Państwo !

W załączeniu przesyłam kserokopię opracowań dotyczących działalności ks.Waleriana Pączka p s ."Germen*. Hiestety nie udało mi się znaleźć, na podstawie do tej pory opracowanych relacji,

ssczegó ł owszycłi danych. dotycz ącycłi bezpośredni cłł kontaktów Księdza z Pomorzem i Wielkopolską. Jeżeli można, to cłiciałabym zwrócić uwagę , ze Ksiądz urodził się w Lipinkach. Królewskich.

p ow.Starogard Gdański i nosił pseudonim "Germen** . o czym sam

t

pisze* " Przybrałem sobie pseudonim *Geraen". Przyjęcie tego pseudonimu podyktowane było tym. źe posiadałem znajomość języka niemieckiego oraz papierową gwarancję możliwości poruszania się po Warszawie# z uwagi na pełnienie funkcji kapelana. Szpitala Czerwonego Krzyża" (ks. dr Walerian Pączek., 55 lat w służbie

Bogu, Ojczyźnie i bliźnim, Lidgerwood, Nortli Dakota USA, 1989,

29

2 okazji Bożego narodzenia, życzę Państwu w imieniu pracowniRów Fundacji wszelkiej pomyślności.

Przepraszam za zwłokę w odpowiedzi.

załączniki:

i."Pomerania" nr i i/t984-fragment artykułu Józefa Milewskiego,

£„“Pomerania" nr 8/1985- fragment artykułu Józefa Milewskiego, 3. "Przegląd Zachodni" nr 2/1973- recenzja książki Konrada

Ciechanowskiego,

i .Chrzanowski Bogdan, Wydawnictwa podziemne i dokumenty

Delegatury Rządu RP na Kraj w latach okupacji,[ w :j Studia pelplińskie 1989, Pelplin 1993, t .XX s .38- fragment,

5.Mado lny Anastazy, Pączek Walerian, [ w;] Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939-1945, c z . i , Wyd.Fundacja Arciiiwum Pomorskie Armii Krajowej", t. V, Toruń 1994,

5.ladolny Anastazy, Jagła Bronisław, [ w:] Słownik biograficzny konspirac j i pomorski ej i 939- 19 45 , cz. 1 , W y d . Fundacj a Arciiiwum Pomorskie Armii Krajowej", t, v , Toruń 1 9 9 4 ( może być pomocny)-

Dołączyłam również najnowszy nr, "Biuletynu" Fundacji, Z wyrazami szacunku, i poważania

Elżbieta Skerska dokumentali stka

30

31

32

33

34

35

-/

i)

k s . PĄCZEK WALENTY p s ."German" KO AK

Wymieniany niekiedy jako z-ca kapelana Duszpasterstwa KO ZWZ-AK Pom. k s . K.Jagły.

Zr.: B .Chrzanowski, Konspiracja rządu RP w regionie nadbałtyckim (1939-1945) , [w:] Walka podziemna..., s . 132 .

36

37

38

39

40

41

42

43

44