Jolanta Lipińska-Lokś
II Konferencja Naukowa "Osoby z
niepełnosprawnościami na
współczesnym rynku pracy.
Przygotowanie zawodowe", Zielona
Góra, 24 października 2008 roku
Problemy Profesjologii nr 2, 173-177
„O soby z niepełnospraw nościam i na współczesnym rynku pracy”. Przygotow anie zaw odowe.
Zielona Góra, 24 października 2008 roku.
(Spraw ozdanie: Jolanta Lipińska-Lokś)
W e w spółczesnym świecie, gdy praca stała się swoistym „towarem deficytow ym ” , a zjaw isko bezrobocia zyskało nie tylko w ym iar indywidualny czy rodzinny, ale przede wszystkim społeczny, sytuacja osób z niepełnosprawnościam i stała się w yjątkowo trudna i skom plikow ana. Osoby te, z uwagi na m. in. specyfikę swego funkcjonow ania i istniejące stereotypy społeczne, borykają się z faktem bycia „trudnym ” , często w ręcz „niepożądanym ” pracownikiem . To budzi refleksję, bo przecież osoby z niepełnosprawnościam i, pomim o sw e go upośledzenia zachow ują określone „czynności, sprawności, zdolności, które po ich ziden tyfikow aniu i dalszym rozw oju, m ogą stanow ić podstawę do podjęcia szkolenia lub kształce nia zaw odowego, a później pracy zaw odow ej” 1. Żadna bow iem praca, ja k twierdzi K. M ilanow ska, nie w ym aga od osoby j ą wykonującej zdolności do w ykonyw ania w szystkich fiinkcji i pełnej sprawności ustroju2.
D okładne poznanie m ożliw ości zawodowych osoby z niepełnospraw nością oraz wy m ogów określonych stanow isk pozw ala na prawidłowy wybór kierunku przygotow ania za wodow ego i dobór odpow iedniej pracy. I to właśnie jedynie zdobycie i posiadanie odpow ied nich kw alifikacji zaw odow ych pow inno być niezbędnym warunkiem zatrudnienia osoby z niepełnospraw nością i w ykonyw ania przez nią określonej pracy zawodowej.
W arto dodać, że w ykonyw anie pracy uwzględniającej możliwości rozw ojowe i oczekiwania niepełnospraw nego spraw ia, że osoba ta m a poczucie osiągnięcia sukcesu ży ciowego, podnosi się jej sam oocena, tym samym w yższa je st jakość jej funkcjonow ania osob niczego i społecznego. Dlatego tak istotna je st kw estia odpow iedniego przygotow ania zaw o dowego osób z niepełnospraw nościam i.
Ranga problem ów osób z niepełnospraw nościam i na współczesnym rynku pracy - szczególnie w aspekcie ich przygotow ania zaw odowego - sprawiła, że zorganizow ana została Konferencja N aukow a, której celem było zdiagnozowanie najistotniejszych problem ów osób niepełnosprawnych w obszarze ich przygotow ania zaw odowego i zatrudnienia oraz poszuki w anie sposobów i możliwości pomocy osobom z niepełnosprawnościam i do aktywnego funk cjonow ania na rynku pracy.
To ju ż druga taka K onferencja (pierw sza - w 2007 dotyczyła mobilności pracowni ków - osób z niepełnosprawnościam i na w spółczesnym rynku pracy) zorganizow ana przez pracowników Instytutu Edukacji Techniczno - Informatycznej i Zakładu Opieki, Terapii i Profilaktyki Społecznej Uniwersytetu Zielonogórskiego a także grupy osób skupionych w Polskim Tow arzystwie Profesjologicznym oraz Pełnom ocnika Rektora UZ ds. N iepełno sprawnych Studentów.
1 A. Hulek, T eoria i praktyka rehabilitacji inw alidów , PZW L, W arszaw a 1969, s. 397.
2 K. M ilanow ska, Podstaw y rehabilitacji ruchow ej w dysfunkcjach narządu ruchu, PW N, W arszaw a 1981, s. 24.
174
Patronat Honorowy nad K onferencją spraw ow ał JM Rektor UZ - prof. dr hab. C ze sław Osękowski i Poseł do Parlam entu Europejskiego - prof. dr hab. Zdzisław Chm ielewski, natom iast Fundacja W ydaw nicza JM - to Patron Medialny Konferencji. N ależy dodać, że K onferencja w spółfinansow ana była ze środków Europejskiej Partii Ludowej i Europejskich Dem okratów, oraz że na potrzeby Konferencji udało się pozyskać sponsorów (LU G S.A. Zielona Góra, R O C K W O O L S.A. Cigacice, U rząd M iasta Zielona Góra).
K onferencja adresow ana była do osób zajm ujących się problem ami edukacji i pracy ludzi niepełnospraw nych, pracodaw ców , pracowników nauki, studentów , pracowników orga nizacji wspierających rozwój zaw odow y niepełnosprawnych.
Po uroczystym otw arciu Konferencji przez JM Rektora UZ - prof. dr hab. C zesław a O sękow skiego (wzbogaconym refleksją na tem at ważności podejmowanej problem atyki kon ferencyjnej i postaw y UZ w obec niepełnosprawnych studentów) oraz w ystąpieniu prof. dr hab. Bogusław a Pietrulew icza nt. „M ożliwości rozw oju zaw odowego osób niepełnospraw nych”, mającym charakter w prow adzenia w problem atykę, Konferencja przebiegała zgodnie z program em , który zakładał dw ie sesje plenarne oraz pracę uczestników Konferencji w trzech sekcjach problem owych.
W I sesji plenarnej refleksją na tem at m iejsca osób niepełnosprawnych na w spółcze snym rynku pracy oraz ich przygotow ania zaw odow ego podzielili się prelegenci z różnych ośrodków w Kraju.
Prof. dr hab. W. Otrębski w ygłosił referat nt. „W aloryzacja roli społecznej osoby” pomysłem na zm ianę stereotypu osób niepełnospraw nych” . W niosek, który nasunął się słu chaczom jednoznacznie ukazuje złożoność podjętego problem u z uwagi na ogrom ne „zako rzenienie się” w św iadom ości ludzi stereotypów , przez co zm iana ich w ym aga ogrom nych w ysiłków i czasu.
Dr inż. A. Barczyński z kolei przedstaw ił refleksje na tem at w arunków skuteczności zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie ich aktywizacji zaw odowej. Przy czyn niedostatków w zaspakajaniu potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie ich aktyw iza cji A utor upatruje w błędach system ow ych twierdząc, że konieczne są zm iany w system ie rehabilitacji zaw odowej osób niepełnosprawnych.
D r T. M ajew ski natom iast głosząc referat „Przygotow anie do pracy w ramach zatrud nienia w spom aganego osób niepełnospraw nych” zapoznał uczestników K onferencji z ideą zatrudnienia w spom aganego osób niepełnospraw nych i problem em „trenera pracy” ; Przybli żone zostały dośw iadczenia polskie oraz zagraniczne w om awianych kwestiach.
Prof. dr hab. Z. W ołk podzielił się z uczestnikam i Konferencji refleksją na tem at po radnictw a zaw odow ego na rzecz osób z niepełnosprawnościam i w św ietle współczesnych złożoności i uwarunkow ań cywilizacyjnych.
Po zakończeniu sesji plenarnej (i krótkiej przerwie „kaw owej” , w czasie której toczyły się ożyw ione dyskusje) uczestnicy Konferencji przystąpili do prac w sekcjach problem owych.
Sekcja I - obradow ała w okół problem ów edukacji osób niepełnosprawnych. M odera torzy: prof. dr hab. A. M ichalski, dr E. Podoska-Filipow icz kierowali dyskusją w okół pięciu zagadnień:
• K siążka w procesie edukacji i rehabilitacji osób z niepełnospraw nością w zroku. Autorka - dr M. C zerw ińska przedm iotem swych rozważań uczyniła tzw. w spółczesną książkę
niewidom ego, jej znaczenie w procesie edukacji i rehabilitacji osób z niepełnospraw no ścią w zroku oraz polskie osiągnięcia w omawianej dziedzinie. Rozw ażania kończą w nio ski płynące do praktyki działań oraz postulaty badawcze;
• Kształcenie zaw odow e osób z zaburzeniam i psychicznym i. Autor - dr W. Kołodziej; w skazuje szereg sw oistych problem ów (adaptacyjnych i zdrow otnych) oraz uw arunko wań społeczno - środow iskow ych kształtujących m. in. bierność osób z zaburzeniam i psychicznym i. Przygotow anie zaw odow e może być zdaniem autora m oże być je d n ą z ważnych metod przeciw działania problem om osób z zaburzeniam i psychicznym i i w spom agać ich na w spółczesnym rynku pracy;
• W spom aganie procesu dydaktyczno-w ychow aw czego uczniów niepełnosprawnych inte lektualnie poprzez w ykorzystanie kom pleksu pracowni rewalidacyj no-terapeutycznych i przygotow ania zaw odowego.
M gr R. O lszowiec zaprezentow ał problem atykę osiągania przez osoby niepełno spraw ne m ożliw ie najwyższego poziom u kwalifikacji zawodowych niezbędnych do w ykonyw ania pracy zawodowej dzięki przygotowaniu prowadzonem u w szkołach spe cjalnych i specjalnych ośrodkach szkolno - w ychowawczych w ramach różnorodnych pracowni rew alidacyjno - terapeutycznych i pracowni przygotowania zaw odowego (na przykładzie Specjalnego O środka Szkolno - W ychowaw czego w Puławach);
• Integracja edukacyjna osób z niepełnosprawnościam i - teoria i możliwości praktyki. Dr J. Lipińska-Lokś ukazała integrację edukacyjną w aspekcie jej istoty i założeń oraz roz wiązań praktycznych. W nioski płynące z praktyki św iadczą o licznych m ankam entach praktycznej realizacji tej pięknej idei:
• N ow e trendy we w spieraniu obsługi system ów inform atycznych przez osoby z dysfunk cjami. Rozważania dr E. Baron-Polańczyk dotyczą współczesnych trendów w projekto w aniu system ów inform atycznych, m iejsca i roli technologii inform acyjno - kom unika cyjnej w pedagogice specjalnej oraz aspektów prawnych i zaleceń system ow ych a także rozwiązań technicznych stosowanych we wspieraniu osób niepełnosprawnych;
W sekcji II, której przedm iotem zainteresowań były osoby z niepełnosprawnościam i na rynku pracy (M oderatorzy: prof. dr hab. G. M iłkowska, dr T. M ajewski), uczestnicy sw oje refleksje odnieśli do trzech zagadnień:
• Roli trenera pracy - w spom agane zatrudnienie osób niepełnosprawnych, w którym to w ystąpieniu (m gr E. Sochacka) odniesiono się do praktycznych aspektów funkcjonow a nia osób niepełnosprawnych w warunkach zatrudnienia w spom aganego, w skazując m. in. na problem rekrutacji trenerów pracy i upatrując rozw iązania tego problem u w korzysta niu z „posiadanych ju ż zasobów ” (trenerem - ci, którzy ju ż w iedzą ja k i potrafią radzić sobie na danym stanow isku pracy oraz ci pełnospraw ni, którzy przechodząc na em eryturę nadal chcą się dzielić swym dośw iadczeniem zawodowym );
• Kolejne w ystąpienia dotyczyły (m gr B. Radzio) osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku pracy, gdzie szczególnie między innymi pokazano fakt, że tylko 10% osób starają cych się i otrzym ujących orzeczenie o niepełnosprawności dla celów rehabilitacji i za trudnienia je st zainteresow anych podjęciem pracy;
176
• W kolejnych w ystąpieniach podjęto problem gotowości pracodaw ców do zatrudniania osób niepełnosprawnych, (dr H. O chonczenko) w skazując na wyniki badań w łasnych dotyczące ow ego skłaniania się pracodaw ców ku osobom niepełnosprawnym w kwestii ich zatrudnienia, stosow ania kryteriów przy naborze pracowników, dostrzegania istnieją cych barier zatrudniania niepełnospraw nych oraz sposobu ich oceniania w roli pracow ni ka.
Uczestnicy sekcji Ilł om awiali praw no-organizacyjne i społeczno-ekonom iczne uw arun kow ania aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnościam i. M oderator dr inż. A. Bar- czyński pokierow ał dyskusją w okół następujących problem ów:
• A dm inistracyjna reglam entacja chronionego rynku pracy. W ystąpienie dr T. Sienkiew i cza ukazało znaczenie podejm ow anego problem u oraz istnienie licznych rozbieżności m iędzy unorm ow aniam i prawnym i a rzeczyw istością działań praktycznych podejm ow a nych dla przysposobienia do pracy osób niepełnospraw nych i pomocy im w znalezieniu odpow iedniej pracy;
• Poczucie niepełnosprawności u osób z niepełną spraw nością a zatrudnienie. M gr E. Ja- glarz podzieliła się w ynikam i badań w łasnych ukazujących w pływ poczucia niepełno sprawności na indyw idualne zachow ania osób nią dotkniętych, co szczególnie w idoczne je st w kwestii gotow ości do podjęcia pracy przez osobę niepełnosprawną;
• N iepełnospraw ni a prawo do kierow ania pojazdam i. Rozw ażania na tle wyzw ań w spół czesnego rynku pracy poczynił dr inż. R. Uździcki, ukazując m. in. problem y osób nie pełnospraw nych w sytuacji egzam inu dla uzyskania uprawnień do kierow ania pojazdem (na praw o jazdy) oraz w kwestii późniejszego korzystania z tych uprawnień. Zagadnienie bardzo istotne, m ając na uwadze, że kierowanie w łasnym środkiem transportu uaktywnia i często popraw ia jakość rehabilitacji osoby niepełnosprawnej.
W każdej sekcji problem owej po w prow adzających w ystąpieniach prowadzona była dysku sja pogłębiająca om aw iane zagadnienia.
Form uła K onferencji (i upływ ający czas) sprawiła, że dyskusje prowadzone w sek cjach niejednokrotnie kontynuow ane były podczas przerwy „obiadow ej” , po której m iała m iejsce II sesja plenarna. Przew odniczący zespołów problem owych nakreślili przebieg prac w poszczególnych sekcjach i dokonali podsum ow ania. N a uwagę zasługuje fakt, że w każdej sekcji pojawiała się refleksja na tem at braku w ypracow anych jednolitych rozw iązań spełnia jących oczekiw ania pełno- i niepełnospraw nych oraz spostrzeżenia, że należy uporządkować
prawo a także pytanie: ja k te refleksje, spostrzeżenia przenosić do praktyki?
W czasie konferencji pojawiła się uw aga Pani E. Sm ykał (Stow arzyszenie Przyjaciół Integracji, Centrum Integracja - Zielona G óra) - O konieczności postulowania do Prezydenta M iasta (w spraw ie konkretnej inicjatywy, by w Zielonej G órze powstała szkoła specjalna za w o d o w a - bo taka je s t potrzeba społeczna. W ysunięty został postulat, by K onferencja poparła tę inicjatywę.
Podsum ow ania Konferencji dokonał prof. dr hab. B. Pietrulewicz, stawiając kilka w niosków nasuw ających się podczas trw ania Konferencji, a mianowicie:
a) K onferencja była bardzo dynam iczna; Om awiano wiele problem ów w cało dziennej pracy; W czasie konferencji określono i w części rozpoznano
próbie-my. D alszym zadaniem uczestników je st przenieść od w łasnych środowisk, by pogłębiać ich treść i m ożliw ości rozw iązań praktycznych.
b) W Konferencji w zięło udział w ielu specjalistów (pedagogów, doradców, psy chologów, socjologów , itd.), co każe mieć nadzieję na rzetelność w podejściu do podejm ow anych problem ów;
c) O graniczenia czasow e w ynikające z form uły konferencyjnej w yw ołują odczu cie niedosytu, jed n ak należy m ieć nadzieję, że publikacja m ateriałów konfe rencyjnych uzupełni potrzebę pogłębionej refleksji;
d) U czestnicy K onferencji - to swoiści liderzy - prom ujący problem atykę K onfe rencji w sw oich środow iskach
e) Istnieje znaczący dorobek teoretyczny w om awianym zakresie, konieczne je d nak je st by w nioski płynące z konferencji realizow ane były w praktyce;
f) O grom na je st rola M inisterstw a Pracy, gdyż to prawo i finanse decydują o funkcjonow aniu osób niepełnosprawnych.
K onferencja spotkała się z dużym uznaniem ze strony uczestników i nadzieją na kon tynuację spotkań. Za udany przebieg K onferencji należą się podziękow ania sam ym uczestni kom, którzy podjęli trud „w ypraw y” do Zielonej Góry, przygotow ania referatów , sponsorom , bezpośrednim organizatorom oraz studentom z Koła Pedagogów Pracy.
C ytow ana literatura:
1. H ulek A., T eoria i praktyka rehabilitacji inwalidów, PZW L, W arszaw a 1969.
2. M ilanow ska K., Podstaw y rehabilitacji ruchow ej w dysfunkcjach narządu ruchu, PW N , W arszaw a 1981.
