Wrzesiński Józef

(1)

1

(2)

SPIS ZAWARTOŚCI, T » * n . <f \ U

TECZKI ...

. & W . ...

... 3 * 3 > '£ “ & < £ & ■

I./1. Relacja

M

* . 3 $.< ; :">

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora ----

"I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące re la to ra ----

"II. Materiały uzupełniające re la c ję ^

$ $

^{1 —}

8

III./l. Materiały dotyczące rodziny rela tora ____

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. ----

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) ___

III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 ---- -

III./5. Inne

W'

IV. Korespondencja

4 j . k & ...

V. Nazwiskowe karty informacyjne

f/i,

^---

VI. Fotografie

2

(3)

3

(4)

•i

JÓZEF WRZESIŃSKI

syn Franciszka i T e o f i li z domu J a b ło ń sk ie j, u ro d z ił s ię dnia 11 paździer

nika 1908 roku w W ielkich Bałówkach powiatu lubawskiego# Od sie rp n ia 1914 uczęszczał do szkoły powszechnej w rodzinnej w s i. Już jako ucznia absorbo

wała go muzyka. Chcąc d a le j rozw ijać swoje zainteresowania w tym kierunku z g ło s i ł s ię na ochotnika do o rk iestry 67 Pułku Piechoty w Brodnicy. Przy

jęty z o s ta ł w charakterze elewa z dniem 20 października 1923 roku. Wojsko

wą Szkołę Muzyczną ukończył w t e j jednostce 50 września 1927 r . Po odbyciu zasadniczej służby b y ł od 1 I I I 1929 do 28 I I 1950 kapralem nadterminowym.

Z ostał następnie podoficerem zawodowym - orkiestrantem. W latach 1930-1934 dojeżdżał do Torunia do Konserwatorium Muzycznego. Ukończył tam kurs śre  dni. P ó źn ie j, po przeszkoleniu we Włocławku, przeszedłszy do służby l i n i o  w e j, z o s ta ł dowódcą I drużyny w 7 kompanii I I I Batalionu w brodnickim puł

ku. W okresie 1937*1939 uczęszczał na kursy wieczorowe z zakresu gimnazjum ogólnokształcącego i w 1939 r . uzyskał "małą maturę".

W kampanii wrześniowej, jako plutonowy, przeszedł szlak bojowy 67 Pułku Piechoty. U czestniczył w b itw ie nad Bzurą. Podczas przedzierania s ię w kie

runku Warszawy wzięty z o s ta ł do n ie w o li. Zbiegłszy z n ie j powrócił do Brod

nicy* Zamieszakł w domu przy u lic y Mostowej 9. P rz y stą p ił do ruchu oporu, W napisanej przez s ie b ie a u to b io g r a fii tak przedstaw ił przebieg wydarzeń*

"Pod koniec stycznia /początek lutego/ 1940 r . gdy wróciłem z pracy żona opowiada mi, że b y ł tu jeden mężczyzna i c h ic a ł ze mną rozma

w iać, a że c ie b ie nie było to pozostawił ten oto kłębek wełny.Pro

s i ł by go przynieść na Stary Plac Szkolny nr 3 "pierwsze drzwi na parterze po prawej stron ie i zadzwonić: dwa krótkie i jeden d łu g i" . Drzwi otworzy młoda kobieta, k tó rej należy zapytać i l e ta k ie j w eł

ny potrzeba dla c ie b ie na sweter. Poszedłem tam zachowując s ię wg.

podanych wskazówek. Wpuściła mnie do przedpokoju i d a le j pierwsze drzwi po prawej stro n ie . Był to mały pokoik, który zajmował znany mi z widzenia mężczyzna w 7fieku 25-26 l a t . Nie przedstaw ił s ię ,a n i nie w s ta ł. Zaznaczył o ś c i s ł e j ta jn o ś c i naszej rtfmowy, obojętnie ja k i ona weźmie obrót. N a ś w ie tlił sprawę "w czym rz e c z " - zawiązu

je s ię w Brodnicy tajna organ izacja wojskowo-wywiadowcza "GHJN&ALD"

i że jestem rekomendowany przez dwie osoby /nie podając ich nazwi

sk/. Tcharakteryzował c e l i zadania t e j o rg a n iz a c ji, czekał na mo

j ą decyzję* Nie było żadnego wahania z mojej strony. Nastąpiło z ło  żenie p rz y s ię g i. W tym celu z d ją ł ze ściany k ru cyfik s, położył na s ta le na czarnej pluszowej podkładce* Lewą rękę na k ry cy fik s, a pra wą ja k do p rz y się g i wojskowej* Rota p rz y się g i kończyła s ię słowami

"tak mi dopomóż Bóg amen". Podał mi krucyfiks do pocałowania. Na

s tą p iło podpisanie swego ak cesu -d ek laracji /maszynopis 7-8 cm/.

U ścisnął mi prawicę mówiąc, że dalsze sprawy będą przekazywane przez odpowiednie osoby. /Ten dom odwiedziłem po 47-miu latach bę

dąc w Brodnicy na cmentarzu/, Na taki sam dzwonek drzwi otworzyła mi sta rsz a , siwa pani. Pytam czy tu mieszka pani Magda Krawcowicz.

Tak to j a , proszę w ejść. / . . . / Ciągnęła d a le j - przysięgę o d b ie ra ł mój narzeczony, lecz do zawarcia związku małżeńskiego nie doszło,

gdyż w listo p a d z ie zostaliśmy aresztowani ja k pan w ie , zresztą p a-

4

(5)

1

na to samo spotkało. Ja do Ravensbrtfck, a Marian /Marian P isk orsk i pchor. re z . kierownik czołowego sklepu delik atesow o-spoż., którego właścielem b y ł kpt# re z . c z o łg ista o nazwisku Peto, z g in ą ł w S tu t- th ofie/* Zapytałem o te podpisywane d e k la ra c je . Opowiedziała mi,

że zastały zamurowane w piwnicy / * . * / " , / s . 286-237/.

"W o rg a n iz a c ji "GRUNWALD" obowiązywał system trójkowy to znaczy t y l  ko trzy osoby np. czołowa tró jk a to P isk o rsk i, Majcher, Dębski, a druga trójk a to Majcher, Dębski i ja - dlatego Piskorskiego nie znałem.+ Nasze mieszkanie było przy głównej a r t e r i i przez miasto, tak że ruch oddziałów wojskowych z zachodu na wschód Działdowa-W a r - szawy czy też na południowy wschód Rypin i Włocławek czy też Płack musiał p rzejść przez most na rzece Drwęcy /my mieszkaliśmy ok. 150 m od mostu/. Każdy więc ruch n ie uszedł naszej uwagi patrząc z I I p ię tra . / . . . / Żona miała "pod obstrzałem " ruch kołowy u lic zn y , a ja w szelki transport kolejowy* / . . . / Z megu punktu obserwacyjnego w i

doczny b y ł każdy transport kolejowy, każda platforma z czołgami czy armatami /przeważnie pod plandekami, lecz poszczególne sylw etki mo

żna było rozszyfrować. Sam sprzęt, czy też eszelon - transport ra

zem z wojskiem /oczywiście w godzinach pracy/, re sz tę ucfcwycali ko

ledzy ze s t a c ji pfcacując na zmiany. Te wszystkie dane usystematyzo

wano w odpowiednie meldunki i przekazywano zwierzchnikowi swej " t r ó  j k i " przez zamaskowane sk ry tk i. / . , , / /s, 288-289/.

d z ia ła ln o śc i "GRUNWALDU" odbywały s ię spotkania informacyjne w ra

mach swej " t r ó j k i " . Przekazywano nam aktualne wiadomości z areny I I wojny światowej /mieliśmy komórkę podsłuchową - rad io/ oraz dosta

waliśmy szczegółowe zadania bieżące z uwzględnieniem "specyficznych?*

zadań", /s, 292/,

Hitlerowcy wpadli na trop o rg a n iz a c ji. Józef W rzesiński aresztowany z o s ta ł 2 grudnia 1940 roku. Przewieziony z Brodnicy do Grudziądza przebywał w w ię

zien iu gestapo przy u lic y Młyńskiej 19 /Mtihlstrasse/. Mimo to rtu r i szykan nie wydał nikogo* Od grudnia 1942 trzymany b y ł przez SS w innych ośrodkach i z o l a c j i . Następnie skierowany na roboty przymusowe pracował przy budowie umocnień i innych f o r t y f ik a c ji w Normandii we F r a n c ji, Stąd z b ie g ł i z g ł o s i ł

s ię do Polskich S i ł Zbrojnych na Zachodzie* S łu ż y ł tam od stycznia do maja 19^5 r . Po powrocie do kraju przeniesiony z o s ta ł do rezerwy, Z biegiem la t awansował do stopnia starszego sierżan ta sztabowego*

Pracował w Starostwie Powiatowym Brodnickiem w charakterze k asjera do 1949 roku. Potem zatrudniony b y ł w Kikole powiat Lipno oraz w Państwowym Ośrod

ku Maszynowym w Lubiczu. Od 1 X II 1955 do 30 IX 1962 pracował w Hucie M ała- panew w Ozimku jako kapelm istrz, dyrygent, a w końcu - kierownik Zakładowe

go Domu Kultury* Następnie p od jął pracę w charakterze kierownika Klubu Fab

rycznego P ilsk ic h Zakładów Przemysłu S k lejek w Piszu* Stąd przeszedł dnia 30 października 1973 roku na emeryturę. Na części etatu pracował nadal przez sześć la t w Młodzieżowym Domu Kultury w Iła w ie * B y ł też kapelmistrzem or

kiestry w Zespole Szkół Zawodowych CZSP w Iła w ie . Skomponował szereg utwo

rów muzycznych.

5

(6)

3

Zamieszkał na s ta łe w Piszu /12-200 P is z , u l . Lipowa 12 m. 15/* W dniu 28 sierpn ia 1982 roku uczestn iczył w zje ź d z ie żołnierzy b* 67 Pułku Piechoty w Brodnicy.

Otrzymał w ie le wyróżnień i odznaczeńt m. i n . : /w nawiasie data nadania/

ODZNAKĘ GRUNDWALDZKĄ /1 V I I I 1959/,

ODZNAKĘ HONORCWĄ POLSKIEGO ZWIĄZKU CHÓRÓW i ORKIESTR /28 I 1975/f Złoty medal "ZA ZASŁUGI DLA POŻARNICTWA" /19 IV 1978/,

KRZYŻ KAWALERSKI ORDERU ODRODZENIA POLSKI /7 X 1981/, Medal "ZA UDZIAŁ W 70JNIE OBRONNEJ 1939" /18 IV 1984/, ODZNAKĄ WETERANA WALE O NIEPODLEGŁOŚĆ /1995/.

Na podstawie a u t o b io g r a fii napisanej przez Józefa Wrzesińskiego p t. "Trzy pory roku me

go żywota" Pisz 1997

opracował Jerzy Wultańskl

♦ Stanisław ^ajcher st* s ie r ż . 67 Pułku Piechoty,

Kazimierz Dębczak-t-Dębski kpr. z cenzusem, a rty le rz y sta 67 Pułku Piechoty

6

(7)

7

(8)

mgr Jerzy Wultański

ul. Ceglana 24 m. 42 87-301 B R O D N I C A

woj. kujawsko-pomorskie

<pl) tel. (056) 493-12-88

Brodnica, dn. 26 lip c a dO^{UG roku}

A

Fundacja

. Archiwum Pomorskie W ie lk ie Garbary 82-100__T_o _r_u_n

AK

2 ^V^{j t l}

W p ły n ę ło dnih

Ldz.P-LJ.

życiorys

eo ózefa /.rze-

•W załączeniu przesyłam opracowany przeze mnie _

sińskiego. W okresie międzywojennym s łu ż y ł on w 67 Pułku Piechoty w Brod

n icy . U czestn iczył w kampanii wrześniowe j . Dostał s ię do n ie w o li niemie

c k i e j . Zbiegłszy z n ie j powrócił do Brodnicy. P r z y s tą p ił doruchu oporu, W napisanym po w ojn ie pamiętniku J. Wrzesiński p rzed sta w ią szereg szczegółów związanych z jego przystąpieniem i pracami w k o n s p ira c ji.

W moim artykule zacytowałem fragmenty tego pamiętnika, które dla bada

cza okresu okupacji mogą być in te re s u ją c e .

Wspomniany pamiętnik p t. "Trzy pory roku mego żywota" /Pisz 1997/

autor'udostępnił mi w formie maszynopisu. Korespondencja z nim przerwa

ła s ię - zapewne z powodu jego śm ierci.

Z poważaniem

8

(9)

POJEZIERZE

la n ta . p i ą t e k

OLSZTYŃSKA___________________________________________________ 25 sierpnia 2000 r.

DZIAŁDOWO, IŁAWA, LUBAWA, MORĄG, NOWE MIASTO, OSTRÓDA

D y re k c ja Z e s p o łu S z k ó ł im. B o h a te ró w W r z e ś n ia 1939 roku w Iła w ie z a w ia d a m ia , że z m a rł długoletni n au czyciel i w y c h o w a w c a , z a s łu ż o n y k ap elm istrz szkolnej ork iestry dętej

ś . f p.

Józef Wrzesiński

U ro c z y sto śc i p o g r z e b o w e o d b ę d ą się 25 sierp n ia 2000 r.

w Iła w ie , g o d z . 10.00- różan iec w k aplicy przy c m en ta m e j, go d z . 11.00- m sz a św . ż a ło b n a w kościele N .M .P . (b ia ły ).

47928

Iława. Odszedł na zawsze

Zagrają mu ostatni raz

D

ziś w Iławie odbędzie się pogrzeb Józefa Wrześniewskiego, słynnego dyrygenta i kom

pozytora. Po śmierci żony Józef Wrześniewski sie

dem lat temu wyjechał z Iławy i zamieszkał ze swoimi synami w Piszu.

Mieszkańcy Iławy znają go głównie jako piątego

dyrygenta słynnej Mło

dzieżowej Orkiestry Dętej.

Był jej szefem w latach 1975-1981.

— Przez te lata dał się poznać jako wielki przyja

ciel młodzieży i autorytet

— mówi Bogdan Olkow- ski, obecny dyrygent or

kiestry. — Dziś nie ma już takich ludzi. Józef Wrze

śniewski byl człowiekiem oczytanym, znał grekę i ła

cinę, przepięknie kompo

nował, pisał również słowa piosenek. Dał się poznać jako człowiek wrażliwy na krzywdę ludzką, bo sam w czasie wojny był więzio

ny w Grudziądzu.

Nabożeństwo pogrze

bowe odbędzie się o godz.

11 w kościele Najświęt

szej Marii Panny w Iła

wie. Przyjadą między in

nymi przyjaciele Józefa Wrześniewskiego z cza

sów wojny, a młodzieżo

wa orkiestra przygotowa

ła z tej okazji specjalny koncert dla mistrza. Józef Wrześniewski zmarł w wieku 92 lat. JP

9

(10)

10

(11)

11

(12)

12

(13)

13

(14)

1930 Brodnica Orkiestranci z 67 Pułku Piechoty.

Drugi od lewej s ie d zi S© kpr. Józef Wrzesiński

14

(15)

15

(16)

194-5 Francja. S ie r ż . Józef wrzesiński w Polskich.

Siłach Zbrojnych na Zachodzie w towarzystwie żołn ierza armii USA

16

(17)

17

(18)

1980 P is z . St. s i e r ż . sztab. r e z . Józef Wrzesiński

18

(19)

19

(20)

FUNDACJA

Archiwum Pomorskie Armii Krajowej j l . W . G a r b a r y 2 , t e l . 6 5 - 2 2 - 1 8 6

87-100 TO R U Ń

Toruń dnia 2 m i 2000 Szanowny Pan

mgr Jerzy Wultański u l . Ceglana 24 m 42 87-301 Brodnica

Szanowny Panie

Dziękuję za przesłany nam l i s t z dnia 26 Y I I 2000 r

Proszę serdecznie o i l e bo liwe podanie j

- adresu rodziny lub p rz y ja c ió ł J. Wrzesińskiego - daty śmierci w/w osoby

- zdjęcia legitymacyjnego z l a t 1939->195Qr

- oraz pamiątek związanych z życiem i konspiracją 3. Wrzesińskiego

i przesłany razem z nim życiorys Józefa Wrzesińskiego •

PozoŁtaję z wyi-saami i a i poważania

V Dokumentalista mgr Michał Ojczyk

20

(21)

mgr Jerzy Wultański

ul. Ceglana 24 m. 42 87-301 B R O D N I C A

woj. kujawsko-pomorskie

h

C g ) tel. (056) 493-12-88

Brodnica, dnia 11 V I I I 2000 Archiwum Pomorskie AK

w Toruniu

Szanowny Pan Dokumentalista mgr Michał Ojczyk

Szanowny Panie I

W związku z pismem dotyczącym życiorysu Józefa W rzesińskie- 1. nie znam adresu rodziny w/w. Podaję jego o sta tn i adres:

Józef Wrzesiński 12-200 PISZ, u l. Lipowa 12 m.15.

Przez pewien czas b y ł on zatrudniony w szk ole. Jej adres:

Zespół Szkół Zawodowych CZSP, 14-200 IŁAtfA, u l. Łopernka nr 8a.

Jednym z żyjących jego kolegów z 67 Pułku Piechoty j e s t p. Kazimierz Dąbczak-Dębski zam. 00-203 IARSZAWA, u l. Bo

n ifra te rs k a 3/11 m. 75.

2. W USC w Piszu fa k t zgonu JW nie z o s ta ł zgłoszony. Nie wy

mieniłem daty śm ierci w ż y c io r y s ie .

3. Powiększone z d ję c ie legitym acyjne z 194-5 r . /kserokopia/

załączam.

4. Oprócz wymienionego w pkt. 3, załączam je s z c z e t r z y kopie zdjęó JW z różnych okresów. Innych dokumentów n ie posia

dam. Nie ma ich również w naszym muzeum.- go uprzejmie informuję:

Z szacunkiem

21

(22)

Toruń dnia 17 V I I I 2000 69<0 f/ l. //?■

...4 • Szanowny Fan

Kazimierz Dąbczak - Lębski u l . Bonifraterska 3 / U a 75 00-203 Warszawa

Szanowny Panie

Otrzymałem od mgr J. Wultańskiego z Brodnicy adres do Pana ora?, Inform ację że Parr znał Józefa Wrzesińskiego

żołnierza 67 Pułku Piechoty •

Proszę o podanie jego adresu lub daty śmieroi i ^miejsca

pochówku •

W oczekiwaniu tya wiadomość od Pana pozustaję z wyrazami szacunku i poważenia *

Z a ł , - 2

Dokumentalista mgr Michał O.jczyk

22

(23)

23

(24)

'l

f u n d a c j a

Archiwum Pomorskie Armii Krajowej J l . W . G a r b a r y 2,tel.65-22-186

87-100 TO R U Ń

2769/POM⁰⁰²⁰⁰⁰ Toruń dnia 11 IX 2000r.

L . d-s

Szynom? Pan i Rodzina f

Jozefa Wrzesińskiego U l. Lipowa 12 m 15 12-200 P isz

Szanowni Państwo

Proszę o podanie aktualnego adresu Józefa Wrzesińskiego lub je^o rodziny -p r z y ja c ió ł •

0 ile zmarł J. .'/rzeaias&i proszę o podanie daty śmierci 1 miejsca pochówku •

Fundacja nasza zbiera i gromadzi pamiątki , notatki #re la o je zd jęci# i t p . dovcdy związano z ŁyciGm i konspiracją w w cz::.si3 okupacji 03ób któro” walczyły o wolną Polskę i należały do o rg a n iz a c ji konspira cyjriych •

W oczekiwaniu aa wiadomość od Państwa Dozocta.ie z wyrazsmi

W Dokumentalista mgr Michał Ojczyk

24

(25)

25