SYTUACJA PRAWNA SPADKOBIERCY

(1)

SYTUACJA PRAWNA SPADKOBIERCY

PODSTAWY PRAWA CYWILNEGO Mgr Agnieszka Kwiecień-Madej

(2)

Art. 924-925 KC

Otwarcie spadku

Śmierć spadkodawcy

Nabycie spadku przez spadkobiercę

(3)

SKŁAD SPADKU

• PRAWA I OBOWIĄZKI MAJĄTKOWE

• Nie należą do spadku:

– Prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy,

– Prawa, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są spadkobiercami,

(4)

Długi spadkowe

• Koszty pogrzebu (zwyczajowo przyjęte w danym środowisku),

• Koszty postępowania spadkowego,

• Obowiązek zaspokajania roszczeń o zachowek,

• Obowiązek wykonania zapisów i poleceń.

• Art. 922 par. 3 KC

(5)

Uprawnienia małżonka i osób bliskich

• Art. 923 KC

• Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, KTÓRE MIESZKAŁY Z NIEM DO DNIA JEGO ŚMIERCI, są

uprawnione do korzystania w ciągu 3 MIESIĘCY od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia

domowego w zakresie dotychczasowym.

• Spadkodawca nie może swoim rozrządzeniem

ograniczyć tego uprawnienia – rozrządzenie takie jest nieważne

(6)

WYŁĄCZENIE MAŁŻONKA Z DZIEDZICZENIA

• Art. 940 KC

(…) jeśli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione,

• Konstytutywne orzeczenie sądu,

• Legitymacja czynna: każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem

• TERMIN: 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej niż rok od otwarcia spadku.

(7)

ŹRÓDŁA POWOŁANIA DO SPADKU

ART. 926 KC

USTAWA TESTAMENT

(8)

ZDOLNOŚĆ DZIEDZICZENIA

• Osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku,

• Osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje, Status dziecka poczętego w chwili otwarcia

spadku – jest spadkobiercą jeśli urodzi się żywe.

Status fundacji ustanowionej w testamencie – wpis do rejestru wciągu 2 lat od ogłoszenia

testamentu.

(9)

NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA

PRZESŁANKI – ART. 928 KC

Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeśli:

1. Dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,

2. Podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności,

3. Umyślne ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z

testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

SKUTEK: WYŁĄCZENIE Z DZIEDZICZENIA

(10)

Legitymacja czynna i przebaczenie

• Art. 929 KC – żądać uznania za niegodnego może każdy to ma w tym interes.

• W ciągu ROKU od dowiedzenia się o

przyczynie niegodności, nie później niż TRZY lata od otwarcia spadku.

• Art. 930 KC – przebaczenie

– Wymóg dostatecznego rozeznania

(11)

Zakres decyzji spadkobiercy wobec spadku

1012 KC

Przyjęcie wprost

Odrzucenie

Z

dobrodziejstwem inwentarza

(12)

Częściowe przyjęcie lub odrzucenie spadku – art. 1014 KC

• ZAKAZ częściowego przyjęcia i częściowego odrzucenia spadku z wyjątkiem:

1. Przyjęcia lub odrzucenia udziału w spadku

przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia (art. 963 KC), niezależnie od przyjęcia od przyjęcia lub odrzucenia udziału, który przypada mu z innego tytułu,

2. Odrzucenie udziału przypadającego z tytułu przyrostu ( art. 965 KC), a przyjęcie udziału przypadającego jako spadkobiercy.

(13)

Termin

• Art. 1015 KC - 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o podstawie swego powołania,

• Brak oświadczenia w terminie – przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

• Transmisja – art. 1017 KC – śmierć spadkobiercy przed upływem terminu do złożenia oświadczenia 

możliwość złożenia oświadczenia przez jego spadkobierców

– Sposób liczenia terminu dla spadkobierców spadkobiercy (pierwotnego).

(14)

Sposób i forma oświadczenia

• Art. 1018 KC – oświadczenie złożone pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu – nieważne,

• Oświadczenie z art. 1015 KC nie może być odwołane,

• Składane przed sądem lub notariuszem,

• Forma ustna lub pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym,

(15)

Oświadczenie złożone pod wpływem groźby lub błędu:

• Odpowiednie stosowanie przepisów o wadach oświadczenia woli ze zmianami:

– Uchylenie od skutków powinno nastąpić przed sądem,

– Jednocześnie powinno zostać złożone

oświadczenie o przyjęciu i sposobie przyjęcia albo o odrzuceniu spadku,

– Dotyczy także uchylenia się od skutku niezłożenia żadnego oświadczenia,

(16)

Art. 1020 KC

Odrzucenie

Wyłączenie od

dziedziczenia

(17)

Art. 1022 CK

• Jeśli spadkobierca jest powołany do spadku zarówno z mocy testamentu i ustawy może odrzucić spadek jako spadkobierca

testamentowy a przyjąć jako ustawowy.

• Czy możliwe jest odrzucenie spadku jako spadkobierca ustawowy a przyjęcie jako testamentowy?

(18)

Dziedziczenie gminy i Skarbu Państwa

• Art. 1023 KC

• Nie mogą odrzucić spadku, który przypada im z mocy ustawy,

• NIE składają oświadczenia o przyjęciu spadku,

• Zawsze przyjmują z dobrodziejstwem inwentarza.

(19)

Bezskuteczność odrzucenia spadku

• Art. 1024 KC

• Odrzucenie spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli,

• Każdy z wierzycieli legitymowany czynnie,

• Skutek: UZNANIE BEZSKUTECZNYM,

• Termin: 6 miesięcy od odwiedzenia się o

odrzuceniu spadku, nie później niż 3 lata od odrzucenia,

• Podobieństwo do instytucji skargi pauliańskej

(20)

Stwierdzenie nabycia spadku – art. 1025 KC

Na wniosek

Interes

Sąd

Akt

poświadczenia dziedziczenia

Notariusz

(21)

Stwierdzenie nabycia spadku

• Postępowanie nieprocesowe,

• Właściwość rzeczowa: sąd rejonowy,

• Właściwość miejscowa: art. 628 KPC – właściwość wyłączna:

- Sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, - Jeśli nie da się go ustalić sąd położenia majątku

spadkowego lub jego części,

- Jeśli tego miejsca nie da się ustalić w Polsce – sąd rejonowy dla miasta st. Warszawy.

(22)

Kazus

• Zmarła starsza osoba, która była całkowicie ubezwłasnowolniona. Ostatnie lata życia

spędziła w Opolu, majątek spadkowy znajduje się w Koszalinie.

Który sąd będzie właściwy dla przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku?

(23)

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia

• Reguluje ustawa Prawo o notariacie,

• Art. 95 b – wymaga obecności wszystkich zainteresowanych,

• Art. 95 a – możliwe jest poświadczenie dziedziczenia na podstawie testamentu własnoręcznego (ale nie testamentów szczególnych)

NORT – Rejestr Testamentów Notarialnych

Rejestr Spadkowy – nowa instytucja – od 8 września 2016r.

(24)

Domniemanie z art. 1025 KC

• Osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia jest spadkobiercą,

• Przeciwko domniemaniu można powołać się tylko na domniemanie wynikające z

zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia,

(25)

Termin – art. 1026 KC

Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia:

• NIE MOŻE NASTĄPIĆ PRZED UPŁYWEM 6 miesięcy od otwarcia spadku,

• Chyba, że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

(26)

Dowód praw wynikających z dziedziczenia:

• Względem osób trzecich, które roszczą sobie prawa do spadku z tytułu dziedziczenia spadkobierca może

udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia TYLKO stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym

aktem poświadczenia dziedziczenia

• Art. 1027 KC - ważny przepis!

Ma znaczenie przy podjęciu postępowania po śmierci strony.

Po śmierci pozwanego – konieczne wskazanie następcy, po śmierci powoda również przedłożenie prawomocnego

postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia

(27)

Rozporządzenie prawem należącym do spadku przez nieuprawnionego

• Art. 1028 KC

• Dotyczy osoby dysponującej stwierdzeniem nabycia spadku albo aktem poświadczenia dziedziczenia, która NIE jest spadkobiercą,

• Która rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej,

• Osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku

• Chyba, że działa w złej wierze.

(28)

Wydanie spadku – art. 1029 KC

• Spadkobierca może żądać od osoby władającej spadkiem, która nie jest spadkobiercą, aby

spadek wydała,

• To samo dotyczy poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku,

• Do roszczeń spadkobiercy wobec władającego spadkiem stosuje się odpowiednio przepisy o

roszczeniach między właścicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy

(29)

Odpowiedzialność za długi spadkowe – informacje podstawowe

• Art. 1030 KC

Do chwili przyjęcia spadku  tylko ze spadku Od chwili przyjęcia  z całego swego majątku

(30)

Sposób przyjęcia spadku a zakres odpowiedzialności

Wprost

Bez ograniczeń

Z dobrodziejstwem inwentarza

Do wartości stanu czynnego spadku

Wykaz/spis inwentarza

(31)

Wykaz i Spis inwentarza

Wyk az

kum •Do ent

pryw atn

y

padk •S obier

cy

Spis

ku •Do men

t

urzędo wy

om •K orni

k

(32)

Odpowiedzialność spadkobiercy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza

• Art. 1032 KC

• Zakres uzależniony od wiedzy o długach,

• Miernik należytej staranności przy ustaleniu istnienia długów,

• Dobra lub zła wiara spadkobiercy

• Zasady nie dotyczą spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz tego co do

którego istnieje podstawa do ubezwłasnowolnienia

• WAŻNE – art. 837 KPC

(33)

Zasady odpowiedzialności

• Art. 1034 KC

Do chwili działu  solidarnie (wraz z zapisobiercami windykacyjnymi)

Od chwili działu spadku  w stosunku do wielkości udziałów

Rozliczenia: proporcjonalnie do przysporzeń

(34)

Kazus - Syn marnotrawny

Bartosz podaje, że zmarł jego ojciec i pozostawił testament, w którym powołał go do spadku w całości po sobie. Bartosz ma brata Czesława, który od lat nie interesował się ojcem, a

odwiedzał go tylko po to by wyciągnąć od niego pieniądze, ojciec jednak nie wydziedziczył Czesia.

Bartosz pyta czy może w jakiś sposób uniknąć wypłaty zachowku Czesławowi

(35)

Kazus – Syn bardziej marnotrawny

• Jan oświadcza adwokatowi, że zmarł mu ojciec. Po za nim w kręgu ustawowych

spadkobierców jest jeszcze brat Kazimierz. Jan uważa, że Kazik nie powinien dziedziczyć bo próbował zabić ojca. Było przeciw niemu

prowadzone postępowanie karne, jednak brat został uniewinniony. Co można poradzić

Janowi?

(36)

Kazus – „zła kobieta”

• Zgłasza się do adwokata syn spadkodawcy, który mówi, że dziedziczy po ojcu razem z

matką. Matka, żona spadkodawcy, przed laty wyjechała zagranicę, nie kontaktowała się z ojcem i nie interesowała nim. Wiadomo

nawet, że związała się tam z innym mężczyzną.

Spadkobierca podaje ponadto, że ojciec był prawnikiem. Syn pyta, czy można jakoś matkę pozbawić prawa do dziedziczenia?

(37)

Kazus – jak stracić przyjaciela?

• Janina pożyczyła Marii 200.000 zł na rozkręcenie własnego biznesu. Maria nie oddała nigdy

pieniędzy, zmuszając Janinę do dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej. Mimo korzystnego dla niej rozstrzygnięcia nie udało się przeprowadzić

skutecznej egzekucji. Miesiąc temu Janina dowiedziała się, że rok temu Maria odrzuciła pokaźny spadek po ciotce z Radomia, którego wartość szacuje się na ok. 1 mln. zł. Co można poradzić Janinie?

(38)

Kazus – zniszczony testament

• Do adwokata przychodzi Marek, który mówi, że toczy się przeciw niemu postępowanie o uznanie go za niegodnego dziedziczenia.

Zarzuca się mu, że zniszczył testament. Marek przyznaje, że zrobił to, ale tylko dlatego , że pozostawał w przekonaniu, że był on

nieważny. Co poradzić klientowi?