Zakazy dowodowe niezupełne względne
Martyna Drosińska
NIE DOTYCZĄ FAKTÓW
OBIEKTYWNEJ RZECZYWISTOŚCI, ALE DOWODÓW W ROZUMIENIU:
ŻRÓDŁA LUB ŚRODKA, W KTÓRYM SĄ ZAWARTE INFORMACJE O FAKTACH ISTOTNYCH W
SPRAWIE
CZYNNOŚCI DOWODOWEJ, PRZEZ WYŁĄCZENIE JAKO NIEDOPUSZCZANIE OKREŚLONYCH
SPOSOBÓW TAKTYCZNO-TECHNICZNYCH UZYSKANIA ŚRODKA DOWODOWEGO
NIE WYŁĄCZANIJĄ MOŻLIWOŚĆI USTALENIA FAKTU
ALE W SPOSÓB
-BEZWZGLĘDNY LUB -WZGLĘDNY
WYŁĄCZAJĄ JEGO USTALENIE NA
PODSTAWIE OKREŚLONEGO ŹRÓDŁA LUB ŚRODKA DOWODOWEGO
ALBO PRZY WYKORZYSTANIU OKREŚLONEJ METODY
PODZIAŁ ZAKAZÓW DOWODOWYCH NIEZUPEŁNYCH:
BEZWZGLĘD
NE WZGLĘDNE
POD ŻADNYM WARUNKIEM NIE
MOGĄ BYĆ UCHYLONE PRZY ZAISTNIENIU PEWNYCH OKOLICZNOŚCI MOGĄ ZOSTAĆ
USUNIĘTE
WZGLĘDNE:
Zakaz przesłuchiwania osób korzystających z immunitetu
dyplomatycznego lub objętych immunitetem konsularnym (art.
581 KPK)
Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która
SKORZYSTAŁA Z PRAWA ODMOWY ZEZNAŃ (art. 182 i 416 § 3 KPK)
Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która
uzyskała ZWOLNIENIE od obowiązku złożenia zeznań (art. 185 KPK)
Zakaz poddania świadka oględzinom ciała, badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, jeśli nie wyraził na to zgody
Zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej (art. 179KPK)
zakaz przesłuchiwania osób obowiązanych do zachowania
tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu bądź funkcji (art. 180 KPK)
Zakaz przesłuchiwania osób korzystających z immunitetu dyplomatycznego lub objętych
immunitetem konsularnym ART. 581 KPK
§ 1. Osoby wymienione w art. 578 nie są obowiązane do
składania zeznań w charakterze świadka lub do występowania w charakterze biegłego lub tłumacza; można jednak zwrócić się o wyrażenie przez te osoby zgody na złożenie zeznań albo
na wystąpienie w charakterze biegłego lub tłumacza.
§ 2. W razie wyrażenia zgody, o której mowa w § 1, wezwania doręczone tym osobom nie mogą zawierać zagrożenia
stosowaniem środków przymusu, a w razie niestawiennictwa na wezwanie lub odmowy złożenia zeznań nie można wobec
nich stosować tych środków.
Art. 578. (Immunitet dyplomatyczny – pełny)
Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych:
1) uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych,
2) osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw,
3) osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych
przedstawicielstw,
4) członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1–3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej,
5) inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.
Przepis art. 578 k.p.k. określa kategorie osób korzystających
z immunitetu dyplomatycznego. Immunitet dyplomatyczny ma charakter formalny, ponieważ nie powoduje uchylenia
przestępności czynu, a jedynie wyłącza jurysdykcję sądów polskich.
Zasadniczo immunitet dyplomatyczny ma charakter pełnego i chroni objęte nim osoby niezależnie od rodzaju popełnionych czynów. Niektóre umowy międzynarodowe w sposób odmienny
określają zakres immunitetu, dla tego też należy przyjąć, że osobom wymienionym w komentowanym przepisie przysługuje immunitet w zakresie określonym przez stosowne przepisy prawa
międzynarodowego lub przez powszechnie uznane
zwyczaje międzynarodowe, jeśli zawężają one zakres pełnej ochrony.
Immunitet dyplomatyczny obejmuje czyny popełnione w trakcie wykonywania czynności urzędowych oraz w trakcie życia
prywatnego.
„można jednak zwrócić się o wyrażenie przez te osoby zgody na złożenie zeznań albo na wystąpienie w
charakterze biegłego lub tłumacza”
Względny charakter art. 581 KPK nadaje właśnie ta jego część. Poprzez możliwość udzielenia zgody na
przesłuchanie dyplomaty uzyskujemy warunek, który będzie podstawą do wzruszenia tego zakazu
dowodowego.
Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która SKORZYSTAŁA Z
PRAWA ODMOWY ZEZNAŃ ART. 182 i 416 § 3 KPK
Prawo odmowy zeznań mają:
Osoba najbliższa dla oskarżonego
Świadek, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem
Osoba, która była związana z oskarżonym węzłem
małżeństwa lub stosunkiem przysposobienia ( w razie ustania, prawo to nie przysługuje krewnym byłego
małżonka ani też małżonkowi byłego przysposobienia),
Podmiot określony w art. 52 KK (uzyskał korzyść majątkową z przestępstwa sprawcy) do którego
prokurator wystosował wniosek o takie zobowiązanie (art.333 4 KPK) ZMIANA W PRZEPISACH
STOSUNEK NAJBLIŻSZOŚĆI OPIERA SIĘ NA:
WĘŹLE MAŁŻEŃSTWA,
WIĘZACH KRWI,
STOSUNKU POWINOWACTWA,
STOSUNKU
PRZYSPOSOBIENIA,
WSPÓŁNYM POŻYCIU.
MIĘDZY JEDNYM MAŁŻONKIEM A KREWNYMI DRUGIEGO
REGULACJA ART. 186 § 1 ( + ART. 185)
UPRAWNIONY DO ODMOWY ZŁOŻENIA ZEZNAŃ
(+ ZWOLNIONY OS TEGO OBOWIĄZKU ART. 185)
MOŻE SKORZYSTAĆ Z TEGO PRAWA
SKŁĄDAJĄC OŚWIADCZENIE (Z REGUŁY POUCZENIE W TRYBIE ART. 191 2 KPK) I
ZAPYTANIU O STANOWISKO W TEJ
KWESTII.
OŚWIADCZENIE
CHARAKTER PREKLUZYJNY
UPŁYWA Z CHWILĄ ROZPOCZĘCIA SKŁĄDANIA PIERWSZEGO ZEZNANIA W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM
MOŻNA ZŁOŻYĆ W TOKU POSTĘPOWANIA
ODWOŁAWCEGO LUB W TOKU PONOWNEGO ROZPOZANNIA SPRAWY – JEŚLI WCZEŚNIEJ UPRAWNIONY NIE SKŁADAŁ ZEZNAŃ W
POSTĘPOWANIU SĄDOWYM
W RAZIE BRAKU ZŁOŻENIA OŚWIADCZENIA, PÓŹNIEJSZE JEGO ZŁOŻENIE NIE UCHYLA
OBOWIĄŻKU ZŁOŻENIA ZEZNAŃ !!!
SKORZYSTANIE Z PRAWA ODMOWY ZEZNAŃ - SKUTKI
NIE WOLNO PRZESŁUCHIWAC TEJ OSOBY W POSTĘPOWANIU
SĄDOWYM
NI MOŻNA ODZCZYTYWAĆ PROTOKOŁÓW ZEZNAŃ I
ODTWARZAĆ ICH W ŻADEN INNY
SPOSÓB
Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która uzyskała ZWOLNIENIE od obowiązku złożenia zeznań
(art. 185 KPK)
CHARAKER PODOBNY DO REGULACJI WCZEŚNIEJSZEJ (ART. 186)
JEDNAK Z WYRAŹNĄ RÓŻNICĄ ZASTĄPIENIA OŚWIADCZENIA
WYSTĄPIENIEM O ZWOLNIENIE Z ZEZNANIA, KTÓRE NIE JEST
WIĄŻĄCE DLA SĄDU
UZASADNIENIEM WNIOSKU MOŻE BYĆ:
-SILNA WIĘŹ EMOCJONALNA -SILNA WIĘĆ UCZUCIOWA
(POZOSTAWANIE NA UTRZYMANIU OSKARŻONEGO, DLUGOLETNIA PRZYJAŹŃ, NARZECZEŃSTWO, A
NAWET WIĘZI ZAWODOWE
)Zakaz poddania świadka oględzinom ciała, badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu,
jeśli nie wyraził na to zgody
NIE OBOWIĄZUJE W PRZYPADKU
OKREŚLONYM W ART.192 § 1 KPK – GDY KARALNOŚĆ ZALEŻY OD STANU ZDROWIA
AKTUALIZUJE SIĘ W ODNIESIENIU DO POKRZYWDZONEGO, JEŻEI ODMÓWIŁ
ZEZNAŃ LUB ZOSTAŁ Z NICH ZWOLNIONY N APODSTAWIE ART. 182 § 1 i 2 LUB ART.
185 KPK
Zakaz przesłuchiwania osób
zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej (art. 179KPK)
Art. 179.
§ 1. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy
państwowej mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez
uprawniony organ przełożony.
§ 2. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę państwu.
§ 3. Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy.
Przepis wprowadza niezupełny dowodowy zakaz względny, związany z ujawnianiem okoliczności objętych tajemnicą państwową.
Pojęcie tej tajemnicy określa art. 2 pkt 1 ustawy o ochronie informacji niejawnych z
1999 r.
Tajemnicą taką jest np. przebieg czynności związanych z powoływaniem świadka koronnego i udzielaniem mu ochrony i
pomocy (art. 23 ustawy o świadku koronnym - zob. uw. 2 do tytułu rozdz. 21) czy wszelkie dane i dokumenty zwiazane z osobą świadka incognito (art. 184 § 1 k.p.k. oraz § 4 rozporz.
MS z 18 czerwca 2003 r
ARTUKUŁ FORMUŁUJE ZAKAZ ODNOSZĄCY SIĘ DO OSÓB OBOWIĄZANYCH DO
ZACHOWANIA W TAJEMNICY INFORMACJI NIEJAWNYCH O KLAUZULI TAJNOŚCI
„TAJNE” LUB „ŚCISLE TAJNE”,
OGRANICZONY DO OKOLICZNOŚCI, NA KTÓRE ROZŚCIĄGA SIĘ TE OBOWIĄZEK.
OSOBY TE MOGĄ BYĆ PRZESŁUCHIWANE NA TE OKOLICZNOŚCI TYLKO PO ZWOLNIENIU
ICH Z OBOWIĄZKU ZACHOWANIA
TAJEMNICY PRZEZ UPRAWNIONY ORGAN PRZEŁOŻONY
O zwolnienie świadka od obowiązku
zachowania tajemnicy państwowej wystąpić może do naczelnego organu administracji
rządowej tylko sąd lub prokurator (§ 3).
Kodeks wprowadza zastrzeżenie, że odmowa zwolnienia może nastąpić jedynie, gdyby groziło to "poważną szkodą państwu" (§ 2).
Przy zwalnianiu może być zachowany szczególny tryb, gdy przewiduje to ustawa.
ZAKAZ PZESŁUCHANIA DOTYCZY NIE TYLKO ŚWIADKA, LECZ TAKŻE BIEGŁEGO
(ART.197 3), SPECJALISTY (ART.206 ) I TŁUMACZA (ART.204 3), NIE MA
NATOMIAST ZASTOSOWANIA DO OSKARŻONEGO –
OSKARŻONY REALIZUJĄC PRAWO DO OBRONY MOŻE UJAWNIĆ TAJEMNICĘ
OBJĘTĄ INFORMACJĄ NIEJAWNĄ,
CHOCIAŻBY BYŁ ZOBOWIĄZANY DO JEJ ZACHOWANIA
POJĘCIE INFORMACJI NIEJAWNYCH USTALONO W ART. 5 USTAWY Z 5
SIERPNIA 2010 r. O OCHRONIE
INFORMACJI NIEJAWNYCH
Minister właściwy do spraw wewnętrznych może zezwalać pracownikom, policjantom,
strażakom, funkcjonariuszom Straży Granicznej lub funkcjonariuszom Biura Ochrony Rządu na udzielenie wiadomości stanowiącej informację niejawną określonej
osobie lub instytucji
(tylko w określonych sytuacjach- art.9 ustawy z dnia 21 czerwca 1996 r. o niektórych
uprawnieniach pracowników urzędu
obsługującego ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz funkcjonariuszy i
pracowników urzędów nadzorowanych przez tego ministra)
Zakaz przesłuchiwania osób obowiązanych do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu bądź funkcji
(art. 180 KPK)
Art. 180
§ 1. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub
prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy.
§ 2. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie
przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia
wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
§ 3. Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również
identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub
przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych.
§ 4. Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego.
§ 5. Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa w § 3, nie uchyla jego odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.
ARTYKUŁ OKREŚLA PRAWO OSÓB DO ZACOWANIA W TAJEMNICY
INFORMACJI NIEJAWNYCH O KLAUZULI TAJNOŚCI
„ZASTRZEŻONE” LUB „PUFNE”, TAJEMNICY ZAWODOWEJ LUB FUNKCJONALNEJ DO ODMOWY ZEZNAŃ ORAZ TRYB ZWALNIANIA OD OBOWIĄZKU ZACHOWANIA TEJ
TAJEMNICY
ADRESATEM SĄ OSOBY WYSTĘPUJĄCE W CHARAKTERZE ŚWIADKÓW.
JEŻELI ŚWIADEK POWOŁUJE SIĘ NA TAKĄ TAJEMNICĘ, SĄD LUB PROKURATOR MOŻE
ZWOLNIĆ GO OD OBOWIĄZKU ZACHOWANIA TAJEMNICY.
ZMIANA W ART. 180 § 1 !!!
OD TEGO POSTANOWIENIA PRZYSŁUGUJE ZAŻALENIA
Szczególną regulację zawarto w § 2
ODNOŚCNIE DO PIĘCIU TAJEMNIC ZAWODOWYCH:
-ADWOKACKIEJ,
-RADCY PRAWNEGO, -LEKARSKIEJ,
-NOTARIALNEJ ORAZ
-DZIENNIKARSKIEJ.
Tajemnica zawodowa adwokata, o charakterze nieobrończym - obrończą obejmuje bowiem art. 178 pkt 1 - obejmuje wszystko, o czym dowiedział się on udzielając pomocy prawnej (art. 6 ust. 1 Prawa o adwokaturze).
Tajemnica radcy prawnego ma podobny charakter, obejmując wszystko, o czym radca dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej w tym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy o radcach prawnych z 1982 r.).
Tajemnica zawodowa lekarza obejmuje z kolei wszelkie informacje związane z pacjentem, a uzyskane w związku z
wykonywaniem zawodu (art. 40 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza)
Tajemnica notarialna ujęta została w art. 18 ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie. obejmuje ona okoliczności sprawy, o których notariusz dowiedział się ze względu na wykonywane
czynności notarialne, poza informacjami udostępnianymi na
podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości pochodzących z nielegalnych lub
nieudokumentowanych źródeł
Natomiast tajemnica dziennikarska obejmuje obowiązek zachowania w tajemnicy:
a) danych umożliwiających identyfikację
autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o podobnym
charakterze, jak również osoby udzielającej informacji, gdy zastrzegła ona sobie
anonimowość, oraz
b) wszelkich informacji, których ujawnienie
mogłoby naruszyć chronione prawem interesy osób trzecich (art. 15 ustawy - Prawo
prasowe z 1984 r.
W przypadku pięciu tajemnic szczególnych (§ 2) zwolnienie od ich zachowania może nastąpić
tylko decyzją sądu, niezależnie od stadium procesu.
W postępowaniu sądowym będzie to
postanowienie o przesłuchaniu danej osoby w charakterze świadka, jako równoznaczne ze
zwolnieniem jej od obowiązku zachowania tajemnicy, a
w postępowaniu przygotowawczym - o zezwoleniu na przesłuchanie (§ 2 zd. II);
trzecim możliwym postanowieniem staje się odmowa przesłuchania (na wniosek strony) lub odmowa zezwolenia na przesłuchanie (na wniosek
prokuratora w postępowaniu przygotowawczym).
Na postanowienia te przysługuje zażalenie (§
2 zd. III); służy ono zarówno wnioskującemu o przesłuchanie (zezwolenie na nie), jak i
mającemu być świadkiem adwokatowi, radcy prawnemu, notariuszowi, lekarzowi czy
dziennikarzowi (zob. art. 459 § 3).
W postępowaniu przygotowawczym z wnioskiem o zwolnienie przez sąd od zachowania jednej ze wskazanych tu tajemnic może wystąpić jedynie
prokurator. Nie może żądania takiego zgłosić sądowi strona. Jest to zrozumiałe, gdyż
uprawnionym do zwalniania od zachowania innych tajemnic w przygotowawczym stadium procesu jest
właśnie prokurator. Jego wniosek powinien wskazywać na istnienie materialnych
(merytorycznych) podstaw do zwolnienia. W
przedmiocie tego wniosku sąd winien rozstrzygnąć w terminie nie dłuższym niż 7 dni od jego
otrzymania, z tym że jest to jednak termin
instrukcyjny. Sąd rozstrzyga w kwestii wniosku na posiedzeniu bez udziału stron.
