Ograniczenia prawnej dopuszczalności przeprowadzania oraz wykorzystania dowodów Dr Dagmara Gruszecka

Prawo dowodowe

Ograniczenia prawnej dopuszczalności przeprowadzania oraz wykorzystania

dowodów

Dr Dagmara Gruszecka

Zakazy dowodowe

są to normy prawne zabraniające przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w uzyskiwaniu dowodów

Zasada prawdy materialnej nie ma absolutnego

charakteru a dążenie do niej może napotykać różnego rodzaju przeszkody w postaci innych zasad czy

wartości, które również muszą zostać urzeczywistnione

w procesie i respektowane przez jego uczestników.

Zakazy dowodowe

Zakazy dowodowe, choć uważane przez niektórych za odstępstwo od zasady prawdy materialnej, pełnią ważna funkcję gwarancyjną.

Wprowadzanie zakazów dowodowych podyktowane jest potrzebą ochrony określonej normy wyższego rzędu, ważniejszej w danym układzie

procesowym niż interes wymiaru sprawiedliwości.

Kwestia ich stosowania pojawia się wszędzie tam, gdzie dochodzi do kolizji zasady prawdy z inną zasadą, dobrem lub wartością, którym należy przyznać pierwszeństwo. Ta funkcja gwarancyjna zakazów dowodowych jest akcentowana we wszystkich ich definicjach. Podkreśla się, że zakazy dowodowe funkcjonują w procesie ze względu na niezbędność ochrony innych dóbr

Zakazy dowodowe



zakazy zupełne (dowodzenia określonych faktów)



zakazy niezupełne (korzystania z

określonych środków dowodowych, źródeł dowodowych czy sposobów dowodzenia)



bezwarunkowe (bezwzględne) – niepodlegające uchyleniu przez organ procesowy



warunkowe (względne) – mogą być uchylone pod

pewnymi warunkami

Zakazy dowodowe

ZAKAZY DOWODZENIA OKREŚLONYCH FAKTÓW:



zakaz dowodzenia przebiegu narady sędziowskiej – art. 108



zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew prawomocnemu kształtującemu wyrokowi sądu – art. 8



zakaz dowodzenia okoliczności związanych z objęciem świadka koronnego lub osoby mu najbliższej ochroną lub pomocą



zakaz ponownego dowodzenia przestępstwa (ne bis in idem)



zakaz dowodzenia treści zeznań uprzednio złożonych przez

świadka, który następnie skorzystał z instytucji z art. 182 lub

185

Zakazy dowodowe

ZAKAZY niezupełne bezwzględne:



zakaz przeprowadzania dowodu z przesłuchania świadka na okoliczności objęte tajemnicą spowiedzi, tajemnicą obrończą



zakaz wykorzystania oświadczeń oskarżonego złożonych wobec biegłego lub lekarza (art. 199), w tym w zakresie wskazanym w art. 52 ustawy o ochronie zdrowia

psychicznego, oraz oświadczeń złożonych wcześniej przez oskarżonego w charakterze świadka (art. 391 § 2 w zw. z art.

389 § 1)



zakaz zasięgania opinii biegłego wyłączonego



zakaz z art. 168a

Zakazy dowodowe

ZAKAZY niezupełne względne:



zakaz przesłuchiwania świadka, który odmówił zeznań lub został od nich zwolniony



zakaz przesłuchiwania świadków objętych

immunitetem dyplomatycznym lub konsularnym (art. 581 i 582)



zakazy wynikające z tych tajemnic, z których

można zostać zwolnionym

Zakazy dowodowe

ZAKAZY dotyczące sposobu przeprowadzenia dowodu:



art. 171 § 5 k.p.k. - zakaz wykorzystywania oświadczeń złożonych pod groźbą lub przymusem, oświadczeń

złożonych pod hipnozą lub w wyniku działania środków chemicznych wpływających na procesy psychiczne lub

mających na cel kontrolę nieświadomych reakcji organizmu



art. 171 § 7 – zakaz wykorzystania oświadczeń złożonych w

warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi

Zakazy dowodowe

 Konsekwencje naruszenia zakazu dowodowego

dyskwalifikacja czynności dotkniętej tym uchybieniem, a tym samym niemożność wykorzystania jej wyników jako podstawy czynionych ustaleń faktycznych.

Informacje i materiały uzyskane wbrew zakazom dowodowym nie mogą stanowić dowodu, a zatem nie mogą stanowić materiału, który zostanie oceniony dowodowo i na którym oparte zostanie rozstrzygnięcie organu.

Wadliwość czynności dokonanej wbrew zakazowi dowodowemu należy

rozważać w kategoriach naruszenia prawa procesowego, które jeżeli

mogło mieć wpływ na treść orzeczenia, powinno skutkować jego

uchyleniem lub zmianą. (A. Gaberle).

Zakazy dowodowe

 Konsekwencje naruszenia zakazu dowodowego

dyskwalifikacja czynności dotkniętej tym uchybieniem, a tym samym niemożność wykorzystania jej wyników jako podstawy czynionych ustaleń faktycznych.

Informacje i materiały uzyskane wbrew zakazom dowodowym nie mogą stanowić dowodu, a zatem nie mogą stanowić materiału, który zostanie oceniony dowodowo i na którym oparte zostanie rozstrzygnięcie organu.

Wadliwość czynności dokonanej wbrew zakazowi dowodowemu należy

rozważać w kategoriach naruszenia prawa procesowego, które jeżeli

mogło mieć wpływ na treść orzeczenia, powinno skutkować jego

uchyleniem lub zmianą. (A. Gaberle).

Zakazy dowodowe

 Członków służb uprawnionych do przeprowadzania dowodów w postępowaniu karnym obowiązują przede wszystkim zakazy dowodowe odnoszące się do wykorzystania określonych

sposobów pozyskiwania dowodów,

z tej kategorii należy przybliżyć zwłaszcza kwestię tzw.

niedozwolonych metod przesłuchania, dotyczącą

najpowszechniejszych czynności dowodowych, a zarazem

będącą najczęstszym przedmiotem refleksji nad standardem i

gwarancjami postępowania dowodowego w orzecznictwie

Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Zakazy dowodowe

Należy pamiętać, że naruszenie zakazów określonych w art. 171 k.p.k. może być rozważana nie tylko w zakresie legalności

dowodów, ale i w przypadku choćby przymusu czy groźby bezprawnej w zakresie odpowiedzialności karnej

przesłuchującego za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu lub wolności.

 tzw. nadużycia związane z procesem karnym (np. stosowanie przemocy fizycznej/psychicznej oraz niedozwolonych metod przy przesłuchaniach w celu wymuszenia zeznań, wyjaśnień) stanowią ważny obszar przestępczości policyjnej, zaś ich

wykrywaniem, badaniem i przeciwdziałaniem im zajmuje się

Biuro Spraw Wewnętrznych Komendy Głównej Policji

Zakazy dowodowe

Przez swobodę wypowiedzi należy rozumieć stan, w którym osoba przesłuchiwana może formułować swoją wypowiedź w sposób

nieskrępowany, w pełni zgodnie ze swoją wolą i spostrzeżeniami w sprawie.

 swobodę wypowiedzi mogą eliminować takie czynniki jak np.

sugestia. Nie można zatem zadawać pytań sugerujących, pytania takie zostają uchylone przez sąd.

Dowód uzyskany w wyniku odpowiedzi na pytanie sugerujące, którego organ procesowy nie uchylił, nie podlega dyskwalifikacji w trybie art. 171 § 7 KPK, dlatego też jest zaliczany w poczet

materiału dowodowego, jednakże ocena tego dowodu wymaga

wzięcia pod uwagę, że był on wynikiem sugestii.

Zakazy dowodowe

Dalej idące konsekwencje wprowadza ustawodawca wobec kwalifikowanych ograniczeń swobody wypowiedzi polegających na stosowaniu

 przymusu

 groźby bezprawnej

 hipnozy

 środków fakrmakochemicznych

 środków technicznych

Osobnym problem jest zaś kwestia stosowania podstępu

Zgodnie z art. 171 § 7 uzyskane przy użyciu powyższych metod i środków informacje nie mogą stanowić dowodu , zatem konsekwencją jest

konieczność ich eliminacji z postępowania. W szczególności nie mogą być one podstawą żadnych ustaleń co do przedmiotu procesu.

Zakazy dowodowe

Zakaz stosowania niedozwolonych metod przesłuchania adresowany jest do organów przesłuchujących.

Osoba przesłuchiwana nie musi przy tym udowodnieniać braku swobody wypowiedzi podczas przesłuchania

Negatywny wpływ powyższych metod na wspomniane gwarancje przesłuchania stanowi domniemanie

niewzruszalne

Zakazy dowodowe

Przymus

Wobec osoby przesłuchiwanej niedozwolone jest stosowanie przymusu.

Chodzi zarówno o przymus fizyczny, jak i przymus psychiczny.

Przymusem są więc wszelkie formy nacisku Stosowanie przymusu może przejawiać się poprzez używanie siły

fizycznej wobec osoby przesłuchiwanej, np. tortury, bicie, jak również groźby czy ograniczenie możliwości

zaspokojenia podstawowych potrzeb fizjologicznych

organizmu (np. wyłączenie lub ograniczenie snu).

Zakazy dowodowe

Przymus

Niemożność dowodowego wykorzystania w procesie informacji uzyskanych w wyniku stosowania tortur, jak tez innego nieludzkiego i poniżającego traktowania – a zatem naruszenia art. 3 EKPC była też przedmiotem wielu orzeczeń ETPC,

Trybunał stwierdził, że uzyskiwania w ten sposób, jak i

późniejszego włączania do materiału dowodowego środków

dowodowych tak od oskarżonych, jak i świadków nie da się

pogodzić z podstawowymi standardami rzetelnego procesu, a

zatem że stanowią one dodatkowo pogwałcenie art. 6 EKPC

Zakazy dowodowe

Groźba bezprawna

Zabronione jest wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą groźby bezprawnej.

Zgodnie z definicja legalną z art. 115 § 12 k.k., groźbą bezprawną jest zarówno groźba karalna z art. 190 § 1 k.k., a zatem groźba popełnienia przestępstwa na szkodę określonej osoby lub osoby jej najbliżej, jak również groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej, przy czym nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona na celu jedynie ochronę prawa naruszonego przestępstwem.

Należy jednak uznać, że pojęcie groźby jako niedozwolonej metody przesłuchania należy interpretować szeroko, nawet jeżeli miałoby to oznaczać wyjście poza rozumienie groźby bezprawnej na gruncie prawa karnego materialnego

Niedopuszczalne jest zatem takie zachowanie organu przesłuchującego, które stanowi szantaż wobec przesłuchiwanego i wpływa na jego wolę odnośnie do składanych oświadczeń

procesowych. (P. Hofmański)

Zakazy dowodowe

Hipnoza.

Niedopuszczalne jest stosownie hipnozy wobec osoby przesłuchiwanej.

Zakaz posługiwania się hipnozą odnosi się wyłącznie do przesłuchania osoby

pogrążonej w stanie hipnotycznym, nie zaś do generalnego wyłączenia stosowania hipnozy w czynnościach procesowych czy pozaprocesowych, pod warunkiem, że będzie ona stosowana poza przesłuchaniem.

Można zatem przyjąć, że dopuszczalne jest zastosowaniu wobec osoby świadka – ale nie w trakcie przesłuchania - hipnozy służącej wydobyciu ukrytych śladów

pamięciowych.

Informacje uzyskane poprzez wprawienie w stan snu hipnotycznego nie mogą być środkiem dowodowym, dowodem może być tu co najwyżej opinia biegłego z

zastosowania tej metody. biegły nie może wypowiadać się w kwestii wiarygodności wypowiedzi osoby badanej, wolno mu natomiast stwierdzić, czy i jakie ślady

pamięciowe zostały u badanego ujawnione dzięki hipnozie

Zakazy dowodowe

Środki chemiczne i techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu:

Zakazane jest stosowanie środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem (art. 171 § 5 pkt 2 KPK).

Gdy chodzi o środki chemiczne, to kwestia dotyczy przede

wszystkim narkoanalizy, polegającej na wywołaniu u osoby

podanej badaniu określonego stanu na skutek użycia środków

chemicznych, powodujących takie zawężenie świadomości, że

badany ujawnia to, co zataiłby, gdyby nie zastosowano wobec

niego tych środków farmakologicznych

Zakazy dowodowe

Środki techniczne – wariograf (poligraf)

Niedopuszczalne jest stosowania poligrafu w związku z przesłuchaniem.

Zakaz ten nie dotyczy wykorzystania poligrafu przez biegłego podczas przeprowadzania ekspertyzy, pod warunkiem uzyskania uprzednio

wyraźnej zgody osoby poddawanej badaniu

Dowodem jest wówczas opinia biegłego, w której biegły wypowiada się odnośnie reakcji osoby badanej na zadane pytania. Podkreślić przy tym należy, że wykazanie takiej reakcji nie przesądza o sprawstwie i winie osoby oskarżonej.

Brak zgody oskarżonego na badanie poligrafem nie może stanowić

okoliczności obciążającej, byłoby to niezgodne z zasadą domniemania

niewinności.

Zakazy dowodowe

Podstęp

- Jest to najpowszechniejsza, ale i budząca najwięcej kontrowersji co do jej przyporządkowania, a zatem granic jej dopuszczalności kategoria

niedozwolonych metod przesłuchania.

- Podstęp polega na świadomym wprowadzeniu przesłuchiwanego w błąd, wykorzystaniu jego błędu lub czynieniu niedozwolonych obietnic.

- Stosowanie podstępu jest nieetyczne i nielegalne

- Powyższe nie oznacza jednak istnienia zarówno w piśmiennictwie, jak i judykaturze pewnych tendencji relatywizujących zakaz posługiwania się zabiegami podstępnymi. Stwierdza się, że granicą dopuszczalności

podstępu, nie jest zakwalifikowanie samego działania organów jako

oszukańczego czy wprowadzającego w błąd, a to czy jego celem lub efektem byłoby wytworzenie fałszywych dowodów

Zakazy dowodowe

 Niemożność dowodowego wykorzystania w procesie informacji uzyskanych w wyniku stosowania tortur oraz innego nieludzkiego i poniżającego traktowania – a zatem naruszenia art. 3 EKPC – jest również przedmiotem rozważań w orzecznictwie ETPC, który jednoznacznie uznaje za

niedopuszczalne uzyskiwanie informacji w ten sposób, jak i późniejsze włączanie do materiału dowodowego środków dowodowych od oskarżonych czy świadków. Należy przy tym zwrócić

uwagę, że konsekwencje te obejmują wszelkie wypowiedzi, nie tylko zeznania czy wyjaśnienia oraz dowody rzeczowe.

Na podstawie orzecznictwa Trybunału wskazuje się następujące tzw. konwencyjne zakazy dowodowe sensu stricto:

• 1) niedopuszczalność dowodowego wykorzystania oświadczeń uzyskanych od osobowego źródła dowodowego bezpośrednio przy użyciu tortur;

• 2) niedopuszczalność dowodowego wykorzystania oświadczeń uzyskanych od

osobowego źródła dowodowego bezpośrednio wskutek nieludzkiego lub poniżającego traktowania;

• 3) niedopuszczalność dowodowego wykorzystania dowodów innych niż wyjaśnienia lub zeznania, tj. dowodów rzeczowych uzyskanych bezpośrednio przy użyciu tortur

Zakazy dowodowe

Ochrona informacji niejawnych

Art. 179 § 1 KPK Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności ,,tajne'' lub ,,ściśle tajne'' mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony.

• § 2. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę państwu.

Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej.

Centralne organy administracji rządowej to: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów i wiceprezesi, ministrowie oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów

Zakazy dowodowe Ochrona informacji niejawnych

ustawa z dnia 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228)

zastąpiła ona ustawę z 22.1.1999 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631 ze zm.), która posługiwała się terminami tajmnicy państwowej i służbowej

Zamiast tego wprowadzono 4 kategorie klauzul tajności dla informacji

Ochrona tych informacji ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa publicznego, co znajduje odbicie także w regulacjach postępowania dowodowego w procesie karnym

Zakazy dowodowe

Ochrona informacji niejawnych

Ustawa o ochronie informacji niejawnych ma zastosowanie do:

1) organów władzy publicznej, w szczególności:

a) Sejmu i Senatu,

b) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, c) organów administracji rządowej,

d) organów jednostek samorządu terytorialnego, a także innych podległych im jednostek organizacyjnych lub przez nie nadzorowanych,

e) sądów i trybunałów,

f) organów kontroli państwowej i ochrony prawa.

2) jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych;

3) Narodowego Banku Polskiego;

4) innych państwowych osób prawnych;

5) jednostek organizacyjnych podległych organom władzy publicznej lub nadzorowanych przez te organy;

6) przedsiębiorców zamierzających ubiegać się albo ubiegających się o zawarcie umów związanych z dostępem do informacji niejawnych lub wykonujących takie umowy albo wykonujących na podstawie przepisów prawa zadania związane z dostępem do informacji niejawnych.

Zakazy dowodowe

Ochrona informacji niejawnych

Osoba uprawniona w powyższych organach nadaje stosowną klauzulę tajności. Dane informacje i

materiały podlelegają ochronie informacji niejawnych dopiero od momentu nadania klauzuli.

Sposób oznaczania materiałów tajnych i umieszczania na nich klauzuli reguluje rozp. Prezesa Rady

Ministrów z dnia 22.12.2011 r; w sprawie sposobu

oznaczania materiałów i nadawania im klauzuli tajności.

(Dz.U, nr 288, poz. 1692).

Zakazy dowodowe

Ochrona informacji niejawnych

• Tryb udostępniania informacji niejawnych wyłączony w postępowaniu karnym.

Zgodnie z art. 34 ust. 5 OchrInfU udostępnienie informacji niejawnych o

klauzuli "tajne" lub "ściśle tajne" może nastąpić na podstawie pisemnej zgody odpowiednio Szefów Kancelarii: Prezydenta RP, Sejmu, Senatu lub Prezesa Rady Ministrów albo ministra właściwego dla określonego działu administracji rządowej, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli lub kierownika urzędu centralnego, a w przypadku ich braku ABW albo SKW:

• 1) osobie, wobec której wszczęto poszerzone postępowanie sprawdzające;

• 2) osobie nieposiadającej odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa na jednorazowe udostępnienie określonych informacji niejawnych, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, z zastrzeżeniem art. 4 ust. 2 OchrInfU.

Zakazy dowodowe

Art. 222 - Przeszukanie w INSTYTUCJ PAŃSTWOWEJ LUB SAMORZĄDOWEJ

• § 1. Przy rozpoczęciu przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do instytucji państwowej lub

samorządowej, należy o zamierzonym przeszukaniu zawiadomić :

– kierownika tej instytucji lub jego zastępcę albo organ nadrzędny – i dopuścić ich do udziału w czynności.

Chodzi o konieczność zapewnienia ochrony danych, jakie mogą zostać ujawnione w związku z przeszukaniem pomieszczeń lub miejsc

zamkniętych, są to dane istotne dla bezpieczeństwa publicznego

Zakazy dowodowe

• § 2. Przeszukanie pomieszczenia zajętego przez WOJSKO może nastąpić jedynie w obecności DOWÓDCY LUB

OSOBY PRZEZ NIEGO WYZNACZONEJ.

• Przepis nie precyzuje o jakiego dowódcę chodzi, należy zatem przyjąć, że dotyczy to dowódcy danej jednostki wojskowej. (tak P. Hofmański)

• Przepis znajduje odpowiednie zastosowanie przy

przeprowadzaniu przeszukania w postępowaniu w

sprawach o wykroczenia

Zakazy dowodowe

Ochrona informacji niejawnych i wiadomości objętych prawnie chronioną tajemnicą.

Art. 225 § 1. Jeżeli kierownik instytucji państwowej lub samorządowej albo też osoba, u której dokonano zatrzymania rzeczy lub u której przeprowadza się przeszukanie, oświadczy, że

wydane lub znalezione przy przeszukaniu pismo lub inny dokument zawiera informacje:

 niejawne

 wiadomości objęte tajemnicą zawodową

 lub inną tajemnicą prawnie chronioną

organ przeprowadzający czynność przekazuje niezwłocznie pismo lub inny dokument bez jego odczytania prokuratorowi lub sądowi W OPIECZĘTOWANYM

OPAKOWANIU.

Zakazy dowodowe

Ochrona informacji niejawnych i wiadomości objętych prawnie chronioną tajemnicą.

Organ dokonujący zatrzymania rzeczy lub przeszukania ma obowiązek zastosowania wymienionych rygorów w każdym wypadku złożenia oświadczenia, że pismo lub inny dokument zawiera informacje niejawne lub wiadomości objęte tajemnicą zawodową

Organ dokonujący wymienionych czynności nie może weryfikować prawdziwości złożonego oświadczenia.

W wypadku złożenia oświadczenia, o którym mowa w przepisie, organ

przeprowadzający czynność nie może zapoznać się (odczytać) z treścią pisma lub dokumentu!!!

Obowiązany jest zaś do niezwłocznego przekazania pisma lub dokumentu w

opieczętowanym opakowaniu sądowi lub prokuratorowi, w zależności, który z tych organów zlecił przeprowadzenie czynności.

Zakazy dowodowe

Ochrona informacji niejawnych i wiadomości objętych prawnie chronioną tajemnicą.

• Tryb ochronny nie obowiązuje w stosunku do pism lub innych dokumentów, które zawierają informacje

niejawne o klauzuli "zastrzeżone" lub "poufne" albo dotyczą tajemnicy zawodowej lub innej tajemnicy prawnie chronionej,

• jeżeli ich posiadaczem jest osoba podejrzana o

popełnienie przestępstwa.

Zakazy dowodowe Ochrona informacji niejawnych

Art. 180 - tzw. tajemnica służbowa i zawodowa

§ 1. Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy

• informacji niejawnych o klauzuli tajności ,,zastrzeżone'' lub ,,poufne'' lub

• tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji

mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator dla dobra wymiaru

sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania

tajemnicy, jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej. Na

postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie.

Zakazy dowodowe

Art. 226 W kwestii wykorzystania dokumentów zawierających informacje niejawne lub tajemnicę zawodową, jako dowodów w postępowaniu karnym, stosuje się odpowiednio zakazy i ograniczenia określone w art. 178-181.

Jednakże w postępowaniu przygotowawczym o wykorzystaniu, jako dowodów, dokumentów zawierających tajemnicę lekarską decyduje prokurator.

Zakazy dowodowe

Tajemnice w procesie karnym:

 tajemnica spowiedzi – bezwzględna

 tajemnica obrończa – art. 178 pkt 1 k.p.k. – bezwzględna

 tajemnica mediatora

Art. 178a Nie wolno przesłuchiwać jako świadka mediatora co do faktów, o których dowiedział się od oskarżonego lub pokrzywdzonego prowadząc postępowanie mediacyjne, z wyłączeniem informacji o przestępstwach, o których mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

Art. 178 Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

• 1) obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie art.

245 § 1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę;

• 2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

Zakazy dowodowe

225 § 3. Jeżeli obrońca lub inna osoba, od której żąda się wydania rzeczy lub u której dokonuje się przeszukania, oświadczy, że wydane lub znalezione w toku

przeszukania pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, organ dokonujący czynności pozostawia te

dokumenty wymienionej osobie bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem.

Jeżeli jednak oświadczenie osoby niebędącej obrońcą budzi wątpliwości, organ dokonujący czynności przekazuje te dokumenty z zachowaniem rygorów

określonych w § 1 sądowi,

który po zapoznaniu się z dokumentami:

- zwraca je w całości lub w części, z zachowaniem rygorów określonych w § 1, osobie, od której je zabrano, albo

- wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania.

Zakazy dowodowe

Tajemnice zawodowe o szczególnym statusie:

 taki sam status jak tajemnice: adwokacka i radcowska mają tajemnice:

notarialna, doradcy podatkowego, lekarska, statystyczna, dziennikarska i tajemnica Prokuratorii Generalnej (180 § 2 kpk)

przesłanki zwolnienia z tajemnicy:

 przesłuchanie jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości,

 okoliczność nie może być ustalona na podstawie innych dowodów

 forma zwolnienia: postanowienie sądu

W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub

zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Zakazy dowodowe



Tajemnica lekarska:

 jej status jest podwójny:

 co do przesłuchania lekarza w charakterze świadka obowiązuje tryb zwolnienia z tajemnicy przez sąd (w postępowaniu przygotowawczym na wniosek

prokuratora) – art. 180 § 2 k.p.k.

 co do wykorzystania dokumentacji medycznej, a zatem zawierającej tajemnicę lekarską, w postępowaniu przygotowawczym decyduje prokurator – wyjątek z art. 226 k.p.k.

 dodatkowy zakaz wykorzystania oświadczeń oskarżonego złożonych lekarzowi z art.

199

 225 § 4. Wydaną, odebraną lub znalezioną w toku przeszukania dokumentację psychiatryczną organ przeprowadzający czynność przekazuje, z zachowaniem rygorów określonych w § 1, sądowi lub prokuratorowi.

Zakazy dowodowe

Tajemnica dziennikarska:



ma szczególny status; dziennikarz może zostać z niej zwolniony przez sąd na takich zasadach, jakie dotyczą pozostałych tajemnic zawodowych, z wyjątkiem danych umożliwiających identyfikację anonimowego autora lub informatora prasowego, chyba że postępowanie toczy się o przestępstwo wskazane w katalogu w art. 240 k.k. → te informacje będą zawsze objęte tajemnicą



to, że dziennikarz ich nie ujawni, nie uchyla jego

odpowiedzialności za przestępstwo popełnione daną

publikacją (np. zniesławienie)

Dowody nielegalne



Dowody uzyskane wbrew przepisom prawa,

zwłaszcza wbrew zakazom dowodowym to dowody nielegalne. (Z. Kwiatkowski)



J. Skorupka proponuje określenie – dowody pozyskane w sposób sprzeczny z ustawą,

zastrzegając jednocześnie, że chodzi o sprzeczność z szeroko rozuminanym prawem karnym, nie np.

cywilnym czy administracyjnym

Dowody nielegalne



Dowody bezpośrednio nielegalne – dowody pozyskane bezpośrednio z naruszeniem przepisów ustawy, zwłaszcza wskutek naruszenia zakazu dowodowego – np. zeznanie świadka uzyskane na skutek stosowania wobec niego przymusu fizycznego



Dowody pośrednio nielegalne – dowody uzyskane dzięki

dowodowi bezpośrednio nielegalnemu (skażonemu) – np. broń znaleziona podczas legalnego przeszukania w kryjówce, którą zdradził świadek zmuszony do tego przymusem na

przesłuchaniu.

Dowody nielegalne

Polskie prawo nie przyjęło doktryny "owoców z zatrutego drzewa" (fruits of poisoned tree), która polega na wykluczeniu uznania za dowód również takiego środka, który został ujawniony dzięki dowodowi wprost zakazanemu.

Eliminuje się zatem z procesu nie tylko to, co jest

dotknięte bezpośrednią wadą, ale także wszelkie

uzyskane za jego pomocą dowody dalsze.

Dowody nielegalne

Z uwagi na założoną aktywność stron i możliwość wprowadzania do

procesu tzw. dowodów prywatnych, istotna stała się kontrola legalności pozyskania treści, które miałyby stanowić dowód

 Przepis art. 168a miał ograniczyć możliwość wprowadzania do procesu

„dowodów”, które zostały uzyskane z naruszeniem prawa, z tym, że

niedopuszczalność ich wykorzystania proponowano ukonstytuować jedynie do tych spośród nich, które pozyskano dla celów postępowania karnego, za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1§1 KK.

 Ma to wykluczyć, np. instalowanie na zlecenie strony procesowej podsłuchów, czy dokonywanie przeszukania.

 art. 168a adresowany jest do wszystkich stron postępowania, a więc także do oskarżycieli, w tym oskarżyciela publicznego.

Dowody nielegalne

• Art. 168a kpk (obecna treść)

Dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie

na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem

przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego,

o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego, chyba że

dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez

funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w

wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na

zdrowiu lub pozbawienia wolności.

Literatura

• 1) R. Kmiecik (red.), Prawo dowodowe. Zarys wykładu, wydanie 3, Warszawa 2008.

• 2) Z. Kwiatkowski, Zakazy dowodowe w procesie karnym, Zakamycze, Kraków 2005.

• 3) M. Rusinek, Tajemnica zawodowa i jej ochrona w polskim procesie karnym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2007.

• 4) G. Artymiak, M. Rogalski (red.), Proces karny. Część ogólna, wydanie 2, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.

• 5) S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, wydanie XI, Lexis Nexis, Warszawa 2013.

• 6) K.J. Pawelec, Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, Lexis Nexis, Warszawa 2010.

• 7) D. Gruszecka, J. Skorupka, Granice procesu karnego. Legalność działań uczestników postępowania, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2015