Fauna mioceńska okolic Korytnicy w zbiorach przyrodniczych Muzeum Narodowego w Kielcach

Paweł Król

Fauna mioceńska okolic Korytnicy w

zbiorach przyrodniczych Muzeum

Narodowego w Kielcach

Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 20, 237-250

2000

PA W EŁ KRÓL

FAUN A MIOCEŃSKA OKOLIC KORYTNICY W ZBIORACH

PRZYRODNICZYCH MUZEUM NARODOWEGO

W KIELCACH

Miejscowość Korytnica (gm. Sobków) - położona ok. 20 km na południe od Kielc nad lewym brzegiem Nidy - jest jednym z nielicznych miejsc w Polsce, gdzie spotyka­ my wielką różnorodność i obfitość szczątków zwierząt morskich pochodzących z mio- cenu (żyjących ok. 15 min lat temu). W przeważającej liczbie są to organizmy bezkrę­ gowe, wśród których dominują mięczaki.

Z historii geologicznej naszego regionu dowiadujemy się o wielu zalewach m or­ skich na tych ziemiach - dowodem są występujące na tym terenie prawie wyłącznie skały osadowe. W miocenie Góry Świętokrzyskie stanowiły obszar wyniesiony, dzie­ lący wielkie zbiorniki śródlądowe na Niżu (w których osadziły się piaski kwarcowe i tworzyły się pokłady węgla brunatnego) od morza w zapadlisku przedkarpackim 1. Transgresja mioceńska największe natężenie osiągnęła w badenie. W morzu osadzi­ ły się wtedy piaski, margle i iły z bardzo bogatą fauną bezkręgowców. Na południo­ wych stokach Gór Świętokrzyskich w miocenie znajdowała się strefa zatok - Zatoka Korytnicka z szeregiem wysepek oraz sąsiadujące od wschodu: Zatoka Chmielnicka i Pierzchnicka (ryc. I)2. Specyficzne ukształtowanie basenu korytnickiego w strefie litoralnej i panujące wówczas warunki klimatyczne miały wpływ na rozwój różnorod­ nych organizmów bezkręgowych. W okolicach Korytnicy kompleks iłów znajduje się tuż pod warstwą gleby i dlatego na jej powierzchni występuje bardzo dużo muszli lub ich fragm entów wyniesionych dzięki uprawie roli. Śzczególnie dobrze widoczne są wiosną i jesienią.

Utwory mioceńskie Korytnicy znane były od dawna - pierwsze wiadomości po­ chodzą już z końca XVIII w. Za odkrywcę stanowiska uważany jest Ja n Jaśkiewicz, który wymienił je w swej dysertacji na tem at geologii i skamieniałości terenów połu­ dniowej Polski, wygłoszonej w obecności króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, na publicznej sesji Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie 25 czerwca 1787 roku3.

1 Z. Kotański Przewodnik geologiczny po Górach Świętokrzyskich. Cz. 1. Warszawa 1959, s. 59.

2 W. Bałuk, A. Radwański Organie Communities an d Facies Development o f the Korytni­ ca B asin (M iddle Miocene; Holy Cross M ountains, Central Poland). „Acta Geologica Polonica” vol. 27: Warszawa 1977, no. 2, s. 88, fig 1.

3 W. Bałuk, A. Radwański A ddition al D ata on the Organic Com m unities an d Facies Development o f the Korytnica Basin (M iddle Miocene; Holy Cross Mountains, Central Poland). „Acta Geologica Polonica” vol. 29: Warszawa 1979, no. 3, s. 288-230.

238 Pawel Król

Ryc. 1. Strefa zatok i linia brzegowa morza w środkowym m iocenie (badenian) na południo­ wym skłonie Gór Świętokrzyskich; 1 - kambr, 2 - dewon, 3 - trias, 4 - jura, 5 - kreda (wg

Ba-łuk & Radwański, 1977)

Co się tyczy szczególnie petryfikacji, ta bardzo jest różna, znajdują się czasem zupełnie jeszcze nieodmienione ciała te wykopane, tak dalece że jeszcze naturalny swój glanc i kolor zachowują, czasem się trafiają jak gdyby zwapnione, straciwszy swój glanc zupełnie, ziemi tyl­ ko postać mające i takie w kruchej ziemi w polach zaoranych, za pługiem się odkrywają, mamy tego przykład w Województwie Sandomierskim w Korytnicy, gdzie w niezmiernej mnogości się znajdują.

Wygłoszona przez Jaśkiewicza rozprawa zawierała wyniki badań prowadzonych podczas zorganizowanej przez niego w 1782 roku ekspedycji geologicznej. Dlatego też, ten rok uznany został za datę odkrycia stanowiska w Korytnicy. Pierwsze pełniejsze wiadomości o miocenie tych okolic podał Jerzy Bogumił Pusch-Koreński (1836-1837). Od tego czasu rozpoczął się okres intensywnych badań utworów i stratygrafii trz e ­ ciorzędu Korytnicy. Autorzy już w pierwszych publikacjach wymieniali występowa­ nie wielu gatunków: Eichwald ( 1853 ) - 46, Hörnes ( 1856) - 86 i Kontkiewicz ( 1880) - 79; temu ostatniemu zawdzięczamy notabene pierwszy dokładny opis miocenu tych okolic4. Do dnia dzisiejszego stwierdzono ponad tysiąc taksonów zaliczonych do n a­ stępujących grup systematycznych:

- Bezkręgowce (otwomice, gąbki, koralowce, wieloszczety, mszywioły, ramienionogi, małżoraczki, wąsonogi, chitony, łódkonogi, ślimaki, małże, głowonogi, liliowce, strzykwy, rozgwiazdy, jeżowce);

- Kręgowce (ryby).

4 K. Kowalewski Stratygrafia miocenu Korytnicy w porównaniu z trzeciorzędem pozosta­

łych obszarów Gór Świętokrzyskich. „Biuletyn Instytutu Geologicznego” t. 6: Warsza­ wa 1930, z. 1, s. 2-3.

* Takson-jednostkasystematyczna (taksonomiczna), np. gatunek, rodzaj, rodzina, rząd, gromada, klasa, typ. Taksonomia - zespół zasad klasyfikacji gatunków zwierzęcych i roślinnych oraz tworzenia jednostek systematycznych.

Ja k już wspomniano wcześniej, najliczniejsze są mięczaki, a w szczególności śli­ maki, których opisano do dziś ok. 500 gatunków i małże - ok. 180 gatunków. Te dwie gromady są również najliczniej prezentowane w omawianym zbiorze Muzeum Naro­ dowego w Kielcach.

Pierwsze okazy ofiarował do Muzeum Świętokrzyskiego w 1924 r. geolog Ja n Czarnocki, który był związany z tą placówką od samego początku jej istnienia. Musz­ le zbierane były okazjonalnie podczas obserwacji terenowych i stanowią ponad 10% całej kolekcji. Możemy tylko żałować, że do zbiorów muzealnych w Kielcach nie tra ­ fił m ateriał zebrany przez geologa w latach 30. W okresie tym Czarnocki prowadził eksploatację fauny iłów korytnickich (ryc. 2), jak również badał występowanie pokła­ dów węgla brunatnego w tym rejonie5. Opracowanie zebranych okazów fauny prze­ prowadził asystent Jan a Czarnockiego Kazimierz Kowalewski - geolog zajmujący się stratygrafią trzeciorzędu. Imponujący fragm ent zbioru, jaki zgromadzono w tym okresie, przedstawia ryc. 3. Duży udział w jego powstaniu miał ks. Stanisław Skur­ czyński - proboszcz parafii w Korytnicy (od 1920 r.) - wrażliwy przyrodnik, którego życiową pasją była przede wszystkim archeologia. Według relacji Katarzyny Pawłow­ skiej, córki Ja n a Czarnockiego, ojciec korzystał z pomocy księdza: przekazywał nie­ wielkie kwoty pieniężne, za które proboszcz kupował od ludzi z okolicy zebrane przez

Ryc. 2. Płuczka fauny tortońskiej w okolicach Chomentowa, 1930, fot. Jan Czarnocki, nr inw. MNKi/Ph/94

5 J. Czarnocki H elwet i węgiel brunatny w okolicach Korytnicy i Chomentowa. „Prace

240 Paweł Król

Ryc. 3. Kazimierz Kowalewski podczas pracy w bazie terenowej w Kielcach przy ul. Żeromskie­ go 29 (dom Jana Czarnockiego), 1930, fot. Jan Czarnocki, nr inw. MNKi/D/1039 nich okazy. Częstym gościem duchownego był wymieniony wcześniej geolog Kazi­ mierz Kowalewski, który wspomina:

Nadmienić muszę, że przy zbieraniu materiału korzystałem z cennej pomocy księdza Sta­ nisława Skurczyńskiego, proboszcza w Korytnicy, któremu zawdzięczam posiadanie wielu pięk­ nych i rzadkich gatunków i któremu na tym miejscu pozwalam sobie złożyć gorące pozdrowie­ nie. Organizowane przez ks. St. Sk. z młodzieży wiejskiej wyprawy dostarczyły obfitego plonu, wśród którego, prócz nieprzebranej ilości gatunków pospolitych, znajdowały się zawsze okazy rzadsze, uzupełniające stale moją kolekcję fauny korytnickiej, stanowiącej, jak dotychczas, naj­ bogatszy na ziemiach polskich zespół6.

Z relacji proboszcza dowiadujemy się ponadto, że z jego zbiorów korzystał rów­ nież i Wilhelm Friedberg, który „wynosił całe plecaki”7 okazów

To właśnie ks. Stanisław Skurczyński przyczynił się do znacznego powiększenia zbiorów przyrodniczych w Muzeum Narodowym w Kielcach. W 1962 r. ofiarował po­ nad 1800 okazów fauny mioceńskiej okolic Korytnicy. Jest to jednak cząstka tego, co zebrał, będąc proboszczem w tej miejscowości, ale należy pamiętać, że choć jest to

6 K. Kowalewski Stratygrafia miocenu Korytnicy..., s. 13.

niewiele w stosunku do całości znaleziska, stanowi ona dzisiaj bardzo cenny zbiór z wieloma unikatowymi okazami.

Ostatnie wpisy do inw entarza zbiorów przyrodniczych fauny iłów korytnickich pochodzą z lat 1993/1994. Kolekcję o 55 okazów powiększyła Eugenia Fijałkowska.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ZBIORU, SYSTEMATYKA

Najliczniejszym składnikiem fauny korytnickiej w zbiorach muzeum kieleckiego są ślimaki. Stanowią ponad 70% całego zespołu i zaklasyfikowano je do 72 gatunków (ryc. 4). Są to głównie przedstawiciele ślimaków przodoskrzelnych Prosobranchia. Małże, chociaż mniej liczne, są również dominującą gromadą pod względem liczby osobników (22,4 %). Zróżnicowanie taksonomiczne jest mniejsze w stosunku do po­ przedniej grupy - tylko 25 gatunków. Łódkonogi prezentowane są przez Dentalium

(Antalis) fossile Schroeter, 1783 i Dentalium (Antalis) badense Partsch in Hörnes.

Stwierdzono trzy gatunki koralowców: Dendrophyllia taurinensis Milne-Edwards et Haime, 1848, Flabellum roissyanum Milne-Edwards et Haime, 1848, Tarbellastraea

reussiana (Milne-Edwards et Haime, 1850).

Kręgowce reprezentowane są przez jeden, ale rzadki i dobrze zachowany okaz - ząb rekina - Procarcharodon megalodon (Agassiz, 1843), (ryc.5).

Na wielu muszlach spotykamy ślady życia lub pasożytnictwa. Ogólnie można stwierdzić działalność krabów, wieloszczetów i drapieżnych ślimaków. Analiza uszko­ dzeń muszli powstałych w wyniku działalności życiowej innych organizmów to tem at na oddzielne opracowanie.

a b с

Ryc. 4. Przykładowe gatunki ślimaków: a) Ficus (Ficus) condita (Brongniart, 1823), nr inw. MNKi/P/66; b) Euthriofusus virgineus (Grateloup, 1833), nr inw. MNKi/P/58; c) Clauatula

aspe-rulata Lamarck, nr inw. MNKi/P/89

242 Paweł Król

Ryc. 5. Ząb rekina Procarcharodon megalodon (Agassiz, 1843), nr inw. MNKi/P/2625

Zbiór oznaczony został przez prof, dra hab. Wacława Bałuka z U niw ersytetu Warszawskiego i dra Gwidona Jakubowskiego z Muzeum Ziemii PAN w Warszawie, za co składam im serdeczne podziękowania.

TABELA 1. LICZBA OSOBNIKÓW POSZCZEGÓLNYCH GRUP TAKSONOMICZNYCH

Takson _Liczba

gatunków

Liczba okazów

J. Czarnocki S. Skurczyński E. Fijałkowska Ogółem

Ślimaki 72 194 1341 16 1551 Małże 25 57 391 39 487 Łódkonogi 2 - 1 0 2 - 1 0 2 Koralowce 3 2 27 - 29 Ryby 1 - 1 - 1 2170

Oznaczenia i zapis gatunkowy: ślimaków (Bałuk, 1970,1995,1997)®, łódkonogów (Bałuk, 1972)9, małży (Jakubowski, Studencka, Urbaniak, 1996)10 (Friedberg, 1934- 1936)11, koralowców (Stolarski, 1996)12, ryb (Schultz, 1977)13.

Kielce, 20.04.1998 г.

8 W. Bałuk Lower Tortonian Gastropods from Korytnica, Poland; Part I. „Paleontologia Polonica” Warszawa-Kraków 1975, No. 32, s. 1-181; M iddle Miocene (Badenian) Gastropods from Korytnica, Poland; Part II. „Acta Geologica Polonica” vol. 45: War­ szawa 1995, no. 3-4, s. 153-255; M iddle Miocene (Badenian) Gastropods from Koryt­ nica, Poland; Part III. „Acta Geologica Polonica” vol. 47: Warszawa 1997, no. 1-2, s.

1-75.

9 W. Bałuk Lower Tortonian Scaphopods from the Korytnica Clays, Southern Slopes of the Holy Cross Mts. „Acta Geologica Polonica” vol. 22: Warszawa 1972, no. 3, s. 545­ 571.

10 G. Jakubowski, В. Studencka, J. Urbaniak B udow a geologiczna Polski. T. 3, cz. За. Warszawa 1996, s. 663-702.

11 W. Friedberg M ięczaki mioceńskie ziem polskich. Kraków 1934-1936, cz. 2 z. 1,2. 12 J. Stolarski Budowa geologiczna Polski. T. 3, cz. За. Warszawa 1996, s. 627-638. 13 O. Schultz Elasmobranch an d Teleost Fish Rem ains from the Korytnica Clays (M id­

dle Miocene; Holy Cross Mountains, Poland). „Acta Geologica Polonica” vol. 27: War­ szawa 1977, no. 2, s. 205.

T A B E L A 2. S Z C Z E G Ó Ł O W Y W Y K A Z G A T U N K Ó W P O S Z C Z E G Ó L N Y C H G R U P SY ST EM ATY CZ NYC H” 244 Paweł Król CS £ O N r in w . M NK i/P / 1 1 3 i 1 1 4 1 1 5 1 1 6 13 Ы sztuk CO ^ H ł-H <M S. Skurczyński N r in w . M NK i/P / iii 00 0005 0505 o o r*H o^ H 10 2 1 0 3 1 0 4 8 9 8 ł-H05 ₁0 5 CD O ^ H sz tuk co <N_{00 4}5 _- ^ H Tť ł-H ł-H ^ H Ю ^ H OCO co 13 CJ o с N r in w . M NK i/P / w CO <M 40 оЗ N O •"5 sztuk w <M CO CM co Ga tunek Ś li m a k i A ct eo n sp . A n ci ll a (B a ry sp ir a ) g la n d if o rm is (L a m a rc k , 1 8 1 0 ) A p o rr h a is p es p el ec a n i (L in n a eu s, 1 76 6 ) A st ra ea (B o lm a ) m eh el y i (B o et tg er , 18 96 ) B u rs a (B u rs a ) p ap il lo sa (P u sc h , 18 37 ) C an ce ll ar ia (M er ic a ) fe n es tr a ta E ic h w a ld , 1 85 3 C a n th a ru s ex sc u lp tu s (D u ja rd in , 1 83 7 ) C er it h iu m (T h er ic iu m ) vu lg at u m m io sp in os u m S a cc o , 1 8 95 C h ar on ia (C h a ro n ia ) n od if er a (L a m a rc k , 1 8 2 2 ) C la va tu la as p er u la ta L a m a rck C la va tu la ca m il la e (R .H o er n . & A u in g er , 1 89 1 ) C la va tu la g ra n u la to ci n ct a Mün ste r C la va tu la la ev ig at a (E ic h w a ld , 1 8 5 3 ) C on u s (C o n o li th u s) d u ja rd in i De sh a ye s, 1 8 4 5 C on u s (R h iz o co n u s) ste in ab run ne ns is (S a cc o , 18 9 3 )

l> cc -Ю ₁07 ₄9 o ₅4 8_{5 6}5 99 ₆7 96 ₉7 6 8 69 о t " CMГ" ooо - 74 ю 76 r H ₅0 ł-H Z Z _{<M ю (M r -} со _{05 со Ю} 00 i—Ч <N 82 Tt co ₃9 00_{co 3}7 ₃6 <N ^H - - 05 C on u s sp . C re p id u la (J a n a cu s) cr ep id u la (L in n a eu s, 1 7 6 6 ) C ym at iu m (L a m p u si a ) af fi n e (D es h ay es , 1 8 3 2 ) D ri lla st ro m b il lu s (D u ja rd in , 1 8 3 7 ) E u th ri a p u sc h i (A n d rz ej o w sk i, 1 8 3 0 ) E u th ri o fu su s v ir g in eu s (G ra te lo u p , 1 8 3 3 ) F ic u s (F ic u s) ci n g u la ta (B ro n n in H ö rn es , 1 85 6 ) F ic u s (F ic u s) co n d it a (B ro n g n ia rt, 1 8 2 3 ) F ic u s (F ic u s) ge o m et ra (B o rs o n , 1 8 2 5 ) G en ot a el is ae (H o er n es & A u in g er , 1 89 1 ) G en ot a va le ri ae (H o er n es & A u in g er , 1 89 1 ) G yr in eu m (A sp a) m ar gi n at u m (M a rt in i, 17 7 7 ) H ad ri an ia co el at a (D u ja rd in , 18 3 7 ) H ex ap le x (P hy ll on otu s) p o m if o rm is (E ic h w a ld , 1 8 5 3 ) H in ia (H in ia ) k o ry tn ic en si s B a lu k , 1 9 97 H in ia (U zi ta ) g ra te lo u p i (H ö rn es , 1 8 5 6 ) H in ia (U zi ta ) li m at a (C h em n it z, 1 7 8 6 ) H in ia (U zi ta ) ro st h o rn i (P ar ts ch in H ö rn es , 1 8 5 6 ) H in ia (T el es co ) re st it u ti a n a (F on ta n ne s, 18 7 9 ) L at ir u s valen cie nn esi (G ra te lo u p , 1 8 4 0 )

246 Pawel Król 00 i-H ł-H cc (M ю 1 0 8 00 [> 55 79 81 80 S 47 46 57 56 SS 51 77 59 0 9 ₅3 ₅2 ч* i-H со »-H i-H ^ H (M ^ H 1 4 7 00 ₇6 1 8 7 2 5 Ю I> »-H ₂4 C D^ H ео _{(M 2}2 _{28 2}3 ₂4 ₂5 ₂6 ₂7 (N ₂3 S - (N ^ H C D L ei os tr ac a jas k ie w ic zi B a łu k , 1 99 5 L em in ti n a ar en ar ia (L in n ae u s, 17 6 6) L yr ia (L yr ia ) p ic tu ra ta G ra te lo u p , 18 34 M io ly n ci n a co n ju n g en s (S a cc o , 1 8 9 4 ) M it ra ri a (M it ra ri a ) b o u ei (H o er n es & A u in g er , 18 8 0) M on et ar ia b ro cc h ii (D esh a ye s, 18 4 4 ) M or um (O n is ci d ia ) cy th ar a (B ro cc h i, 18 1 4 ) M u re x (B o li n u s) p a rt sc h i H ö rn es , 18 56 M u re x (T u b ic a u d a ) fr ie d b er g i C os sm an n & P ey ro t, 1 9 2 4 M u re x (T u b ic a u d a ) sp in ic os ta B ro n n , 1 8 3 1 N ar on a (S v el ti a ) in er m is (P u sc h , 1 8 3 7 ) N ar on a (S v el ti a ) va rr ic os a (B ro cc h i, 1 81 4 ) N at ic a ti gr in a R ö d in g , 17 98 N ev er it a jo se p h in ia R is so , 18 26 P et a lo co n ch u s in to rt u s (L a m a rc k , 18 1 8 ) P h os (P h o s) h oe rn es i S em p er , 1 8 6 1 P le u ro to m a an n ae H o er n es & A u in g er , 1 8 9 1 P o li n ic es p ro tr a ct u s (E ic h w a ld , 18 5 3 ) P o li n ic es p se u d o re d em p tu s (F ri ed b er g , 19 2 3 ) P o li n ic es re d em p tu s (M ic h el o tt i, 1 8 4 7 )

1 1 9 1 5 6 1 5 7 «0 Ю ł-H ł-H C O 62 63 05 O ₄₅ co_{00 3 8}5 ₉2 ₈7 ₉3 ₉4 _{95 50} CD 00 88 ₁34 ■<* i-H ₄2 <N Ю ₂4 _co - i-H - ł-H со ^ H ₁3 0 2 3 1 1 0 eo _{co 3}2 _coco ₂9 ₃0 _{55 3}5 1 2 4 1 2 5 <N Ю гЧ <M co 35 CD ł-H C\] 1-H -ł H Pu rp u ra (T rit o n a li a ) er in ac ea (L in n ae u s, 1 7 66 ) P yr en e (A li a) p ol on ic a (P u sc h , 1 8 3 7 ) P yr en e (A ti li a ) fa lla x (H o er n es & A u in g er , 1 88 0 ) P yr en e (M it re ll a ) se m ic a u d a ta (B el la rd i, 1 84 9 ) R in gi cu la a u ri cu la ta (M én a rd , 18 1 1 ) S em ic a ss is (S em ic a ss is) m io la ev ig a ta S a cc o , 1 8 90 S p h a er o n a ss a d u ja rd in i (D es h ay es , 1 8 4 4 ) S p h a er o n a ss a sch o en n i (H o er n es & A u in g er , 18 8 2) S tr o m b u s (S tr o m b u s) b o n el li i B ro n g n ia rt , 1 82 3 S u b u la (S u b u la ) p li ca ri a (B a ste ro t, 1 8 25 ) T er eb ra (M y u re ll a ) a cu m in a ta B o rs o n , 1 8 20 T er eb ra li a b id en ta ta (D ef ra n ce in G ra te lo u p , 1 84 0 ) T h ai s (S tr a m o n ita ) ex il is (P ar ts ch in H ö rn es , 1 85 6 ) T ri g o n o st o m a p u sc h i (H o er n es & A u in g er , 1 8 9 0) T u d ic la (T u d ic la ) ru st ic u la (B a ste ro t, 1 8 2 5) T u rr it el la (H a u st a to r) b a d en si s S a cc o , 18 95 T ur rit el la( Ar chi m edi el la ) er ro n ea C os sm an n in F rie d b er g , 1 9 14 M a łż e A n ad ar a (A n a d a ra ) d il u v ii (L a m a rc k , 18 1 9 ) C al li st a (C a ll is ta ) it al ic a (D ef ra n ce , 18 1 8)

248 Pawel Król 1 5 8 со <N i n 1 3 5 1 3 6 1 3 7 1 3 8 1 3 9 1 4 0 1-4 <N г Н CO rH 14 4 Ю Tř ł-H 14 6 1 4 7 1 4 8 CT5 15 0, 15 1 ! Ю ₁53 ₁54 - CO 1-4 ^ 4 1-H т-Н с о _{- T—1} 2 0 04 i" 4 Ю ₅0 CO ^ 4 - <N со ₁26 ₁27 82_{1 1}29 ₁30 ^ 4 CO i—H N -C u b it o st re a d ig it al in a (E ic h w al d 18 30 em en d , du B oi s de M on tp ér eu x , 18 3 1 ) P ec te n (G ig a nt op ec te n ) la ti ss im u s n o d o si fo rm is (d e S er re s in P u sc h , 18 37 ) ł-Ч <N <Nт-4 C ar di um z gr up y h ian s C h la m ys (A eq u ip ec te n ) el eg an s (A n d rz ej o w sk i, 18 3 0 ) C h la m ys (A eq u ip ec te n ) sc ab re ll a (L a m a rc k , 18 1 9 ) C h la m ys ra d ia n s (N y st , 1 83 9 ) C ir co m p h a lu s fo li a ce o la m ell o su s (D ii lw y n , 1 8 1 7 ) G la n s (C en tr o ca rd ita ) su b ru d is ta (F ri ed b er g , 1 93 4 ) G lo ss u s (G lo ss u s) d es h a y es i (M ay er , 18 6 8 ) G lo ss u s (G lo ss u s) h u m a n u s (L in n a eu s, 1 75 8 ) G ly cy m er is (G ly cy m er is ) d es h a y es i (M ay er , 18 6 8 ) L in ga (L in g a ) co lu m b el la (L a m a rc k , 1 8 1 8 ) M eg a x in u s (M eg a x in u s) in cr a ss a tu s (d u B oi s de M on tp ér eu x , 1 8 3 1 ) N eo p y cn o d o n te n a v ic u la ri s (B ro cc h i, 18 1 4) O st re a fr on d os a de S er re s, 18 29 O st re a (C ra ss o st re a ) g ry p h o id es Sc hlo th eim , 1 83 0 P an op ea (P a n o p ea ) m en a rd i (D es ha ye s, 18 28 ) P ec te n (F la b el li pe ct en ) b es se ri A n d rz ejo w sk i, 1 8 3 0 P el ec yo ra (C o rd io p si s) g ig as (L a m a rc k , 1 8 1 8 ) P el ec yo ra (C o rd io p si s) is la n d ic o id es (L a m a rc k , 18 1 8 )

05 Ю 0co Ł ó d k o n o g i K o r a lo w c e Ry by ce <M 0_co 1 5 5 3 11 2 120 12 3 122 ₂₆₂₅ 4* ₁58 <N CO 70 05 001-Ч Ю -co <Nco r H co co ₁21 <N _- Ю _<N ^4 Pel ec yo ra (C o rd io p si s) it al ic a (D ef ra n ce , 1 8 1 8 ) P h o la d o m y a (P h o la d o m y a ) al p in a M a th er o n , 18 5 9 V en u s (V en tr ic o lo id ea ) m u lt il a m el la m a rg in a li s E ic h w a ld , 1 82 9 D en ta li u m (A n ta li s) b ad en se P ar ts ch in H ö rn es , 18 56 D en ta li u m (A n ta li s) fo ss il e S ch ro et er , 1 7 83 D en d ro p h y ll ia ta u ri n en si s M il n e-E d w a rd s et H a im e, 18 48 F la b el lu m ro is sy an u m M il n e-E d w a rd s et H a im e, 1 84 8 T a rb el la st ra ea re u ss ia n a (M il n e-E d w a rd s et H a im e, 18 5 0 ) P ro ca rc h a ro d o n m eg al od on (A g a ss iz , 1 8 4 3 )

$ i i

- i i

M % г K * 8 î • ! S >ч _‘ГЭ <x> -r _>> й _{N •>*>}. 3 0 У -N -Ö s 0- С 3 OfS ^ N O -: V, cS eg 00 ^ Л S £ ё -я 2 ß -2 * i a o a £ S ä С ■§ o ^ e S S a -2 > od U 5г . ЦТ си £ ю i í b 57 .J) ф t> •2 n S С с ^ c ca & n -в 2 ев с 'Я 2 ^ 3 £ л ^ а сх л Р с я-" ^ 'О с ^ 0Í Sh о _ о * f i S У ° a g 5 « § в +-> _{И È?} fi _о о g -ř_{Sc £ h} ^ О -id QJ ^ Q S * « s i 1 ? * 8) * •& ! -с -S -Ä а с g а 1 -s fí :s 'S* S S vm g a с § . a « J3 n -g S g £ =B S g I g I Ф QJ Nf) h Si S С * Й « « -2 ^ 8 •2 S 2 'S S“ <** ^ g .1 'S -i I ^ 1 af g g I 3 £ V Y s § ö 13 I 1 с § 'će* о "g 3 -g ^ £ TJ и .« «2 g 2 > S g* 5= g « « _{o ' O e N . <x> G £ a}S) I g о Я £ n £.*л с <d S > -2 N О ^ O l C C - N . S ^ l ' g a а а т ) о й й ^ Ë HJ !& ГГ faß ni ví ~ a» ? £ Sr ш -S 3 >> n ,N ^ a S i - ? I « ° = ' L -°

1 1 1 1 .s 5 1 g 1 в

I S l l i l s i H

I g ~ § l l & J . i

g

? I f t - s f ! s &l

1 - I 1 1 i . 5- 8- Г -s ï1 щ 3 С > P 4 -bć о £ л n 5 £ S iß с g 13 J2 S S? "° 2 -b с > £ b 5 ^ с о a « S ? С с £ •- _{Н с a 5 « о b e g ^ c}.Э с ! 'S а l a -а N ^ Й N i . > ) N 00 гС u 5 с -S о a - o м ю о о n 0 а> с ьс s h ф И* с § ^ 3 S " 4- ? ■N тз ^ ф -н ю ^ £ « vq M t î c S h S ô ï ï S ^ ^ I - S § ^ Ł Й 8 ^ а > г а > > а з о >1С е Ья 0-2 а -й 3 a ^ -ч ^ С ц С s . S .5 Ë i » -* .2 > S Z *=^N1 •! 1 - í S -е Д & 3 S ^

250 Pawel Król

MIOCENE FAUNA IN THE ENVIRONS OF KORYTNICA IN THE NATURE COLLEC­ TIONS OF THE NATIONAL MUSEUM IN KIELCE

This article presents palaeontological collections of the Miocene (Badenian) origin from the environs of Korytnica (situated in the Commune Sobków, с. 20 km south of Kielce, on the left bank of the Nida River). It outlines the history of the investigation of the site at Korytnica, known as early as the end of the 18th Century. The bay of the Mid-Miocene Sea (Korytnica Bay) was loacted there. A great amount of shells or their fragments are uncovered in the area due to the farming activity. The history of the present collection of Miocene fauna in our Museum is also presented. The geologists Jan Czarnocki and Eugenia Fijałkowska as well as Father Stanisław Skurczyński (amateur archaeologist-naturalist), contributed to the forma­ tion o f this collection. Father Skurczyński presented over 85 percent of the whole collection. The most numerous component of the collection (2170 specimens), both quantitatively and qualitatively, includes snails - 71.4 percent (72 species), next the m olluscs - 22.4 percent (25 species), scaphoids - 4.7 percent (2 species), the corals -1 .3 percent (3 species). Once trace of the presence of the vertebrates has been found: the tooth of the shark Procarcharodon mega- lodon (Agassiz, 1843).