J. R.
Konflikty rodzinno-prawne w świetle
statystyki sądowej NRD : [recenzja
artykułu H. Harlanda i R. Hillera
opublikowanego w "Neue Justiz",
1962, nr 20 : [recenzja]
Palestra 7/2(62), 84-86
1963
84 Zagraniczna prasa praw n icza Nr 2 (62)
w ojow i duchowem u, sądy w e w szystkich tego rodzaju w ypadkach — niezależnie od subiektyw nego zachowania się rodziców — pow inny m ieć prawo odebrania im dziecka i oddania go pod opiekę organów opieki. Autor postuluje także, by zachować nadal dla tych organów prawo do sam odzielnego w ydaw ania tej treści postanow ień w w ypadkach n ie cierpiących zw łoki, które następnie byłyby roz patrywane w trybie sądowym .
Dochodząc do w niosku o konieczności odebrania dziecka rodzicom, sąd pow inien ustalić przyczyny pow stałej sytuacji rodzinnej i w zależności od konkretnych okoliczności rozw ażyć k w estię, czy rodziców należy pozbawić w ładzy rodzicielskiej. Przyczyny uzasadniające pozbaw ienie rodziców w ładzy rodzicielskiej nie mogą być, oczyw iście, w yczerpująco w yliczon e w ustaw ie, jednakże powinna ona zd. autora w ym ienić w yraźnie m. in. nałogow y alkoholizm (praktyka w ykazała, że stanow i on najczęstszą przyczynę nienależytego w ypełniania sw ych obowiązków przez rodziców) jako bezw zględną podstaw ę pozbawienia praw rodzicielskich, a także takie przyczyny, jak okrutne obchodzenie się z dzieckiem (nadużywanie siły fi zycznej) oraz uchylanie się od obowiązku posyłania dzieci do szkoły. Dla pozosta łych sytuacji należałoby przewidzieć w u staw ie ogólne postanow ienie o prawie sądu do pozbawienia rodziców praw w razie niew ypełniania obowiązków rodzi cielskich lub niepraw idłow ego w ykorzystania przez nich sw ych praw.
W ustaw ie należy w yraźnie określić skutki prawne odebrania dziecka rodzicom. Wydaje się — pisze autor — że w tych w ypadkach, kiedy rodziców nie pozba w iono praw rodzicielskich, zagadnienie zwrócenia im dziecka powinno być pozo staw ione decyzji w łaściw ego organu opiekuńczego. Jeżeli dojdzie on do wniosku, że w skutek zm ienionych okoliczności rodzice mogą zapew nić dziecku należytą opiekę i w ych ow anie, m oże on zarządzić oddanie im dziecka. N a postanow ienia
takie powinno p rzysługiw ać stronom prawo do ich zaskarżenia.
Autor opowiada się dalej za w prow adzeniem do prawa rodzicielskiego m ożli w ości przywrócenia praw rodzicom, którym zostały one odebrane (obowiązujące prawo, z w yjątk iem Ukraińskiej SSR, m ożliwości takiej nie przewiduje, co jednak nie przeszkodziło niektórym sądom w orzekaniu przyw rócenia praw rodziciel skich).
Konflikty rodzinno-prawne w świetle statystyki sądowej N R D
Pod takim tytu łem publikują na łam ach nru 20 z 1962 r. N eue J u stiz sw e roz w ażania, pośw ięcone w nioskom nasuw ającym się ze statystycznego uogólnienia praktyki sądowej NRD w spraw ach rodzinnych, pracow nicy M inisterstw a Spra
w ied liw ości NRD H. H a r l a n d i R. H i l l e r .
Podobnie jak w dziedzinie przestępczości, daje się zaobserw ow ać w NRD w y raźna tendencja do zm niejszania się liczby spraw z zakresu prawa cyw ilnego i rodzinnego w noszonych przed sądy. O ile w 1953 r. w niesiono ich 177 375, to w roku 1960 — 109 534, a w roku 1961 — tylko 100 478, stanow iące 56,6% w sto sunku do r. 1953. Wśród w niesionych w roku 1961 spraw z zakresu prawa rodzin nego 66,9% stanow iły spraw y rozwodowe oraz spraw y o uniew ażnienie m ałżeństwa (40 840 spraw). Jednakże liczba orzeczonych rozwodów (łącznie z wypadkam i
N r 2 (62) Zagraniczna prasa praw n icza 85
u niew ażnienia m ałżeństwa) w ykazuje w NRD tendencję spadkową. Oto odpowied n ie dane:
S o k Liczba 1950=100 Rok Liczba 1950=100
1950 49 860 100 1956 23 349 46,8 1951 38 110 76,4 1957 23 298 46,7 1952 32 322 64,8 1958 23 167 46,5 1953 30 970 62,1 1959 24 273 48,7 1954 28 214 56,6 1960 24 540 49,2 1955 25 736 51,6 1961 26 096 52,3
Jak w ynika z powyższych danych, w idoczny spadek liczby rozwiązanych m ał ż e ń s tw notowano do 1956 r., lata 1956—58 to okres stabilizacji tych cyfr, w reszcie w latach 1959— 61 obserw uje się lekki wzrost.
Um acniającą się sam odzielność ekonom iczną kobiety w NRD potw ierdzają — zd. autora — dane, w ed łu g których w 84,7 % orzeczonych rozwiązań m ałżeństwa -sąd nie zobow iązał m ężczyzny do ^płacenia alim entów na rzecz małżonki, w 10,6% zobow iązanie to opiew ało na okres do 2 lat, a tylko w 4,7% powyżej tego okresu.
Ze m ałżeństw o w NRD nie jest przez kobietę uw ażane za jakiś organ sui generis
opiekuńczy, który by zw alniał kobiety od troski o zarabianie na sw e utrzym anie, św iad czy fakt, że w 99,1% w ypadkach orzeczonych w 1960 r. rozwodów kobiety
pracowały zawodowo przed zawarciem m ałżeństw a, przy czym w 52,3% wypad k ów kobiety pracow ały nieprzerwanie w ciągu całego okresu trw ania związku m ałżeńskiego, w 27,6% z okresowym i (krótkimi) przerwam i, w 6,6% podjęły pracę w późniejszym okresie trw ania m ałżeństw a, a tylko w 13,7% nie pracowały w ogóle w czasie trw ania m ałżeństwa. N ależy poza tym podkreślić stałą ten dencję do zm niejszania się liczby niepracujących kobiet zam ężnych (np. w 1960 r. liczba ta w ynosiła 17%).
Spośród rozw iedzionych w 1960 r. m ałżeństw 88,0% m ieszkało w e w łasnym m ieszkaniu, 8jC% m ieszkało w spólnie, lecz nie w e w łasnym m ieszkaniu (u rodziny jako podnajem cy itd.), a 4% m ieszkało oddzielnie. Duży procent tych rozwo dzących się m ałżeństw , które n ie m ogły sobie stw orzyć w łasnego ogniska domo w ego, podyktow ał autorom artykułu postulat pod adresem w łaściw ych organów, żeby w n ik liw ie rozpatrzono m ożliwości polepszenia w ciąż jeszcze niedostatecznych warunków m ieszkaniow ych m łodych m ałżeństw (chociażby przez podw yższenie lim itu przysługującego im metrażu kwaterunkow ego), bo w w ielu wypadkach okoliczności pow yższe stanow ią istotne elem enty w pływ ające na rozpadnięcie się atworzonej przez m ałżeństw o rodziny.
Charakterystycznym zjaw iskiem jest wzrastająca w ciąż liczba m łodych rozw o dzących się m ałżeństw . O ile liczba rozwodzących się m ężczyzn poniżej 30 lat nie przekroczyła w 1958 r. 36,7%, o tyle w 1959 r. w ynosiła już ona 38,2%, a w 1960 r. — 40,3% (odpowiednie liczby dla kobiet poniżej 25 lat wynoszą: 22,2%, 24,2%, 25,6%).
Dla dopełnienia obrazu autorzy podkreślają, że w iększość m łodocianych m ał żonków rozwodzi się już po pierw szych latach istnienia ich związku (w r. 1958 — 40/*% rozw iedzionych m ałżeństw n ie przetrw ało 5 lat, w r. 1959 — 41,4%* a w r. 1960 — 43,4%). Liczba m ałżeństw , które nie przetrwały n aw et jednego roku, w yniosła: w 1958 r. — 888, w 1959 r. — 1 014, w 1960 r. — 1120; (w w ielu wypadkach były to m ałżeństw a — jak podkreślają autorzy — które trw ały za ledw ie parę m iesięcy czy naw et tygodni).
Z ag ran ic zn a p ra sa praum icza N r 2 (62)
Liczba rozw iedzionych m ałżeństw , które m iały dzieci, kształtuje się stosunkow o w ysoko, jak o tym przekonywa poniższa tabelka:
l
Rok Liczba % w ogólnej liczbie roz- Liczba dzieci
w iedzionych m ałżeństw
1958 13 230 57,1% 20 072
1959 14125 58,*.% 21764
1960 14 448 58,9% 22 214
Sytuacja ta stanow i m. in. w yn ik stale polepszającej się sytuacji m atki i dziec ka, k tórjm państw o zapew nia w szerokim zakresie pomoc i opiekę. Mimo jednak tej wzm ożonej działalności państw a socjalistycznego w powyższej dziedzinie na leży — zd. autorów — przedsięw ziąć odpowiednie kroki, aby zaham ować zjaw isko
wzrostu liczby rozw odzących się m ałżonków m ającjch dzieci.
Zw racając uw agę na w zrost procentow y orzeczonych rozwodów w stosunku do oddalonych powództw (w r. 1956 = 50,4%, w r. 1958 = 62,6%, w r. 1961 = 63,8%), autorzy podkreślają, że w niektórych okręgach sądowych procent ten był wyższy, a w innych znacznie niższy.
Eogaty w inne interesujące dane dotyczące rozpatrywanych przez sądy NRD spraw rodzinnych, om awiany artykuł stanow i w ym ow ne św iadectw o podjęcia po ważnych prac w celu zbadania problem atyki rozwodowej, po czym dopiero na podstaw ie w yników tych badań m ożliwe będzie podjęcie skutecznej w alk i z om a w ianym i zjaw iskam i i ich społecznie ujem nym i konsekw encjam i.
Zasady nowego jugosłowiańskiego prawa ubezpieczeniow ego
omawia na łam ach nru 2 z 1962 r. kwartalnika Z born ik pravnogo fa k u lteta u Z a-
grebu prof. A. G o l d ś t a j n .
Nowa ustaw a o instytucjach ubezpieczeniow ych w eszła w życie 20.VII.1961 r. Jej cechą charakterystyczną jest fakt, że uregulow ała ona w yłącznie organizacyjne spraw y instytucji ubezpieczeniow ych, natom iast nie zawiera ona nie om al w ogóle żadnych postanow ień w stosunku do um ów ubezpieczeniowych.
U stawa zam iast jednej państw ow ej instytucji ubezpieczeniowej przewiduje po w ołanie szeregu agencji stow arzyszonych w zrzeszenia ubezpieczeniow e w każdej z republik federacji, które z kolei tworzą Jugosłow iańskie Zrzeszenie U bezpie czeniowe. R easekurację tych agencji prowadzą zrzeszenia republikańskie i Jugosło w iańskie Zrzeszenie Ubezpieczeniowe. Tak w ięc w organizacji system u instytucji ubezpieczeniow ych w Jugosław ii dokonano daleko idącej decentralizacji (poszcze gólne agencje m ają praw ny m onopol ubezpieczeniow y na terytorium ich dzia
łalności).
U staw a zapew nia także ubezpieczonym udział w zarządzaniu agencjami. N aj w yższą ich w ładzą jest bow iem zgromadzenie składające się z osób wybranych przez ubezpieczonych i członków powołanych przez terenow e kom itety ludowe. U bezpieczeni m ają prawo decydow ania w sprawach operacji prowadzonych przez ich agencje.
Ubezpieczenie dokonywane jest na podstaw ie reguł ubezpieczenia w ydanych przez agencje za zezw oleniem m iejscowego kom itetu ludow ego oraz rządu repu
