Prasa o adwokaturze

Prasa o adwokaturze

Palestra 8/2(74), 34-37

34 P y t a n i a i o d p o w i e d z i p r a w n e N r 2 (74)

Z a w a r c ie w ię c u m o w y o w y k o n a n ie za c u d z o z ie m c a d e w iz o w e g o z o b o w ią z a n ia do z a p ła ty w z ło ty c h je g o n a le ż n o ś c i n a rz e c z k r a jo w c a d e w iz o w e g o j e s t o b ro te m w a r to ś c ia m i d e w iz o w y m i.

Z p o w y ż sz e g o w y n ik a , że z o b o w ią z a n ie s ię p r z e z k r a jo w c a d e w iz o w e g o , w f o r ­ m ie p o rę c z e n ia , do z a p ła ty za n ie ś lu b n e g o o jc a a lim e n tó w p r z y p a d a ją c y c h o d n ie g o n a rz e c z je g o d z ie c k a z a m ie s z k a łe g o w k r a j u — w w y p a d k u g dy o jc ie c t e n z a m ie s z k a n a s ta łe za g r a n ic ą , s t a j ą c się ty m sa m y m c u d z o z ie m c e m d e w iz o ­ w y m — w y m a g a ło d o s w e j w a ż n o ś c i z e z w o le n ia d e w izo w eg o . P. H E I N Z E L M A N M A * / * O A D W O K + T L / K Z E R e fo rm a a d w o k a tu r y s t a ła s ię f a k t e m . U c h w a le n ie p rz e z S e jm u s ta w y z a m y k a d łu g i o k re s d y s k u s ji i p r a c n a d k i e r u n k a m i z m ia n w z a k re s ie o r g a n iz a c ji a d w o k a ­ tu r y i sp o s o b u w y k o n y w a n ia z a w o d u . U s ta w a o u s t r o ju a d w o k a tu r y j e s t k o le jn y m k r o k ie m p r z e m ia n z a c h o d z ą c y c h w c a ły m p o ls k im w y m ia r z e s p r a w ie d liw o ś c i. Z w r a c a n a to u w a g ę „ K u r ie r P o l ­ s k i” z d n . 20 g r u d n ia w a r t y k u le w s tę p n y m p t. „ R e fo rm a a d w o k a tu r y ” :

„W c ią g u m in io n y c h l a t d o k o n a liś m y w ie lu z m ia n u s tro jo w o - o r g a n iz a c y jn y c h n ie m a l w e w s z y s tk ic h d z ie d z in a c h ży c ia . P r z e m ia n y te o b ję ły ta k ż e w y m ia r s p r a ­ w ie d liw o ś c i: p rz e b u d o w a liś m y s ą d o w n ic tw o , in a c z e j te ż z o s ta ła z o rg a n iz o w a n a i i n ­ n y je s t z a k re s d z ia ła n ia p r o k u r a tu r y . W ra z z p rz e o b r a ż e n ia m i ż y c ia sp o łeczn eg o , g o s p o d a rc z e g o i p ra w n e g o m u s z ą iść ta k ż e p r z e o b r a ż e n ia w a d w o k a tu r z e . J a k o k r e ­ ś lił to pos. T. G ie rz y ń s k i — p r z y z n a n e a d w o k a tu r z e f u n k c j e n ie z a le ż n e g o c z y n n i • k a o b ro n y in te r e s ó w o b y w a te li ja k o je d n e g o z w a r u n k ó w p ra w id ło w e g o f u n k c j o ­ n o w a n ia so c ja lis ty c z n e g o w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i — w y m a g a ją r ó w n ie ż w y k s z t a ł ­ c e n ia o d p o w ie d n ic h w a r u n k ó w i ś r o d k ó w o d d z ia ły w a n ia . T a k ic h , k tó r e p rz y z a ­ c h o w a n iu n ie z b ę d n y c h e le m e n tó w n ie z a le ż n o ś c i w w y k o n y w a n iu z a w o d u d a w a ­ ły b y g w a r a n c ję w s z e c h s tro n n e g o p o d n ie s ie n ia p o z io m u a d w o k a tu r y i u s p o łe c z n ie ­ n ia je j tr e ś c i”.

Z a ło ż e n ia m i re f o rm y , je j k ie r u n k a m i i u z a s a d n ie n ie m sz e ro k o z a jm u je s ię c a ła n ie m a l p ra s a . N a ła m a c h „ P o lity k i” (n r 51—52) z a b ie r a n a te n t e m a t g ło s M in is te r S p ra w ie d liw o ś c i M a r ia n R y b i c k i , z w r a c a ją c u w a g ę n a p o m ija n e w d o ty c h ­ c z a so w y c h d y s k u s ja c h , a p rz e c ie ż b a r d z o is to tn e a s p e k ty n o w e j u s ta w y .

„ D o ty c h c z a so w y m o d e l a d w o k a tu r y p o ls k ie j — p is z e M in is te r R y b ic k i — u k s z t a ł­ to w a ł się z a s a d n ic z o w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m . B y ł p rz y s to s o w a n y do w a r u n k ó w u s t r o j u k a p ita lis ty c z n e g o . Z m ia n y , j a k i e w p r o w a d z iła u s ta w a o a d w o k atu rz« - z 1950 r., b y ły dość p o w ie rz c h o w n e , a n a w e t w p o w a ż n y m s to p n iu fa s a d o w e (d o ­ ty c z y to n p . n o w e j in s ty t u c ji z e sp o łó w a d w o k a c k ic h ). W re z u lta c ie sp o só b w y k o n y w a n ia z a w o d u a d w o k a c k ie g o w P o ls c e u le g ł w p o ­ r ó w n a n iu z o k re s e m m ię d z y w o je n n y m n ie w ie lk im je d y n ie m o d y f ik a c jo m . A d w o k a ­ tu r a b y ła n a s ta w io n a p rz e d e w s z y s tk im n a o b s łu g ę in d y w id u a ln e g o , p r y w a tn e g o k li e n ta , i to p r a w ie w y łą c z n ie w tr a d y c y jn y m z a k re s ie , w p ro c e s a c h s ą d o w y c h N a to m ia s t o b słu g a p r a w n a g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j, k tó r e j ro la w n a s z y m u s t r o ju s t a ła s ię d o m in u ją c a , je s t w c ią ż je s z c z e ty lk o w ą s k im m a r g in e s e m p r a c y a d w o ­ k a tu r y .

N r 2 (74) P ra s « o a d w o k a t u r z e ₃₅

D ość p o w ie d z ie ć , że n a p rz e s z ło 5700 a d w o k a tó w w k r a j u z a le d w ie o k . 600 k o n ­ c e n tr o w a ło s ię w y łą c z n ie n a o b s łu d z e p r a w n e j je d n o s te k g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j. T a k i u k ła d s ił w a d w o k a tu r z e s ta w a ł s ię c o ra z b a r d z ie j u z a s a d n io n y w w a r u n ­ k a c h P o ls k i p rz e d w rz e śm io w e j, g d y p o d s ta w o w ą k lie n te lę a d w o k a tó w w s p r a ­ w a c h c y w iln y c h s ta n o w ili k a p ita lis ty c z n i w ła ś c ic ie le p r z e d s ię b io r s tw , k u p c y , r z e ­ m ie śln ic y .

D z isia j je d n o s tk o m g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j p o tr z e b n y je s t in n y ro d z a j o b s łu g i p r a w n e j. W y m a g a ją o n e od a d w o k a ta - r a d c y p r a w n e g o w ię k s z e j s p e c ja liz a c ji, g łę b ­ szej z n a jo m o śc i p r o b le m a ty k i g o sp o d a rc z e j i a d m i n is tr a c y j n e j z a k ła d u , le p s z e g o o p a n o w a n ia ró ż n o r o d n y c h d z ie d z in p r a w a g o sp o d a rc z e g o . N a le ż y p o d k r e ś lić z c a łą ja s n o ś c ią i b e z n ie d o m ó w ie ń , że te n p r z e w id z ia n y p rz e z u s ta w ę w y b ó r m ię d z y p r a c ą ra d c y p r a w n e g o a p r a k t y k ą w z e sp o le n ie m a i n ie b ę d z ie m ia ł n ic w s p ó l­ n eg o z ja k ą k o lw ie k d y s k r y m in a c ją czy te ż s ta w ia n ie m w y ż e j w r a n d z e s p o łe c z n e j k tó r e jś z ty c h d w ó c h g ru p .

R o z u m ie m y b a rd z o d o b rz e , że n a d e c y z je o w y b o rz e je d n e j z d ró g w p ły w a ć b ę d z ie b a rd z o w ie le c z y n n ik ó w . B ę d ą w ś ró d n ic h o so b iste z a in te r e s o w a n ia i s p e c j a ­ liz a c ja , n a b y te d o ś w ia d c z e n ia , o s ią g n ię te w y n ik i i z d o b y ta p o z y c ja m a t e r i a ln a . N a w e t te m p e r a m e n t i p e w n e c e c h y c h a r a k te r o lo g ic z n e p o tr z e b n e do d o b re g o w y ­ k o n y w a n ia d a n e g o ro d z a ju p ra c y — in n e p rz e c ie ż u o b ro ń c y s ą d o w e g o w s p r a w a c h k a r n y c h , a in n e u r a d c y p ra w n e g o w ie lk ie g o p r z e d s ię b io r s tw a czy b a n k u .

N ie b ę d z ie to z re s z tą w y b ó r a n i o s ta te c z n y , a n i n ie o d w ra c a ln y . Z a ró w n o a d w o - k a t - r a d c a p r a w n y m o że zaw sz e p o w ró c ić d o z e sp o łu , j a k i a d w o k a t p r a k t y k u j ą c y w z e sp o le m oże z a w sz e p rz e n ie ś ć się n a ra d c o s tw o . Z a ró w n o je d e n , j a k i d r u g i /.a c h o w u ją w p is n a liśc ie a d w o k a c k ie j, n a r ó w n y c h p r a w a c h u c z e s tn ic z ą w ży c iu a d w o k a tu r y i w o r g a n a c h s a m o rz ą d u a d w o k a c k ie g o .

J e d n i i d ru d z y s p e łn ia ją w a ż n ą r o lę s p o łe c z n ą . J e d n i s ta n o w ią p o w a ż n y w s p ó ł­ c z y n n ik w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i. D z ię k i n im r e a liz u je s ię k o n s t y tu c y j n e p r a w o do o b ro n y k a ż d e g o o b y w a te la . D ru d z y s t o ją n a s t r a ż y in te re s ó w g o s p o d a r k i n a r o ­ d o w e j i w ła sn o ś c i sp o łe c z n e j, s ta n o w ią c e j e k o n o m ic z n ą p o d s ta w ę n a s z e g o u s t r o j u ” . N a t e m a t w y b o r u p o m ię d z y „ k r a tk o w ą ” a d w o k a tu r ą a r a d c o s tw e m m ó w i s ię o s ta tn io w ie le . T r w a ją d y s k u s je , ś c ie r a ją s ię w ą tp liw o ś c i. W t e j s p r a w ie r ó w n ie ż w y s u w a a r g u m e n ty m in . R y b ic k i. I to a r g u m e n t y p rz e k o n y w u ją c e :

„ W y b o ru m u s z ą d o k o n a ć p rz e d e w s z y s tk im a d w o k a c i-c y w iliś c i. C zęść z n ic h ju ż z a jm o w a ła s ię o b s łu g ą p r a w n ą g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j, a le c z y n iła to w s p o s ó b d o ry w c z y lu b m a r g in e s o w y , łą c z ą c p r a c ę n a s ta n o w is k u r a d c y p r a w n e g o z p r y ­ w a tn ą p r a k t y k ą . T a k ie łą c z e n ie b a rd z o ró ż n o r o d n y c h f u n k c j i i o b o w ią z k ó w — p o ­ d o b n ie z re s z tą j a k w ie lo e ta to w o ś ć w in n y c h z a w o d a c h — n ie d a w a ło d o b r y c h r e ­ z u lta tó w , sz c z e g ó ln ie z p u n k tu w id z e n ia in te r e s ó w g o sp o d a rk i. J e d n y m z g łó w n y c h c e ló w u s ta w y j e s t w ła ś n ie p o z y s k a n ie d la n a s z e j g o s p o d a r k i s ta łe j k a d r y d o b ry c h a d w o k a tó w - c y w ilis tó w . L e ż y to ró w n ie ż w in t e r e s i e s a m e j a d w o k a tu r y . D la p rz e s z ło 5 i pół ty s ię c z n e j rz e s z y a d w o k a tó w n ie s ta r c z a ju ż p r y ­ w a tn e j k lie n te li, sz c z e g ó ln ie w ta k i c h n a jw ię k s z y c h s k u p is k a c h a d w o k a c k ic h , ja k W a rs z a w a , K ra k ó w , P o z n a ń , L ó d ź i in. W ie le o z n a k w s k a z u je , że w p rz y s z ło ś c i b ę d z ie m y m ie ć z ja w is k o n ie w z ro s tu , le c z s p a d k u z a p o tr z e b o w a n ia n a o b s łu g ę p r y ­ w a tn e j k lie n te li. W o s ta tn ic h la t a c h s a m i a d w o k a c i p rz y k a ż d e j sp o s o b n o śc i w s k a ­ z u ją , że tr a d y c y jn a , p r y w a tn a p r a k t y k a c o ra z b a r d z ie j s ię k u rc z y . P o tw ie r d z a ją to r ó w n ie ż s t a ty s t y k i są d o w e . J e ż e li p o ró w n a m y w p ły w s p r a w do s ą d ó w w c ią g u 3 k w a r ta ł ó w 1963 r . z a n a lo g ic z n y m i o k r e s a m i l a t 1960, 1961 i 1962, to o k a ż e się, że w s p r a w a c h k a r n y c h w o k re s ie 4 l a t w p ły w z m n ie js z y ł się o ok. 20 p ro c ., a w s p r a w a c h c y w iln y c h — o ok. 10 p ro c . M o ż n a sp o d z ie w a ć się d a ls z e g o s p a d k u ilo śc i

36 P r a s a o a d w o k a t u r z e _{N r 2 (74)}

s p r a w c y w iln y c h , sz czeg ó ln ie z te r e n u w s i m . in. w z w ią z k u z u s ta w ą o o g ra n ic z e ­ n iu p o d z ia łu g o s p o d a r s tw ro ln y c h . N a le ż y o c z e k iw a ć , że b ę d z ie się ta k ż e z m n ie js z a ć lic z b a s p r a w k a r n y c h w z w ią z k u z ro z w o je m s ą d o w n ic tw a sp o łe c z n e g o o ra z p r o ­ je k to w a n y m p rz e k a z a n ie m części s p r a w d ro b n ie js z y c h do o rz e c z n ic tw a k a r n o - a d ­ m in is tra c y jn e g o .

W a rto w re s z c ie z w ró c ić u w a g ę , że lic z b a a d w o k a tó w w P o ls c e n ie je s t b y n a j ­ m n ie j m a ła . P rz e c iw n ie : w z e s ta w ie n iu z in n y m i k r a j a m i o b o zu so c ja lis ty c z n e g o , a ta k ż e w ie lu k r a j a m i k a p ita lis ty c z n y m i j e s t o n a w y ją tk o w o w y s o k a . D la p r z y ­ k ła d u : w P o ls c e n a 100 ty s ię c y m ie s z k a ń c ó w m a m y 19 a d w o k a tó w . W J u g o s ła w ii j e s t ic h 18, w C z e c h o sło w a c ji n a w e t ty lk o 6. S ie d m io m ilio n o w a M o s k w a m a m n ie j a d w o k a tó w n iż m ilio n o w a W a rs z a w a . Z k r a j ó w k a p ita lis ty c z n y c h m o ż n a w s k a z a ć z je d n e j s tr o n y H o la n d ię , g d z ie n a 100 ty s ię c y m ie s z k a ń c ó w p r z y p a d a ty lk o 17 a d ­ w o k a tó w , a z d ru g ie j s tro n y n a B elg ię, g d z ie je s t 40 a d w o k a tó w n a 100 ty s ię c y m ie s z k a ń c ó w . S ą to k r a j e b a rd z o z u rb a n iz o w a n e , o o g ro m n e j lic z b ie d ro b n o m ie s z ­ c z a ń s tw a , p r y w a tn y c h p rz e m y s ło w c ó w i k u p c ó w (szczeg ó ln ie B e lg ia ), k tó r y c h z a p o ­ tr z e b o w a n ie n a u s łu g i a d w o k a c k ie zaw sz e b y ło i je s t b a rd z o d u że. I n a c z e j w y g lą d a s y t u a c ja w n a s z y m k r a ju .

I s tn ie j e z a te m o b ie k ty w n ie u z a s a d n io n a p o tr z e b a z w ró c e n ia p rz e z n a s z ą a d w o ­ k a t u r ę w ię k s z e j u w a g i n a g o s p o d a rk ę u s p o łe c z n io n ą , k tó r e j z a p o tr z e b o w a n ie n a f a c h o w ą o b s łu g ę p r a w n ą je s t w c ią ż je szcze d u ż e i n ie w p e łn i z a s p o k o jo n e ”.

* O z a ło ż e n ia c h r e f o r m y o ra z o p o d z ia le a d w o k a tu r y n a 3 g r u p y p is z e ta k ż e w n r z e 302 „ T ry b u n y M a z o w ie c k ie j” w ic e m in is te r S p ra w ie d liw o ś c i K a z im ie rz Z a w a d z k i . Z w r a c a on u w a g ę ró w n ie ż n a g r u p ę tr z e c ią a d w o k a tó w , k tó r z y p ra c o w a ć b ę d ą w sp o łe c z n y c h b iu r a c h p o m o cy p r a w n e j: „ T rz e c ia g r u p a a d w o k a tó w p ra c o w a ć b ę d z ie w sp o łe c z n y c h b iu r a c h p o m o cy p r a w n e j. S p o łe c z n e p o ra d n ic tw o p r a w n e m a za s o b ą d łu g o le tn ie tr a d y c je . Z n a c z n e o s ią g n ię c ia n a ty m o d c in k u m a ją z w ią z k i z a w o d o w e , L ig a K o b ie t, P o ls k i K o m ite t P o m o c y S p o łe c z n e j i in n e o rg a n iz a c je sp o łeczn e.

T a fo r m a p o m o c y p r a w n e j n a rz e c z s p o łe c z e ń s tw a r o z w ija się s ta le , ch o d zi j e ­ d n a k o to , a b y s p o łe c z n e b iu r a p o m o cy p r a w n e j m o g ły z a tr u d n ia ć a d w o k a tó w i a b y a d w o k a c i ci m o g li n ie ty lk o u d z ie lić p o ra d y , le c z ta k ż e p o d ją ć s ię p r o w a d z e ­ n ia s p r a w y . A d w o k a c i c i b ę d ą o tr z y m y w a li s ta łe w y n a g r o d z e n ie od sp o łe c z n e g o b i u r a p o m o c y p r a w n e j, a b iu r a ta k ie b ę d ą m o g ły b y ć tw o rz o n e p rz y r a d a c h n a r o ­ d o w y c h , z w ią z k a c h z a w o d o w y c h i in n y c h o rg a n iz a c ja c h sp o łe c z n y c h .” * W p o p rz e d n im p rz e g lą d z ie c y to w a łe m s p o ro g ło só w p r a s y u z a s a d n ia ją c y c h p o ­ t r z e b ę r e f o r m y a d w o k a tu r y . N ie b ę d ę się w ię c p o w ta r z a ł. Z je d n y m ty lk o w y j ą t ­ k ie m : J e s t n im „ c y ta ta z a r t y k u ł u „ D z ie n n ik a L u d o w e g o ” (n r 298) p t. „ K o rz y s tn a r e f o r m a ” p ió r a I r e n y R a d l i ń s k i e j . M ięd zy in n y m i d la te g o , że a u to r k a , z g o d ­ n ie z p ro f ile m s w o je j g a z e ty , r e p r e z e n tu j e o p in ię ś ro d o w is k w ie js k ic h . R ó w n ie ż i te ś ro d o w is k a j a k to w y n ik a z a r t y k u łu , o d c z u w a ły p o tr z e b ę z m ia n . D laczeg o ?

„Z lic z n y c h lis tó w n a p ły w a ją c y c h d o r e d a k c ji — p isz e R a d liń s k a — z b e z p o ­ ś r e d n ic h w iz y t c z y te ln ik ó w n ie t r u d n o b y ło w y w n io s k o w a ć , że k o n ie c z n o ś ć z m ia n o d c z u w a ją i o n i, c i b e z p o ś re d n io z a in te r e s o w a n i — k lie n c i. W ie lu z n ic h m ó w iło l u b p is a ło o ro z g o ry c z e n iu . W a d w o k a c ie n ie z n a le ź li o n i b o w ie m s p r z y m ie r z e ń c a , p o m o c n ik a , d o ra d c y . Z a w ie d li się. S p o śró d z a in te r e s o w a n y c h te j g r u p y w y k lu c z a m o c z y w iśc ie p ie n ia c z y . Ci z aw sze b ę d ą m ie li a d w o k a to w i za złe. A le p rz e c ie ż w ś ró d n ie z lic z o n e j rz e s z y in te r e s a n tó w p r z e w ija ją c y c h s ię p rz e z z e sp o ły a d w o k a c k ie i n i e ­

N r 2 (74). P r z e g l ą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h

lic z n e ju ż a d w o k a c k ie k a n c e la r ie p ie n ia c z e są w m n ie js z o śc i. P r z e w a ż a ją lu d z ie s łu s z n ie d o c h o d z ą c y sw e g o p r a w a , p o n a d to lu d z ie n ie m a ją c y n a jm n ie js z e g o r o z e ­ z n a n ia w c a łe j s k o m p lik o w a n e j p r o c e d u r z e p r a w n e j. Z a g a d n ie n ia p r a w n e c ią g le b o w ie m n ie d o c ie r a ją je s z c z e d ro g ą p o p u la r y z a c ji do t a k z w a n e g o o g ó łu . L u d z ie id ą w ię c do a d w o k a ta z c a ł y m z a u f a n i e m . Id ą m ię d z y in n y m i d la te g o , że sa m i n ie u m ie ją s w o ic h s p r a w z a ła tw ić . T o w s z y s tk o p o d n o si z a w ó d a d w o k a ta do j a k i e jś w y ż sz e j r a n g i. N ie w y s ta r c z a ju ż ty lk o sło w o : z a w ó d . N ie w y s ta r c z a te ż o k reślen ie .: z a w ó d w y k o n y w a n y s u m ie n n ie . P o ję c ia z w ią z a n e z a d w o k a tu r ą z a c z y ­ n a j ą g w a łto w n ie p rz e w a rto ś c io w y w a ć się. S p o łe c z n a f u n k c j a te g o z a w o d u , s p o łe c z ­ ne p o d e jś c ie do k li e n ta i jeg o s p r a w s t a j ą się d ziś p o p r o s tu k o n ie c z n o ś c ią . T a k ie j p o s ta w y w y m a g a d z is ie js z e ży cie , w y m a g a ją k s z t a łt u ją c e się w s p ó łc z e s n e w a r u n k i sp o łe c z n e .

W m ilio n ie s p o r n y c h s p r a w , z w ła sz c z a n a w s i i w m a ły c h m ia s te c z k a c h , a d w o ­ k a t je s t p ie r w s z y m d o ra d c ą . C zęsto — je d y n y m . To z o b o w ią z u je . T o w y m a g a w y ­ so k ic h w a lo ró w e ty c z n y c h , a p rz e d e w s z y s tk im u m ie ję tn o ś c i r e z y g n o w a n ia z k o ­ rz y ś c i o s o b is ty c h n a rz e c z s łu s z n e j s p r a w y . A d w o k a t m a w ię c d o s p e łn ia n i a ja k ą ś o g ro m n ie w a ż n ą w n a s z y m ży ciu f u n k c j ę sp o łe c z n ą , f u n k c ję , k tó r a u g r u n t o w u j e o p ró c z ła d u i p o rz ą d k u r ó w n ie ż sp o łe c z n e p rz e ś w ia d c z e n ie o s p r a w ie d liw o ś c i” .

*

T a k w ię c p r a c e z w ią z a n e z u s ta w ą z n a la z ły s w e o d b ic ie w p r a s ie . O b y n ie sk o ń c z y ło się n a ty m , o b y s p r a w y a d w o k a tu r y s ta ły się c z ę sty m te m a te m r o z w a ­ ż a ń p u b lic y s ty c z n y c h . Bo u s ta w a to d o p ie r o p ie r w s z y k r o k n a d ro d z e d o p r z e b u d o ­ w y p a le s tr y . L E K T O R r n r F f i L Ą n W Y D A W N I C T W R l t A W M I C T Y C H M. Ś w i ę c i c k i : P r a w o w y n a g r o d z e n i a za pra cę. P W N . W a r s z a w a 1963 r., s. 264 J e d n ą z z a sa d n a sz e g o u s t r o ju — p is z e a u to r — je s t o d p ła tn o ś ć p r a c y p o d p o r z ą d ­ k o w a n e j. Z a s a d a ta o b o w ią z u je w sp o s ó b b e z w z g lę d n y . P r a c a b e z p ła tn a j e s t n ie ­ d o p u s z c z a ln a . B r a k p o s ta n o w ie ń u m o w n y c h w s p r a w ie w y n a g ro d z e n ia n ie p o z b a ­ w ia ś w ia d c z ą c e g o p r a c ę p r a w a do w y n a g ro d z e n ia za n ią . S k o ro z a s a d a o d p ła tn o ś c i m a w s to s u n k u do p r a c y z a s to s o w a n ie b e z w z g lę d n e , n ie d o p u s z c z a ją c e w y j ą t k u , to p ły n ie s tą d w n io s e k , że g d z ie k o lw ie k z o sta ło p o d ję te św ia d c z e n ie p r a c y p o d ­ p o r z ą d k o w a n e j, ta m — ja k o je j r ó w n o w a ż n ik — m u s i ró w n ie ż w y s tą p ić ś w ia d ­ cz e n ie w y n a g ro d z e n ia za p ra c ę . M o ż n a w ię c p o w ie d z ie ć , że g d z ie s tw ie r d z a się p r a c ę p o d p o rz ą d k o w a n ą , ta m is tn ie je ró w n ie ż s to s u n e k p ra c y , w s k ła d k tó r e g o w c h o d z i o b o w ią z e k w y n a g ro d z e n ia za p ra c ę . Z te g o p o w o d u o b o w ią z e k w y n a g r o ­ d z e n ia za p r a c ę b y ł i je s t u z n a w a n y z a is to tn y s k ła d n ik u m o w y o p ra c ę .

I n s ty t u c j e p r a w n e w y n a g r o d z e n ia za p ra c ę ro z w ija ją się i z m ie n ia ją b a r d z ie j n iz ja k ie k o lw ie k in n e w z w ią z k u z p r a k t y k ą o ra z p od n a p o re m d o ś w ia d c z e ń i d o r a ź ­