Henryk Bogacki
"Gehorsam und Aufbruch : zur
Situation der katholischen Kirche
und Theologie", Gerrir Cornelis
Berkouwer, München 1969 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 40/3, 180-181
1 8 0 R E C E N Z JE
skomplikowana, wyposażona w cechy niełatwe do pogodzenia. Rozbieżne osądy L u t r a najczęściej wywodzą się z jednostronnego uwzględniania poszczegól nych aspektów jego osoby i działalności.
A. B r a n d e n b u r g — znany teolog i redaktor k w artaln ik a „Catholica”, zebrał niektóre własne publikacje na tem at L u t r a i jego teologii oraz do dał dwa nowe studia: Lutherforschung und postkonziliare Theologie (s. 91—152) oraz Luther, die alte und eine „neue” Reformation? (s. 153—158). Pierwsze z nich stanowi próbę bilansu najnowszych badań nad L u t r e m , szczególnie ożywionych z okazji obchodzonego w 1967 roku 450-lecia Refor m acji. A utor przedstaw ia kierunki i osiągnięcia ewangelickich i katolickich badaczy.
W Kościele posoborowym widzi realizację niektórych postulatów L u t r a , np. dążności do oparcia całej nauki w iary na fundam encie Pism a św., potrzeby stałego oczyszczania i odnaw iania Kościoła przez Ewangelię, dowartościowanie liturgii słowa oraz wspólnego kapłaństw a. L u t e r doczekał się więc uznania przez teologię katolicką swych słusznych wymagań. Nadal jednak nie otrzy mało jeszcze zadow alającej odpowiedzi pytanie, jak daleko sięgają rzeczy w iste różnice między poglądami L u t r a a nauką katolicką, choć znane są b raki i jednostronności jego poglądów. Badania w ykazują, że L u t e r był bardziej ,k a to lic k i” niż przypuszczają i uznają to teologowie katoliccy i ewangeliccy.
K s. H enryk Bogacki SJ, Warszawa GERRIT CORNELIS BERKOUWER, Gehorsam und Aufbruch. Zur Situation der katholischen Kirche und Theologie, München 1969, Chr. K aiser Verlag, s. 191.
Dialog ekumeniczny wzmaga w zajem ne zainteresow anie teologią poszcze gólnych wyznań chrześcijańskich. Obserwujem y intensyw ne badania teologii protestanckiej przez katolików, którym niestety nie odpowiada stopień uwagi poświęconej przez protestantów teologii katolickiej. Tym większe uznanie na leży się stosunkowo nielicznym studiom protestanckim dotyczącym ak tu al nych problemów teologii i Kościoła katolickiego. G. C. B e r k o u w e r nie jest debiutantem na tym polu. Pierwsza jego książka dotyczyła II Soboru W atykańskiego i wpływ u nań nowej teologii katolickiej1. Jednakże książka ta powstała przed zakończeniem soboru, a więc brakow ało jej spojrzenia na ca łość jego wyników. Obecnie autor podejm uje ten sam tem at już z perspek tyw y kilkuletniego realizow ania soboru (oryginał holenderski ukazał się w r. 1968), choć uwagę swą koncentruje tylko na niektórych punktach, jakie jego zdaniem są znam ienne dla charakterystyki soboru.
Sobór m iał dać zaledwie tymczasowe odpowiedzi na pytania staw iane przez współczesną teologię katolicką. Kompromisowe rozw iązania nie zadowoliły w pełni żadnego z kierunków teologicznych, jakie w yrażały się i konfronto w ały podczas soboru. W okresie posoborowym konflikty toczą się wokół in terpretacji i realizacji uchw ał Vaticanum II. Jednak sobór stał się punktem wyjścia dla poszukiwania nowych rozwiązań dla problemów teologicznych i dla drażliwych zagadnień praktycznych życia kościelnego.
B e r k o u w e r , dobrze zorientowany w teologii katolickiej, podaje ocenę wyników soboru i sposobu wykonywania jego uchwał. Pozycja postronnego
1 G. C. B e r k o u w e r , Das Konzil und die neue katholische Theologie, M ünchen 1968. Oryginał holenderski został opublikowany w r. 1964, a więc jeszcze podczas obrad soboru. Por. recenzję w Collectanea Theologica 39(1969) z. 3, 179—180.
R E C E N Z JE 181
obserw atora umożliwia mu sądy surowsze niż teologom katolickim. Je st b ar dziej uczulony na niekonsekwencje w uchwałach soboru i w urzeczywistnieniu jego postulatów. Sądzi, że centralne zagadnienia soboru będą długo stanowić przedmiot dyskusji w Kościele katolickim i pole ścierania się przeciwnych kóncepcji teoretycznych i praktycznych.
Kolejne rozdziały książki dowodzą, jak trudno w praktyce pogodzić w Koś ciele konieczność ciągłości i niezmienności z wymogami aggiornamento. Ty tuły rozdziałów sygnalizują tem atykę: Erneuerung und E xklu sivitä t (s. 11—42), Die K ontinuität (s. 43—81), ö kum enische Perspektiven? (s. 82—109), Das W ort Gottes (s. 110—136), Die A utorität der Kirche (s. 137—182). Tempo życia we współczesnym Kościele przynosi nowe w ydarzenia szybko dezaktualizujące publikacje książkowe. Fakty, jakie zaszły po zakończeniu książki w r. 1968, potw ierdzają jednak trafność analiz i ocen B e r k o u w e r a , Dlatego książka posiada duże znaczenie dla zrozumienia procesów zachodzących w Kościele i dla poznania oceny tych procesów przez braci odłączonych.
Ks. H enryk Bogacki SJ, W arszawa
Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego, t. I, Opole 1908, W ydawnictwo św. Krzyża, s. 484.
Obok ukazujących się od kilku lat Studiów W arm ińskich i zapoczątkowa nych przed rokiem Śląskich Studiów historyczno-teologicznych, publikujących prace księży diecezji katow ickiej z radością należy powitać periodyk naukowy ośrodka kościelnego w Opolu. Ta część ziem piastowskich, k tó ra była kolo nizowana przez Niemców od X III w., a od w. XIV m usiała znosić panowanie najpierw czeskie i od połowy X V III w. aż do r. 1945 — pruskie, zajm uje w dziejach narodu i Kościoła szczególne stanowisko. Ludność polska religii katolickiej mieszkała tu zawsze w zwartej masie. Jeszcze w r. 1929 staty sty ka niemiecka notować m usiała na tym terenie język polski w 25 dekanatach i w 246 parafiach. Podano przy tym „język polski i niem iecki” czyli polski wśród większości m ieszkańców-katolików w 132 parafiach, „język niemiecki i polski” czyli polski u m niej niż połowy w iernych w 110 parafiach oraz w 4 parafiach — wyłącznie język polski1. Z tego względu Opolszczyzna zasłu guje, aby tam tejsza wyższa uczelnia teologiczna, która je st spełnieniem po stulatów społeczeństwa polskiego wysuwanych już w r. 1930, prow adziła ba dania nie tylko z zakresu w ykładanych dyscyplin, ale też n ad przeszłością polską i kościelną tego regionu i publikow ała ich w yniki w odrębnym pe riodyku.
Pierwszy tom obejm uje prace 17 autorów. 13 z nich prowadzi w ykłady w sem inarium duchownym diecezji opolskiej. Dochodzi 1 ksiądz diecezjalny,
1 zakonnik i 2 siostry zakonne z tego terenu.
Po wstępie Od Redakcji zaw ierającym 2 fotokopie ulotek wyborczych z 1930 roku domagających się utw orzenia diecezji z biskupem—Polakiem oraz pol skiej akademii duchownej w Opolu, otw iera I tom dzieło B artłom ieja S t e i n a z początku XVI w. Silesiane terre succincta descriptio. Wstęp, tłumaczenie i kom entarz opracował ks. Franciszek I l k ó w - G o ł ą b (s. 11—60). W stęp jest wnikliwy i krytyczny. Tłumaczenie poprawne. A utor w prow adził do tekstu polskiego tytuły i podtytuły i podzielił zbyt długie zdania łacińskie. Tekst dzieła wzięty jest z edycji H. M a r k g r a f a z 1901 r. opartej na kopii z bi
1 Real—Handbuch des Bistum s Breslau, II. Teil: Historisch—statistische Übersicht, Breslau 1929, 492.
