Pomoc społeczna

Pomoc społeczna

dr Eliza Mazurczak-Jasińska

Pomoc społeczna – podstawa prawna ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy

społecznej

(Tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1508 z późn.zm.)

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu

umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie

pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

(art. 2 ust. 1 UPS)

Prawnomiędzynarodowe źródła prawa do pomocy/ opieki społecznej:

 Europejska Karta Społeczna Rady Europy z 1961 r., art. 13 prawo do pomocy społecznej;

 Wspólnotowa Karta Socjalna Praw Podstawowych Pracowników z 1989 r.;

 Karta Praw Podstawowych UE;

 Rozporządzenie Parlamentu EU i Rady Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia

społecznego.



Inne akty: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,

Międzynarodowy Pakt Praw

Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych

z 1966 r., Konwencja o Prawach Dziecka

ONZ z 1989 r., umowy bilateralne (np. z

Bułgarią, Węgrami, Finlandią, Niemcami).

Zadania pomocy społecznej (art. 15 UPS) 1)  przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych

ustawą świadczeń;

2)  pracy socjalnej;

3)  prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej;

4)  analizie i ocenie zjawisk rodzących

zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej;

5)  realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;

6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych

potrzeb.

Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na

jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w

zakresie ustalonym ustawą.

Zasady pomocy społecznej

1. Zasada subsydiarności (pomocniczości):

a)

zasada subsydiarności jako zasada organizacji pomocy społecznej;

b)

zasada subsydiarności jako zasada

przyznawania pomocy.

Zasady pomocy społecznej (c.d.)

2. Zasada współdziałania (art. 4, art. 11 ust.

2 UPS);

Kontrakt socjalny jako szczególna forma

współdziałania w poprawie sytuacji bytowej

(art. 108 UPS)

Zasady pomocy społecznej (c.d.)

3. Zasada poszanowania godności człowieka 4. Zasada indywidualizacji

5. Zasada uznaniowości

6. Zasada adekwatności potrzeb do celów i

możliwości pomocy społecznej

Ogólne przesłanki przyznania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej:

 spełnienie kryterium dochodowego (z wyjątkami określonymi w art. 8 ust. 1 UPS)

 przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej

jednego z powodów wymienionych w art. 7 pkt 2- 15 UPS lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej, np. sieroctwo,

bezdomność, bezrobocie, zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa, klęska żywiołowa lub ekologiczna.

Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy

społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, 41, 53a, 78 i 91, przysługuje:

1)   osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 701 zł zwanej kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej,

2)   osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 528 zł zwanej kryterium

dochodowym na osobę w rodzinie,

3)   rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w

rodzinie, zwanej kryterium dochodowym rodziny.

Dochód

 suma miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku;

 lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony;

 bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;

 pomniejszona o: miesięczne obciążenie podatkiem

dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia społeczne oraz kwotę

alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

(art. 8 ust. 3 UPS)

Pojęcie rodziny w ustawie o pomocy społecznej:

osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie

zamieszkujące i gospodarujące (art. 6 pkt 14 UPS)

Przez osobę samotnie gospodarującą rozumiemy osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo

domowe.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu m.in.:

 ubóstwa;

 sieroctwa;

 bezdomności;

 bezrobocia

 niepełnosprawności;

 długotrwałej lub ciężkiej choroby;

 przemocy w rodzinie.

(art. 7 UPS)

Świadczenia z pomocy społecznej :

 posiadające status publicznego prawa podmiotowego, np.

zasiłek stały;

 posiadające status publicznego prawa podmiotowego, ale organ działa w ramach uznania administracyjnego, np.

zasiłek okresowy

 nieposiadające statusu publicznego prawa podmiotowego, ale będące zadaniem obowiązkowym gminy, przyznawane w ramach uznania administracyjnego, np. zasiłki celowe;

 przyznawane w ramach uznania administracyjnego, np.

zasiłki celowe specjalne.

Zasiłek stały (art. 37 UPS)

Warunki przyznania prawa :

 pełnoletniość;

 całkowita niezdolność do pracy z powodu wieku (osiągnięcie wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy z o emeryturach i rentach);

 całkowita niezdolność do pracy z powodu niepełnosprawności;

 dochód niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub osoby w rodzinie;

 brak przesłanek negatywnych (art. 11, art. 12 UPS zob. też. art. 2 i art. 3 UPS)

Zasiłek stały c.d.

Zasiłek stały nie przysługuje w przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i:

 renty socjalnej,

 świadczenia pielęgnacyjnego,

 specjalnego zasiłku opiekuńczego,

 dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu

ustawowego okresu jego pobierania

 zasiłku dla opiekuna.

Zasiłek stały c.d.

Wysokość :

 różnica pomiędzy kryterium dochodowym a dochodem osoby lub rodziny,

 dolna granica: 30 zł miesięcznie,

 górna granica: 645 zł miesięcznie (w przypadku osoby samotnie gospodarującej).

(art. 37 ust. 2, 3 UPS)

Zasiłek okresowy (art. 38 UPS)

Warunki przyznania prawa:

 w szczególności: długotrwała choroba,

niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość

utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego;

 kryterium dochodowe;

 brak przesłanek negatywnych.

Zasiłek okresowy c.d.

Wysokość:

 w granicach różnicy między kryterium

dochodowym a dochodem osoby lub na osobę w rodzinie, nie mniej niż 50 % tej różnicy;

 górna granica: 418 zł miesięcznie;

 dolna granica: 20 zł miesięcznie.

Zasiłek celowy („typowy”) – art. 39 UPS Warunki przyznania prawa:

cel: zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej;

 występowanie potrzeby, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży,

niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu;

 może być przyznany w formie biletu kredytowanego.

 kryterium dochodowe;

 decyduje uznanie organu.

Zasiłek celowy („typowy”) c.d.

Wysokość :

określana w granicach uznania organu; granice:

potrzeby wnioskodawcy oraz cele i możliwości pomocy społecznej.

Zasiłek celowy („nietypowy”) – art. 40 UPS

Warunki przyznania prawa:

 poniesienie straty w wyniku zdarzenia losowego;

 poniesienie straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej;

 kryterium dochodowe lub bez względu na dochód.

Może nie podlegać zwrotowi.

Specjalny zasiłek celowy (art. 41 ust. 1 UPS) Warunki przyznania prawa:

 cel: zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej,

 występowanie potrzeby,

 stwierdzenie szczególnie uzasadnionego przypadku,

 dochody przekraczające kryterium dochodowe.

Wysokość specjalnego zasiłku celowego: kwota nieprzekraczająca kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny.

Świadczenia niepieniężne

Usługi opiekuńcze

Specjalistyczne usługi opiekuńcze

są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub

niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.

Warunki przyznania prawa do obligatoryjnych usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług

opiekuńczych:

 osoba samotna (osoba samotnie gospodarująca, niepozostająca w związku małżeńskim i

nieposiadająca wstępnych ani zstępnych),

 z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagana jest pomoc innych osób,

 brak takiej pomocy.

Warunki przyznania prawa do fakultatywnych usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług

opiekuńczych:

 z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagana jest pomoc innych osób,

 brak takiej pomocy,

 niezamieszkiwanie z małżonkiem, wstępnymi i zstępnymi.

Usługi opiekuńcze obejmują:

 pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych,

 opiekę higieniczną,

 zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz,

 w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

Rada gminy określa, w drodze uchwały:

 szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi

opiekuńcze,

 szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat,

 tryb ich pobierania.

Dom pomocy społecznej (DPS)

Warunki umieszczenia w domu pomocy społecznej:

 wymaganie całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności,

 brak możliwości samodzielnego funkcjonowania w codziennym życiu,

 usługi opiekuńcze są niewystarczające.

Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na domy dla:

1)  osób w podeszłym wieku;

2)  osób przewlekle somatycznie chorych;

3)  osób przewlekle psychicznie chorych;

4)  dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;

5)  dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;

6)  osób niepełnosprawnych fizycznie, 7) osób uzależnionych od alkoholu.

Zasady odpłatności za pobyt w DPS:

 mieszkaniec domu wnosi opłatę w wysokości nieprzekraczającej 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70

% tego dochodu;

 małżonek, zstępni przed wstępnymi wnoszą opłatę zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 ustawy;

 gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez te inne osoby.