Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze to rodzaj środków przymusu stosowanych wobec oskarżonego (podejrzanego), których zasadniczym celem jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. „Zabezpieczają” proces karny przed zdarzeniami, do których jeszcze nie doszło np. przed bezprawnym utrudnianiem postępowania przez oskarżonego.

Wyjątkowo środki zapobiegawcze stosowane są w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego (podejrzanego) nowego, ciężkiego przestępstwa.

Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze stosuje się wyłącznie względem podejrzanego lub oskarżonego (nie stosujemy ich wobec osoby podejrzanej!).

Warunkiem formalnym zastosowania środków zapobiegawczych jest uprzednie wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Środki zapobiegawcze

izolacyjne nieizolacyjne

- tymczasowe aresztowanie

-

-

-

-

-

-

Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary (art. 249 § 4 k.p.k.), w postępowaniu przygotowawczym i jurysdykcyjnym przed sądami pierwszej i drugiej instancji, a także po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Funkcje środków zapobiegawczych

funkcja zabezpieczająca - środki zapobiegawcze zabezpieczają, chronią postępowanie karne

funkcja prewencyjna - środki zapobiegawcze uniemożliwiają sprawcy bezprawny wpływ na prawidłowy tok postępowania

funkcja ochronna - chronią porządek prawny i społeczeństwo przed popełnieniem przestępstwa

Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze

Postanowienie

Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 lipca 2008 r.

II AKz 480/08

Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze muszą być oparte na konkretnej ustawowej podstawie prawnej (legalne), muszą być także konieczne, tj. niezbędne, przydatne i zastosowane dla realizacji prawnie dopuszczalnego celu (celowe).

Przesłanki stosowania środków

zapobiegawczych

Wyróżniamy dwie grupy przesłanek stosowania środków zapobiegawczych:

przesłanka ogólna (art. 249 § 1 k.p.k.)

przesłanka szczególna, która ma wielopostaciowy kształt (art. 258 k.p.k.)

Przesłanka ogólna stosowania środków

zapobiegawczych

Art. 249 § 1 k.p.k.

Przesłanka ogólna stosowania środków

zapobiegawczych

Pozytywną ogólną przesłanką stosowania środków zapobiegawczych jest duże prawdopodobieństwo, że oskarżony (podejrzany) popełnił zarzucane mu przestępstwo.

Przesłanka ogólna stosowania środków

zapobiegawczych

Przesłanka ogólna stosowania środków

zapobiegawczych

Przepis art. 249 § 1 k.p.k. stanowi, że środki zapobiegawcze można stosować:

w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania

art. 249 § 1 k.p.k.

Zabezpieczenie prawidłowego toku

postępowania

Zapobiegnięcie nowemu, ciężkiemu

przestępstwu

Przesłanka szczególna stosowania

środków zapobiegawczych

art. 258 k.p.k.!

uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu

Przesłanka szczególna stosowania

środków zapobiegawczych

jeśli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo jeśli sąd I instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności wyższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą

art. 258 § 1 pkt 1 k.p.k.

Artykuł 258 § 1 pkt 1 k.p.k. jedynie przykładowo wskazuje sytuacje, w których uprawnione jest przyjęcie, że zachodzi obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego.

art. 258 § 1 pkt 2 k.p.k.

art. 258 § 1 pkt 2 k.p.k.

art. 258 § 2 k.p.k.

art. 258 § 2 k.p.k.

art. 258 § 2 k.p.k.

art. 258 § 2 k.p.k.

art. 258 § 3 k.p.k.

Przesłanki stosowania środków

zapobiegawczych

Wymogi formalne stosowania środków

zapobiegawczych

Legitymacja organu procesowego

Środki zapobiegawcze stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator.

UWAGA! Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu (art. 250 § 1 k.p.k.). W postępowaniu przygotowawczym prokurator składa wniosek do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki do innego sądu rejonowego.

Wymogi formalne stosowania środków

zapobiegawczych

Wymogi formalne stosowania środków

zapobiegawczych

Uprzednie wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania

Wymogi formalne stosowania środków

zapobiegawczych

Uprzednie wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów

Zastosowanie środków zapobiegawczych uwarunkowane jest uprzednim wszczęciem postępowania in personam.

Nie można stosować środków zapobiegawczych wyłącznie po ustnym przedstawieniu zarzutów.

Wymogi formalne stosowania środków

zapobiegawczych

Przesłuchanie oskarżonego przed podjęciem decyzji o zastosowaniu środka zapobiegawczego

Art. 249 § 3 k.p.k. – przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. Jeżeli sąd przesłuchuje oskarżonego, o terminie przesłuchania zawiadamia się prokuratora.

Wymogi formalne stosowania środków

zapobiegawczych

Decyzja o zastosowaniu środka zapobiegawczego ma formę postanowienia

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Nadzór nad prawidłowością zatrzymania i wykonania środków zapobiegawczych sprawuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator (art. 256 k.p.k.)

Trzy rodzaje kontroli stosowania środków zapobiegawczych: 1. z urzędu (art. 253 § 1 k.p.k.)

2. w trybie zażalenia (art. 252 k.p.k.)

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Kontrola stosowania środka zapobiegawczego z urzędu

środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeśli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę (art. 253 § 1 k.p.k.)

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 r.

II KK 152/06

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Kontrola stosowania środka zapobiegawczego w trybie zażalenia Art. 252 k.p.k.

§ 1. Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 2. Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Zgodnie z art. 252 § 1 k.p.k., na postanowienie sądu w przedmiocie środka zapobiegawczego (w tym i tymczasowego aresztowania) przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego (sądu wyższej instancji).

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

art. 426 § 2 k.p.k.!!!

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

art. 426 § 2 zd. 1 k.p.k.

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Użyte w art. 426 § 2 k.p.k. określenie "o zastosowaniu środka zapobiegawczego" dotyczy zarówno zastosowania w toku postępowania odwoławczego takiego środka po raz pierwszy, każdego kolejnego zastosowania środka zapobiegawczego, jak i zastosowania takiego środka na dalszy okres, jeśli z uwagi na charakter środka należy określić czas jego trwania.

wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania

kto sporządza wniosek? jaki sąd rozpoznaje wniosek? w jakim składzie?

postanowienie o odmowie zastosowania tymczasowego aresztowania zażalenie

postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania

jaki sąd rozpoznaje zażalenie? w jakim składzie?

zażalenie

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Wniosek o zmianę lub uchylenie środka zapobiegawczego

Art. 254 k.p.k.

§ 1. Oskarżony może składać w każdym czasie wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego; w przedmiocie wniosku rozstrzyga, najpóźniej w ciągu 3 dni, prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu - sąd, przed którym sprawa się toczy. § 2. Na postanowienie w przedmiocie wniosku o uchylenie lub zmianę tymczasowego aresztowania oskarżonemu przysługuje zażalenie tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania.

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

W postępowaniu przygotowawczym wniosek o uchylenie środka zapobiegawczego – izolacyjnego i nieizolacyjnego – jest zawsze rozpatrywany przez prokuratora, natomiast po wniesieniu aktu oskarżenia – przez sąd, przed którym sprawa się toczy. Sąd lub prokurator wydają postanowienie w przedmiocie wniosku o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Na postanowienie to, co to zasady, przysługuje zażalenie.

Kontrola stosowania środków

zapobiegawczych

Tymczasowe aresztowanie

izolacyjny środek zapobiegawczy!

Tymczasowe aresztowanie

dyrektywa minimalizacji tymczasowego aresztowania - art. 257 § 1 k.p.k.

dyrektywa adaptacji tymczasowego aresztowania do sytuacji procesowej oskarżonego - art. 253 § 1 k.p.k.

Tymczasowe aresztowanie

Dyrektywa minimalizacji tymczasowego aresztowania - art. 257 § 1 k.p.k.

Tymczasowe aresztowanie

Dyrektywa minimalizacji tymczasowego aresztowania wraz z dyrektywą adaptacji

Tymczasowe aresztowanie

Dyrektywa adaptacji tymczasowego aresztowania do procesowej sytuacji oskarżonego - art. 253 § 1 k.p.k.

Tymczasowe aresztowanie

Dyrektywa adekwatności stosowania tymczasowego aresztowania - art. 258 § 4 k.p.k.

Tymczasowe aresztowanie

Organy procesowe, podejmując decyzje w przedmiocie środków zapobiegawczych, powinny więc ważyć rodzaj i charakter obaw z art. 258 § 1 - 3 k.p.k. i odnosić je do

Tymczasowe aresztowanie

art. 259 k.p.k. - ograniczenia stosowania tymczasowego aresztowania

Tymczasowe aresztowanie

Pierwsza grupa ograniczeń (art. 259 § 1 k.p.k.) opiera się na zasadzie humanitaryzmu, co oznacza, że jeśli nie stoją temu na przeszkodzie szczególne względy, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, gdy:

1. spowodowałoby to dla życia lub zdrowia oskarżonego poważne niebezpieczeństwo;

Tymczasowe aresztowanie

Druga grupa ograniczeń (art. 259 § 2 i 3 k.p.k.) podyktowana jest zagrożeniem czynu łagodną karą lub przewidywaniem łagodnego wymiaru kary. Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy:

1. na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą, albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia. Ograniczenie to nie ma zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości, jak również wówczas, gdy zachodzi wysokie prawdopodobieństwo orzeczenia środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu sprawcy w zakładzie zamkniętym.

Tymczasowe aresztowanie

UWAGA!!!

Stosowanie tymczasowego aresztowania należy do wyłącznej kompetencji sądu oraz może nastąpić tylko na mocy jego postanowienia!

W postępowaniu przygotowawczym, tymczasowe aresztowanie stosuje, na wniosek prokuratora, sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki również inny sąd rejonowy (art. 250 § 2 k.p.k.). Prokurator, przesyłając wraz z aktami sprawy wniosek, zarządza jednocześnie doprowadzenie podejrzanego do sądu. Wniosek prokuratora nie jest dla sądu wiążący.

Tymczasowe aresztowanie

Art. 156 § 5a k.p.k. stanowi, że w razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść dowodów wskazanych we wniosku.

Tymczasowe aresztowanie

Art. 156 § 5a k.p.k. wprowadza rozwiązanie, że w razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o zastosowanie albo o przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść dowodów wskazanych we wniosku, z wyłączeniem jednak dowodów z zeznań świadków, o których mowa w art. 250 § 2b k.p.k.

Tymczasowe aresztowanie

art. 249 a k.p.k.

§ 1. Podstawę orzeczenia o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania mogą stanowić ustalenia poczynione na podstawie:

1) dowodów jawnych dla oskarżonego i jego obrońcy;

2) dowodów z zeznań świadków, o których mowa w art. 250 § 2b.

Tymczasowe aresztowanie

Przepis art. 249a k.p.k. został dodany nowelą z 27 września 2013 r. Formułuje on

Tymczasowe aresztowanie

Tymczasowe aresztowanie

Tymczasowe aresztowanie

Tymczasowe aresztowanie

Postanowienie o zastosowaniu

tymczasowego aresztowania - art. 251 k.p.k.

W postanowieniu należy wskazać osobę, zarzucany jej czyn wraz z kwalifikacją prawną oraz podstawę prawną zastosowania środka zapobiegawczego.

W postanowieniu należy określić czas jego trwania, a ponadto oznaczyć termin, do którego aresztowanie ma trwać. Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego powinno zawierać:

a) przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa

b) wykazanie okoliczności wskazujących na istnienie zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa w razie niezastosowania środka zapobiegawczego

c) wykazanie podstawy zastosowania i potrzeby zastosowania danego środka

Czas trwania tymczasowego

aresztowania - art. 263 k.p.k.

Zgodnie z art. 263 § 1 k.p.k., w postępowaniu przygotowawczym sąd, stosując tymczasowe aresztowanie, oznacza jego termin na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

Czas trwania tymczasowego

aresztowania - art. 263 k.p.k.

Czas trwania tymczasowego

aresztowania - art. 263 k.p.k.

Czas trwania tymczasowego

aresztowania - art. 263 k.p.k.

Czas trwania tymczasowego

aresztowania - art. 263 k.p.k.

art. 263 § 6 k.p.k.: Z wnioskiem o przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania należy wystąpić, z jednoczesnym przesłaniem właściwemu sądowi akt sprawy, nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka.

Sąd rejonowy Sąd rejonowy właściwy do rozpoznania sprawy Sąd okręgowy właściwy do rozpoznania sprawy Sąd apelacyjny, w którego okręgu toczy się postępowanie Postępowanie przygotowawcze Maksymalnie 3 miesiące Do 12 miesięcy, wliczając 3 miesiące Do 12 miesięcy, wliczając 3 miesiące Na okres oznaczony ponad 12 miesięcy Postępowanie sądowe

Na czas oznaczony nie dłuższy niż 2 lata do

chwili wydania wyroku przez sąd I

instancji

Na czas oznaczony nie dłuższy niż 2 lata do

Czas trwania tymczasowego

aresztowania - art. 263 k.p.k.

Kazus

Popularny piosenkarz Andrzej A. cieszył się niezwykłym powodzeniem wśród fanek. Gdziekolwiek się ruszył, otaczał go tłum wielbicielek, które bardzo wnikliwie analizowały jego życie prywatne. W rezultacie do organów ścigania wpłynęło zawiadomienie o popełnieniu przez Andrzeja A. przestępstwa z art. 206 k.k.

Art. 206 k.k. Kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Po przeprowadzeniu czynności sprawdzających Policja wszczęła dochodzenie. Andrzej A. przyznał się do popełnienia zarzucanego mu przestępstwa, a nawet zwierzył się funkcjonariuszowi Policji w trakcie przesłuchania w charakterze podejrzanego, że wkrótce ma zamiar wstąpić w kolejny związek małżeński, gdyż ostatnio spotkał „kobietę swojego życia”, O treści tych zwierzeń podejrzanego zawiadomiony został prokurator nadzorujący postępowanie przygotowawcze. W tej sytuacji prokurator zwrócił się do sądu rejonowego o zastosowanie tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego Andrzeja A. na podstawie art. 258 § 3 k.p.k.

Sąd rejonowy zastosował tymczasowe aresztowanie wobec Andrzeja A. na okres 3 miesięcy, a następnie wobec przedłużającego się dochodzenia przedłużył areszt tymczasowy do czasu ukończenia postępowania przygotowawczego w tej sprawie.

! Oceń na podstawie obowiązujących przepisów przedstawiony stan faktyczny.

! Czy przedłużenie tymczasowego aresztowana przez sąd rejonowy było zgodne z przepisami k.p.k.?

Nieizolacyjne środki zapobiegawcze

poręczenie (majątkowe, społeczne, osoby godnej zaufania) dozór Policji

nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym

zawieszenie w wykonywaniu czynności służbowych lub wykonywaniu zawodu

nakaz powstrzymywania się od prowadzenia określonej działalności

Poręczenie majątkowe

Poręczenie majątkowe jest nieizolacyjnym środkiem zapobiegawczym. Jego istota najogólniej rzecz ujmując, sprowadza się do złożenia gwarancji majątkowej, mającej zapewnić określone zachowanie się oskarżonego. Chodzi o gwarancję tego, że oskarżony nie ucieknie, nie ukryje się, a także nie będzie w inny sposób utrudniał prowadzonego postępowania (art. 268 § 1 k.p.k.).

Poręczenie majątkowe

Przesłanki zastosowania poręczenia majątkowego: przesłanka ogólna (art. 249 § 1 k.p.k.)

Poręczenie majątkowe

Poręczenie majątkowe można łączyć z innymi nieizolacyjnymi środkami zapobiegawczymi, np. z dozorem Policji.

Poręczenie majątkowe

Poręczenie majątkowe

Poręczenie majątkowe stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator (art. 250 § 4 k.p.k.). Sąd może zastosować poręczenie majątkowe w postępowaniu przygotowawczym wówczas, gdy odmawia zastosowania tymczasowego aresztowania lub jego przedłużenia bądź gdy rozpoznaje zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania.

Poręczenie majątkowe

Osobę składającą poręczenie zawiadamia się o każdorazowym wezwaniu oskarżonego do stawiennictwa (art. 267 k.p.k.)

Poręczenie majątkowe

Wyróżnia się dwie formy przepadku przedmiotu bądź ściągnięcia sumy poręczenia (art. 268 § 1 k.p.k.):

1. obligatoryjny przepadek przedmiotu lub ściągnięcie sumy poręczenia następuje w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego

Poręczenie majątkowe

Poręczenie społeczne

Art. 271 k.p.k.

§ 1. Od pracodawcy, u którego oskarżony jest zatrudniony, od kierownictwa szkoły lub uczelni, których oskarżony jest uczniem lub studentem, od zespołu, w którym oskarżony pracuje lub uczy się, albo od organizacji społecznej, której oskarżony jest członkiem, można, na ich wniosek, przyjąć poręczenie, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania; jeżeli oskarżony jest żołnierzem, można przyjąć poręczenie od zespołu żołnierskiego, zgłoszone za pośrednictwem właściwego dowódcy.

§ 2. Do wniosku o przyjęcie poręczenia zespół lub organizacja społeczna dołącza wyciąg z protokołu zawierającego uchwałę o podjęciu się poręczenia.

Poręczenie osoby godnej zaufania

Poręczenie osoby godnej zaufania (art. 272 k.p.k.) polega na przyjęciu od osoby poręczającej zapewnienia, że oskarżony (podejrzany) stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania.

Dozór Policji

Dozór Policji to nieizolacyjny środek zapobiegawczy uregulowany w art. 275 k.p.k.

Dozór Policji

Dozór Policji

zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu

zgłaszaniu się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu zawiadamianiu organu o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu zakazie kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami

zakazie zbliżania się do określonych osób na wskazaną odległość zakazie przebywania w określonych miejscach

Dozór Policji

warunkowy dozór Policji - art. 275 § 3 k.p.k.

Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego

Artykuł 275a k.p.k. statuuje środek zapobiegawczy, którego istotą jest nakazanie oskarżonemu (podejrzanemu) o popełnienie przestępstwa z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej okresowego opuszczenia lokalu, zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego

Zawieszenie w czynnościach

Zawieszenie w czynnościach (art. 276 k.p.k.) jest kolejnym nieizolacyjnym środkiem zapobiegawczym, który występuje w kilku postaciach i może być stosowany jako:

1) zawieszenie oskarżonego (podejrzanego) w czynnościach służbowych lub wykonywaniu zawodu

Zawieszenie w czynnościach

Decyzja o zastosowaniu tego środka zapobiegawczego wydawana jest przez sąd lub prokuratora w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie.

Powstrzymanie się od prowadzenia

określonego rodzaju pojazdów

Zakaz opuszczania kraju

Art. 277 k.p.k.

§ 1. W razie uzasadnionej obawy ucieczki można zastosować w charakterze środka zapobiegawczego zakaz opuszczania przez oskarżonego kraju (zakaz prosty), który może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu (zakaz złożony).

Zakaz opuszczania kraju