Logika dla Prawników
Nazwy
Czym jest nazwa
• Nazwą jest każde wyrażenie, które w danym języku może pełnić w zdaniu funkcję podmiotu lub orzecznika
rzeczowniki (np. „kot”),
Rzeczownik + przydawka (np. „student, który nie zaliczył semestru”),
zaimki (np. „ten”, „on”),
liczebniki (np. „pierwszy”),
przymiotniki (np. „zielony”),
przymiotniki używane rzeczownikowo (np. „czerwień”),
imiesłowy („nieopierzony kurczak”).
Z czego składa się nazwa
• Budowa – znaki i dźwięki używane do wyrażenia nazwy np. 猫 [neko]
• Konotacja - to relacja między nazwą a jej znaczeniem. Tzn.
kiedy mówimy do Japończyka „neko”, a on myśli o kocie.
• Denotacja – to relacja między nazwą a desygnatem, czyli tą rzeczą, którą nazwa określa.
UWAGA!
• Różne nazwy mające różne znaczenia mogą mieć to samo odniesienie przedmiotowe!
• Mówiąc o tej samej rzeczy można używać
zupełnie odmiennych określeń, mając na myśli coś zupełnie innego.
Jaki słodki maluszek!
Co za rozpieszczony bachor…
Użycie nazwy (supozycja)
1. Supozycja prosta – wskazanie na konkretny przedmiot Pan da trzy…
2. Supozycja formalna – wskazuje na zbiór przedmiotów danego rodzaju.
Trzy to ocena pozytywna.
3. Supozycja materialna – nie odnosi się do przedmiotu lecz do siebie samej.
Wyraz „trzy” to liczebnik.
Treść nazwy
• Treścią nazwy nazywamy zespół cech,
przypisany wszystkim desygnatom danej nazwy.
Cechy konstytutywne:
Cechy jednoznacznie charakteryzujące
desygnaty nazwy. Cechy podstawowe.
Cechy uzupełniające/
konsekutywne:
Cechy dodatkowe, których wymienienie nie jest
konieczne, a co najwyżej przydatne.
Podział nazw
1.Ze względu na budowę
Nazwy proste (jednowyrazowe) Pies
Zieleń Tadeusz
Nazwy złożone (wielowyrazowe) Pan Tadeusz
Dzięcioł Zielony
Coś, co kot zostawił w kuwecie
2. Ze względu na treść (ostrość) nazwy
Jednoznaczne (jedna treść)
Owczarek podhalański Biurko
Wieloznaczne (wiele treści) Zamek
Pantofelek Grafik
Równoznaczne
(wiele nazw z tą samą treścią)
Samochód – Auto Pieniądze – Forsa
3. Ze względu na stosunek do desygnatu
Indywidualne
(wiążą się z desygnatem bezpośrednio, z nadania.
Zwykle nazwy własne) Janek Wiśniewski
Afryka Pimpuś Warszawa
Generalne
(wskazują na desygnat pośrednio, bo kojarzą się z jego cechami)
Rudy student z grupy 3 Kontynent z lwami Pies Doroty
Stolica Polski
4. Ze względu na określoność desygnatu
Konkretne
(odnoszą się do desygnatów możliwych do fizycznego sprecyzowania jako ciało fizyczne , przynajmniej w wyobraźni)
Prawnik Zebra Harpia
Jednorożec
Anglik z grupy drugiej
Abstrakcyjne
(odnoszą się do desygnatów, które są pewną konstrukcją myślową, nie do wyobrażenia jako konkretne ciało)
Miłość Głód Huragan Prawodawca Typowy Anglik
5. Ze względu na ostrość nazwy
Ostre
(o wyraźnie określonej treści.
Wiadomo, czy coś zalicza się do zakresu tej nazwy, czy nie)
Koń
Trójkąt równoramienny Szafa
Nieostre
(o niewyraźnych granicach treści, występuje sytuacja „cienia
semantycznego”, niepewności) Zielony
Pies rasowy Długie włosy
6. Ze względu na ilość desygnatów
Puste
(w rzeczywistości nie ma desygnatów)
Hobbit Jednorożec
Niepuste
Jednostkowe
(mają tylko jeden desygnat) Stolica Polski
Najmniejsze państwo świata
Ogólne
(mają więcej, niż jeden desygnat) Działka
Komin
7. Ze względu na strukturę desygnatu
Zbiorowe
(mają charakter agregatu rzeczy) Las
Biblioteka Kolekcja
Niezbiorowe
(desygnatami są pojedyncze rzeczy) Drzewo
Książka
Biblioteka Uniwersytecka ul. Szajnochy (jako budynek)
Nazwy równoznaczne i równoważne
• Nazwy równoznaczne – mają dokładnie tę samą treść i te same desygnaty
Samochód – Auto (pojazd mechaniczny z silnikiem, czterema kołami, napędzany paliwem)
• Nazwy równoważne – mają różną treść, ale te same desygnaty
Andrzej Duda – Prezydent Polski (indywidualna
osoba – osoba aktualnie pełniąca daną funkcję)
Stosunki między zakresami nazw
• Zakres nazwy - zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy.
KAWA
(klasa pozytywna)
NIE-KAWA (klasa negatywna) Klasa uniwersalna
Stosunek zamienności
Wszystkie desygnaty nazwy S są desygnatami nazwy P oraz wszystkie desygnaty nazwy P są desygnatami nazwy S. Oprócz desygnatów nazw S i P istnieją inne przedmioty.
S - Samochód
P - Auto
Stosunek nadrzędności i podrzędności
• Nadrzędność: Istnieją zarówno desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy P, jak i desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P. Wszystkie desygnat nazwy P są desygnatami nazwy S.
• Podrzędność - Wszystkie desygnaty nazwy P są desygnatami nazwy S. Istnieją
zarówno desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy P, jak i desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P.
• Istnieją również inne przedmioty
P – owczarek (podrzędne do S)
S – pies (nadrzędne do P)
Stosunek niezależności
• Istnieją zarówno desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy P, jak i desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P.
• Istnieją desygnaty nazwy P, które są desygnatami nazwy S, jak również desygnaty nazwy P, które nie są desygnatami nazwy S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P istnieją inne przedmioty.
S - ojciec
P - policjant
Stosunek przeciwieństwa
• Nie istnieje desygnat nazwy S, który byłby jednocześnie desygnatem nazwy P.
• Nie istnieje desygnat nazwy P, który byłby desygnatem nazwy S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P istnieją inne przedmioty w świecie.
P - pies
S - papryka
Stosunek sprzeczności
• Nie istnieje desygnat nazwy S, który byłby jednocześnie desygnatem nazwy P.
• Nie istnieje desygnat nazwy P, który byłby desygnatem nazwy S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P nie istnieją w świecie inne przedmioty
S - jedzenie
P – nie-jedzenie
Stosunek podprzeciwieństwa
• Istnieją desygnaty nazwy S, które są desygnatami nazwy P.
• Istnieją desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P.
• Istnieją desygnaty nazwy P, które są desygnatami nazwy S,
• Istnieją desygnaty nazwy P, które nie są desygnatami nazwy S.
• Oprócz desygnatów nazw S i P nie istnieją inne przedmioty.
Nie-ustawa
Akt prawny Rozporządzenie
