Próba określenia sylwetki nabywcy produktów pszczelich

Aleksandra Wilczyńska

Próba określenia sylwetki nabywcy

produktów pszczelich

Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 22, 501-509

2011

NR 694 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW I MARKETINGU NR 22 2011

d r inż. A L E K S A N D R A W IL C Z Y Ń S K A A k a d e m ia M o rsk a w G d y n i

PRÓBA OKREŚLENIA SYLWETKI NABYWCY

PRODUKTÓW PSZCZELICH

Streszczenie

W artykule podjęto próbę określenia sylwetki (cech demograficzno-ekonomicznych) nabyw­ cy produktów pszczelich, w tym miodów, a także apiterapeutyków oraz kosmetyków, w których składzie występują produkty pszczele. Autorka, bazując na dostępnych publikacjach oraz wyni­ kach niepublikowanych badań, przedstawiła niektóre uwarunkowania popytu na produkty pszcze­ le. Przeprowadzona analiza wykazała, że produkty te kupują głównie kobiety wykształcone, mające rodzinę, pochodzące z miast, dość dobrze sytuowane. Jednym z głównych czynników wyboru są walory lecznicze tych produktów, nie bez znaczenia jest też ich cena.

Wprowadzenie

W ła śc iw o śc i m io d ó w i in n y ch p ro d u k tó w p sz c z e lic h s ą zn an e i w y k o rz y ­ sty w an e o d w iek ó w . P o m im o te g o p o p y t n a te p ro d u k ty j e s t n ie z m ie n n ie m ały , szacu je się, że sp o ży cie m io d ó w w P o lsce w y n o si ok. 0,3 k g /o so b ę /ro k , p o d czas g d y w in n y c h k ra ja c h U n ii E u ro p ejsk iej je s t o n o k ilk a k ro tn ie w y ższe, sz a c o w a ­ ne śred n io n a 0,8 k g /o so b ę . D an y c h n a te m a t p o p y tu n a in n e p ro d u k ty p sz czele n ie m a. T a k m ałe z a p o trz e b o w an ie n a p ro d u k ty w y tw a rz a n e p rz e z p sz c z o ły w P o lsce w y n ik a p ra w d o p o d o b n ie z p o strz e g a n ia ic h g łó w n ie ja k o p ro d u k tó w le c z n ic zy c h , z drugiej zaś stro n y p rz y c z y n ą te g o stan u rz e c z y m o że b y ć d u ż a p a sy w n o ść śro d o w isk a p sz c z e la rsk ieg o i je g o n ie c h ę ć do ak cji p ro m o c y jn y c h 1. O su k cesie ry n k o w y m ró ż n y c h p ro d u k tó w d ecyduj ą k o n su m e n c i, to ich c o ­ d zien n e w y b o ry za k u p o w e zn ajd u j ą o d z w ie rc ie d len ie w w y n ik a c h fin a n so w y c h p rz e d się b io rstw , w ty m p rz e d się b io rstw p a sieczn y ch . O d d z ia ły w a n ie n a k o n ­ su m e n ta p o w in n o b y ć re a lizo w an e w ie lo to ro w o : p o p rz e z sam p ro d u k t, p ro m o -1 M. Winiarski, Konsumenci na rynku miodu, www.pszczoly.pl/2003/mwinaiarski_ konsumenci_1.php.

5 02

Aleksandra Wilczyńska

cję, d y stry b u c ję i cenę. B a d a n ia p rz e p ro w a d zo n e d o ty c h c z a s w P o lsc e w y k a z u ­ ją , że g łó w n y m cz y n n ik ie m w p ły w a ją c y m n a w y b ó r m io d ó w p rz e z k o n s u m e n ­ tó w je s t ich rodzaj o raz cen a, n a to m ia st m o ż liw o śc i o d d z ia ły w a n ia n a k lien telę in stru m e n ta m i m ark e tin g o w y m i s ą o g ra n ic z o n e 2. M ió d je s t p ro d u k te m , p rz y sp rz e d a ż y k tó re g o n ie z b y t c z ę sto się g a się p o in stru m e n ty a k ty w izacji. A ż je d n a trz e c ia p sz c z e la rz y zajm uj ąc y c h się o b ro te m p ro d u k tó w p sz c z e lic h n ie stosuje ic h w o g ó le. Ci, k tó rz y p o d e jm u ją ró żn e d z ia ła n ia za c h ę ca ją c e k u p u ją c y c h do n a b y w a n ia m io d u , n ajczęściej w y k o rzy stu j ą m eto d ę sło w n eg o in fo rm o w an ia, g łó w n ie p o d c z a s sp rz e d a ż y b e z p o ś re d n ie j. M niej p o p u la rn y m i m e to d a m i, ch o ć cz ę sto sto so w an y m i n a ta rg a c h , fe sty n a c h i w p asiek ach , są u p u sty cen o w e, d e g u sta c je i u lo tk i. F irm y zajm u ją c e się o b ro te m m io d e m n a w ię k s z ą skalę s to ­ suj ą rek lam ę ra d io w ą o raz w fo rm ie u lo tek , u p u sty w cen ie u w a ru n k o w a n e w ie lk o śc ią sp rz e d a ż y m io d u , a ta k ż e b io rą u d z ia ł n a p rz y k ła d w M ię d z y n a ro ­ d o w y c h T a rg a c h Z d ro w ej Ż y w n o śc i. W a ru n k ie m w z ro stu p o p y tu n a p ro d u k ty p sz c z e le m o g ło b y b y ć p o d ję c ie sto so w n y c h d z ia ła ń m a rk e tin g o w y c h , k tó ry c h c e le m b y ło b y zac h ę ca n ie k o n su m e n tó w do w ię k sz e g o sp o ż y c ia m io d ó w i in ­ n y c h p ro d u k tó w p sz c z e lic h . P ie rw sz y m k ro k ie m ty c h d z ia ła ń p o w in n o by ć o k re ślen ie, k im są n a b y w c y p ro d u k tó w p sz c z e lic h , ja k a je s t ich sy tu a c ja e k o ­ n o m iczn a, ja k ą w ied zę p o siad aj ą n a te m a t p ro d u k tó w p sz c z e lic h , cz y ic h w ie ­ d z a p rz e k ła d a się n a d e cy zje zak u p o w e, cz y te ż kieruj ą n im i in n e p rz e słan k i.

S tąd c elem n in ie jsz e g o o p ra c o w a n ia b y ła p ró b a o k re śle n ia sy lw etk i (cech d em o g ra fic zn o -e k o n o m ic z n y c h ) n a b y w c y p ro d u k tó w p sz c z e lic h , w ty m m io ­ dów , a ta k ż e a p ite ra p e u ty k ó w o ra z k o sm e ty k ó w , w k tó ry c h sk ład zie w y stęp u j ą p ro d u k ty p szczele.

Rynek produktów pszczelich w Polsce

W p ro d u k c ji p szczelarsk iej d e c y d u ją c ą ro lę o d g ry w a p ro d u k c ja m io d u , p o ­ zo sta łe p ro d u k ty p sz c z e le (w osk, p ro p o lis, o b n ó ż a k w ia to w e ) p o z y sk iw a n e są ja k o p ro d u k ty d o d atk o w e. M ió d p sz c z e li je s t te ż p ro d u k te m g e n e ru ją c y m n a j­

w y ż sz y d o c h ó d w g o sp o d a rstw ie p asie c z n y m . W c iąg u k ilk u o sta tn ic h la t p ro ­ d u k c ja m io d u w P o lsce zn aczn ie sp ad ła, a p rz y c z y n iło się do te g o k ilk a zjaw isk: w y stę p u ją c e re g io n aln ie n ie k o rz y stn e w a ru n k i k lim a ty c z n e , z a ra z y p o w o d u ją c e m a so w e g in ię c ie p sz c z ó ł w p asie k a c h . S z a c o w a n a p ro d u k c ja m io d u w ro k u 2 0 0 9 w y n io sła ok. 1 4 -1 5 ty s. to n i b y ła o o k o ło 4 0 % n iż sz a n iż w ro k u 2006.

W sezo n ie ty m śre d n ia w y d a jn o ść m io d u z je d n e j ro d z in y w y n io s ła 14 kg i z o sta ła o c e n io n a ja k o n a jn iż sz a w o sta tn im d z ie się c io le c iu 3.

O d w ie lu la t h a n d e l z a g ra n ic zn y n a ry n k u m io d u w y g lą d a p o d o b n ie - im ­ p o rt m io d u z n a czn ie p rz e w y ż sz a je g o ek sp o rt. W a rto ść sa ld a e k s p o rt-im p o rt w h a n d lu z a g ra n ic zn y m m io d e m w y n io s ła w ro k u 2008 o k o ło m in u s 8 m ln e u ­ ro. M ió d ek sp o rto w a n y j e s t g łó w n ie do N ie m ie c , C zech , D an ii i F ran cji, p o d ­ czas g d y g łó w n e k ie ru n k i im p o rtu to C h in y i U k rain a. C o ro k u do P o lsk i tra fia ok. 6 ty s. o b c e g o m io d u . Ś re d n ia c e n a 1 k g sp ro w a d z a n e g o z C h in lu b U k ra in y to 1,4 eu ro (o k o ło 6 zł). W n ie z n a c z n y c h ilo śc ia c h sp ro w ad zan e s ą ta k ż e m io d y d ro ższe, np. m ió d m a n u k a z N o w ej Z e la n d ii w cen ie 19 e u ro /k g (o k o ło 80 zł). O ile w cześn iej im p o rt m io d u z a g ra ż ał ro d zim ej p ro d u k c ji, o ty le w ro k u 2 0 0 9 p o z w o lił w y p e łn ić b ra k i p o w sta łe w sk u te k zm n iejszo n ej p ro d u k c ji m io d u w ty m roku.

W ię k sz o ść m io d u p ro d u k o w a n e g o w P o lsc e (6 5 % ) sp rz e d a w a n a je s t p rzez p sz c z e la rz y b e z p o śre d n io k o n su m e n to m , z p o m in ię c ie m p o śre d n ik ó w . T y lk o 10% m io d u tra fia b e z p o śre d n io do h a n d lu d e ta lic z n eg o , 2 4 % do firm zajm uj ą- cy ch się k o n fe k c jo n o w a n ie m , a ty lk o 1% do p rz e m y słu 4. T a k a stru k tu ra sp rz e ­ d a ż y m a sw o je zalety , ale ta k ż e w ad y . S p rzed aż b e z p o śre d n ia p o z w a la p s z c z e ­ la rz o m n a o sią g n ię c ie w y ż sz y c h d o c h o d ó w - c e n y s ą zb liż o n e do ce n w h a n d lu d e taliczn y m , co z k o le i p o z w a la n a p o k ry c ie k o sz tó w p ro d u k c ji i ew en tu aln e w y g e n e ro w a n ie zy sk ó w . D u że zn a c z en ie m a te ż u g ru n to w a n ie m a rk i i w ięk sze z a u fan ie k o n su m e n tó w do w y tw o ró w danej p asiek i. N a to m ia s t zw y k le b u d o w a ­ n ie ry n k u z b y tu tr w a k ilk a lat. A ż je d n a c z w a rta p ro d u k o w an ej ilo śc i m io d u tra fia do firm z a jm u ją c y ch się je g o k o n fe k c jo n o w a n ie m - je s t to n ie z b y t k o ­ rzy stn e d la k o n su m e n tó w . B a d a n ia p ro w a d z o n e p rz e z In sp ek cję H a n d lo w ą w ram ach ruty n o w ej k o n tro li w y k a z a ły b o w iem , że w ie le m io d ó w w p ro w a d z a ­ n y c h n a ry n e k p rz e z firm y k o n fe k c jo n u ją c e je s t z a fa łsz o w an y c h p o p rz e z d o d a ­ te k m io d ó w p o c h o d z ą c y c h z k ra jó w sp o z a U n ii E u ro p ejsk iej (np. C hin) lub m io d ó w o n ie z id e n ty fik o w a n y m p o c h o d z e n iu b o ta n ic z n y m 5.

C en y je d n o s tk o w e m io d u z a le ż ą p rz e d e w sz y stk im o d je g o o d m ian y , p o d a ­ ż y p ro d u k tu n a ry n k u i p o p y tu n a n ieg o . N a jd ro ż sz y m i m io d a m i o d w ie lu la t s ą za ró w n o w P o lsce, j a k i U n ii E u ro p ejsk iej m io d y ciem n e: w rz o so w e i sp a d z io ­ w e. N a jta ń sz e o d m ia n y to m io d y rzep a k o w e o ra z w ie lo k w ia to w e (d u ż a p o d aż). 3 P. Semkiw, J. Ochal, Analiza sektora pszczelarskiego w Polsce, ISK w Skierniewicach, Od­ dział Pszczelnictwa w Puławach, Puławy 2009.

4 Ibidem.

5 Informacja o zafałszowanych produktach żywnościowych wykrytych w trakcie kontroli In­ spekcji Handlowej w 2010 roku, UOKiK, Warszawa 2010.

5 04

Aleksandra Wilczyńska

Ś re d n ia c e n a m io d ó w w sp rz e d a ż y b ezp o śred n iej w ro k u 2 0 0 6 w y n io sła 18,8 zł, i w a h a ła się o d ok. 14 zł z a k g m io d u rz e p a k o w e g o do p raw ie 29 zł z a m ió d w rz o so w y . W ro k u 2 0 0 9 cen y te b y ły d u żo w yższe: śre d n ia 2 1 ,7 zł/k g , 1 6 -1 7 zł z a m ió d w ie lo k w ia to w y i rz e p a k o w y do o k o ło 30 zł z a w rz o so w y i sp ad zio w y ze sp ad zi ig lastej. T e sam e c e n y w sk u p ie b y ły z n aczn ie niższe: p sz c z e la rz m ó g ł w ro k u 2 0 0 9 u z y sk a ć o k o ło 9 zł z a kg m io d u w ie lo k w ia to w e g o i rz e p ak o w eg o o ra z n ie c o p o n a d 20 zł z a m ió d w rz o so w y i sp a d z io w y ze sp ad zi iglastej. W h a n d lu d eta lic z n y m te sam e m io d y k o sz to w a ły o d p o w ied n io : 22 zł/k g m ió d rz e p a k o w y i w ie lo k w ia to w y , 51 zł/k g m ió d w rz o so w y i 38 zł m ió d sp a d z io w y ze sp ad zi ig lastej. M ió d n ie je s t w ię c p ro d u k te m ta n im , ta k ż e czę ść sp o łe c z e ń ­ stw a ż y ją c a n a g ra n ic y u b ó s tw a w o g ó le g o n ie k u p u je, g d y ż n a o g ó ł n ie d y s p o ­ n u je w y sta rc z a jąc y m i śro d k a m i6.

Ja k w cześn iej w sp o m n ia n o , g łó w n y m p ro d u k te m w y tw a rz a n y m p rz e z p a ­ siek i je s t m ió d . P ro d u k tam i u b o c z n y m i w p ro d u k c ji p sz c z e la rsk iej, w y k a z u ją ­ cy m i a k ty w n o ść fa rm a k o lo g ic zn ą , są: p y łe k , p ie rz g a , p ro p o lis, m leczk o p s z c z e ­ le, w o sk p sz c z e li, czerw , za sk le p i j a d p sz c z e li. A k ty w n o ść te ra p e u ty c z n a a p ite- ra p e u ty k ó w i m e c h a n iz m y ic h fa rm a k o lo g ic zn e g o d z ia ła n ia z o sta ły n au k o w o u d o k u m e n to w a n e b a d a n ia m i d o św ia d c z a ln y m i i k lin ic z n y m i7. W le c z e n iu sto ­ suje się p o d a w a n ie ap ite ra p e u ty k ó w z e w n ę trz n ie i w e w n ę trz n ie . D o w e w n ą trz p o d a w a n e są d o ż y ln ie, d o m ię śn io w o , d o u stn ie , d o n o so w o , d o o d b y tn ic z o i do- p o c h w o w o . P ro d u k ty p sz c z e le w y s tę p u ją w p o staci m a śc i, g lo b u le k , ro z tw o ­ rów . Je d n y m z n a jw ię k sz y c h p ro d u c e n tó w ap ite ra p e u ty k ó w w P o lsc e j e s t firm a A p ip o l-F a rm a , p o sia d a ją c a w sw ojej o fercie b o g a tą o fertę m io d ó w , zio ło m io - d ó w , c u k ierk ó w , p ro d u k tó w z p ie rz g i i c zek o lad , a ta k ż e g lo b u le k , k ro p li i m a ­ ści zaw ieraj ą c y c h p ro p o lis, ta b le te k i k a p su łe k z p y łk ie m i m le c z k ie m p s z c z e ­ lim itp.

M ió d i p ro d u k ty p sz c z e le z a jm u ją te ż w ażn e m ie jsc e w k o sm e ty c e le c z n i­ c z e j. M ió d d zięk i w y so k iej w ła śc iw o śc i o d ży w czej w z b o g a c a skórę w s u b sta n ­ cje b io lo g ic z n ie a k ty w n e, n a p rz y k ła d w g lik o g en . C zy n i skórę g ła d k ą i m ię k k ą o ra z p o d w y ż sz a je j n a p ię c ie p o w ie rz c h n io w e . Z u w a g i n a w ła śc iw o śc i h ig ro - sk o p ijn e w c h ła n ia zw iązk i w y d z ie la n e p rz e z skórę. W y k a z u je ró w n ie ż d ziałan ie o d k ażające. W z m a g a p rz e p ły w k rw i w tk a n c e sk ó rn ej, p o w o d u ją c je j lep sze o d ży w ian ie. S k ó ra w te n sp o só b staje się ela sty c z n a , a z m arszczk i s ą m niej w id o c z n e . M ió d u su w a z łu sz c z o n y n a sk ó re k , d z ia ła le c z n ic zo i o czy szczaj ąco,

6 P. Semkiw, J. Ochal, Analiza....

g d y sk ó ra j e s t słab o u k rw io n a. M a d z iałan ie an ty b io ty c z n e , p rz y sp ie sz a g o jen ie ra n i o d m ro żeń .

D o n ajb ard ziej w a rto śc io w y c h i zn a n y c h k o sm e ty k ó w z a lic z a się k ąp iele m io d o w e , m a se c z k i i k rem y . Z in n y c h p re p a ra tó w k o sm e ty c z n y c h z a w ie ra ją ­ cy ch m ió d m o ż n a w y m ie n ić p ły n y m io d o w e , m le c z k a , p a sty , b a lsam y , em u lsje, o k ład y , b a lsa m y do u st, żele do c ia ła czy u trw a la c z e do w ło só w . M a seczk i o b o k m io d u cz ę sto zaw ieraj ą sok z cy try n y , g lic e ry n ę , p ro d u k ty m leczn e, a n a w e t żó łtk o j a ja k u rzeg o . B a rd z o cz ę sto m o ż n a sp o tk ać zm ie lo n e su ro w ce zielarsk ie (n a sio n a sło n eczn ik a, n a s io n a ln u , k o rz e ń p ra w o śla z u ), a ta k ż e w ita m in y ro z ­ p u sz c z a ln e w tłu sz c z a c h , ta k ie ja k A , D, E. K re m y m io d o w e sto su je się g łó w n ie do ce ry suchej i m a sa ż u k o sm e ty c z n e g o . Z aw ieraj ą one zw y k le o leje ro ślin n e, np. z k ie łk ó w p sz e n ic y , w ita m in y ro z p u sz c z aln e w tłu sz c z a c h , ja k ró w n ie ż w o s k 8.

P re p a ra ty zaw ieraj ące m ió d i in n e p ro d u k ty p sz c z e le znajduj ą się w o fercie w ie lu firm p ro d u k u j ą c y c h k o sm e ty k i, serie o p arte n a p ro d u k ta c h p sz c z e lic h o fe ru ją duże k o n c e rn y , m .in. N iv e a , P a lm o liv e , Jo h n so n , G a rn ie r, A v o n , O ri- flam e, a ta k ż e p ro d u c e n c i krajo w i: S oraya, Z iaja, D a x C o sm e tic s i inne.

Decyzje zakupowe konsumentów produktów pszczelich

N a k o n su m p cj ę p ro d u k tó w p sz c z e lic h w p ły w a w ie le czy n n ik ó w , d ziałaj ą- cy ch w ra m a c h p e w n e g o z e sp o łu cech , k tó re m o ż n a p o d z ie lić n a trz y g ru p y c h a rak tery zu jące: p ro fil ek o n o m iczn y , sp o łe c z n o -e k o n o m icz n y o ra z d e m o g ra ­ fic z n y 9. D o c z y n n ik ó w e k o n o m ic z n y c h , o p ró c z cen y , z a lic z a się p rz e d e w sz y st­ k im d o c h o d y n a b y w c ó w , k tó re w zn a c z n y m sto p n iu k ształtu j ą p o p y t n a p ro d u k ­ ty p sz c z e le (w y ż sz y d o c h ó d o z n a c z a w y ż sz ą k o n su m p cj ę). C zy n n ik i d e m o g ra ­ ficzn e, k tó re m o g ą m ie ć z n a c z ąc y w p ły w n a k o n su m p c ję m io d u i in n y c h p r o ­ d u k tó w p sz c z e lic h , to p rz e d e w sz y stk im w y k sz ta łc e n ie (w ie d z a nt. p ro d u k tó w p sz c z e lic h ), w iek , p łe ć , m iejsce zam ie sz k a n ia, stan cy w iln y , a ta k ż e lic z b a o só b w g o sp o d a rstw ie d o m o w y m . Z n a c z ą cy m cz y n n ik ie m w p ły w a ją c y m n a d ecy zje z a k u p o w e m o że b y ć ta k ż e styl ż y c ia o raz n aw y k i. P rz y k ła d o w o , w P o lsce g łó w n y m cz y n n ik ie m o g ran iczaj ący m sp o ży cie m io d u je s t n ie z m ie n n y , tra d y ­ c y jn y sp o só b je g o tra k to w a n ia ja k o leku, a n ie ja k o p ro d u k tu sp o ż y w c z e g o 10.

8 Miód w kosmetyce, http://www.resmedica.pl/pl/archiwum/zdart89911.html (13.01.2011). 9 J. Marzec, Marketing w pszczelarstwie, w: Pszczelnictwo, red. J. Prabucki, Wyd. Albatros, Szczecin 1998, s. 629-632.

5 06

Aleksandra Wilczyńska

N a ta k ą św ia d o m o ść w p ły w a ją sam i p sz c z e la rz e , k tó rz y p o d k re ś la ją leczn icze w ła śc iw o śc i m io d u , z a p o m in a ją c o je g o k u lin a rn y m u ż y c iu 11.

W cią g u o sta tn ic h k ilk u la t p rz e p ro w a d zo n o w iele b ad ań , k tó ry c h c elem b y ­ ło n ajczęściej z d o b y cie in fo rm a c ji n a te m a t p re fe re n cji k o n su m e n tó w o d n o śn ie do m io d u , a ta k ż e in n y c h p ro d u k tó w p sz c z e lic h . B a d a n ia te b y ły p ro w a d z o n e p rz e z ró żn e in sty tu c je , ale ich w y n ik i s ą je d n o z n a c z n e . P o d c z a s z a k u p u m io d u isto tn e s ą z a ró w n o c e c h y se n so ry c z n e , ja k i p rz y z w y c z a je n ia sm a k o w e , a ta k ­ że c en a. B a d a n ia w sk a z u ją , że z a ró w n o k o b ie ty , j a k i m ę ż c z y ź n i p o d w z g lę ­ d e m a tra k c y jn o ś c i b a rw y n a jw y ż e j o cen iaj ą m io d y n e k ta ro w e , w ie lo k w ia to w e i lip o w e , c zy li m io d y o b a rw ie z ło c iste j i ja s n o b rą z o w e j. N a to m ia s t n a jn iżej o c e n ia n e są: m ió d rz e p a k o w y o b a rw ie b iałej i g ry c z a n o -z io ło w e , o b a rw ie od ja s n o b rą z o w e j d o b rą z o w o c z a rn e j11 12. B a d a n e o s o b y p re fe ro w a ły m ió d ja s n y - w y b ie ra g o śre d n io 8 4 % o só b , n a to m ia s t m ió d c ie m n y - śre d n io 16% p o p u ­ la cji. Z d e c y d o w a n ie p re fe ro w a n y j e s t m ió d p ły n n y (8 7 % ), m ió d s k ry s ta liz o ­ w a n y w y b ie ra ty lk o co 7. o so b a . Z b a d a ń w y n ik a , że k o n su m e n c i n ie p o s ia d a ­ j ą w y sta rc z a ją c e j w ie d z y n a te m a t b u k ie tó w sm a k o w y c h p o s z c z e g ó ln y c h m io d ó w i znaj ą za z w y c za j ty lk o je d e n lu b k ilk a sm a k ó w n a jb a rd z ie j p o p u la r­ n y c h o d m ia n m io d u . W ię k s z o ś ć k u p u ją c y c h m aj ąc d o w y b o ru m ió d w o p a k o ­ w a n ia c h sz k la n y c h i p la s tik o w y c h , w y b ie ra te n w o p a k o w a n ia c h sz k la n y c h . S zk ło o p a k o w a n ia m io d u w e d łu g ty c h o só b p o w in n o b y ć j a s n e 13. C en a, w b re w p o w s z e c h n e m u m n ie m a n iu , n ie j e s t n a jw a ż n ie js z y m c z y n n i­ k ie m d e cy d u j ą c y m o z a k u p ie m io d u . W b a d a n ia c h p rz e p ro w a d z o n y c h n a te n te m a t d o w ie d z io n o , że k lie n c i z a o p a tru ją c y się b e z p o ś re d n io u p sz c z e la rz a m ie li d o c h o d y p o n iżej śred n iej k ra jo w e j (8 3 ,6 % ), ale p o m im o te g o c e n a o k a ­ z a ła się tr z e c ią p o d w z g lę d e m w a ż n o ś c i is to tn ą c e c h ą p ro d u k tu (3 0 % ). U s tę ­ p o w a ła o n a m ie js c a ja k o ś c i (3 7 % ) i z a u fa n iu d o p s z c z e la rz a (3 3 % )14. Z k o le i in n e b a d a n ia p o k a z a ły , że c e n a j e s t d ru g im z k o le i, p o g a tu n k u m io d u , c z y n ­ n ik ie m d e c y d u ją c y m o z a k u p ie 15.

11 M. Winiarski, Czy szybki wzrost konsumpcji miodu w Polsce jest możliwy?, „Pasieka” 2005, nr 6, s. 37-39.

12 M. Howis, Jakie miody preferujemy? „Pasieka” 2008, nr 1; R. Matysik-Pejas, Uwarunkowa­

nia konsumpcji miodu w gospodarstwach domowych (na przykładzie wybranych rejonów woj. małopolskiego), Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu,

2008, nr IX (4), s. 125-128.

13 A. Pidek, Preferowanie różnych odmian miodu przez młodzież, Materiały z XXXIX Nauko­ wej Konferencji Pszczelarskiej, Puławy 2002, s. 43-44.

14 J. Bratkowski, M. Siuda, J. Wilde, Charakterystyka konsumentów kupujących bezpośrednio

u pszczelarza i ocena ich preferencji przy zakupie miodu, Materiały XLII Konferencji Pszczelar­

skiej, Puławy 2005, s. 56-57.

C e n a w p ły w a n a to m ia s t n a m ie jsc e z a o p a try w a n ia się w te n arty k u ł. Z t e ­ g o p o w o d u c o ra z w ięcej o só b z a o p a tru je się w p ro d u k ty p sz c z e le w su p e r- i h ip e rm a rk e ta c h . Z d ru g iej s tro n y z lic z n y c h b a d a ń p rz e p ro w a d zo n y c h w o sta tn ic h la ta c h w k ra ju w y n ik a, że n a jp ro s ts z ą fo rm ę, j a k ą je s t sp rzed aż b e z ­ p o śre d n ia o d b io rc o m in d y w id u a ln y m , s to s u ją p raw ie w sz y sc y p sz c z e la rz e . Z re g u ły o d b y w a się o n a n a te re n ie m ia st, c h o c ia ż s ą i ta c y , k tó rz y p ro w a d z ą je w in n y c h m ie jsc o w o śc ia c h , n a p rz y k ła d w m ie jsc u z lo k a liz o w a n ia pasiek i. W a ż n y m cz y n n ik ie m w p ły w a ją c y m n a z w ięk szen ie z a u fa n ia k lie n ta do o fe ro ­ w an e g o p ro d u k tu je s t ety k ieta. F irm y zajm u ją c e się o b ro te m m io d e m p rz e ś c ig a ­ j ą się w c o raz ciek aw szej g ra fic e i k o lo ry sty c e ety k iet. W e ty k ie ta c h w y stęp u j ą-

cy ch n a o p a k o w a n ia c h je s t z re g u ły z a c h o w a n a n a tu ra ln a k o lo ry sty k a c h a ra k te ­ ry sty c z n a d la p sz c z e la rs tw a 16. W e d łu g k o n su m e n tó w e ty k ie ta je s t n a jw a ż n ie jsz ą c z ę ś c ią o p a k o w a n ia m io d u . N a jw ię k s z ą u w ag ę z w ra c a ją n a datę ro z le w u i m ie j­ sce p o c h o d z e n ia p ro d u k tu 17.

M ió d je s t n ajb ard ziej p re fe ro w an y m a p ite ra p e u ty k iem , je g o sp o ży w an ie d e k laru je w e d łu g ró ż n y c h au to ró w o d o k o ło 50 do p o n a d 9 0 % resp o n d en tó w . O k o ło 4 0 % n a b y w c ó w d e k la ro w a ło sp o ży w an ie m io d u z p y łk ie m lu b p ro p o li­ sem , ale ty lk o 7 % k u p u je m ió d z p ierzg ą. M n ie jsz y m z a in te re so w an ie m c ie s z ą się p re p a ra ty p ro d u k o w a n e z p ro p o lisu - ty lk o 4 1 ,2 % n a b y w c ó w d e k la ro w a ło n a b y w a n ie te g o ro d z a ju p ro d u k tó w . N a jc z ę śc iej k u p o w a li oni m a ść z p ro p o li­ sem , in n e p ro d u k ty zaw ieraj ące te n sk ład n ik n a b y w a n e b y ły sp o rad y czn ie. Jeszcze m niej s z ą p o p u la rn o śc ią c ie s z ą się m leczk o p sz c z e le i p y łe k k w ia to w y - ty lk o 2 0 % n a b y w c ó w a p ite ra p e u ty k ó w d e k la ro w a ło k u p o w a n ie te g o ro d zaju p ro d u k tó w 18. S p rzed aż i sp o ży cie p ro d u k tó w m io d u i in n y ch ap ite ra p e u ty k ó w w y k a z u je d u ż ą sezo n o w o ść - re sp o n d e n c i sięgaj ą p o n ie zazw y czaj w o k resie z im o w y m , p o d c z a s n a s ile n ia lic z b y z a c h o ro w a ń i p rz e z ię b ie ń 19.

S p o śró d k o sm e ty k ó w zaw ieraj ący ch p ro d u k ty p sz c z e le n a jw ię k s z ą p o p u ­ la rn o ś c ią c ie s z ą się te , w k tó ry c h sk ład w c h o d z i m ió d . A ż 6 7 % k o n su m e n tó w p re fe ru je w ła śn ie tak ie k o sm ety k i. Z n a c z n ie m niej k o n su m e n tó w (1 2 -1 6 % ) w sk a z u je , że w y b ie ra ta k ż e k o sm e ty k i zaw ieraj ące in n e p ro d u k ty p sz c z e le , g łó w n ie m leczk o p sz c z e le , w o sk p sz c z e li i p y łe k k w ia to w y . S p o śró d k o sm e ty ­

16 J. Marzec, Metody aktywizacji sprzedaży miodu, Materiały z XXXIX Naukowej Konferencji Pszczelarskiej, Puławy 2002, s. 42-43.

17 M. Giemza, Badanie preferencji konsumenckich cech jakościowych miodów naturalnych, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej nr 635, Kraków 2004, s. 14-27.

18 J. Marzec, Identyfikacja nabywców apiterapeutyków w Małopolsce, Materiały XLIII Nauko­ wej Konferencji Pszczelarskiej, Puławy 2006, s. 125.

5 08

Aleksandra Wilczyńska

k ó w , w k tó ry c h sk ład zie w y s tę p u ją p ro d u k ty p sz c z e le , n ajb ard ziej p o p u la rn e s ą szam p o n y , k re m y , m y d ła i b a lsa m y - u ż y w a n ie te g o ro d z a ju k o sm e ty k ó w d e ­ k la ro w a ło o k o ło 4 0 % resp o n d en tó w . Inne k o sm e ty k i, np. p o m a d k i, w o sk i do d e p ila c ji czy do w ło só w s ą m niej p o p u la rn e . K o sm e ty k i te n a jc zęściej k u p o w a ­ ne s ą w sk lep ach k o sm e ty c z n y c h (4 2 % ), a p te k a c h i sk le p a c h zie la rsk ic h (15 -2 2 % ) , z n a czn ie rzadziej k u p o w a n e s ą p ro d u k ty firm z a jm u ją c y c h się b e z p o ­ ś re d n ią sp rz e d a ż ą k o sm e ty k ó w (A v o n , O rifla m e )20.

D o b ó r p ró b do b a d a ń p re fe re n cji k o n su m e n c k ic h w z a k resie sp o ż y c ia p ro ­ d u k tó w p sz c z e lic h m ia ł zw y k le c h a ra k te r celo w y , d la te g o te ż tru d n o je d n o ­ z n a czn ie o k re ślić cech y n a b y w c y ty c h p ro d u k tó w . W e d łu g ró ż n y c h au to ró w k o n su m e n ta m i p ro d u k tó w p s z c z e lic h s ą częściej k o b ie ty n iż m ę ż c z y źn i, zw y k le s ta n o w ią o ne z n a c z n ą c z ęść resp o n d e n tó w d e k la ru ją c y ch k u p o w a n ie i sp o ż y ­ w an ie ty c h p ro d u k tó w . B io rąc p o d u w ag ę in n e k ry te ria , p o n a d p o ło w a n a b y w ­ có w p ro d u k tó w p sz c z e lic h to o so b y m ające 2 5 -4 5 lat, z w y k sz ta łc e n ie m co najm niej średnim , m ieszkające w m ieście, o m iesięcznym budżecie około 3000 zł21. B a d a n ia p rz e p ro w a d zo n e p rz e z G F K P o lo n ia n a zle c e n ie S to w arzy szen ia P sz c z e la rzy Z a w o d o w y c h w ro k u 2 0 0 8 p o tw ie rd z iły , że w a lo ry m io d u n a jc z ę ­ ściej d o c e n ia ją k o b iety . T y lk o je d n a n a sto a n k ie to w a n y c h o só b stw ierd ziła, że m io d u n ie lubi. W ś ró d osó b , k tó re d ek la ro w a ły , że m io d u n ie je d z ą , w ięcej b y ło o só b z w y k sz ta łc e n ie m z a w o d o w y m . T ro ch ę częściej ta k ż e p o m ió d sięg ały o so b y p o c h o d z ą c e z g o sp o d a rstw d o m o w y c h b e z d z ie c i, z w y ż sz y m w y k s z ta ł­ c e n ie m 22. Z k o le i b a d a n ia w łasn e, p rz e p ro w a d zo n e w ro k u 2 0 1 0 w śró d u c z e s t­ n ik ó w ta rg ó w p sz c z e la rsk ich , a w ię c osó b , k tó re w y k a z u ją d u że z a in te re so w a ­ n ie p ro d u k ta m i p sz c z e lim i, p o tw ie rd z iły , że g łó w n y m i n a b y w c a m i ty c h p ro d u k ­ tó w s ą k o b iety . S ta n o w iły o ne p o n a d 6 0 % b ad an ej p o p u la c ji. W śró d a n k ie to ­ w a n y c h p rz e w a ż a ły o so b y w śre d n im w iek u . S p o ży cie m io d u i in n y c h p ro d u k ­ tó w p sz c z e lic h m o ty w o w a ły p rz e d e w sz y stk im ich w a lo ra m i z d ro w o tn y m i, co zn a la z ło p o tw ie rd z e n ie w fak cie, że w ię k sz o ść z n ic h d e k la ro w a ła sp o ży w an ie m io d u w o k resie ch o ro b y . W ię k sz o ść a n k ie to w a n y c h w y so k o o c e n iła sw o ją w ied zę n a te m a t w ła śc iw o śc i i w a lo ró w m io d ó w p s z c z e lic h 23.

20 J. Marzec, Identyfikacja nabywców kosmetyków z zawartością prod. pszczelich, Materiały XLI Naukowej Konferencji Pszczelarskiej, Puławy 2004, s. 45-47.

21 Ibidem.

22 Polska lubi miód, „Pasieka” 2009, nr 4, s. 17. 23 A. Wilczyńska, M. Celej, badania niepublikowane.

Podsumowanie

A n a liz a d o stę p n y c h p u b lik a c ji n a u k o w y c h w y k a z a ła , że n a jc h ę tn ie j k u ­ p o w a n y m p ro d u k te m p s z c z e lim j e s t m ió d . R ó w n ie ż n a jb a rd z ie j p o p u la rn e s ą k o sm e ty k i z a w ie ra ją c e w sw o im sk ła d z ie te n p ro d u k t. N a b y w c a m i a p ite ra p e u - ty k ó w i k o sm e ty k ó w , o p a rty c h n a p ro d u k ta c h p s z c z e lic h s ą n a jc z ę śc ie j k o b ie ­ ty w w ie k u 2 5 - 4 5 lat, m ie sz k a n k i m ia s t, m a ją c e ro d z in ę , d o ść d o b rz e s y tu ­ o w a n e , o w y k s z ta łc e n iu co n a jm n ie j śre d n im . M ió d i in n e p ro d u k ty p sz c z e le tra k to w a n e s ą g łó w n ie ja k o sp e c y fik i o d z ia ła n iu le c z n ic z y m , s tą d n ie m o ż n a o c z e k iw a ć w y so k ie j ic h k o n su m p c ji. D z ia ła n ia m a rk e tin g o w e sk ie ro w a n e do o d p o w ie d n ie j g ru p y n a b y w c ó w m o g ły b y sp o w o d o w a ć w z ro s t s p o ż y c ia p r o ­ d u k tó w p sz c z e lic h . N a jb a rd z ie j sk u te c z n e w y d a ją się d z ia ła n ia in fo rm u j ące o w ła ś c iw o ś c ia c h ty c h p ro d u k tó w o ra z p o k a z y i s z k o le n ia d o ty c z ą c e sz e rs z e ­ g o w y k o rz y s ta n ia p ro d u k tó w p sz c z e lic h , m .in . z a s to s o w a n ia m io d u w k u c h n i.

AN ATTEMPT TO DETERMINE THE PROFILE

OF PURCHASER OF BEE PRODUCTS

Summary

The article attempts to identify the demographic and economic characteristic the purchaser of bee product, including honey, as well as apitherapeutics and cosmetics, which are composed of bee products. The author, based on available literature and unpublished results of own research presented some considerations demand for bee products. The analysis showed that main consum­ ers of bee products are educated women with family, originating from cities, well-off. One of the main factors influenced their choice is therapeutic value and the price of these products.