„Świat ten jest czysta bajka! - Zgoda przyjacielu,/ Lecz każda bajka ma sens moralny na celu”. Za radą Adama Mickiewicza szukamy w bajkach wartości moralnych
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• zna cechy bajek,
• wie, co to jest alegoria,
• wie, że bajki pełnią funkcję moralizatorską,
• wie, co to jest puenta.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi nazwać cechy i postawy kryjące się pod alegoriami,
• potrafi wskazać cechy bajek, posługując się tekstem,
• potrafi znaleźć puentę i określić jej rodzaj.
2. Metoda i forma pracy
Metoda podająca, zajęcia praktyczne, praca w grupach, praca z całą klasą.
3. Środki dydaktyczne
1. Kopie wybranych przez nauczyciela bajek I. Krasickiego.
2. Tabela dla każdego ucznia (karta pracy).
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel informuje uczniów o temacie lekcji i celach. Prosi uczniów, by stworzyli czteroosobowe grupy na podstawie spisu w dzienniku. Rozdaje kopie bajek, po jednej dla każdej grupy. Uczniowie czytają bajki.
b) Faza realizacyjna
1. Uczniowie, na podstawie swojej bajki, odpowiadają na pytania (zapisane wcześniej na tablicy).
Nauczyciel podchodzi do grup, pomaga w razie potrzeby.
• Spróbujcie wymienić i określić cechy bajki na podstawie utworu, który dostaliście.
• Streśćcie bajkę, którą dostaliście.
• Wymieńcie bohaterów występujących w waszej bajce.
• Czy wasza bajka posiada jakieś przesłanie? Spróbujcie je sformułować własnymi słowami.
2. Uczniowie reprezentujący grupy odczytują odpowiedzi na pytanie pierwsze. Uczniowie powinni zauważyć, że bajka jest krótka, wierszowana, posiada rymy. Być może uczniowie wskażą jako cechę puentę. Nauczyciel zapisuje rozpoznane cechy bajki na tablicy.
3. Nauczyciel wprowadza pojęcie puenty.
4. Uczniowie odczytują bajkę i streszczenie utworu. Starają się znaleźć puentę i wyrazić ją własnymi słowami. Lokalizują jej położenie. Nauczyciel dopisuje puentę do cech zapisanych już na tablicy.
Pointa może być:
• umieszczone na końcu,
• umieszczona na początku,
• wypowiedziana nie wprost, lecz ukryta w utworze.
5. Grupy koncentrują się na pytaniu o bohaterów. Wymieniają ich i wspólnie z nauczycielem dzielą na grupy, nauczyciel dopisuje bohaterów do cech bajek (na tablicy):
zwierzęta ludzie rośliny, natura przedmioty części ciała
- baran - dewotka
- służąca - ojciec - syn - Jaś
- rzeka - potok - dąb, dynia
- but - kałamarz - pióro
- noga
6. Nauczyciel zapisuje krótką notatkę o bohaterach bajek na tablicy.
7. Nauczyciel wprowadza pojęcie alegoria.
8. Nauczyciel wymienia różne alegorie, a uczniowie zgłaszają się i charakteryzują je. Następnie próbują przypomnieć sobie, w jaki sposób poznali cechy tych alegorii.
Lis – chytrość, przebiegłość Baran – głupota
Osioł – upartość
Lew – męstwo, waleczność
Zając – tchórzostwo, płochliwość Pies – wierność, oddanie
Sowa – mądrość, wiedza Mrówka – pracowitość Pszczoła – pracowitość
9. Nauczyciel dopisuje alegorię do cech bajek, będących już na tablicy. Wyjaśnia, ze alegoria powstaje w kulturze na bazie tradycji i wytworzonych stereotypów. Pyta uczniów, czy znają jakieś utarte powiedzenia, w których występują powyższe zwierzęta. Nauczyciel zwraca uwagę, że są to zazwyczaj porównania powszechnie stosowane. Dzięki czemu nieświadomie, używając ich, uczymy się alegorii.
10. Przedstawiciele grup odczytują ostatnie opracowane w grupach pytanie dotyczące przesłania bajek. Wszyscy uczniowie starają stworzyć wniosek na temat funkcji bajek.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel prosi uczniów, by przeczytali dokładnie informacje znajdujące się na tablicy i aby postarali się przypomnieć sobie (w grupach) informacje do każdego punktu. Następnie zmazuje tablicę i rozdaje tabelę. Grupa, która pierwsza wypełni tabelę, zgłasza się przez podniesienie ręki. Nauczyciel podchodzi i sprawdza. Jeśli grupa wygrała zawody otrzymuje ocenę. Jeśli nie uzupełniła wszystkich kolumn lub zrobiła to niepoprawnie, konkurencja trwa nadal.
Lekcję kończy wspólne sprawdzenie tabeli i uzupełnienie lub poprawienie w niej zapisów.
5. Bibliografia
1. Krasicki I., Bajki, oprac. Z. Goliński, Ossolineum, Wrocław 1975, BN I 220.
2. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, wyd. 3. poszerz. i popr., Ossolineum, Wrocław 1998.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Bajki
Cechy gatunku Puenta Bohaterowie Alegoryczność Funkcja bajek
b) Zadanie domowe
Wypiszę imiona i nazwiska twórców bajek. Wybraną bajkę streszczę w zeszycie i opiszę własnymi słowami jej puentę.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Wypełniona poprawnie tabela:
Bajki
Cechy gatunku Puenta Bohaterowie Alegoryczność Funkcja bajek
- krótka - wierszowana - może posiadać
rymy
- posiada puentę - charakterystyczni
bohaterowie - często zabawna - oparta na alegorii
- zaskakujące sformułowanie podkreślające sens
wypowiedzi lub utworu literackiego, podsumowujące
wypowiedź - może być
zapisana na początku lub końcu utworu - może być
wyrażona wprost lub ukryta w tekście np.: „Uchowaj, Panie Boże, takiej
pobożności.”
Bohaterami bajek mogą być:
zwierzęta, ludzie, przedmioty,
rośliny
- element świata przedstawionego w utworze, który, poza znaczeniem dosłownym, ma sens ukryty, zwany
alegorycznym.
Alegoria jest jednoznaczna.
np.:
Lis – przebiegłość Osioł – upartość
- uczą poprzez zabawę - przekazują
wartości
