Folia254
Annales UniversitatsPaedagogicaeCracoviensis
StudiaPolitologica19(2017)
ISSN2081-3333
DOI10.24917/20813333.19.1
BeataKosowska-Gąstoł UniwersytetJagielloński
Europartejakorzecznicy(nie-)reprezentowaniainteresówpolityczny chw UE oraz ichwpływ na (dez-)integracjęeuropejską
Reprezentowanieinteresówobywateliuznawanejest–
obokdążeniadozdobyciai sprawowaniawładzy–
zajednązgłównychfunkcjipartiipolitycznych(Detterbeck2013).Oilejednakdrugazews pomnianychpozostajedomenąpartii,pierwszaprzej-
mowanajestwdużejmierzeprzezorganizacjespołeczne,ruchyiinneniepartyjnepodmi oty(Sobolewska-
Myślik,Kasprowicz2014).Nawetjeśliwspółczesnepartieskupiłysięnafunkcjirządzenia pozostawiającreprezentowanieinteresówi po-
średniczeniemiędzyspołeczeństwemarządeminnymorganizacjomspołeczeństwaoby watelskiego,nieoznaczatojednak,żecałkowiciezrezygnowałyztejaktywności.Trafnieu jęłatoKayLawson(1980:23),wedługktórej:
„Partietwierdzą,żesłużąjakoagencjełączące,ponieważjesttojedynysposób,abyutrzym aćlegitymację,zdobyćglosy(…)”.Pozatym,nawetjeślimamywspółcześniedoczynieniaz wielościąidu-
żymzróżnicowaniemkanałówreprezentowaniainteresów,topartiepozostajątymipod miotami,któreskuteczniedokonująichagregacjiwswoichprogramach,apodoj- ściudowładzywprowadzonejprzezrządpolitycepaństwa(Bonotti2011).
Wtymkontekściewartorozważyćczyiwjakimzakresiefunkcjareprezentowa-
ni a interesówjestrealizowanaprzezfunkcjonującewUniiEuropejskiejeuropartie.Wr azz u p o w s z e c h n i a n i e m sięp o d e j ś c i a , z g o d n i e z k t ó r y m u k ł a d i n s t y t u c j o n a l -
nyUniiEuropejskiejtraktowanyjestjaksystempolityczny(Hix2010),dzi ałającewn i mt ra n s n a rod o we fed e ra cj e p a rt i iwraz z ews p ó łd z ia ł a j ą c y miz n i mi frakc j a -
miw P a r l a m e n c i e E u r o p e j s k i m c o r a z c z ę ś c i e j u z n a w a n e s ą z a p a r t i e p o l i t y c z n e (Kosowska-Gąstoł2014;Sobolewska-
Myślik2005),takteżbędątraktowanawni-
niejszymartykule.Uznanieichzapartiepolityczneimplikujewypełnianieprzezniefunkc jiprzypisywanychpartiom,wtymfunkcjireprezentowaniainteresówipoglą-
dówobywateli.Zagadnienietowymagajednakzbadania,dlategocelemartykułujestnamysłnadt ymczyiewentualniewjakimzakresieeuropartierealizująwspomnia-
nąfunkcjęorazjakietomożemiećznaczeniedlaprocesuintegracjieurop ejskiej.
[ 4]
BeataKosowska-Gąstoł Zgodnezprawemtraktatowym,europartie„przyczyniająsiędokształtowaniae u-
ropejskiejświadomościpolitycznejiwyrażaniawoliobywateli Un ii” (TUE 2012). Ostatniezprzypisywanychimzadańwiążesięwięcściślezreprezentowani emin-
t e re s ó w ibędzieprzedmiotemdalszychdociekań.Uwagaskupionazostanienatym,jakie interesyścierająsięwUEorazczyeuropartieskuteczniejereprezentująrze- czywi śc ie przyczyniającsiędowyrażaniawoliobywateliUnii1.Postawionezostanąr ó w n i e ż pytaniaczyewentualneniedostatkiwzakresiereprezentacjisąprzyczynąb ra ku efektywnychkanałówreprezentacjiczycelowąpolitykąelitpartyjnychorazj akwpływająnastosunekobywatelidointegracjiijakiemogąmiećskutkidla jejdalszego rozwoju.
Artykułzostałpodzielonynatrzyczęści.Wpierwszejprzedstawiononajw aż-niejszepodziałypolityczne
zidentyfikowanen a s z c z e b l u U n i i E u r o p e j s k i e j o r a z i c h wzajemnerel acje,abystwierdzićczymająonerozłącznycharakter,pokrywa-
jąsięczyzazębiają.Wkolejnympunkciepoddanoanaliziepodziałlewica- prawica.Przedmiotemdociekańuczynionotowjakisposóbiwjakimstopniu stronytego podziałusą reprezen towa newUE. Os tat nia czę śćd ot yc zypod ział un azwol enn i-
kówintegracjieuropejskiejorazeurosceptykówwszerokimznaczeniutegosłowa.U sta le nia poczynionem.in.woparciuoanalizęzałożeńprogramowycheuropartii o r a z wynikiwyborówdoPEpozwoląnaprzeprowadzeniedyskusjiczyinteresyobustronte gopodziałusąreprezentowaneadekwatniedoichsiływyborczej.Artykułmaw dużejmierzecharakterteoretyczny,wykorzystanownimmetodęproblemo-
wąorazmetodękrytycznejanalizyźródeł.Opracowaniestanowigłoswtoczącejsiędyskus jinatematreprezentowaniainteresówwUEzapośrednictwemeuropartii,k t ó r e wzamyślepowinnywyrażaćwolęobywateliUniiiwtensposóbprzyczyniaćsiędozw iększaniaaprobatydlaprocesuintegracji.Wrzeczywistościichdziałaniawtym zakresiemożnauznaćzadaleceniewystarczające.Powodemmożebyćnie t ylkobrakefektywnychkanałówreprezentacji,aletakżewolielitpolitycznych,któ- rewpewnymsensieblokujądostępdoprocesudecyzyjnegosiłom euroscept ycz-
nym, atowywołujejeszczewiększysprzeciwobywateliiprzyczyniasiędowzrostup o s t a w niechętnychwobecUE,cowkonsekwencjimożeprowadzićdowzrostueu- r o s c e p t yc y z m u i d e z i n t e g r a c j i U n i i .
Podziałyobecnew UEoraz wzajemnerelacjemiędzy nimi
DopodstawowychpodziałówpolitycznychobecnychwUniiEuropejs kiejza-
liczasiępodziałnalewicęiprawicęokreślanyjakoideologicznylubfunkcjonal nyoraz p o d z i a ł n a t y c h , k t ó r z yc h c ą „ w i ę c e j i n t e g r a c j i ” i „ m n i e j i n t e g r a c j i ”, c z y l i n a zwolennikówintegracjieuropejskiejieurosceptyków,znanyteżja kopodziałtery-
torialny.Przyczymeurosceptycyzmjestturozumianywszerokimznaczeniuzgod- ni e zkoncepcjąAlexaSzczerbiakaiPaulaTaggarta(2004).Umieszczająoniwjegor amachzarównotwardyjakimiękkieurosceptycyzm,pierwszyoznaczazdecydo
Europartiejakorzecznicy(nie-)reprezentowania interesów… [ 5] -
wa ny s p r z e c i w w o b e c i n t e g r a c j i e u r o p e j s k i e j a l b o członkostwad a n e g o p a ń s t w a
1 Zew z g lę d u n a ro z m i a ra r t yk u ł u , p o z a z a k r e s e m r o z wa ż a ń p o z o s t aw i o n o k we s t i ę czyj e s t t u m o wa o o b y w a t e l a c h U E j a k o c a ł o ś c i c z y o b y w a t e l a c h p o s z c z e g ó l n yc h p a ń s t w członkowskich.
wUE,drugi–
akceptujeideęintegracjieuropejskiej,alesprzeciwiasięwybranymp o l i t y k o m u n i j n y m a l b o a s p e k t o m i n s t y t u c j o n a l n y m U E .
Oilewnaucepanujezgodadotyczącawyróżnianiatychpodziałów,toc zysiędyskusjap o ś w i ę c o n a w z a j e m n y m r e l a c j o m m i ę d z y n i m i . P o j a w i ł o s i ę k i l k a k o n -
kurencyjnychkoncepcji,zapomocąktórychpróbujesięwyjaśniaćtozagadnie nie.Zgodniezmodelemmiędzynarodowychrelacji–
napłaszczyźnieeuropejskiejmamydoczynieniazjednowymiarowąrywalizacjąwyznaczan ąprzezstosunekdointegra-
c j i europejskiej.Dzielionaunijnąscenępolitycznąnaobrońcównarodowejsuw e-
ren n o ś c i , którzytworząbiegunokreślanyjako„mniejintegracji”orazpromotoró wponadnarodowegozarządzanialokującychsięnadrugimbiegunie–„więcejintegra- cji”.Podejścietoprzyjmowanejestprzezrzecznikówparadygmatu realistyczn egow stosunkachmiędzynarodowychjakrównieżzwolennikówpodejściamięd zyrzą-
d o w e g o ineofunkcjonalizmu.Ichzdaniemrywalizacjakształtującapodz iaływUEjestniezależnaodkonfliktu,któryhistoryczniestrukturyzowałwspółzaw odnictwopolitycznew p a ń s t w a c h n a r o d o w y c h , a w i ę c p o d z i a ł u n a l e w i c ę i p r a w i c ę ( z o b . Steenbergen, Marks 2004).
Rywalizacjan a p ł a s z c z y ź n i e e u ro p e j s k i e j p o s t r z e g a n a j e s t j a ko j e d n o w y -
miarowar ó w n i e ż w m o d e l u r e g u l a c j i ,s t w o r z o n y m p r z e z G e o r g e ’ a Ts e b l i s a o r a z Geoffrey’aGarretta(2000).Ichzdaniempodstawowympodziałemobec nymnap ł a s z c z y ź n i e europejskiejjestjednakwspółzawodnictwopomiędzylewic ąiprawi-
cą,akwestiaintegracjijesttylkojednymzelementówtegopodziału,stanowijeg oekspresjęnaszczeblueuropejskim.Lewicatradycyjnieopowiadasięzazwiększe -n i e m liczbyregulacjipoświęconychkwestiom społeczno-
ekonomicznym,prawica –
preferujemniejregulacji,coprzenoszonejestnaszczebelunijny.Potwierdzeniemmab y ć : p o p i e r w s z e t o , ż e w y b o r yd o P E s ą u z n a w a n e z a d r u g o r z ę d n e –
p a r t i e rywalizują,awyborcygłosująwoparciuokrajoweinteresyipodział y,zktórych podstawowymjesttennalewicęiprawicę.Podrugie–
członkamiRadysąprzedsta-
w i c i e l e rządówpaństwczłonkowskichwyłanianychpostoczeniuwalkiwyborcz ej,któ ra na j c zę ś c i e j ro z grywa s ię mi ęd z y kraj o wą prawi cą a
l e wi c ą. Po t rz e c i e – tra dy-
cyjnypodziałnaprawicęilewicęwdużejmierzestrukturyzujeukładsiłigłosowańwParla mencieEuropejskim.Poczwarte–podziałlewica-
prawicaczęstokształtujepozycjerządównarodowychwprzetargachnaszczeblue uropejskim,cowidocznejestzwłaszczapodczasszczytówunijnych.Dobrymprzy kładembyładyskusjanadJ e d n o l i t y m A k t e m E u r o p e j s k i m , p o d c z a s k t ó r e j s t a n o w i s k a r z ą d ó w b y ł y w d u ż e j mierzekształtowaneprzezichpreferencje dotyczącezakresuinterwencjiwgospo-
darkę(Steenbergen,Marks2004),comożebyćuznanezajedenzwyznaczni kówp o d z i a ł u l e wi c a -p ra wi c a .
Wprzeciwieństwied o w y ż e j o m ó w i o n y c h k o n c e p c j i t w o r z o n y c h w o p a r c i u o jednowymiarowąprzestrzeńrywalizacji,dwiekolejnezakładająistnieniedwu wy-
m i a ro we g o współzawodnictwapartyjnegonaszczeblueuropejskim.Poszcz ególneugrupowaniaumieszczanesąwięcnienajednejosi,alewukładziewspółrzędny ch,gdziejednaośdotyczywymiarulewica-prawica,adrugapoziomupoparciadlainte- gracjieuropejskiej.Modeleteróżniąsięjednakodsiebieinnymukształtowaniemre-
lacjipomiędzytymipodziałami.Zgodniezpierwszym,zwanymodnazwiskautorówmodele mHix-Lord,podziałylewica-prawicaorazzwolennicyintegracji-eurosceptycy
sąrozdzielneiułożoneortogonalniewzględemsiebie.Zkoleiwdrugimparadygma- c i e , określanymjakomodelHooghe-
Marks,wspomnianepodziałyniesąoderwaneodsiebie(jakuHixaiLorda),żadenznic hniejestteżczęściądrugiego,jakwmodeluregulacji,wktórymkwestiaintegracjistałasięelem entempodziałulewica-prawica.Model ten lokuje się między dwom wcześniej wspomnianymi.
ZgodniezmodelemstworzonymprzezLiesbetHoogheiGary’egoMarksa( 2 0 0 1 ) podziałylewicavs.prawicaorazsuwerennośćnarodowavs.ponadnarodo- wo ść ł ą c z n i e k s z t a ł t u j ą p o z y c j e a k t o r ó w p o l i t y c z n y c h w p r z e s t r z e n i U E . P o d z i a ł lewica-
prawicajestzasadniczy,aleniejedyny.Niektóreaspektyintegracjieuropej-
s k i e j ( p o d z i a ł u t e r y t o r i a l n e g o ) m o g ą b y ć w p r a w d z i e w ł ą c z o n e d o t e g o p o d z i a ł u , innewykraczająjednakpozajegozasięg.Wzakresie,wjakimniewszystkie kwestiezwiązanezintegracjąeuropejskąmieszcząsięwpodzialelewica-
prawica,wyłaniasięodrębnypodział–
nazwolennikówiprzeciwnikówintegracji.Modeltenjestbar-
dziejdynamicznyodmodeluregulacji,podczasgdytenostatnimanacelu pr zed-s t aw i e n i e obecnejsytuacji,modelHooghe-
Markspozwalanauchwyceniepewnychtrendów.Najodpowiedniejszydlaukazaniae wolucjizachodzącejwciągudekadjestjednakmodelHix-Lordtraktujący wspomniane podziały jako niezależne od siebie.
Wszystkiemodelezdająsiępotwierdzać,żeprzynajmniejodpoczątkulat9 0.X X wiekupartiecentro-
lewicowestająsiębardziejprointegracyjneniżcentropra-
w i c o w e . Wpoczątkowymokresie,kiedyintegracjamiałacharaktergłówniegospo- da rc z y, ajejcelembyłotworzeniewspólnegorynku,prawicapopierałatenkierunekd z i a ł a n i a . Rozwójwkierunkuintegracjipolitycznej,wzbogaconejoelementysocjal-
newiążesięzprzyjmowaniemdużejliczbyregulacjiwtymzakresieipowoduje,żewsp omnianaewolucjasłużygłówniepartiomlewicowym,dlategoichpoparciedlaint egracji rośnie (Conti 2007).
Wniniejszymartykulezostaniezastosowany modelHix-
Lord,podziałideolo-g i c z ny i te r y t o r i a l ny b ę d ą w i ę c t ra k t o wa n e j a ko n i e z a l e ż n e o d s i e b i e .
Podziałlewica-prawicaireprezentowanieinteresów związanychztymp o d z i a ł e m naszczeblu UE
Rozpoczynającodpodziałulewica-
prawicanapłaszczyźnieeuropejskiejwartozwrócićuwagę,żebadaczeczęstorozdzi elająprocesreprezentowaniainteresówodj e g o rezultatówioilesamprocesuważaj ązamałosatysfakcjonujący,torezultatyw postaciprzeniesieniapodziałulewica -prawicazpoziomunarodowegonaeuro-
p e j s k i s kł o n n i s ą o c e n i a ćz n a cz n i e l ep i e j (M a i r, Tho ma s s e n 2011 ). N a l eż yj ed n a k dodać,żewspomnianypodziałmożeoznaczaćróżnekwestienakażdym ztychpo-
z i o m ó w (Lord2010),inneznaczeniamogąmubyćteżnadawanewposzczególnychpańs twach czy regionach.
Wliteraturzerozpowszechnionejestprzekonanie,żeprocesreprezentowani ainteresówipoglądówobywatelinaszczebluunijnymniespełniapokładanychwnimn a d z i e i . Wyboryodbywająsięoddzielniewposzczególnychpaństwachczłonkow- skich,woparciuooddzielneordynacjewyborcze2,równieżichwynikiagregowane
2 Próbywprowadzeniajednolitejordynacjiwyborczejniepowiodłysię,państwaczło nkowskiezobowiązanesąjednakresp ektować ogólne zasadyp rz yj ęte wtymz ak re si e
sąnapoziomienarodowym,przyczymkażdemupaństwuprzyznanozgóryokreślo-
n ą liczbęmiejscwPE.Powodujeto,żerywalizacjatoczysięnapoziomienarodowym,pomiędzypart iamikrajowymi,woparciuokrajowepodziałyiprogramy.Krajowepartiep o l i t y c z n e p r z y g o t o w u j ą l i s t y k a n d y d a t ó w i o r g a n i z u j ą d l a n i c h p o p a r c i e . Niezmieniłot e g o w p r o wa d z e n i e w 1 9 7 9 ro k u b e z p o ś r e d n i e j e l e k c j i P a r l a m e n t u E u r o p e j s k i e g o . Wyboryeuropejskiepostrzeganesąjakodrugorzędne(se cond-
orderelections),cooznacza,żenietylko maj ąo ne mniejszeznaczenieniżt euzn anez a pierwszoplanowe,wktórych„gratoczysięowiększąstawkę”,aleta kże,żepartiepolityczneniesąskłonneprzywiązywaćdonichwiększejwagi,pomimoznac zącegowzrostukompetencjiPE.Skutkujetonajczęściejniższąfrekwencjąwyborcząw po-
równaniuzwyboramiuznawanymizapierwszoplanowe,mniejszympoparciemdlapartii rządzących,większymiszansamipartiimałychinowychnazdobyciemandatuczy
większym odsetkiem głosów nieważnych (Reif, Schmitt 1980).
Wyboryeuropejskiestanowiąwięcobecniezbiórgłosowańodbywającychsię niezależnieodsiebiew28państwachczłonkowskich.Przeszkodąwbezpośrednim dotarciue u ro p a r t i i d o e l e k t o ra t uj e s t n i e w ą t p l iw i e b ra k o g ó l n o e u ro p e j s k i c h m e -
diów,różnicejęzykoweczyograniczonezasoby,któreeuropartiemogąprzeznaczyćnakampa nie.Reprezentowanieinteresówjestwięcutrudnionezewzględunabrakodpowiednic hkanałówdotarciadoobywateli,któremogłybybyćwykorzystywaneprzezeuropejskie partiepolityczne3.Przeszkodyniemająjednakwyłączniecharak-
t e r u i n s t yt uc j o n a l n e go , d u ż e z na c z e n ie ma b ra kwo l i k ra j o wyc h e l i t p o l i t yc z nyc h orazmediówdotworzeniakanałówreprezentacjibądźczynieniais tniejącychbar-
dzieje fe kt yw ny mi . M o ż n a w t y m ko n t e k ś c i e m ó w i ć o „ b ł ę d ny mko l e ”, wk t ó r y m zamknięcis ą w y b o r c y, p a r t i e p o l i t yc z n e o r a z ś r o d k i m a s o w e g o p r z e k a z u . Ż a d e n ztychpodmiotównieprzywiązujewiększejwagidowyborów,bok ażdyznichwy-
chodzizzałożenia,żeniematosensuskoropozostałychdwóchto nieinteres uje(Gagatek 2009).
Europartieumacniająswojąrolęwwyborachikampaniachwyborczych,czegowyr azem jestprzyjmowaniewspólnychprogramówizachęcaniepartiikrajowych,a b y posługiwałysięnimiwtrakciekampanii(Sigalas,Pollak2011)czypróby od -
działywania naprocestworzenialistkandydatówprzezpartiekrajowe(Leh mann2009).P r z e d w y b o r a m i w 2 0 1 4 r o k u e u r o p a r t i e –
o d n o s z ą c s i ę d o z m i e n i o n e j traktatemz L i z b o n y proceduryw y b o r u p r z e w o d n i c z ą c e g o K o m i s j i E u r o p e j s k i e j
–
wyłoniłys w o i c h „ w i o d ą c y c h k a n d y d a t ó w ” ( n i e m . S p i t z e n k a n d i d a t e n ).W r a z i e z w yc i ę s t wa e u r o p a r t i i j e j „ w i o d ą c y k a n d y d a t ” m i a ł b y ć g ł ó w n y m p r e t e n d e n t e m dos t a n o w i s k a przewodniczącegoK o m i s j i ( S k r z y p e k , 2 0 1 0 ) . W y b ó r o w y c h k a n -
d yd a t ó w, a n a s tę p n i e organizowaniede b at p o mi ęd z yn i mi mi a ł o s ł uż yć wi ęks z ej
naszczeblueuropejskim,doktórychnależynaprzykładkoniecznośćstosowaniaproporcjo- n a l n e g o systemuwyborczegoczyzakazwprowadzaniaproguwyborczegonapoziomiewy ż-szym niż 5% (Dydak 2003).
3 Wartows p o m n i eć , ż e eu ro p a r ti e w p e w nym , o gra n i c z o nym z a k re s i e mo g ą w yk o -
rzystywaćdoreprezentowaniainteresówkanałystwarzaneprzezpartiekrajowebędąceichczło nkami,coznajduje odzwierciedleniewmodelueuropartiijakoorganizacji wielopozio- m o w y c h (Kos ows k a -
G ąs to ł 2 0 1 4 ) , z aga d n i e n i e tow yk ra c z a j e d n a k p o z a ra my n i n i e j s z e go artykułu.
personalizacjii p o l i t yz a c j i wyb o ró w do Pa rl a me n t u Eu ro p e j s ki e g o , a t a k ż e p o k a -
zaniuzwiązkugłosówwyborcówzobsadąjednegozkluczowychstanowiskwUE .Podejmowanewysiłkinieprzyczyniłysięjednakznaczącodozwiększeniarolieuro- pa rt i i , anawetichrozpoznawalności,aczkolwiekoczekujesię,żemożetonastąpi ćwtrakciekolejnejkampaniiprzedwyboramiw2019roku(Switek2015).Nadaniu bardziej„ e u ro p e j s k i e g o” w y m i a r uw y b o r o m d o P E m i a ł o s ł u ż y ć t a k ż e t wo r z e n i e transnarodowychlistkandydatów(Gagatek2014).Zpowoduwie lukontrowersji ztymzwiązanychniezdecydowanosięjednaknawprowadzenie tegorozwiązaniaprzed wyborami w 2014 roku.
Możnastwierdzić,żeeuropejskiewyborywdużejmierzeponiosłyklęskęjakoi n s t r u m e n t w y r a ż a n i a w o l i , i n t e r e s ó w i p o g l ą d ó w o b y w a t e l i U E . P e t e r M a i r iJacquesThomassenzwrócilijednakuwagę,żenawetjeślisamprocesrepreze nto-
waniainteresówniespełniaoczekiwań,torezultatytegoprocesumożnauznać zazadowalające(2011).Ichzdaniemkompatybilnośćkrajowychsystemówreprezen- t a c j i politycznejpowoduje,żewyborcygłosujązpodobnychpowodównapodobne partiepolitycznenależącedoposzczególnychrodzinpartyjnych.Rywaliza cjapar-
tiipolitycznychwpaństwachczłonkowskichprzebiegawzdłużosilewica- prawicaitenwymiarrywalizacjizostałprzeniesionynapłaszczyznęeuropejską.Zdajesięt opotwierdzaćzestawieniewynikówwyborówparlamentarnychwpaństwachczłon -
ko w s k i c h wostatnichlatachzwyboramidoPEw2014roku,któreukazuje pr ze-
s un i ę c i e zarównoeuropejskiejjakikrajowychscenpolitycznychwprawąstro nę.Spadekpoparciadlapartiilewicowychitowarzyszącymuwzrostmandatówuzyski- wanychprzezpartieumiarkowanejiskrajnejprawicymożerzeczywiścieświadczyćos w e g o rodzajuk o n w e r g e n c j i i u d a n y m p r z e n i e s i e n i u p o d z i a ł u l e w i c a - p r a w i c a z p o z i o m u n a ro d o we g o n a e u ro p e j s k i .
AnalizagłosowańimiennychwParlamencieEuropejskimwskazuje,żepodziałp r a w i c a -
l e w i c a rzeczywiścieistnieje,częściejjednakzawieranajestwielkakoalicjadwóchn ajwiększychfrakcji–
prawicowejgrupyEuropejskiejPartiiLudowejoraz lewicowejgrupy–
PostępowegoSojuszuSocjalistówiDemokratówwPE(Nitszke2016).Zjednejs tronymożnawięcmówićowzrościerywalizacjimiędzyprawicą alewicą,cz egoprzykłademjestzerwanieprzezsocjalistówwieloletniegoporozu- mieniazchadekamiowzajemnympopieraniuswoichkandydatównastanowi skoprzewodniczącegoPE,przezcokandydatEuropejskiejPartiiLudowejAntoni oTajanizostałwybranydopierowczwartymgłosowaniudziękipoparciuzest ronyliberałóworazkonserwatystów.Zdrugiejjednakstronykoniecznośćpode jmowa-
niad e c y z j i w P E b e z w z g l ę d n ą w i ę k s z o ś c i ą g ł o s ó w o ra z p o d o b i e ń s t w o p o g l ą d ó w wwielukwestiachpowodują,żechadecyisocjaliścibędąmusie lisięporozumieć(Słojewska2017),chadecyzliberałamiikonserwatystaminies ąbowiemwstaniestworzyćwiększościbezwzględnej,odtychostatnichodróżnia ichtakżewizjadal-szego rozwoju integracji europejskiej.
Przemienieniepodziałuzpoziomunarodowegonaeuropejski,októrymwspo- minająM a i r i T h o m a s s e n b u d z i j e d n a k w i e l e w ą t p l i w o ś c i . R y w a l i z a c j a p a r t y j n a opartanapodzialenaprawicęilewicęrzeczywiściewpewn ymsensieumożliwiaelektoratowiw s k a z a n i e k i e r u n k u p o l i t y c z n e g o r o z w o j u U E p o p r z e z w y b o r y p o -
międzypartiamikrajowymi.Niemniejjednakpreferencjewyrażonenajednym
poziomierządzenianiezawszestanowiąadekwatnąpodstawęwyborunainn ym.J e ż e l i weźmiemypoduwagęzagadnienieredystrybucjidóbr,któreczęstouważ anej e s t zajedenzwyznacznikówpoddziałulewica–
prawica,towyborcymogąbyćpostronielewicynajednympoziomie,apostronieprawicyn adrugim.UbogiobywatelUniiEuropejskiejmieszkającywpaństwie,którejestpła tnikiemnettodobudżetuUnii(np.wNiemczech)możebyćzwolennikiemredys trybucjinapoziomiekrajo-
w y m , ponieważjestjejbeneficjentemorazsprzeciwiaćsięjejnaszczeblueuropej- s k i m , gdyżniedajemuonawymiernychkorzyści(Lord2010).Pojawiasięwówczasp ro b l e m, którąpartięweurowyborachpowinienpoprzeć,abyjegointeresyekono-
micznebyłyreprezentowanewjaknajwiększymstopniu.Większośćobywatelinie w i e , gdzielokująsięichinteresywkontekścieintegracjieuropejskiej.Dl akażde-
gojestwprawdzieoczywistym,żeintegracjaeuropejskawywieradużywpł ywnanarodowego s p o d a rk i , p o l i t yki i s p o ł e c z e ń s t wa , j e d n a k t r ud n o ws ka z a ć n i e t yl ko rozmiar,alenawetkierunekoddziaływaniaekonomicznychkonsekwencjii ntegracjidla poszczególnych obywateli (Marks, Wilson 2000).
Sytuacjęd o d a t k o w o k o m p l i k u j e k i l k a k w e s t i i z w i ą z a n y c h z p o d z i a ł e m l e w i - ca-
prawica.Po p i e r ws z e ,wyb o rc y n i e z aw s z e ws wo i c hwy b o ra c hk i e ru j ą s i ę i n - teresemekonomicznym.Podrugie,podziałlewica-
prawicaniewewszystkichpańs twach członkowskichstanowigłównąośpodziału, przykładowowPolscerywa l iz a c j a toczy sięobecniepomiędzydwiemapar tiamicentroprawicowymi
– PrawemiSprawiedliwościąorazPlatformąObywatelską (Lipi ńs ki 201 6).Zpo-
dobnąsytuacjąmamydoczynieniawRepubliceIrlandii,wktórejgłównymiugru- p o w a n i a m i rywalizującymio władzęsąpartielokującesię zprawej stro nyscenystronypolitycznej–
FineGaeluchodzącezapartięchadeckąorazFiannaFáilzali-
czanad o ugrup o wań ko n s e rwat ywnyc h( Da ń d a 2010).Pot rz e c i e, podz i a łl e wi c a
–prawicajestbardzoniejednoznaczny(Szawiel2003),nawetjeślijestistotny za-
równowpaństwachczłonkowskichjakinapłaszczyźnieunijnej,toniemusiwcaleoz n a c z a ć t e g o s a m e g o . D o b r y m p r z y k ł a d e m j e s t t u t a j P o l s k a , g d z i e w p o c z ą t k o -
wymo kre s i e członkostwawU Ep o d s tawo wyp o dz i a ł przebiegałp o mi ęd z yug ru-
p o w a n i a m i postsolidarnościowymiipostkomunistycznymi.Pierwszeutożsami onoz prawicą,drugiezlewicąbezwzględunakonkretnezałożeniagospodarcz e,jakiewpisywałydoswoichprogramów(Pająk-
Patkowska2010).ObecniewPolsce,ale t a k ż e i n n y c h p a ń s t w a c h E u r o p y Ś r o d k o w o -
W s c h o d n i e j , k r y t e r i u m r ó ż n i c u j ą c y m partienaprawicoweilewicoweni ezawszejeststosunekdokwestiiekonomiczno-
-społecznych:gospodarkirynkowej,redystrybucjidóbrczyzakresuinterwencjoni- zmupaństwowego(Wojtasik2011).Wyznacznikiemprawicowościlublewicowościmożeby
ć n a s tawi e n i ed o kwe s t i i a ksj o l o gi c z n o -
kul t uro wyc h, w t ym s to s un e kd o aborcji, eutanazji, związków partnerskich, tradycyjnych postaw i wartości, kościoła czy roli religii w życiu publicznym (Lipiński 2017).
Wszystkotopowoduje,żereprezentacjainteresówkojarzonychtradyc yj-
niewEuropieZachodniejzpodziałemnalewicęiprawicęniemożebyćwprost ysposóbprzeniesionazpoziomukrajowegonaeuropejski.Nakażdymznichm ożeb o w i e m oznaczaćcoinnego.Pozatym,nietylkonieudałosięjakdotądst worzyćo d p o w i e d n i c h kanałówreprezentacji,alebrakujetakżewoliwspółpracykraj owyche l i t p o l i t y c z n y c h z e u r o p a r t i a m i w t y m z a k r e s i e . P r e f e r u j ą o n e r a c z e j d z i a ł a n i e
[1 0]
BeataKosowska-Gąstoł wcharakterzegatekeeperówkontrolującychprzepływinformacji,przebiegkampa- niiireprezentowanieinteresówobywateliUEniżprzekazywanietychuprawnie ńe u r o p a r t i o m .
Podziałnazwolenników integracjieuropejskiej
ieurosceptykóworazreprezentowanieinteresówzwiązanych ztym podziałem
Jeszczebardziejskompl ikowa naje st kwes ti a reprezentowaniaintere só wzwi ąza-
n y c h zpodziałemterytorialnym,awięcnazwolennikówiprzeciwnikówro zwija-
niadalszejintegracji.Pierwszymbliskiesąideeponadnarodowejintegracji,wtym politycznejispołecznej;drugim–luźnejwspółpracysuwerennychpaństwnarodo- w yc h , dotyczącejprzedewszystkimkwestiigospodarczych. Oiległospie rwszychjestdominującyiwdużejmierzenadajekierunekintegracjieuropejskiej, toopinieobywatelisceptycznienastawionychdointegracjilubniektórychjejprzejaw ówniesąreprezentowaneadekwatniedoichsiły.Przyczymwjeszczewiększymstop niun i ż wprzypadkupodziałulewica-
prawicaniechodzitutylkoobrakodpowiednichkanałówreprezentacji,aleprzede wszystkimbrakwolielitpolitycznych,aby do-
p u s z c z a ć d o u d z i a ł u w procesied e c y z y j n y m p r z e d s t a w i c i e l i r ó ż n yc h o p c j i , t a k ż e t yc h krytycznychwobecintegracjieuropejskiejlubjejobecnego kształtu.Odbywasiętonaróżnesposoby,zawszeprowadzijednakdonadrepreze ntowaniazwolen-
n i kó w integracjiorazniedoreprezentowaniajejprzeciwników,atozkoleimożenaz a s a d z i e sprzężeniazwrotnegoprowadzićdojeszczewiększegosprzeciwuiwzro- s t u e u ro s c e p t yc y z m u .
Podziałynazwolennikówintegracjieuropejskiejorazeurosceptyków,tak- żew m i ę k k i m z n a c z e n i u , p r z e b i e g a j ą n i e t y l k o p o m i ę d z y p a r t i a m i , a l e r ó w n i e ż wp a r t i a c h . W i e l e u g r u p o w a ń m a i n s t r e a m o w y c h , zwłaszczap r a w i c o w y c h , k t ó r e b i o r ą udziałwrządzeniu,posiadawswoichstr ukturachmniejlubbardziejsforma-
l i z o wa n e skrzydłaczyfrakcjeeurosceptyczne(Bell2012).Ichopinieniesąjedn akwwystarczającymstopniuuwzględnianieprzyopracowywaniuoficjaln ychstano-
wiskpartiiwobecróżnychprzejawówintegracji.Wpływnatworzenieagendmaj ądominująceelitypartyjne,któredokonującagregacjipoglądówiinteresówwys tę-
pującychwewnątrzpartii,skłonnesąpomijaćzdaniepozostającychwmniejszośc ie u ro s c e p t ykó w. Tosamodotyczytworzenialistwyborczych,naktórychumieszczanisiękandy dacizgadzającysięzgłównąliniąpartyjnątworzonąprzezproeuropejskieelitypartyjne.Po ziomistniejącegowpartiachispołeczeństwacheurosceptycyzmumożebyćwięczn aczniewyższyniżwskazywałobynatopoparcieuzyskiwaneprzezp a r t i e u z n a w a n e z a eurosceptyczne.N i e i n a c z e j w y g l ą d a p o d e j m o w a n i e d e c y z j i n a szczeb lup o s z c z e gó l nyc hp a ń s t wc z ł o n ko w s k i c ho ra z wi n s t y t u c j a c hu n i j nyc h, z w ł a s z c z a wParlamencieEuropejskim.TymczasemwUniiEuropejskiejw idocznyjestrozdźwiękpomiędzypoparciemdlarozwojuintegracjieuropejsk
Europartiejakorzecznicy(nie-)reprezentowania interesów… [1 1] iejzestronye s t a b l i s h m e n t o w yc h e l i t o r a z r o s n ą c y m n i e z a d o w o l e n i e m o b y w a t e l i .
Zjawiskon i e w y s t a r c z a j ą c e g o u w z g l ę d n i a n i a o p i n i i w y b o r c ó w n a s t a w i o n y c h sceptyczniewobecintegracjiwidocznejestzwłaszczapodczasreferen dówunijnych,w mniejszymstopniutakżepodczaskształtowaniaskładuorganówUE.Państ waco-razmniejskłonnesąpoddawaćpodbezpośredniegłosowanieobywateliUEkolejne
traktatyU E , w y b i e ra j ą c t a m g d z i e t o m o ż l iwe ra t y f i k a c j ę z a p o ś re d n i c t we mp a r -
lamentów.Spodziewająsię,żełatwiejbędzie uzyskaćzgodęelitparlamentar nych
–przychylniejnastawionych dointegracji–
niżobywateliUE.Wielekontrowersji wzbudzateżponownepoddawaniepod referendumkwestii,którezostałyjużod-
rzucone przezobywateli.Wprowadzenieniewielkichustępstwwpołączeniuzofen- sywn ą ka mp a n i ą rz ąd o wą ma p ro wad z i ć d o z mi any s t a no wi s ka sp o ł e c z eń s t wa.
Dobrymprzykłademjesttutajprocesratyfikacjitraktatukonstytucyjnego,a następnietraktatuzLizbony.PierwszyzostałodrzuconywreferendumweFrancji29maja20 05roku,wktórymprzyfrekwencji69,9%głosów–45,13%opowiedzia-
łosięzaratyfikacją,a54,87%–
przeciwko.PodobniewyglądałasprawawHolandii,gdziewgłosowaniuz1czerwca2005r oku,wktórymwzięłoudział62,38%upraw-
n i o n y c h dogłosowania,tylko38,4%opowiedziałosięzaprzyjęciemtraktatu kon-
stytucyjnego,61,6%byłoprzeciwko.ÓwczesnypremierWielkiejBrytaniiTonyBlairodwołałpla nowanenaczerwiecreferendumwZjednoczonymKrólestwie,wynikis o n d a ż y w s k a z y w a ł y b o w i e m , ż e z a k o ń c z y ł o b y s i ę o n o f i a s k i e m .
O b y w a t e l e U E
d a l i więcwyraźnysygnał,żeniezgadzająsięnarozwiązaniaproponowanewtraktaci e.Sporokontrowersjibudziłojużsamookreślenietraktatumianemkonstytucyjnego ,coodczytywanebyłojakokrokwkierunkutworzeniaeuropejskiejfederacji, kon-
stytucjauważanajestbowiemzaatrybutpaństwa. Traktatwprawdzieniewsz edłwżycie,aleprounijneelityeuropejskieniezrezygnowałyzwprowadzeniapropono- w a n y c h w n i m r o z w i ą z a ń , l e k c e w a ż ą c w t e n s p o s ó b o p i n i ę o b y w a t e l i U E .
Uzgodniono„nowytraktat”,bardzoprzypominającykonstytucyjny(Węc2011),tymrazem niepopełnionojednakpoprzedniegobłęduokreślającgoodmiejscaprzy-
j ę c i a mianemtraktatuzLizbony,aniekonstytucyjnymjakuprzednio.AniweFrancjianiwHola ndiiniezdecydowanosięnaprzeprowadzeniereferendumratyfikacyjne-
g o wybierającproceduręprzyjęciatraktatuprzezparlament.Referendumprzepro- w a d z o n o jedyniewIrlandii,gdzieistniejekonstytucyjnyobowiązekratyfikacjiprzezreferendu m.Odbyłosięono12czerwca2008roku,frekwencjawyniosła53,1%,zaprzyjęciemtr aktatugłosowało–
46,6%,przeciwnychbyło53,4%głosujących.Niezraziłotoeuropejskichelit,któ renaszczyciewBrukseliwgrudniu2008rokuza-
powiedziaływprowadzeniepewnychgwarancjidlaIrlandiiiprzeprowadz enieporazkolejnyreferendumratyfikacyjnego.Odbyłosięono2października200 9roku.TymrazemIrlandczycyopowiedzielisięzaprzyjęciemtraktatuwiększością6 7,1%gł o s ó w przyfrekwencji59%.Wartoprzypomnieć,żesytuacjatakam iałamiejscewIrlandiiporazdrugi,podobniewyglądałabowiemratyfikacjatraktatuz Nicei.PotymjakIrlandczycyodrzuciliwspomnianytraktat wgłosowaniu7czerwca2001rok
uw i ę k s z o ś c i ą 54%,podjętodecyzjęoponownym
przeprowadzeniugłosowania.Odbyłosięono19października2002roku,tymrazemtr aktatzyskałpoparciewięk-szości głosujących.
Jakjużwyżejwspomniano,niewystarczającereprezentowanieobywatelisceptyczn ienastawionychdodalszejintegracjiwidocznejesttakżewinstytucjachunijnych,zdomin owanychprzezzwolennikówintegracji.WyborydoParlamentuEuropejskiegow2014ro kuprzyniosły8%wzrostpoparciapartiomeurosceptycz-nym–
z20do28%,coprzełożyłosięna212spośród751mandatów,zczego92man- datyzdobyłypartiereprezentującetwardyeurosceptycyzm,a 120ugrupowania
umiarkowanieeurosceptyczne.Pierwsizasiadajągłówniew grupachEuropaWolnościi DemokracjiBezpośredniejorazEuropaWolnościiNarodów,atakżewśróddeputowanyc hniezrzeszonych.DrudzywefrakcjiEuropejskichKonserwatystówi Reformatoróworaz wKonfederacyjnejGrupieZjednoczonejLewicyEuropejskieji NordyckiejZielonejLewic y.Mandatyeurodeputowanychudałosięzdobyćeu-
rosceptycznymprzedstawicielomw23z28państwczłonkowskich,wszystkichzawyjątk iemEstonii,Luksemburga,Malty,Rumuniii Słowenii(podajęza:Treib2014)4.Wniektóry chpaństwachwręczwygraliwyborydystansującpartiegłówne-
gonurtu.WartowtymkontekściewspomniećchociażbyPartięNiepodległościowąZjedn oczonegoKrólestwa(UKIP)wWielkiejBrytaniiczyFrontNarodowyweFrancji.Badaniaa nkietoweprzeprowadzonew2015rokuprzezSimonaHixaiin.wśródeurodeputowanyc h(2016)wskazująnarosnącąwporównaniuzeskładempoprzednichparlamentówpola ryzacjęeuropejskiejscenypolitycznejwtymzakre-
sie.Wporównaniuzpoprzednimibadaniamizlat2000,2006i2010,w2015rokupostawy skrajniepro-iantyintegracyjneosiągnęłynajwyższypoziom.Napływeuro-
sceptycznychdeputowanychdoPEw2014rokuspowodowałreakcjęwpostaciin- tensyfikacjipoglądówprounijnychdeputowanych.Niebezznaczeniajestteżwpływczyn nikówzewnętrznychjaknaprzykładkryzysekonomiczny,któryzjednejstronyzwiększył antyunijnesentymenty,alezdrugiej–wpłynąłnazwolennikówintegracjinawołujących
do zacieśnienie współpracy politycznejifiskalnej,
zwłaszczawstrefieeuro,dlaprzezwyciężeniakryzysu.
Pomimowzrostup o p u l a r n o ś c i e u r o s c e p t y c y z m u , e l i t y e u r o p e j s k i e n i e rezy-
gnujązrealizacjiwcześniejzapowiadanychprzedsięwzięć,czegoprzejawemjestnap rz y kł a d powołanienastanowiskoprzewodniczącegoKomisjiEuropejskiej„wiodą-
cegokandydata”EPPJean-Claude’aJunckerakojarzonegozsilnymprofederalistycz-
n y m nastawieniem(Treib2014).Sytuacjętębardzotrafnieoddajetytułar tykułuOliveraTreiba:
„Wyborcamówinie,aleniktniesłucha”(2014).Niektórzybadaczesamsposóbwyb oruszefaKE,polegającynazapewnieniuobywatelomwpływunawybórprzewo dniczącegoKo mi sj iuważ a j ą z a „ p ró bę b udo wan i a n o we j i n s t yt uc ji q u a s i - f e d e r a c y j n e j ”. Zwracająprzytymuwagę,żepomimoteoretycznegozwiększe- n i a udziałuobywateliwpodejmowaniudecyzji,procesdecyzyjnyzdominowanyjestp r z e z wąskąelitęeuropejskądziałającąwporozumieniuznajwiększymipaństwa- miczłonkowskimi(Grosse2015).Tymczasemeurosceptycyniesąjużpozbawioną
4 Partiebyłyklasyfikowanenapodstawiebadańichgłównychzałożeńprogramowych.Woparc iuoniewyróżnionougrupowaniareprezentującetwardyimiękkieurosceptycyzm,partied odatkowop o d z i e l o n o n a r a d y k a l n i e l e w i c o w e , c e n t r o w e , u m i a r k o w a n i e p r a w i c o -
w e iradykalnieprawicowe.Niewyodrębnionopartiiumiarkowanielewicowych,pon ieważżadnaspośródnichniegłosipoglądóweurosceptycznych.Wśródtwardycheuros ceptykówznalazłos i ę 9 2 c z ł o n k ó w P E , 2 r e p r e z e n t u j ą c y c h r a d y k a l n ą l e w i c ę , 1 – p a r t i ę c e n t r o w ą , 34–umiarkowanąprawicę,55–
radykalnąprawicę.Zkoleiwśród120przedstawicielirepre-
z e n t u j ą c yc h miękkieurosceptycyzm49należydopartiiradykalnielewicowych,17doparti icentrowejoraz54dopartiiumiarkowanieprawicowych.Spośród51polskich eurodepu to-
wanych zaeurosceptycznychzostałouznanychaż23,zczego4zatwardycheurosceptykówu
m i e s z c z o n y c h w ś r ó d s k r a j n e j p r a w i c y ( 4 c z ł o n k ó w Ko n g r e s u N o w e j P r a w i c y, 1 P r a w i c y Rzeczpospolitej),a18zamiękkicheurosceptykówumieszczonychwśródumiarko wanejpra-wicy (18 członków Prawa i Sprawiedliwości) (Treib 2014).
znaczeniamałągrupą.Oiledoniedawnamoglibyćpostrzeganijakoniezbędnawde-
mo kra c ji opozycjakontestującąposunięciapartiigłównegonurtu,aleniestanowiącal i c z ą c e j s ięalternatywy,obecnie–
zwiększającswójstanposiadaniawPEdoniemal1/3mandatów–
niemogąjużbyćlekceważeni.Pozbawienieichwpływuna pro-
ce sdecyzyjnywUniiEuropejskiejmożepociągaćzasobąkonsekwencjewpostaciz w i ę k s z a j ą c e g o sięniezadowoleniaspołecznegowśródeurosceptycznychobywateli.
Zamiastzakończenia– konsekwencjeniedostatkówwzakresie reprezentowaniainteresówpolitycznychwUE
PeterMairiJacquesThomassenzwróciliuwagę,żenawetjeślipartiepolitycznenaszc zeblukrajowymwcorazmniejszymstopniureprezentująinteresy,toeuropartiemająszan serobićtowwiększymzakresie(2011).Przypomnieli,żewklasycznej teo riireprezentacjiobecnebyłytrzyelementy:reprezentowani,reprezentanciorazm o n a r c h a c z y r z ą d , p r z e d k t ó r y m d o k o n y w a n o r e p r e z e n t a c j i . W t a k i m u k ł a d z i e partiep e ł n i ł y rolęo g n i w a p o ś r e d n i c z ą c e g o –
reprezentującegoo b y w a t e l i w o b e c a p a r a t u władzy.W r a z z p o j a w i e n i e m s i ę r z ą d u p a r t y j n e g o d o s z ł o d o p o ł ą c z e n i a d r u g i e g o i t r z e c i e g o e l e m e n t u p r o c e s u r e p r e z e n t a c j i –
p a r t i e s ą o d t ą d n i e t y l k o ogniwemreprezentującymobywateli,alewchodzątakż ewskładorganuprzedktó-r y m dokonujesięreprezentacji.Wpraktyceskupiają
sięnafunkcjirządzeniazanie-
d b u j ą c reprezentowanieinteresów,którejeststopniowoprzejmowaneprzezi nnep o d m i o t y społeczeństwaobywatelskiego.Jako,żewUniiEuropejskiejniemarząd upa rt yj n e go , partiepolitycznemogąsięwpełniskupićnareprezentowaniu intere-s ó w o by wa t e l i .
Nieo d m aw i a j ą c l o gi ki t a ki e m uw ywo d o w i , n a l e ż y j e d n a k z w ró c i ć u wa g ę , ż e wpraktyceinteresyobywatelireprezentowanesąnaszczeblueuropej skimwnie-
wielkimstopniu.Mamytudoczynienianietylkozbrakiemefektywnychkanałó wreprezentacji,aletakżewolielitpolitycznych.NawetjeślinapoziomieUE zary so-
w u j e siępodziałnaprawicęilewicę,niejestonprostymprzeniesieniempodobnychp o d z i a ł ó w występującychnaszczeblunarodowym.Wjegoumacnianiuprzeszkadzateżkoniecz nośćpodejmowaniawPEwieludecyzjibezwzględnąwiększością gło- s ó w, którejniejestwstaniezdobyćaniprawicaanilewica,zwłaszczagdy partieumiarkowanen i e c h c ą wchodzićw k o a l i c j e z e u r o s c e p t y k a m i , s t ą d k o n i e c z n o ś ć t wo r z e n i a w i e l k i c h ko a l i c j i .
Brakiwzakresiereprezentowaniawnajwiększymstopniuodnosząsiędoin- t e r e s ó w o b y w a t e l i s c e p t y c z n i e n a s t a w i o n y c h d o i n t e g r a c j i e u r o p e j s k i e j . D o t y c z y tonietyletwardychprzeciwnikówintegracji,którychzad owoliłabyjedynielikwi-
dacjaUE,botychniejestażtakwielu,aleprzedewszystkichmiękkich eurosc ep-
t yk ó w domagającychsiękorekttrajektoriiintegracyjnej.Instytucjeunijne, łączniezParlamentemEuropejskim,zdominowanesąbowiem przezzwole nnikówzacie-
ś ni a n i a procesówintegracji.Tymczasemznacznaczęśćspołeczeństwunij nychsprzeciwia się tym posunięciom.
Niedostatecznereprezentowanieinteresówobywateliodnoszącychsięzrezer- w ą dodalszejintegracjispowodowanejestfaktem,żepodziałyczęstonieprzebiega- j ą pomiędzypartiami,ale wewnątrz nich.Prowadzitodoistnieniawwielu partiach
frakcjieurosceptycznych,k t ó r y c h p o g l ą d y o d b i e g a j ą o d głównegon u r t u prez en-
t o w a n e g o przezkierownictwo.Owefrakcjewywierająjednakniewielkiw pływnas ta n o wi s ka swoichpartii,aichgłosniejestsłyszanynapłaszczyźniee uropejskiej.Działającewgłównymnurciepolitykielitypartyjneniezważająnaopinie eurokry-
t yc z n yc h w y b o r c ó w, c o p r o w a d z i d o p o w i ę k s z a n i a s i ę d y s t a n s u p o m i ę d z y n i m i . ObywateleUE–
którychinteresy,poglądyiobawyzwiązanezdalsząintegracjąnies ą uwzględnianie wunijnejagendzie–
dająwyrazswemuniezadowoleniupoprzezreferendaunijne,którejawiąsięjakojedyn ymożliwysposóbuzyskaniawpływunapodejmowane decyzje.
Ponadto,n a w e t j e ś l i p a r t i e e u r o s c e p t y c z n e z y s k u j ą c o r a z w i ę k s z e p o p a r c i e wwyborachdoPE,to„panamitraktatów”pozostająpaństwanarod owe.Awięcin-
teresyobywatelikrytycznychwobecdalszejintegracjimogąbyćwnależytymstop- niureprezentowanetylkowtedy,gdyzdobędąoniodpowiednieprzedstawicielstwon a płas zczyźnienarodowej,botylkowtensposóbmogąwpływaćnadecyzjeRadyiRadyEu ropejskiej.Kierunekikształtintegracjizależąbowiemgłównieoduzgod-
nieńmiędzyrządowych(Kosowska-
Gąstoł2014).Kwestiatawykraczajednakpozara my n i n i e j s z e g o o p r a c o w a n i a .
Niereprezentowanieprzezpartienapoziomieeuropejskimoraznarodo wym interesówiopiniiprzeciwnikówzacieśnianiaintegracjiosłabialegitymację całegop r o c e s u . Partie,któremiałyprzyczyniaćsiędowyrażaniawoliobywa teliUE,sku-
piająsięniemalwyłącznienarealizacjiinteresówzwolennikówintegracji,comożep rowadzićdodalszegospadkupoparciadlaUE,awrezultaciedojejdezintegracji,cz ego przejawem jest Brexit.
Bibliografia
BellD.S.2012.The‘EuropeanIntegration’–
CleavageinthePartySystem:TheFrenchCase.WEuropeanisationandPartyPolitics.
HowtheEUAffectsDomesticActors,Pat-terns and Systems. E. Külahci (red.). Colchester:
ECPR Press.
BonottiM.2011.ConceptualisingPoliticalParties:ANormativeFramework.Politics1:
19–26.
ContiN.2007.DomesticPartiesandEuropeanIntegration:theProblemofParty Atti-
tudestotheEU,andtheEuropeanisationofParties.EuropeanPoliticalScience6 :192–207.
DańdaA.2010.SystempartyjnyIrlandii.WSystemypartyjnepaństwUniiEuropejsk iej,
B.Kosowska-Gąstoł(red.).179–
192.Kraków:WydawnictwoUniwersytetuJagiel- l o ń s k i e g o
DetterbeckK.2011.ParteienundParteiensystem.Konstanz,München:UVKVerlag sge-s e ll s c h a f t .
DydakE.2003.Wyborydo ParlamentuEuropejskiego.Warszawa: WydawnictwoNauko-we Scholar.
GagatekW.2009.EuropeanPoliticalPartiesasCampaignOrganisations:TowardaGre- a t e r P o l i t i c i s a t i o n o f t h e E u r o p e a n P a r l i a m e n t E l e c t i o n s . B r u s s e l s : C e n t r e f o r E u - ropean Studies.
GagatekW. 2 0 1 4 . Pe r s p e k t y w y u t w o r z e n i a t r a n s n a r o d o w y c h l i s t k a n d yd a t ó w w w y -
borachd o P a r l a m e n t u E u r o p e j s k i e g o . W E u r o p e j s k a s c e n a p a r t y j n a i j e j a k t o r z y .
A.Pacześniak,R.Wiszniowski(red.).199–
221.Toruń:WydawnictwoAdamMar- szałek
GrosseT.G.2015.Parlamentsiódmejkadencjiwobecnegocjacjiwieloletnichramfinan- sowych.WPodsumowaniesiódmejkadencjiParlamentuEuropejskiego.A.Kirpsza,
P. Musiałek, D. Stolicki (red.). 207–224. Kraków: AT Wydawnictwo.
HixS.2010.SystempolitycznyUniiEuropejskiej.A.Komasa(przeł.).Warszawa:Wydaw- n i c t w o N a u k o w e P W N .
HixS.,FarrellD.,ScullyR.,WhitakerR.,ZapryanovaG.2016.EPRGMEPSurveyDataset:Comb inedD a t a 2 0 1 6 R e l e a s e .
[ 3 0 . 1 0 . 2 0 1 7 ] h t t p s : / / m e p s u r v e y. e u / d a t a - o b j e c t s / data.
HoogheL.,MarksG.2001.Multi-levelGovernanceandEuropeanIntegration.Oxford:Ro- wman & Littlefiels Publishers.
Kosowska- GąstołB.2014.Europejskiepartiepolitycznejakoorganizacjewielopoziomowe.Rozwój,s t r u k t u r y , f u n k c j e .K r a k ó w : W y d a w n i c t w o U n i w e r s y t e t u J a g i e l l o ń s k i e g o . LawsonK.1980.PoliticalPartiesandLinkage.WPoliticalpartiesandLinkage.A Co
m-p a r a t i v e Perspective.K.Lawson(red.).3–
24.NewHaven,London:YaleUniversityPress.
LehmannW.(red).2009.TheSelectionofCandidatesfortheEuropeanParliamentbyNa- t i o n a l PartiesandtheImpactofEuropeanPoliticalParties.Brussels:EuropeanPar- liament’s Committee on Constitutional Affairs,
LipińskiA.2016.Prawicanapolskiejsceniepolitycznejwlatach1989–2011.Historia,or- ganizacja, tożsamość . Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
LipińskiA.2017.Podziałlewica–prawicawperspektywiekonstruktywistycznej.Środko- w o e u r o p e j s k i e S t ud i a Po l i t y c z n e 2 :143–167.
LordCh.J.2010.TheaggregatingfunctionofpoliticalpartiesinEUdecision-making.Li- vingReviewsinEuropeanGovernance3.
[12.10.2011]ww.livingreviews.org/lreg– 2013–3
MairP.,ThomassenJ.2011.Politicalrepresentationand governmentintheEurope anU n i o n . WPoliticalRepresentationandEuropeanUnionGovernance.P.Mair,J.
Tho-ma ss en (red .) . 2 0 – 3 5 . L on d o n, N ew Yor k: Rou tl ed ge . MarksG.,WilsonC.J.2000.ThePastinthePresent:ACleavageTheoryofPartyResponseto
European Integration.British Journal of Political Science3 : 433–459.
NitszkeA . 2 0 1 6 . Co al it i o ns b e t we e n Po l i t i c a l G ro up s i n t h e E u ro p e a n Pa r l i a m e n t : A nAnalysisoftheExperiencesoftheEPoftheSeventhTerm.Athenaeum.PolishPoli ti-cal Science Studies52 : 7–26.
Pająk-PatkowskaB . 2 0 1 0 . W y m i a r l e w i c a - p r a w i c a w P o l s c e –
p o d z i a ł y i d e o l o g i c z n e w polskim społeczeństwie.Środkowoeuropejskie Studia Polityczne1 : 79–96.
ParsonsC.2007.PuzzlingouttheEURoleinNationalPolitics.JournalofEuropeanPublicPolicy7 : 1135–1149.
ReifK.,SchmittH.1980.Ninesecond-
ordernationalelections:aconceptualframeworkfor theanalysisofEuropeanelections results.EuropeanJournalofPoliticalResearch1 : 3–44.
SigalasE ., Po l l a k J . 2 0 1 1 . Po l i t i c a l Pa rt ie s a t t h e E u ro p e a n Level:D o T h ey S a t i s fy t h e C o n d i t i o n ofProgrammaticConvergence?
WTheChallengeofDemocraticRepresen-
tation intheEuropeanUnion.S.Kröger,D.Friedrich(red.).23–
40.London:PalgraveM a c m i l l a n .
SkrzypekA.2010.Modelsof(s)electingapan-
EuropeanLeadingCandidate,FEPSNextL e f t Study,FEPSczerwiec2010.
[10.12.2014]www.feps-europe.eu/en/news/204_models-of-selecting-a-pan- european-leading-candidate
SłojewskaA.2017.Wielkakoalicjawrócidoeuroparlamentu.Rzeczpospolita31.01.2017.
[ 3 0 . 1 0 . 2 0 1 7 ] h t t p : / / w w w . r p . p l / R z e c z - o -
p o l i t y c e / 3 0 1 3 1 9 8 7 7 - W i e l k a - k o a l i c j a - w r oci-do- europarlamentu.html
Sobolewska-
MyślikK. 2 0 0 5 . Rozwó j e urop ar t i i jakoponad narod ow ychstr uktur życi a politycznego–szanse,możliwościiproblemy.WSuwerennośćpaństwawewspół- c ze s ny c h s t o s u n k a c h m i ę d z y n a r o d o w y c h . Z . L e s z c z y ń s k i , S . S a d o w s k i ( r e d . ) . 2 7 4 –
285. Warszawa: Wydawnictwo WSP TWP.
Sobolewska-MyślikK.,KasprowiczD.(red.)2014.SPACE–Socio-
PoliticalAlternativesinCentral Europe.Warsaw: Dom Wydawniczy Elipsa.
SteenbergenM.R. , M ar ks G. 2 0 0 4 . Introd uction:Mod els of po li ti ca lc on fl ic t in the E u-
ropeanUnion.WEuropeanIntegrationandPoliticalConflict.G.Marks,M.R.Steen- bergen (red.). 1–10. Cambridge: Cambridge University Press.
SwitekN . 2015.V i e l A r b e i t f ü r N i c h t s ?
D i e Programmprozessed e r P a r t e i e n a u f e u -
r o p ä i s c h e r Ebene.WDieEuropawahl2014.M.Kaeding,N.Switek(red.).115–
124.Wiesbaden: Springer VS.
SzawielT.2003.Podziałlewica–prawicawpolityceorazwszerszymkontekściekultu- row ym.WBudowaniedemokracji.Podziałyspołeczne,partiepolityczneispołeczeń- stwoobywatelskiew p o s t k o m u n i s t y c z n e j P o l s c e .M . G r a b o w s k a , T. S z a w i e l ( r e d . ) . 2 17 –2 6 6 . Warszawa: Wyd aw nictwo N aukowe PWN.
SzczerbiakA.,Taggart,P. 2004.Contemporaryeuroscepticismintheparty syste msoftheEuropeanUnioncandidatestatesofCentralandEasternEurope.EuropeanJour-nal of Political Research1 : 1–27.
TreibO.2014.Thevotersaysno,butnobodylistens:causesandconsequencesoft heEurosceptic vote in the 2014 European elections.Journal of European Public Policy.10 : 1541–1554.
TseblisG.,GarrettG.2000.LegislativePoliticsinEuropeanParliament,EuropeanUnionPo litics 1 : 9–36.
TUE.2012.TraktatoUniiEuropejskiej(wersjaskonsolidowana2012),Dz.U.UEC326, 26.10.2012.
WęcJ.2011.TraktatLizboński.PolityczneaspektyreformyustrojowejUniiEurop ejskiejw latach 2007–2009. Kraków: Księgarnia Akademicka.
WojtasikW. 2 0 1 1 . L e w i c a i p r a w i c a w P o l s c e . A s p e k t y ekonomiczno-
społeczne.Sosno-w i e c : O f i c y n a W y d a w n i c z a „ H u m a n i t a s ” .
Europartesas the Representatves of the Politcal
Interests(non-)Representatoni n theEUandTheirInfluenceontheEuropean(dis-)Integraton Abstract
Thea r t i c l e presentst h e m o s t i m p o r t a n t p o l i t i c a l d i v i s i o n s o n t h e E u r o p e a n U n i o n l e v e l a n d t h e i r m u t u a l r e l a t i o n s . T h e r i g h t -
l e f t w i n g d i v i s i o n h a s b e e n a n a l y z e d . T h e r e i s a l s o areferencetotheproponent
softheEuropeanintegrationandtheEuroskepticsinabroadm e a n i n g oftheterm.Thedeci sionsmadeinteraliabasedontheanalysisoftheprogrambasesoftheEuropartiesandtheEPelectionresul tsallowedforacriticalreflectionontheinterestsofbothsidesoftheargumentandtheirrepres entationadequatetotheelectoralforce.The
elaborationisavoiceintheongoingdiscussion ontheEUinterestsbeingrepresented bytheEuroparties,whichintheoryshouldexpressthewilloftheEUcitizensandthiswa yaffecttheincreaseoftheintegrationprocessapproval.Theiractionsinthisrangecanbe deemedi n s u f f i c i e n t . Thisisbackedbyalackofeffectiverepresentationchannelsandth ewillofthepoliticalelite,blockingtheeuroskepticforcesfromaccessingthedecision -
makingprocess,whichcausesevenmoreresistancefromthecitizensandfavorstheincrease ofthenegativeattitudestowardstheEU.Asaconsequence,thiscanleadtotheincreaseofeur oskepticismand the disintegration of the EU.
Keywords:sociopolitical divisions, Europarties, political interests, representation,European integration
