Scenariusz lekcji – Komunikacja pozawerbalna – Człowiek miarą wszystkich rzeczy – działania plastyczne w różnych technikach
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
1. Zapoznanie z zasadami tworzenia wizerunku człowieka od starożytności do współczesności.
2. Zrozumienie pojęcia kanonu przedstawiania postaci ludzkiej w sztuce przez różnych artystów.
3. Podkreślenie wagi antycznych rzeźbiarzy dla rozwoju sztuki.
4. Uświadomienie znaczenia ustalonego porządku w sztuce dla komunikacji pozawerbalnej.
b. Umiejętności
1. Uczeń wymieni wybitnych twórców sztuki, którzy zajmowali się proporcjami ciała ludzkiego.
2. Poda wybrane przykłady dzieł rzeźbiarskich na przestrzeni dziejów.
3. Wyjaśni ze zrozumieniem, na czym polegał kanon proporcji Polikleta, Lizypa, Leonarda da Vinci, Dürera, Le Corbusiera.
4. Potrafi znaleźć związki sztuki antycznej w dziedzinie tworzenia ideału człowieka z myślicielami czasów nowożytnych.
5. Zastosuje poznaną wiedzę w działaniach plastycznych w technice rysunkowej i rzeźbiarskiej.
2. Metoda i forma pracy
Obserwacja i badanie proporcji ciała człowieka, analiza materiałów źródłowych, pokaz dzieł sztuki – prezentacja multimedialna, działalność plastyczna – rysunek ołówkiem, tworzenie rzeźby
przestrzennej z masy solnej i materiałów różnych.
3. Środki dydaktyczne
a. Tablice poglądowe przygotowane przez nauczyciela:
Tablica 1 – Antyczne proporcje człowieka, Tablica 2 – Nowożytne proporcja człowieka, Tablica 3 – Ustalony porządek w sztuce.
b. Prezentacja wykonana w programie PowerPoint pt. Wizerunek człowieka.
c. Komputer i rzutnik multimedialny.
d. Podręcznik do plastyki – Jolanta Ciesielska, SZTUKA, Odległe kultury, dawne cywilizacje, gimnazjum I, wydawnictwo M. Rożak
e. Materiały do tworzenia przeniesione przez uczniów: kartony i ołówki miękkie 2B-4B na 1
lekcję dotyczącą obserwacji, badania proporcji i ćwiczeń rysunkowych. Masa solna (nie za gęsta), podkładki drewniane z pionowym statywem pośrodku, bandaż lub gaza, mała miseczka, stare gazety, miękki drut. Lekcja 2 – forma przestrzenna – lepienie,
poszukiwanie właściwych proporcji.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
Nauczyciel podaje temat i wyjaśnia cel lekcji. Przygotowuje uczniów do ćwiczeń praktycznych krótką pogadanką o poszukiwaniach właściwych proporcji człowieka przez twórców starożytnych, myślicieli renesansu i XX wieku. Wzbogaca swoje wywody o kanonach w sztuce przygotowanymi tablicami poglądowymi i prezentacją.
Uczula uczniów na sprzeczne informacje dotyczące Polikleta i jego teorii proporcji, zwłaszcza, że jego traktat zaginął. Jedne źródła podają, że głowa Doryforosa stanowi 1/7 część ciała, drudzy – że 1/8. Rozbudza ciekawość uczniów i pragnienia własnych poszukiwań i doświadczeń. Demonstruje nakładanie siatki o jednakowej podziałce na rzeźbę, przy założeniu, że ilustracja nie jest zdeformowana. Proponuje uczniom znalezienie rozwiązania jako zadanie domowe. Uczniowie nabytą wiedzę wzbogacają działaniami plastycznymi, rysując i rzeźbiąc.
b. Faza realizacyjna
Lekcja 1: Rysunek z natury – kanon atlety czy kanon piękności – badanie, analizowanie.
1. Podział klasy na 4 grupy.
2. Każda grupa wybiera spośród siebie jednego modela, który staje od swojej grupy w pewnej odległości, pozwalającej pozostałym badać jego proporcje i nanosić na karton z narysowaną osią symetrii.
3. Nauczyciel objaśnia i demonstruje na tablicy zadanie zlecone uczniom, polegające na odręcznym naniesieniu proporcji modela na określonym odcinku z zaznaczonym owalem głowy. Odcinek ma być modułem wyjściowym.
4. Uczniowie trzymają ołówek w wyciągniętej dłoni ostrzem do góry i kciukiem zaznaczają na ołówku odmierzony odcinek głowy a następnie znaleziony odcinek przymierzają do pozostałych części ciała – zaznaczając (znajdując) wysokość klatki piersiowej, talii, bioder, kolan.
5. Dzielą się swoimi odkryciami z pozostałymi grupami.
6. Nauczyciel rozdaje grupom do analizowania przygotowane plansze o kanonach w sztuce, przyczepia je magnesami do tablicy i zapisuje pytania pomocne do
sporządzenia notatki z lekcji.
- Kiedy po raz pierwszych zaczęto szukać wzorców proporcji ciała człowieka?
- Na czym polega kanon atlety, kanon piękności i kto je stworzył?
- Kto w czasach nowożytnych i na początku XX w. kontynuował poszukiwania doskonałego modulatora?
- Czy zasada złotego podziału, która swoje odrodzenie przeżywała w czasach nowożytnych, odnosi się tylko do proporcji człowieka?
Lekcja 2- Forma przestrzenna – poszukiwanie właściwych proporcji i wyglądu – rzeźba 2
z masy solnej.
1. Pokaz prezentacji multimedialnej – Wizerunek Człowieka.
2. Utrwalenie i wzbogacenie wiedzy na temat jednego z główniejszych tematów w sztuce, jakim jest człowiek.
3. Uświadomienie uczniom roli sztuki jako dokumentu czasów minionych.
4. Przypomnienie twórców kanonów proporcji i ich odkryć w dziedzinie poszukiwań doskonałych proporcji i odzwierciedlenia w innych dziedzinach sztuki:
architekturze, malarstwie.
5. Podział klasy na grupy i przygotowanie stanowisk pracy potrzebnych do wykonania rzeźby – wizji współczesnego wizerunku postaci ludzkiej, z uwzględnieniem stosownych atrybutów.
c. Faza podsumowująca
Uczniowie po lekcji przyswoją pojecie kanonów piękności w sztuce. Uzmysłowią sobie związki i znaczenie kultury antycznej dla rozwoju sztuki. Nauczą się dostrzegać dzieła sztuki i zwracać uwagę na ich ukryty sens i język pozawerbalny. Nauczą się praktycznie rysować doskonałe proporcje ciała ludzkiego, stosując osiągnięcia wielkich artystów.
Doświadczą nowych przeżyć, tworząc formę rzeźbiarską i wykażą się pomysłowością i zmysłem artystycznym z zachowaniem estetyki.
5. Bibliografia
a. www.nowik.com.pl/index.php/ciekawostki_4 b. www.portalwiedzy.onet.pl
c. www.wikipedia.org/wiki/kanon
d. Twardecki A., Słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, hasło Poliklet
www.wiw.pl/kulturaantyczna/twardecki/termin/asp e. www.interia.pl/encyklopedia
f. www.wikipedia.org_wiki_le_corbusier
g. Malicki Z., Zwolińska K., Mały słownik terminów plastycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974.
h. Encyklopedia multimedialna PWN, 1999.
6. Załączniki
a. Zadanie domowe
Nauczyciel poleca uczniom narysowanie ołówkiem na kartonie A3 sylwetki człowieka według kanonu Polikleta, z uwzględnieniem modułu głowy jako 1/7 część postaci i obok, dla porównania, jako 1/8 część.
3
