O społecznych odmianach języka. Język środowiskowy i zawodowy – socjolekty, profesjolekty
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• rozumie pojecie socjolektu oraz profesjolektu,
• wie, co to jest język środowiskowy i język zawodowy,
• zna funkcje danych języków,
• zna cechy charakteryzujące dane odmiany języka,
• samodzielnie wymieni grupy środowiskowe i zawodowe charakterystyczne dla socjolektu i profesjolektu,
• poznaje nowe słownictwo dotyczące zawodowych i środowiskowych odmian języka.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi tworzyć oraz wskazać w tekście socjolekty oraz profesjoekty,
• odróżnia język zawodowy od języka środowiskowego,
• potrafi samodzielnie ułożyć słowniczek wyrazów z zakresu słownictwa uczniowskiego,
• potrafi znaleźć w tekście Hłaski elementy językowe świadczące o jego przynależności do języka środowiskowego,
• potrafi samodzielnie oraz przy pomocy nauczyciela sporządzić krótką notatkę.
2. Metoda i forma pracy
Heureza, metoda zajęć praktycznych, praca indywidualna i zbiorowa, praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
Karta pracy z tabelką do uzupełnienia
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
1. Uczniowie poznają pojęcia: socjolektu i profesjolektu. Nauczyciel wyjaśnia definicje tych odmian języka. Uczniowie zapisują krótką definicję na tablicy oraz w zeszytach.
SOCJOLEKT – odmiana języka uznana przez inne grupy społeczne za gorszą na podstawie
stereotypowej oceny. Może to być: język potoczny, język codzienny, gwara środowiskowa 2. Uczniowie podają przykłady socjolektów.
3. Uczniowie zastanawiają się nad przykładami języka potocznego oraz gwary środowiskowej.
Luźne skojarzenia zapisują na tablicy (słownictwo uczniów, studentów, więźniów, subkultur młodzieżowych).
4. Nauczyciel zapisuje na tablicy notatkę, która brzmi:
SOCJOLEKT PLUS PROFESJOLEKT – społeczne odmiany języka.
b) Faza realizacyjna
1. Nauczyciel zadaje pytania, na które uczniowie odpowiadają.
Pytania węzłowe:
• Jak według was wyglądają środowiskowe odmiany języka?
• Co możemy do nich przyporządkować?
• Czym różni się socjolekt od profesjolektu?
• Jaką funkcję pełnią środowiskowe oraz zawodowe odmiany języka?
2. Uczniowie wykonują ćwiczenie 1 z karty pracy ucznia (załącznik 1). Wskazują we fragmentach różnych tekstów literackich, cechy języka zawodowego i środowiskowego.
3. Z pomocą nauczyciela uczniowie podają wyznaczniki socjolektów.
4. Korzystając ze wskazówek prowadzącego, uczniowie sporządzają na tablicy notatkę – tabelkę dotyczącą języka zawodowego i środowiskowego:
Język zawodowy Język środowiskowy
cechy słownictwa cechy słownictwa
przykłady – kto go używa? przykłady – kto go używa?
charakterystyczne zwroty – cytat charakterystyczne zwroty – cytat
c) Faza podsumowująca
1. Uczniowie wykonują (indywidualnie bądź w grupach trzyosobowych) ćwiczenie 2 z karty pracy ucznia (załącznik 2). Układają słowniczek gwary uczniowskiej. Jeżeli istnieje taka możliwość, można wydrukować prace uczniów.
5. Bibliografia
1. Bilingham Jo, Redagowanie tekstów, PWN, Warszawa 2006.
2. Głowiński M., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., Zarys teorii literatury, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1975.
3. Hłasko M., Utwory wybrane, Czytelnik, Warszawa 1989, s. 273.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia załącznik 1.
Ćwiczenie 1
1. Wskaż elementy języka środowiskowego oraz dokończ według własnego uznania historię.
Wychodzi z dyskoteki jeden facet, Ma oczy rozmazane rozpaczy mgłą, widać, że stracił absolutnie wszystko Forsę, przyjaciół, dziewczynę swą Teraz już tylko o jednym on marzy Odnaleźć własny dom
Patrzę z mej budy dyskdżokeja
Na tłum wirujący jak...
...
...
...
...
...
2. We fragmencie opowiadania Marka Hłaski znajdź ustępy, które napisane są językiem środowiskowym.
„Pracowali wszyscy do wieczora, udało im się zaledwie poskładać do kupy gaźniki. Zabawa w ciągu nocy rozkręcił je tak, że na brezentowej płachcie zastali tylko górę śrubek. Żeby go jako tako
podregulować, trzeba by się męczyć ze dwa dni...”
załącznik 2 Ćwiczenie 2
Ułóż krótki słowniczek wyrazów używanych w twojej szkole, oznaczających nauczycieli, uczniów, klasy, oceny, nazwy przedmiotów lekcyjnych.
uczyć się...
oceny szkolne…...
nauczyciel...
uczeń...
szkoła...
pokój nauczycielski...
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
