Sz. W. Ślaga
"On limitations of theories of
biology", J.M. Myers, "Perspect. Biol.
and Med." 10 (1967) : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 4/2, 207-208
z tego om aw ianego fra g m e n tu pracy. Nie w y d a je się, by był on b a n a ln y i nau k o w o bezw artościow y.
W sp o m n ijm y n a zakończenie, że A u to r w y ra ź n ie w spom ina, iż o m a w ianego ro d z a ju przy k ład ó w , k tó re w sk a z u ją n a błędność sfo rm u ło w ań przy przech o d zen iu od zbiorów skończonych do zbiorów nieskończonych, m ożna podać b ard z o w iele. Nie są one czym ś w y ją tk o w y m w e w spół czesnej m atem aty c e. P rzeciw n ie, je śli ta k m ożna pow iedzieć, są one codzienną pożyw ką dzisiejszego m a te m a ty k a .
W y d a je się, że w a rto , ab y filozof o ty m w ied ział i z ty m fa k te m się liczył w sw oich b ad a n ia ch oraz fo rm u ło w a n iu ogólnych tw ie rd z eń . W rze ciw n y m w y p a d k u m oże grozić, że filozof p rz e sta n ie m ów ić rzeczy ogólnie w ażn e i praw d ziw e. P iszący te słow a ch c ia łb y n a ty m m ie jsc u przytoczyć, w fo rm ie p rz y k ła d u , w ypow iedź czołowego m a te m a ty k a r a dzieckiego A. K ołm ogorow a w sk az u ją cą n a konieczność p oszerzenia de fin ic ji życia p o d an ej przez Engelsa.
O to w sp o m n ia n y te k s t: „D efinicja życia ja k o „szczególnej fo rm y istn ie n ia ciał b ia łk o w y ch ” (Engels) b y ła słu szn a i oznaczała p o stęp w n au c e do czasu, k ie d y m ieliśm y do czy n ien ia w yłącznie z k o n k re tn y m i fo rm a m i życia, ja k ie ro zw in ę ły się n a Ziem i. W epoce k o sm o n a u ty k i p o w sta je re a ln a m ożliw ość sp o tk a n ia się z „fo rm am i ru c h u m a te riii” (por. hasło „Ż ycie w W ie l k ie j E n cy klo p ed ii Radzie ckiej) p o siad ający m i w łaściw ości isto t żyw ych, czy n a w e t m yślących, lecz o in n e j s tru k tu rz e , co dla n a s z p rak ty c zn e g o p u n k tu w id zen ia je s t o g rom nie w ażne. Z tego w zględu re a ln y s ta je się p ro b lem szerszej d efin icji po jęcia „życie” . (A. K ołm ogorow , A u to m a ty i życie, w : Czy m ożliw ości c y b e rn e ty k i są nieograniczone, K siążk a i W iedza 1968, 17).
Nie m ożna zatem godzić się n a n a rz u c a n ie przez filozofię w y p ra c o w a n ych przez n ią pojęć b a d a n iu nau k o w em u . N aw et gdyby te p ojęcia zo sta ły p o d an e przez k la sy k ó w filozofii. N au k a w in n a sa m a ro zstrz y g ać, k tó re po jęcie je st b ard z iej a d e k w a tn e dla u ję cia jakiegoś p ro b lem u , w in n a sam a dochodzić do now szych o k reśle ń i w te n sposób daw a ć a s u m p t do dalszej p ra c y filozoficznej.
M. L u b a ń s k i
M ye rs J. M., On lim itations of theories of biology, „P ersp ect. Biol, and
M ed.” , 10 (1967), no. 2, s. 238—250.
R óżnice sposobów p rz e ja w ia n ia się procesów życiow ych w y zn aczają g ran ic e ró żn o ro d n y ch poziom ów o rg an iz ac ji m a te rii, a w ięc poziom u m o le k u la rn e g o , kom órkow ego, tkan k o w eg o , organizm alnego, g a tu n k o w e go i w yższych. Te n a tu ra ln e g ra n ic e n ie p o k ry w a ją się z tym i, n a ja k ie w sk a z u ją ró ż n o ra k ie te o rie p rzyrodnicze, o p isu jące te zjaw iska. O g ra n i
czoność te o rii n a u k o w y c h p ro w a d zi do n ie ad e k w a tn o śc i opisu zjaw isk, a w k o n se k w e n cji do zn iek sz ta łc a n ia o b raz u re a ln y c h w spółzależności istn ie ją c y c h w św iecie isto t żyw ych ja k o całości. Tę ograniczoność te o rii biologicznych zd a ją się przezw yciężać czynione obecnie p ró b y sk o n s tru o w a n ia m atem aty czn eg o m odelu, odzw iercied lająceg o a d e k w a tn ie ogólne ry sy zw iązków fu n k c jo n a ln y c h n a w szy stk ich poziom ach o rg a n iz a c ji żyw ej m a te rii. J e d n a k p ró b y stw o rze n ia tak ieg o m odelu n a p o ty k a ją n a pow ażne tru d n o ści, głów nie z pow odu b ra k u dostatecznej in fo rm a c ji n au k o w e j w p rzedm iocie o rg an iz ac ji s tr u k tu r biologicznych, o raz w sk u te k b ra k u znajom ości zw iązku ty c h s tr u k tu r ze s tr u k tu r a m i abiotycznym i, k tó re rów n ież są ich sk ła d n ik a m i nieodzow nym i. Mimo, że m odele m a te m a ty c z n e zn a la zły ju ż liczne zasto so w an ia w n a u k a c h biologicznych, zw łaszcza w genetyce, sta le istn ie je obaw a, że ta k i m o del bez odpow iedniej in fo rm a c ji będzie w y k az y w a ł te sam e b ra k i, ja k ie p o sia d a ją te o rie biologiczne, o p isu jące poszczególne z jaw isk a życiowe, lu b w iększe zespoły tych zjaw isk. N iem niej m o d e lo w an ie biologiczne, g łów nie ty p u m atem aty czn eg o , zy sk u je w biologi p raw o o b y w ate lstw a w tra k c ie opisu po d staw o w y ch fu n k c ji życiow ych organizm u.
Sz. W. Slaga
P hilosophical P ro b le m s in Biology, ed. b y V. E. S m ith (St. J o h n ’s
U n iv e rsity P h ilo so p h ic al S eries No. 5), N ew Y ork—Ja m a ic a 1966, St. J o h n ’s U n iv e rsity P re ss, V III + 129.
W uw ag ach „Z filozofii n a u k p rzy ro d n icz y ch ” (St. P h il. C hrist. 2 (1966) 2, 257—<64) p o d d ałem ocenie k ry ty c z n e j tre ść czterech zeszytów S erii Filozoficznej w y d aw an e j przez St. J o h n ’s U n iv e rsity w N ow ym Jo rk u . Po „P h ilo so p h y of S cience”, „T he P h ilo so p h y of P h y sics” , „P hilosophy of B iology” i „T he Logic of S cience” u k az ał się z. 5 „ F i lozoficzne p ro b lem y w biologii” . W ydaw ca S erii, V. E. S m ith, d y re k to r O śro d k a F ilozofii N auki tego U n iw e rsy te tu , św iadom y ch y b a dość niskiego poziom u w iększości p ra c w chodzących w sk ła d poszczególnych tom ików , za strze g a tu w e w stępie, iż są to dane z p ierw szej ręk i, jako su m m a ry sta te m e n t o znaczeniu te o re ty cz n y m ta k d la biologów , ja k i filozofów — do dalszego ro zp rac o w a n ia. S m ith zw raca ta k ż e uw agę n a to, iż w y m ie n io n y O środek re p re z e n tu je raczej p ro g ra m , niż s ta n o w isko i w żadnym w y p a d k u esejów z a w a rty c h w ty m i p o p rzed n ich zeszytach, różn y ch a n a w e t n ie k ied y sprzecznych ze sobą nie należy tra k to w a ć ja k o oficjalnego sta n o w isk a tego O środka.
W sk ła d om aw ianego zeszytu w chodzą cz te ry prace, z czego dw ie p ierw sze dotyczą „teo rii życia” : S. A d ria n M arie, T he cell an d th e org an ism : a re -e x a m in a tio n (C u rre n t a ttitu d e s to w a rd cell a n d o rg
