Wpływ zabiegów upiększających na ocenę własnego wyglądu i nastrój u kobiet w wieku średnim

Dagm ara Gawron

Szkoła W y żs za P sy ch o lo g ii S połeczn ej, W y d zia ł Z a m ie js c o w y w e W ro cła w iu

Psychologia Jakości Życia P s y c h o lo g y o f Q u a lity o f L ife 2013, to m 12, n r 2 (9 7 -1 1 0 ) D O I: 1 0.56 0 4/1 6 44 17 9 6.10 9 07 83

Wpływ zabiegów upiększających na ocenę własnego wyglądu i nastrój u kobiet w wieku średnim

W artykule opisano badania d otyczące konsekw encji, jak ie za sobą p o ­ ciąga stosow an ie za b ie g ó w upiększających. W badaniu uczestniczyło 50 kobiet, których średnia w iek u w ynosiła 40,8. Połow a z nich, stano­

w ią ca gru pę kryterialną, d ob row oln ie pod d ała się za b ie gom w zakresie m ed y cyn y estetyczn ej. Grupa kontrolna różn iła się od k ryterialnej tym, że nie został w ykonany za bieg. Dokonano d w u k rotn ego pom iaru ocen y w ła s n eg o w y glą d u (skala BES) i nastroju (skala BM IS) w obu grupach badanych. K ob ie ty z gru p y k ryterialnej w y p e łn iły k w estion ariu sze p rzed i po zabiegu . W badaniu stw ierd zon o, że kobiety, k tóre p od d ały się za­

b ie g o m upiększającym , m ia ły w y żs zy w skaźnik oce n y w ła s n eg o w y glą d u i le p s zy nastrój po zabiegu niż przed. Okazało się ponadto, że kobiety, które p od d ały się zabiegom , k orzystniej oce n ia ły sw ój w y glą d i m ia ły le p s zy nastrój niż kobiety, k tóre nie k orzystały z zabiegów .

Słowa kluczowe: zabiegi upiększające, ocena własnego wyglądu, nastrój

Adres do korespondencji: Dagmara Gawron, Szkoła W yższa Psychologii Społecznej, Wydział Za­

m iejscow y w e Wrocławiu, ul. Ostrowskiego 30, 53-238 Wrocław, adres e-mail: dagm ara.gaw ron@

swps.edu.pl

98 D agm ara Gawron

Wprowadzenie

C elem badań była próba od p ow ied zi na pytanie, czy poddanie się za b iego m upiększającym pociąga za sobą p ozytyw n e zm ian y ogóln ej ocen y w ła s n e g o w y g lą ­ du i nastroju u kobiet w w ieku od 27 do 59 lat. N ie sposób nie zauw ażyć, że ocena w ła sn eg o w izeru n ku ciała stanow i w a żn ą część sam oocen y ogóln ej (Głębocka, 2009). Uroda, stając się najbardziej pu bliczną częścią naszej jaźni, w znacznym stopniu decyduje o tym , na ile stajem y się atrakcyjni dla innych (Etcoff, 2000).

O znacza to, że w y g lą d ze w n ętrzn y stan ow i w a żn y w ym ia r struktury Ja (Głębocka, 2009). Za najistotn iejszy p ow ód te g o stanu rze c zy n ależy uznać w p ły w czynników społeczno-kulturowych, które silnie i systematycznie podkreślają rolę atrakcyjno­

ści fizycznej w e współczesnym świecie (Mirucka i Sakson-Obada, 2013). Mowa głów nie o oddziaływaniu mass m ediów na kreowanie współczesnych standardów urody. Spełnienie tych standardów staje się dążeniem ogółu społeczeństwa. Mass media określają szczegółowe standardy wyglądu zależne od płci. Od mężczyzn w y m a g a się, aby byli w yso cy i u m ięśnieni (Głębocka, 2009). W spółcześn ie ob o­

w ią zu ją cy kanon k ob iecego piękna zakłada natom iast takie atrybuty, jak: w ysoki wzrost, długie nogi, szczupła talia przy niskiej w adze i doskonałych, symetrycz­

nych rysach twarzy (Mirucka i Sakson-Obada, 2013). Taki zestaw cech występuje w populacji niezwykle rzadko, gdyż dotyczy niespełna 5% kobiet (Gro g an, 2008).

Warte uwagi wydaje się także to, że fotografie prezentowane w mediach są pod­

dane obróbce komputerowej retuszującej niedoskonałości bądź są nawet w pełni produ ktem gra fik ów kom pu terow ych (Tyler, Lopez i Flores, 2009). O znacza to, że k reow a n y p rzez m edia obraz k ob iecego piękna je s t nierzeczyw isty, a w ię c n ie­

osiągaln y dla p rzeciętn ej kobiety. Pom im o że kobiety m a ją św iadom ość, iż m o ­ delki są n ierealn ie piękne, nie um niejsza to ich pragn ien ia sprostania tym id e­

ałom (Grogan, 2008). P ow yższą sprzeczność m ożn a tłu m aczyć przekonaniam i na tem a t korzyści płynących z atrakcyjnego w y g lą d u (Feingold, 1992). Pow szechne przekonania dotyczą b o w ie m związku atrakcyjności z osiągnięciem społecznego i ekon om iczn ego sukcesu oraz budowania pozytywnych relacji z innymi. Atrak­

cyjność fizyczn a posiada zatem status powszechnej wartości uznawanej nie tyl­

ko w św iecie show -biznesu i mody, ale stanowi wartość uniwersalną (Głębocka, 2009). Co w ięcej, ciągłe udoskonalanie w zo rc a sprawia, że standardy w y d a ją się ju ż przekraczać efekt sufitowy (Łukaszewski, 2010). Nadmierna koncentracja na wyglądzie i niemożność sprostania współczesnym kanonom urody prowadzi do próby kształtowania standardów alternatywnych. Przykładem m ogą być promo­

w ane przez projektantów mody pokazy ubrań XXL. Najsłynniejsza amerykańska modelka w tym rozmiarze Crystal Renn stanowiła wzór dla kobiet, które nie chcia­

ły dostosow ać się do restrykcyjnych d iet i ćw iczeń, po czym schudła do rozm iaru zero. Co ciekaw e, p ie rw s ze opublikow ane zdjęcia m odelki zostały w yretu szow a n e w taki sposób, że w yglą d a ła na je s zc ze szczu plejszą niż w rzeczyw istości (Glamour, 2010). P rzed staw ion y przykład obrazuje, że próby w yzn aczan ia n ow ych tren d ów są n ieefek ty w n e i kończą się n aw rotem do obow iązu jących standardów piękna.

W p ły w za b ie g ó w upiększających na ocen ę w ła sn eg o w ygląd u i nastrój. 99

K on fron ta cja z n iere a lis ty c zn y m w z o r c e m m ed ia ln ym , n iem o żn o ść t w o ­ rze n ia s ta n d a rd ó w a lte rn a ty w n y c h i w a żn ość, ja k ą p rzyp isu je się w kulturach W sch od u i Zachodu atrakcyjn ości fizy c zn e j, p ro w a d z ą do u p rze d m io to w ie n ia ciała (M iru cka i Sakson-O bada, 2 0 1 3 ) i n a ra sta ją cego n ie za d o w o le n ia z w y g lą ­ du (G łęb o ck a i Kulbat, 200 5 ). S a m o u p rz e d m io to w ie n ie p ro w a d zi zaś do c ią g łe g o m o n ito ro w a n ia w ła s n e g o w y g lą d u i z m n ie js zo n e j w r a ż liw o ś c i na w e w n ę tr z n e sta n y e m o c jo n a ln e (C itrin, R ob erts i Fredrickson, 2 0 0 4 ), w k on sek w en cji c z e g o w o d n iesien iu do k o b iet m ożn a m ó w ić o p o g łę b ia ją c y m się ro zcza ro w a n iu sp o­

w o d o w a n y m n e g a ty w n ą o cen ą w ła s n e g o w y g lą d u (M iru cka i Sakson-O bada, 20 1 3 ). Badania lo n gitu d in a ln e u ja w n iły w zra s ta ją c e n ie z a d o w o le n ie z w y g lą d u na p rze s trze n i lat n ie za le żn ie od n a ro d o w o ś c i (G arner, 1997). W 1972 roku n ie z a d o w o le n ie d e k la ro w a ło 25% kobiet, k olejn o w roku 1985 do n ie z a d o w o le ­ n ia p rzy zn a ło się 38% , zaś w roku 1997 liczb a w y n o s iła 56% (N = 3,4 5 2 ). In n e b adan ia d o w io d ły natom iast, ż e k o b ie ty m ia ły te n d e n c je do p rzesza co w a n ia ro z m ia ró w p o s zc ze g ó ln y c h części ciała (tj. talia, b io d ra i uda) (R u cker i Cash, 1991). Im m n iej w a ż y ły b adan e k o b ie ty ty m m ia ły w ię k s z e te n d e n c je do p r z e ­ sza co w a n ia ro z m ia ró w w ła s n e g o cia ła (G łęb o ck a i Kulbat, 200 5 ). Cash i G reen (1 9 8 6 ) u jaw n iają, ż e ź ró d łe m n ie z a d o w o le n ia z w y g lą d u m o g ą być p rzekon an ia d o ty c zą c e m a sy ciała, n ie zaś rz e c z y w is ta m asa ciała. O zn acza to, ż e zn a czen ie m a p rz e d e w s zy s tk im su b iek tyw n e p o s trz e g a n ie w ła s n e g o ciała, i to on o p rzy ­ czyn ia się do n ieza d o w o len ia .

O góln a ocen a w ła s n e g o w y g lą d u w du żej m ie rz e w yn ik a z p o ró w n y w a n ia w ła s n e g o ciała z o b ra zem k re o w a n y m p rz e z m e d ia (Mirucka i Sakson-Obada, 2 0 1 3 ). M o w a za te m o ro zb ieżn o ści p o m ię d z y id e a łe m a rzeczywistym w yglądem w id zia n y m z w ła s n e j p ersp ek tyw y, która n ieu ch ron n ie skutkuje niezadow ole­

n ie m z w ła s n e g o ciała (M orris, C o o p e r i C ooper, 1989). Im w ię k s za ro zb ieżn o ść m ię d z y stan am i Ja rea ln y m i id ea ln ym , ty m jed n o s tk a bard ziej k on cen tru je się na p o żą d a n ym o b ra zie sieb ie, w k o n sek w en cji c z e g o d o p ro w a d za d o p o w s ta ­ w a n ia e m o c ji o ch a ra k terze d e p re s y jn y m (sm utek, p rzy g n ę b ie n ie , z n ie c h ę c e ­ nie, n ie za d o w o le n ie , ro zc za ro w a n ie ) (H ig g in s , 1987). W m yśl o m a w ia n e j te o rii c z ło w ie k d ą ży do zm n ie js ze n ia ro zb ie żn o ś c i m ię d z y ty m i o b szaram i Ja. B adania p o tw ie rd za ją , ż e ro zb ie żn o ś ć m ię d z y ak tu aln ym a id ea ln y m o b ra ze m sieb ie d o ­ d atn io korelu je z lę k ie m p rzed p rzy ty c ie m , z n ie z a d o w o le n ie m z ciała i d ep resją (A lta b e i T h om p son , 1996). W y d a je się w ię c , ż e kobiety, k tóre n ie akceptu ją aktualnej s y lw e tk i i ch cą osiągn ąć id e a ln y w y g lą d , n ieu ch ron n ie n arażają się na n e g a ty w n e k o n sek w en cje a fe k ty w n o -m o ty w a c y jn e (B ry tek -M a tera , 2008).

N ie sposób n ie w sp o m n ieć, ż e w y g lą d z e w n ę tr z n y w p ły w a na o g ó ln e sa­

m o p o czu cie i sa m o o cen ę ju ż w e w c z e s n y m w ie k u s z c z e g ó ln ie u d z ie w c z y n e k (Furnham , B adm in i Sneade, 2 0 0 2 ). P ie r w s z e ozn ak i n ie z a d o w o le n ia p o ja w ia ją się w ó sm y m roku życia i narastają w r a z z w ie k ie m , o siągając n a jw y ż s z y p o zio m w ok resie w c z e s n e j a d o lescen cji (1 2 - 1 5 lat) (M iru ck a i Sakson-O bada, 2013).

B adania d o w o d zą , ż e od 40% do 70% dorastających d z ie w c z ą t je s t n ie z a d o w o ­ lo n ych z d w ó c h lub w ię c e j c zęści ciała, do k tórych n a jczęściej n a le żą biodra.

100 D agm ara Gawron

pośladki, b rzu ch i uda, a w ię c z ty c h p a rtii cia ła, k tó re n ajb ard ziej n arażon e są na o d k ła d a n ie tkanki tłu s zc zo w e j (L e v in e i Sm olak, 2 0 0 4 ). N ie z a d o w o le n ie d o ­ ty c z y z a te m p rze d e w s zy s tk im zb y t du żej m asy cia ła i w k o n sek w en cji w ią ż e się z siln ym p rzy m u s e m bycia szczu p łym (B rytek -M a tera , 200 8 ). P o s ta w y w z g lę ­ d e m w ła s n e g o cia ła w d u żej m ie r z e k s zta łto w a n e są p rze z p o c h w a ły i n agan y ze stro n y r o d z ic ó w (B rytek -M a tera , 200 8 ). R elacja m ię d z y ro d zic a m i n ie w ą t­

p liw ie jest ź ró d łe m in fo rm a cji o k u ltu row ych w zo rc a c h k ob iecości i m ęskości (M iru cka i Sakson-O bada, 2013). D zie w c zy n k a zau w aża, że m atka w y k a zu je w ię k s z ą d b ałość o w y g lą d niż ojciec. Co w ię c e j, n ie za d o w o lo n a m atka p rzen o si k rytyk ę od n ośn ie do w ła s n e g o ciała na w y g lą d córki, m od elu ją c u niej n e g a ­ t y w n y ob raz w ła s n e g o ciała. W k o n sek w en cji p o d e jm u je ona te sam e tech n ik i p o p ra w ia ją c e w y g lą d , co je j m atka (tj. in te n s y w n e ć w iczen ia , ku racje odch u ­ d za ją ce) (G łęb ock a i Kulbat, 200 5 ). In n ym w a żn y m aspektem , m ającym w p ły w na o c e n ę w y g lą d u w ok resie dorastania, są r ó w ie ś n ic y (B rytek -M a tera , 2008).

D z ie w c z y n k i c zęsto w z o r u ją się na sw o ich koleżan kach w od n iesien iu do w a g i, w y g lą d u i n a w y k ó w ż y w ie n io w y c h (L e v in e i Sm olak, 2 0 0 4 ). M ło d e k o b iety na­

to m ia s t p o ró w n u ją się n ajczęściej z p rzy ja ció łk a m i i k oleżan k am i o p od ob n ym w iek u , statu sie i k o lo rze skóry (G łębocka, 2 0 0 9 ). D o n a jczęstszych a sp ek tó w p o ró w n a w c zy c h w k w e s tii atrakcyjn ości fizy c zn e j należą: w zro st, w a g a , bu do­

w a ciała i tw a rz (Jones, 2 0 01). S p o s trze że n ia na te m a t atrakcyjn ości obiektu p o ró w n a ń w p ły w a ją na p o zio m s a m o o cen y i za d o w o le n ia z w y g lą d u (G ibbons, 20 0 0 ). P o ró w n a n ia w d ó ł skutkują p o d n ie s ie n ie m o g ó ln e j sa m o o cen y i z a d o w o ­ lenia, n atom ia st p o ró w n a n ia w g ó rę o d w ro tn ie . In n ą k o n sek w en cją in te rp re ­ tacji w ła s n e g o w y g lą d u p o p rze z p o ró w n a n ia z osob a m i b a rd ziej atrak cyjn ym i m o ż e być u ru ch o m ien ie m otyw u sa m o u lep szen ia (H e lg e s o n i M ickelson , 1995), Jednostka d ą ży za te m do k orzystn ej zm ia n y s w o je g o w y g lą d u , a b y zm n iejszy ć ro zb ie żn o ś ć m ię d z y w ła s n y m w y g lą d e m a o b ie k te m p o ró w n a w c zy m .

Jak p od k reśla G łęb ock a (2 0 0 9 ), cora z w ię c e j osób d ecyd u je się na c e lo w ą p o p ra w ę w y g lą d u . Kult szczu płej s y lw e tk i p rzy c zy n ił się do te g o , ż e d e te r m i­

n a n te m z a d o w o le n ia z ciała stała się m asa ciała. K o b ie ty stosu ją ro zm a ite spo­

so b y o b n iże n ia m asy ciała, do których n a jczęściej n ależą: ć w ic z e n ia fizy c zn e i o g ra n ic za n ie ilości sp ożyw a n ych p o k a rm ó w (G łębocka, 2009). O ile m o ty w e m p o d e jm o w a n ia a k tyw n ości fizy c zn e j je s t korzystn a zm ian a kształtu sy lw etk i (Fu rn h am i G rea ves, 1994), o ty le m o ty w e m od ch u d zan ia są n e g a ty w n e e m o ­ cje z w ią z a n e z o cen ą w ła s n e g o w y g lą d u (Cash, 1993). N ie sposób n ie w s p o ­ m n ieć, że aż 9 5 % kobiet deklaru je, że w p e w n y m ok resie życia się odchu dzało, n a to m ia st 4 0 % trak tu je tę m e to d ę k on troli w a g i ja k o n orm ę (G rogan , 2008).

N ie e fe k ty w n o ś ć tej m e to d y m o ż e m y za u w a ży ć w n arastającej na p rze s trze n i la t lic z b ie osób otyłych . D an e W H O ( World Health Organization) z 2 0 0 6 roku u jaw n iają, że w E u ropie trzy k ro tn ie w z ro s ła lic zb a osób o tyłych w ostatnich d w u d zie s tu latach (B rytek -M a tera , 2 0 0 8 ). In n e n ie zw y k le p op u la rn e m e to d y p o p ra w y u rod y to ch iru rgiczn e i n ie c h iru rg ic zn e z a b ie g i k o sm etyczn e (Etcoff, 2 0 0 0 ). D o n a jczęściej stosow a n ych p rz e z k o b iety z a b ie g ó w ch iru rgii p la stycz­

W p ły w z a b ie g ó w upiększających na ocen ę w ła sn ego w yglą d u i nastrój. 101

nej n a le żą liposu kcja (od sysan ie tkanki tłu s z c z o w e j) i p o w ięk sza n ie p iersi (S ar­

w e r, M a g e e i C rerand, 2004). Popu larn ość w y k o n y w a n ia op era cji p lastyczn ych w z ro s ła od roku 1997 do 2001 o 3 0 4 % (S a rw e r i in., 200 4 ). G rupa n ajczęściej p od d a ją cych się o p era cjo m k o sm ety czn y m k o b iet to n ie z a d o w o lo n e z w y g lą d u m ęża tk i z d zie ć m i w p rze d zia le w ie k o w y m 2 0 -3 0 lat, p osia d a ją ce w a g ę cia ­ ła p o n iżej śred n iej (C rerand, In fie ld i Sarw er, 2 0 0 7 ). J eszcze p o p u la rn iejsze o k a za ły się u p ięk szające w strzy k n ię c ia ró żn ych substancji, k tóre p o z w a la ją na szyb k ie i re la ty w n ie tan ie o s ią g n ięcie zm iany. K orek cje zm a rszczek m im iczn ych o sią ga się p o p rz e z w s trzy k n ię c ie tok syn y b o tu lin o w e j (botoks), n atom iast do w y p e łn ia n ia bru zd i m o d e lo w a n ia u st stosu je się kw as h ialu ron ow y. S to s o w a l­

ność za strzy k ó w z u ży c ie m botoksu w z ro s ła od 1997 do 2001 roku aż o 2 356%

(S a rw e r i in., 2 0 0 4 ). N a le ż y zau w ażyć, ż e d o s tę p n e z a b ie g i u p ięk szające stan o­

w ią dla k o b iet n ie tylk o sposób na w z r o s t a trak cyjn ości i n iw e lo w a n ie n ie z a d o ­ w o le n ia , ale p rze d e w szy stk im sposób za ch o w a n ia m ło d e g o w y g lą d u . M ożn a z a te m sądzić, że k o b iety d ążą do zm in im a lizo w a n ia e fe k tó w sta rzen ia się, k tóre p o ja w ia ją się w ra z z w iek iem . P ro p o rcje tw a r z y kobiet, k tóre w sk a zu ją na m ło ­ d y w iek , są p o s trze g a n e jak o b ard ziej u ro d ziw e n iż te, k tóre u ja w n ia ją w ie k starszy (Jones, 1996). O znacza to, ż e m o ty w ó w ich d e c y zji o w yk on an iu za b ie ­ g ó w m o żn a ró w n ie ż szukać w siln ej p o trz e b ie posiadan ia a try b u tó w k ojarzo­

n ych z m łod ością, tj. d elik atn ie za ry s o w a n a szczęka, m n iejsza o d le g ło ś ć m ię d z y u stam i a czu b k iem brody, p ełn e w a r g i (Joh n ston i Franklin, 1993). A lb o w ie m m ło d y i z d r o w y w y g lą d to n ajbardziej d o s trz e g a ln e d o w o d y na d u żą p łodn ość i w y so k ą w a rto ść rozrod czą, a w ię c te cechy, k tóre są n ajb a rd ziej pożądan e p r z e z m ę ż c z y z n p rzy d o b o rze p a rtn erk i (Buss, 200 1 ).

K orzystn e z m ia n y p łyn ą ce z m o d y fik a c ji w y g lą d u p rzy c zy n ia ją się do s z e ­ re g u in n ych p o z y ty w n y c h skutków : p o d w y ż s z e n ie sa m o o c e n y i p o le p s z e n ie ja k o ści życia, p ozy sk a n ie le p s ze j pracy, a ta k że p o d w y ż s z e n ie statusu s p o le c z- n o -e k o n o m ic z n e g o (G łębocka, 2 0 0 9 ). M o żn a p o w ie d z ie ć , ż e w n a s tę p s tw ie w zro s tu a k cep ta cji s ie b ie w zra sta sa m o o cen a o g ó ln a . Badania p o tw ie r d z a ją siln y p o z y ty w n y z w ią z e k p o m ię d z y o g ó ln ą sa m o o c e n ą i sa m o o c e n ą w y g lą d u n ie z a le ż n ie od p łci (Pliner, C haiken i F lett, 199 0 ). K o le jn ą k orzyścią, ja k ie j m o g ą o c ze k iw a ć o so b y p o d d a ją ce się m o d y fik a cji w y g lą d u , je s t ap rob a ta s p o ­ łe c zn a (G o ld e n b e rg , M cCoy, P yszczyn sk i, G r e e n b e r g i S olom on , 2 0 0 0 ). U w a ża się b o w ie m , ż e szczu p ła k ob ieta p osia d a ją ca niską m a sę cia ła p o k a zu je s p o ­ łe c ze ń s tw u , ż e d o m in u je nad s w o im c ia łe m (B ry te k -M a te ra , 2 0 0 8 ). In n ym n ie z w y k le w a ż n y m n a s tę p s tw e m p o czu cia atra k cyjn ości są p o z y ty w n e e m o c je (F ein go ld , 1 9 92). N a le ż y podkreślić, że n ie tylk o p o z io m e n e r g ii i n a p ięcia o d ­ d zia łu je na p o d e jm o w a n ie o k re ś lo n e g o rod zaju zach ow ań , ale te ż u ru c h o m ie ­ n ie p e w n y c h za c h o w a ń w p ły w a na u czu cia (C a r v e r i S cheier, 1 9 8 2 ). P rzy jm u ­ ją c za R o b e rte m T h a y e re m (T h ayer, N e w m a n i M cC lain , 1994), ż e regu la cja n astroju k o n cen tru je się na p o d n o szen iu i o b n iżan iu e n e r g ii oraz red u k cji n a ­ p ięcia, w a rto za u w a żyć, ż e w ie le je j m e to d skupia się w o k ó ł z a b ie g ó w d o ty c zą ­ cych ciała. Z a ch o w a n ia w y k o rz y s ty w a n e do p o p ra w y z łe g o n astroju od n o szą ce

102 Dagm ara Gawron

się do koncentracji na ciele dotyczą: aktywności fizycznej, jedzenia - przede wszystkim słodyczy, brania prysznica lub kąpieli, seksu lub stosowania uży­

w ek. Najbardziej skutecznym środkiem popraw y z łego nastroju okazały się ćwiczenia fizyczne (T h ayer i in., 1994), które kobiety stosują g łów n ie po to, aby schudnąć i ładniej w yglądać. M ożna zatem przypuszczać, że zabiegi doty­

czące ciała b ę d ą efektyw nie polepszać nastrój szczególnie u kobiet, dla których w ygląd stanow i bardzo w ażn y składnik sam ooceny ogólnej.

Przytoczone wyżej przesłanki teoretyczne dają podstaw ę do następujących przewidywań:

H 1. Kobiety, które poddadzą się zabiegom upiększającym, b ęd ą korzystniej oceniać w łasn y w ygląd niż kobiety, które nie poddadzą się tego typu zabiegom .

H2. Kobiety, które p od dadzą się z a b ie g o m upiększającym , b ę d ą m iały bardziej pozytyw ny nastrój niż kobiety, które nie po d d ad zą się te g o typu z a b ie g o m .

Metoda

W celu sp raw d zen ia, czy p o d d an ie się z a b ie g o m w za k resie m e d y c y n y es­

te ty c zn e j w p ły w a na o g ó ln ą ocen ę w ła s n e g o w y g lą d u i nastrój, zo sta ł p r z y g o ­ to w a n y n a stęp u ją cy sch em a t badań: ANOVA 2 (p o m ia r) X 2 (gru p a badana).

C zyn n ik iem k o n tro lo w a n ym w e w n ą tr z osób b y ł p o m ia r (p o m ia r 1, p o m ia r 2), n atom ia st c zy n n ik iem m ię d z y osob a m i b yła p rzy n a leżn o ść do je d n e j z gru p ba­

danych: p od d a n ie się z a b ie g o w i w za k resie m e d y c y n y es te ty c zn e j (g ru p a kry- teria ln a ), brak za b ie g u (gru p a kon troln a). Z m ie n n y m i z a le żn y m i b y ły kolejno:

o g ó ln a ocen a w ła s n e g o w y g lą d u m ie rzo n a Skalą BES (Body Esteem Scale) i na­

strój m ie rz o n y skalą B M IS (B rief M ood Introspection Scale) z d w o m a w sk a źn i­

kam i: p o z y ty w n o ś c i-n e g a ty w n o ś c i i p rzy je m n o ś c i-n ie p rzy je m n o ś c i. Im w y ż s z y w y n ik w skali BES, ty m k o rzystn iejsza o cen a w ła s n e g o w y g lą d u . Im w y ż s z e w y n ik i na skali BM IS, ty m siln iejsze u k ieru n k ow a n ie w za leżn o ści od w skaźn ika ku p o zy ty w n o ś c i b ądź ku p rzyjem n ości.

Osoby badane

Badanie przeprow adzono na 50 kobietach, w wieku od 27 do 59 lat (średnia

= 40,78; SD = 8,16) i objęło tylko ochotniczki. Zastosow ano model qu asi-eks- perym entalny (qE), poniew aż dobór osób do grup badanych nie zakładał zasady randomizacji. Osoby w grupie kryterialnej to kobiety w wieku średnim , które wykonały rzeczywiste zabiegi w zakresie medycyny estetycznej. Do grupy kon­

trolnej dobierano kobiety podobne co do wieku, które nie w ykonyw ały w cze­

śniej ani zabiegó w w zakresie medycyny estetycznej, ani operacji plastycznych.

Badania miały miejsce w gabinecie medycyny estetycznej oraz w biurach róż­

nych branż w Kłodzku. Pierwsza część badania została zrealizowana w drugim tygodniu kwietnia 2013 roku, dru ga część w pierwszym tygodniu maja 2013

W p ły w za b ie g ó w upiększających na ocen ę w ła s n e g o w ygląd u i nastrój. 103

roku. K o b ie ty w y p e łn ia ły d w u k ro tn ie b a te rie te s tó w in d yw id u a ln ie. B adanie tr w a ło śred n io 10 m inut.

Zmienne oraz narzędzia służące do ich pomiaru

W b a d an iu p r z y ję to z m ie n n ą n ie z a le ż n ą m a n ip u lo w a n ą : 2 (g ru p a b a ­ d a n a ). N a to m ia s t z m ie n n y m i z a le ż n y m i b y ły : o g ó ln a o cen a w ła s n e g o w y ­ g lą d u z o p e r a c jo n a liz o w a n a ja k o z a d o w o le n ie z c ia ła i j e g o p o s z c z e g ó ln y c h fu n k cji; n a strój z o p e r a c jo n a liz o w a n y p o p r z e z d w a w sk a źn ik i: p o z y ty w n o - ś c i- n e g a ty w n o ś c i i p r z y je m n o ś c i-n ie p r z y je m n o ś c i. D ok on an o d w u k r o tn e ­ g o p o m ia ru zm ie n n y c h z a le ż n y c h w k a żd ej z g ru p b a d a n ych (k ry te ria ln e j i k o n tro ln e j). W g r u p ie k ry te ria ln e j p o m ia r y z o s ta ły p r z e p r o w a d z o n e p rz e d i 3 ty g o d n ie p o za b ie g u . W g r u p ie k o n tro ln e j p o m ia r y z o s ta ły p r z e p r o ­ w a d z o n e w ty m s a m y m o d s tę p ie czasu. P o m ia ru z a d o w o le n ia z c ia ła d o ­ kon an o p r z y u ży ciu Skali BES F ra n zo i i S h ild s (1 9 8 4 ) w p o ls k ie j a d a p ta c ji M . K o s s a k o w s k ie j (1 9 9 9 ). Skala z a w ie r a ją c a 35 it e m ó w p o s łu ż y ła o k r e ś le ­ niu p o z io m u z a d o w o le n ia z p o s z c z e g ó ln y c h c z ę ś c i c ia ła (n a p rz y k ła d u sta) i n ie k tó ry c h j e g o fu n k cji (na p rz y k ła d a k ty w n o ś ć seksu aln a). Za w s k a ź ­ n ik o g ó ln e j o c e n y w ła s n e g o w y g lą d u p r z y ję to su m ę o d p o w ie d z i z 35 i t e ­ m ó w . B ad a n i za z n a c z a li o d p o w ie d z i na p ię c io s to p n io w e j skali (o d 1 — oce­

niam zdecydowanie negatywnie, d o 5 - oceniam zdecydowanie pozytyw ­ nie). W y ż s z y w y n ik w s k a z y w a ł na k o r z y s tn ie js z ą o c e n ę w ła s n e g o w y g lą d u . D o o k re ś le n ia o g ó ln y c h w s k a ź n ik ó w n a stro ju na w y m ia r a c h p o z y ty w n o ś c i- - n e g a ty w n o ś c i i p r z y je m n o ś c i-n ie p r z y je m n o ś c i u ż y to K ró tk ie j sk ali o p isu ­ ją c e j w ła s n y n a stró j B M IS M a y e ra i G asch k e (1 9 8 8 ) w p o ls k ie j a d a p ta cji D ą b ro w s k ie j, J a k u b o w sk iej, T k a c za i B u c zn e g o , (2 0 0 9 ). Skala o k re ś la ją c a n a strój na w y m ia r z e p o z y ty w n o ś c i-n e g a ty w n o ś c i z a w ie r a 14 p r z y m io tn ik ó w o p is u ją c y c h t e r a ź n ie js z y n astrój. O d p o w ie d z i d ok on a n o p o p r z e z z a z n a c z e ­ n ie o d p o w ie d n ie g o pu n ktu na c z te r o s to p n io w e j skali d o łą c z o n e j d o k a ż d e g o p rz y m io tn ik a od definitywnie tak się nie czuję d o zdecydowanie tak się czuję.

D la p r z y m io tn ik ó w o p is u ją c y c h n e g a ty w n e sta n y e m o c jo n a ln e (n a p rzyk ła d sm u tn y ) p rz e k s z ta łc o n o skalę od definitywnie tak się nie czuję d o zdecydo­

wanie tak się czuję. N a to m ia s t p o z y ty w n e o k re ś le n ia (n a p rzy k ła d s z c z ę ś li­

w y ) p o z o s ta w io n o b e z zm ia n . K o le jn o z s u m o w a n o w s z y s tk ie o d p o w ie d z i, tak ż e p o w s ta ł o g ó ln y w s k a źn ik n a s tro ju na w y m ia r z e p o z y ty w n o ś c i- n e g a ty w - n ości. Im w y ż s z y w y n ik , ty m s iln ie js z e u k ie ru n k o w a n ie ku p o z y ty w n o ś c i.

N a sk ali p o z w a la ją c e j o k reślić n a strój n a w y m ia r z e p r z y je m n y -n ie p r z y je m n y o d p o w ie d z i d ok on a n o p o p r z e z z a z n a c z e n ie od - 10 (bardzo nieprzyjemny) do 10 (bardzo przyjemny) n a tę ż e n ia t e r a ź n ie js z e g o n a stroju . W obu p o m ia ra c h z o s ta ła z a c h o w a n a je d n a k o w a k o le jn o ś ć w y p e łn ia n ia k w e s tio n a r iu s z y z a r ó w ­ no w g ru p ie k ry te ria ln e j, ja k i k o n tro ln e j. Jako p ie r w s z ą b a d a n e w y p e łn ia ły Skalę B M IS , k o le jn o zaś S kalę BES. P o n a d to g ru p a k ry te ria ln a w y p e łn ia ła an ­ k ie tę , k tó ra p o z w o liła u zyskać in fo r m a c je na te m a t ro d za ju w y k o n y w a n e g o

104 D agm ara Gawron

zabiegu oraz o w cześniejszych zabiegach w za k re s ie m e d y c y n y e s te ty c z n e j, którym po ddały się osoby badane. Najczęściej w y b ie r a n y m i z a b ie g a m i b y ły korekcja zm arszczek mimicznych - botox oraz p o w ię k s z a n ie i m o d e lo w a n ie ust. Tabela 1 przed staw ia częstość p o d d aw an ia się p o s z c z e g ó ln y m z a b ie g o m .

Tabela 1. Rodzaje zabiegów, jakim poddały się osoby badane w grupie kryterialnej ( N = 25)

K o r e k c ja z m a r s z c z e k m im ic z n y c h b o to x 4 8 %

P o w ię k s z a n ie i m o d e lo w a n ie ust 2 0 %

K o r e k c ja z m a r s z c z e k - w y p e łn ia c z e (k w a s h ia lu r o n o w y ) 1 2 % M o d e lo w a n ie k o n t u r ó w t w a r z y - lift in g w o lu m e t r y c z n y 8 % K o r e k c ja „ d o lin y t e z " i d o łk ó w p od o c z a m i 4 % B e z o p e r a c y jn a k o r e k c ja k s z ta łtu n osa 4 % M ie js c o w e u s u w a n ie tk a n k i tłu s z c z o w e j 4 %

Wyniki badań

D w u c z y n n ik o w a a n a liz a w a r ia n c ji w s c h e m a c ie m ie s z a n y m d la z m ie n n e j z a le ż n e j: o g ó ln a o c e n a w ła s n e g o w y g lą d u w y k a z a ła is to tn y e fe k t g łó w n y p o m ia ru F( 1, 4 8 ) = 7,6; p < 0 ,0 1 ; e t a 2 = 0 ,1 4 . Po w y k o n a n y m zabiegu w z a k r e s ie m e d y c y n y e s te ty c z n e j k o b ie ty o c e n iły s w ó j w y g lą d z n a c z ą c o k o­

rzystniej ( M = 127,9 0) niż przed za b ie g ie m ( M = 122,98). Nie s tw ie rd z o no ż a d n e g o efektu za leżn ego od przynależności do g ru p y oraz efektu in terak ­ cy jn ego przynależności do gru p y i pomiaru. Ponadto została p rze p ro w a d zo ­ na analiza post hoc (z korektą dla porów nań w ielokrotnych B on ferron iego) p o r ó w n u ją c a p o m ia r y o g ó ln e j o c e n y w ła s n e g o w y g lą d u w d w ó c h g ru p a c h b a d a n y ch . Z a n o to w a n o ró ż n ic e is to tn e s ta ty s ty c z n ie w z a le ż n o ś c i od g r u p y bad an ej w d ru g im pom iarze. Kobiety, które p o d d a ły się zab ieg o m (gru p a k ryterialn a), korzystniej oceniły w ła s n y w y g lą d niż kobiety, które nie ko­

rzystały z z a b ie g ó w (grupa kontrolna). W yniki w pom iarze pierw szym nie różniły się istotnie w zależności od gru p y b ad an ej. D alsza analiza przy uży­

ciu jedn oczyn n ik o w ej analizy w arian cji z pow tarzan ym pom iarem w ykazała, że w g ru p ie kryterialnej ogóln a ocena w ła s n e g o w y g lą d u różni się istotnie w zależności od pom iaru (przed i po za b ie g u ) F(1,24) = 24,4; p < 0 ,0 0 1 ; eta2 = 0 ,5 0 . O k a za ło się, ż e w p o m ia r z e d r u g im o g ó ln a o c e n a w ła s n e g o w y g lą d u b y ła k o rz y s tn ie js z a n iż w p o m ia r z e p ie r w s z y m . P o m ia r k o n tro lu je 5 0 % z m ie n n o ś c i o g ó ln e j o c e n y w ła s n e g o w y g lą d u . N a le ż y to u zn a ć za s il­

n y e fe k t. O z n a c z a on, ż e z a b ie g i m edycyny estetycznej silnie w p ły w a ją na w z r o s t z a d o w o le n ia z w y g lą d u . W g ru p ie kontrolnej ogólna o c e n a w ła s n e ­ g o w y g lą d u n ie ró ż n i s ię is to tn ie w zależności od pom iaru. Ś re d n ie w y n ik i p r z e d s ta w ia T a b e la 2.

W p ły w za b ie g ó w upiększających na ocen ę w ła s n e g o w yglą d u i nastrój. 105

Tabela 2. Średnie wyniki Skali BES w zależności od pomiaru i przynależności do grupy. Im wyższy wynik, tym korzystniejsza ocena własnego wyglądu

P o m ia r

G ru p a I II

Kryterialna (zabieg) 123,48, 131.56* a.b

Kontrolna (brak zabiegu) 122,48 124,44b

a oznacza p < 0,01; b oznacza p < 0,001

D w u czyn n ik ow a analiza w arian cji w sch em acie m ieszan ym dla zm ien n ej za ­ leżn ej: nastrój na w y m ia rze p o zy ty w n o ści-n eg a ty w n o ści u jaw niła istotn e efekty:

e fe k t g łó w n y pom iaru F (1,4 8) = 5,9; p < 0,05; eta2 = 0,11 oraz e fe k t inter­

akcji pom iaru i p rzyn ależn ości do g ru p y badanej F (1, 48) = 10,9; p < 0,01;

eta2 = 0,18. Isto tn e różn ice d otyczące pom iaru oznaczają, że w p o m ia rze dru­

g im nastrój b y ł b ardziej p o zy ty w n y ( M = 36,0 6 ) n iż w pom iarze p ie rw s zy m (M = 34,04). Istotn y e fe k t interakcji p om iaru i p rzyn ależn ości do gru p y badanej oznacza natom iast, że w różnych pom iarach osoby badane m ia ły ró żn y nastrój w zależn ości od tego, do jak iej g ru p y należały. A n a liza e fe k tó w p rostych poka­

zała, że w yn ik i różn ią się istotn ie statystyczn ie w zależn ości od gru p y badanej w d ru gim pom iarze. Kobiety, które p o d d a ły się za b ie g o m (gru pa kryterialna), m ia ły bardziej p o zy ty w n y nastrój niż kobiety, które n ie korzystały z z a b ie g ó w (gru p a kontrolna). W yniki w p om ia rze p ie rw s zy m nie ró żn iły się istotn ie w za ­ leżn ości od grupy. Jednoczynnikow a an aliza w a ria n cji z p ow ta rza n ym p om iarem w yk azała ponadto, że w gru pie kryterialn ej nastrój różn i się istotn ie w za le ż­

ności od pom iaru (p rzed i po za b iegu ) F(1,24) = 13,8; p < 0,01; eta2 = 0,13.

Po w ykon an ym za b iegu w zakresie m e d y c y n y estety czn ej k ob iety m ia ły bardziej p o zy ty w n y nastrój niż p rzed za b iegiem . W gru p ie kontrolnej nastrój n ie różni się istotn ie w za leżn ości od pom iaru. P orów n an e średn ie p rzed sta w ia T abela 3.

Tabela 3. Średnie wyniki Skali BMIS na wym iarze pozytywności-negatywności w zależności od pomiaru i grupy badanej. Im w yższy wynik, tym silniejsze ukierunkowanie ku pozytywności

P o m ia r

G ru p a I II

Kryterialna (zabieg) 33,40b 38,16a, b

Kontrolna (brak zabiegu) 34,68 33,96u

a oznacza p < 0,001; b oznacza p < 0,01

Dwuczynnikowa anaiiza w ariancji w schem acie mieszanym dla zmiennej zależnej: nastrój na wym iarze przyjem ności-nieprzyjem ności w ykazała nastę­

pujące istotne efekty: efekt głów n y pom iaru F(1, 48) = 5,6; p < 0,05; eta

= 0,10 oraz efekt interakcji pomiaru i przynależności do grupy badanej F (l, 48)

106 D agm ara Gawron

= 27,04; p < 0,001; eta* = 0,36. Istotne różnice dotyczące pomiaru oznaczają, że w pom iarze drugim nastrój byt bardziej przyjem ny ( M = 7,14) niż w po­

m ia rze pierwszym ( M = 6,04). W przeprow adzonej analizie uzyskany z o sta ł r ó w n ie ż istotny efekt interakcji pomiaru i przynależności do grupy badanej.

O zn acza on, że w różn ych p om iarach o so b y b ad an e m ia ły ró żn y nastrój w z a ­ leżności od tego, do jakiej grupy należały. Analiza efektów prostych pokazała ponadto, że wyniki różnią się istotnie statystycznie w zależności od gru p y b a­

danej w drugim pom iarze (p < 0,001). Kobiety, które poddały się zabiegom , m iały bardziej przyjem ny nastrój ( M = 8,88) niż kobiety, które nie korzystały z zab iegó w ( M = 5,36). Dalsza analiza przy użyciu jednoczynnikowej analizy w ariancji z powtarzanym pomiarem wykazała, że w grupie kryterialnej nastrój różni się istotnie w zależności od pom iaru (przed i po zabiegu) F(1,24) = 43,7;

p < 0,001; eta* = 0,65. Nastrój był bardziej przyjem ny w pomiarze drugim (M = 8,88) niż w pierwszym ( M = 5,40). Pomiar kontroluje 65% zmienności nastroju. Należy to uznać za silny efekt. Oznacza on, że zabiegi upiększające silnie w p ły w a ją na wzrost przyjem nego nastroju. W grupie kontrolnej nastrój nie różni się istotnie w zależności od pom iaru (pom iar I M = 6,72 vs, pom iar II M = 5,36).

Dyskusja

Prezentowane wyniki badań potwierdziły obie staw iane hipotezy. Poddanie się upiększającym zabiegom w zakresie medycyny estetycznej przez kobiety w wieku średnim pociągnęło za so bą zarów no w zrost ogólnej oceny w łasn ego w yglądu, jak i polepszenie nastroju. Potwierdzone oczekiwania można uznać za silny dowód, na co w skazują systematyczne różnice między grupam i badanymi (kryterialną i kontrolną) i pom iarami (przed i po zabiegu ) w grupie kobiet, któ­

re poddały się zabiegom . Warty odnotowania je st również brak istotnych róż­

nic w ogólnej ocenie w łasn ego w yglądu i nastroju w zależności od w arunków badania w pomiarze pierwszym . Kobiety w grupie kryterialnej poddaw ały się wcześniej serii innych zabiegów w zakresie m edycyny estetycznej, natomiast kobiety w grupie kontrolnej nigdy nie stosow ały tego rodzaju metod popraw ia­

jących w ygląd. Oznacza to, że mimo wykonanych wcześniej zabiegów, kobiety z g ru p y kryterialnej nie różniły się wskaźnikam i nastroju i oceną w ła sn ego w y ­ glądu od kobiet z gru p y kontrolnej przed wykonanym zabiegiem . M ożna zatem przypuszczać, że popraw a nastroju i korzystniejsza ocena w łasn eg o wyglądu w grupie kryterialnej utrzym ają się przez jakiś czas, a następnie spadną do poziomu grupy kontrolnej. Okazuje się ponadto, że przyczyną nie je s t przem i- jalność zabiegów. Analiza danych uzyskanych w ankietach przygotowanych na potrzeby badania w ykazała, że kobiety stosow ały nie tylko wielokrotnie ten sam rodzaj zabiegu, ale też korzystały z innych zabiegów, rów nież je powtarzając, tj.

botox - pięć razy, wypełniacz — d w a razy, powiększanie ust - raz, rewitalizacja skóry wokół oczu - d w a razy, odm ładzanie szyi, twarzy, dekoltu i dłoni - trzy

W p ły w z a b ie g ó w upiększających na ocen ę w ła sn ego w yglądu i nastrój. 107

ra zy w y k o n a n e u je d n e j z p a c je n te k u c ze s tn ic zą c e j w badaniach. P o w o d ó w ta ­ k ie g o stanu r z e c z y m o żn a p o szu k iw a ć w n a d m ie rn e j k o n cen tra cji na w y g lą d z ie u k o b iet k ieru ją cy ch się d ą że n ie m do p o p ra w ie n ia urody, a co za ty m id zie, w z m o ż o n e j p o d a tn o ści na in te rn a liz a c ję s ta n d a rd ó w urody. B adania p o tw ie r ­ dzają, ż e osoby, k tó re g łó w n ie k o n cen tru ją się na p o d n ie s ie n iu w ła s n e j atrak ­ cyjn o ści fizy c zn e j, o d c zu w a ją w ię k s z e n ie z a d o w o le n ie z w ła s n e g o w y g lą d u i są b a rd ziej p o d a tn e na za b u rzen ia o d ż y w ia n ia (M c D o n a ld i T h om p son , 1992).

In te rn a liza c ja id e a ln e g o w y g lą d u cia ła sp raw ia, ż e ch ęć sp rostan ia w y g ó r o w a ­ n y m s ta n d a rd o m sta je się n a jw a ż n ie js z y m c e le m w życiu , a ta k że skłania do a n g a ż o w a n ia się w d zia ła n ia m a ją ce na celu z b liż e n ie się do w y g lą d u w z o rc a (T h o m p s o n i Stice, 200 1 ). M ożn a z a te m w n io s k o w a ć , że d ysp ro p o rcja p o ­ m ię d z y w y b ra n y m o b ie k te m p o ró w n a ń a r z e c z y w is ty m w y g lą d e m i n e g a ty w n e e m o c je z ty m z w ią z a n e b ę d ą w zm a c n ia ć m o ty w a c ję k o b iet do p o d e jm o w a n ia k o lejn y ch d zia ła ń u p ięk szających w y g lą d . In n y m m o ż liw y m p o w o d e m m o że być d ą że n ie do k o ry g o w a n ia ozn ak starości, k tó re u w a ża n e są za n ie a tra k c y j­

n e (Buss, 2 0 0 1 ). P ra g n ie n ie z a c h o w a n ia fiz y c z n y c h w y z n a c z n ik ó w m ło d o ś c i m o ż e b yć p o d y k to w a n e n ie tylk o p o zy s k a n ie m a tra k c y jn e g o p artn era, a le tak że u trzy m a n ie m o b e c n e g o p rz y sobie, a lb o w ie m sp ad ek o c e n y a trak cyjn ości k o­

b ie t w ra z z w ie k ie m n a le ż y w w ię k s z y m stopn iu p rz y p is y w a ć m ę ż c z y z n o m n iż k o b ie to m (Jackson, 1992).

P rz e d s ta w io n e b adan ia nie są p o z b a w io n e o g ra n ic ze ń i w ą tp liw o ś c i. P rze d e w s zy s tk im n a le ż y zw ró c ić u w a g ę na n ie lo s o w y d o b ó r gru p badanych. D ob ór c e lo w y osób w y d a ł się k o n ieczn y z p ow odu o g ra n ic ze ń etycznych. Trudno by p ro p o n o w a ć z a b ie g i p o p ra w ia ją ce w y g lą d p rzy p a d k o w ej g ru p ie kobiet w wieku średn im . D la te g o te ż w łą c z e n ie osób d o p ró b y b y ło zależne od postępowania qu a si-ek sp ery m en ta ln eg o , a w ię c n ie g w a ra n to w a ło uzyskania p ró b y r e p re z e n ­ ta ty w n e j (B rzeziń ski, 2 0 1 0 ). Posłu żon o się d o b o re m osób p o p rze z sp ełn ien ie o k reślon ych k r y te r ió w p rzy n a leżn o ści do g r u p y G ru p ę k ry te ria ln ą sta n o w iły z a te m kobiety, k tó re rze c z y w iś c ie p o d d a ły się z a b ie g o m u p ięk szającym w g a b i­

n ecie m e d y c y n y e stety czn ej, na k tóre d o b ro w o ln ie u m ó w iły się w c z e ś n ie j. N ie m ożn a w yk lu czyć, ż e tak dobrana g ru p a je s t w p e w n y m stopniu ten d en cyjn a . N a to m ia s t gru p a kon troln a została dob ran a p o p rz e z d ek larację n iek orzystan ia z z a b ie g ó w m e d y c y n y este ty c zn e j i op era cji p la styczn ych do tej pory. O parcie badań na p rób ie dob ran ej c e lo w o n iejak o ob cią ża p rze d s ta w io n e w y n ik i i bu dzi w ą tp liw o ś c i, że m o g ą być on e n ie ty p o w e dla p op u lacji k o b iet w w ie k u ś re d ­ n im ja k o całości. N a le ż y za te m p rz e d s ta w io n e d o w o d y tra k to w a ć z ostro żn o ścią i p rzyją ć p e w n e p ra w d o p o d o b ie ń s tw o , ż e uzyskan e w badaniach e fe k ty są o g r a ­ n iczo n e do fra g m e n tu populacji, z ja k ie g o p o ch o d zi próba.

W a rto r ó w n ie ż n adm ien ić, iż uzyskan e w badan iach w y n ik i n ie m o g ą być p o d s ta w ą do fo rm u ło w a n ia o g ó ln y c h p ra w id ło w o ś c i na ca łą p op u lację. M o g ą być je d y n ie p o tra k to w a n e jako p o d s ta w a do ok reślen ia za leżn o ści w y s tę p u ją ­ cych u p rzeb a d a n ych gru p - k ry teria ln ej i k on troln ej. Badania n ie d osta rcza ją b o w ie m in fo rm a cji na te m a t w y s tą p ie n ia uzyskan ych za leżn o ści u m ężczy zn .

108 Dagm ara Gawron

0 ile is tn ie je du żo danych w sk azu jących na ró żn ice p łc io w e w zak resie n ie za ­ d o w o le n ia z ciała (G arner, 1997), to n a d er w a ż n e je s t ta k że p rzy ję c ie w ysoko praw dopodobnych różnic w powodach tego niezadowolenia (M cC reary i Sasse, 2000). Konieczne w ydaje się rozszerzenie badań na populację mężczyzn, na co rów nież w skazuje fakt, że zdecydow ana większość badań nad wizerunkiem ciała dotyczy kobiet, a w szczególności dotyczy zaburzeń odżywiania (Głębocka i Kulbat, 2 0 05).

Pewnych trudności należy się spodziew ać w odniesieniu do oszacowania trwałości uzyskanych w badaniach efektów. Po pierwsze, efekt ostrzykiwania wybranych partii ciała jest przemijalny. Oznacza to, że tylko pow tarzanie da­

nego zabiegu w zakresie medycyny estetycznej pozwoli na utrzymanie popra­

wionej urody i zarazem korzyści z niej płynących. D ru gim powodem budzą­

cym w ątpliwości jest adaptacja do zmiany. Istnieje zatem możliwość, że tylko w początkowym stadium korzystna zm iana w yglądu może pociągać za sobą popraw ę nastroju i w zrost oceny w łasn ego w yglądu. Należy przy tym zwrócić szczególną u w a g ę na kwestie zw iązane z uświadom ieniem sobie przez kobiety poddające się tego typu zabiegom upiększającym m ożliwości kolejnych mody­

fikacji. W miarę zbliżania się do w yglądu ideału, świadom ość dostępnych ir co najważniejsze, efektywnych metod m oże nieuchronnie prowadzić do ciągłego wzm acniania motywacji do sam oulepszania.

Mając na uw adze powyższe słabości i wątpliwości, należy przyjąć, że w kolej­

nych etapach badań z pew nością w arto rozszerzyć procedurę b ad aw czą o kolej­

ne pom iary zmiennych zależnych oraz o liczbę osób badanych. Niewykluczone, iż takie rozwiązania dostarczą danych dotyczących trwałości uzyskanych efek­

tów. W dalszych pracach należałoby rów nież zwrócić u w a g ę na poszukiwanie, losowości, co pozwoli na zwiększenie zakresu generalizacji wniosków. Należy się spodziewać, że kontynuacja badań nie tylko zredukuje poziom wskazanych w ątpliwości i podwyższy wartość uzyskanych wniosków, ale przede wszystkim pozwoli odpow iedzieć na kluczowe pytanie dotyczące wizerunku ciała, a zatem czy działania popraw iające urodę m ają na celu subiektywny wzrost zadow ole­

nia z atrakcyjności fizycznej, czy też rzeczywiście ładniejszy tudzież młodszy w y g lą d .

Bibliografia

Altabe, M. N „ Thompson, J. K. (1996). Body im age: A cogn itive self-schem a? C ogn itive Therapy and Research, 20, 171-193.

Brytek-M atera, A. (2008). Obraz ciała - obraz siebie. W izerunek własnego ciała w ujęciu psycho­

społecznym . Warszawa: Difin.

Brzeziński, J. (2010). M etod ologia badań psychologicznych. Warszawa: W ydaw nictw o Naukowe PWN.

Buss, D. M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: Gdańskie W ydaw nictw o Psychologiczne.

Carver, C. S., Scheier, M. F. (1982). Control theory: A useful conceptual fram ew ork for personality,

W p ły w z a b ie g ó w upiększających na ocen ę w ła sn ego w ygląd u i nastrój. 109

social and health psychology. Psychological B ulletin, 92, 111-135.

Cash, T. F. (1993). Body im age attitudes obese enerolees in a com m ericial weightloss program.

Perceptual and M o to r Skills, 77, 1099-1103.

Cash, T. F., Green, G. K. (1986). Body w e ig h t and body im age am ong college wom en: Perception, cognition, and affect. Journal o f Personality Assessment, 50, 290-301.

Citrin, L. B., Roberts, T. A., Fredrickson, B. L. (2004). Objectification th eory and emotions: a fe ­ m inist psychological perspective on gendered affect. W: L.Z. Tiedens, C.W. Leach (red.), The social life o f em otio n s (s. 203-223). Cambridge, UK: Cam bridge U niversity Press.

Crerand, C. E„ Infield, A . L., Sarwer, D. B. (2007). Psychological considerations in cosm etic breast augmentation. Plastic Surgical Nursing, 27(3), 146-154.

Etcoff, N. (2000). Przetrw ają najpiękniejsi. W arszawa: W ydaw nictw o CiS, W ydaw nictw o W.A.B.

Feingold, A . (1992). Good-looking people are not what w e think. Psychological B ulletin, 11 1(2), 304-341.

Furnham, A., Badmin, N., Sneade, I. (2002). Body im age dissatisfaction: Gender differences in eating attitudes, self-esteem, and reasons for exercise. The Journal o f Psychology 136(6), 581-596.

Furnham, A., Greaves, N. (1994). Gender and locus o f control correlates o f body im age dissatis­

faction. European Journal o f Personality 8, 183-200.

Garner, D. M. (1997). T h e 1997 body im age survey results. Psychology Today, January, 30-78.

Gibbons, J. (2000). T he effect o f exposure to m agazine photographs on aspects o f body im age in prepubescent fem ale. The Science and Engin eering, 60, 57-72.

Glamour, (2010). Crystal Renn on H er Skinny Photos: „ I Don't Look Like That". Strona interneto­

wa: http://www.glamour.com/health-fitness/blogs/vitamin-g/2010/07/on-the-cl-crystal-renn- -on-her.htm l

Głębocka, A. (2009), Niezadow olenie z wyglądu a rozpaczliw a kontrola wagi. Kraków: Oficyna W ydawnicza Impuls.

Głębocka, A „ Kulbat, J. (red.). (2005). W izerunek ciała. P o rtre t Polek. Opole: W ydaw nictw o Uni­

wersytetu Opolskiego.

Goldenberg, J. L „ McCoy, S. K., Pyszczynski, T „ Greenberg, J., Solomon, S. (2000). The Body a s a Source o f Self-Esteem : The Effect o f M ortality Salience on Identification W ith One's Body, Interest in Sex, and Appearance M onitoring. Journal o f Personality and Social Psychology, 79(1), 118-130.

Grogan, S. (2008). Body im age. Understanding body dissatisfaction in m en, w om en and children.

London - N e w York: Routledge.

Helgeson, V. S., Mickelson, K. D. (1995). M otives for social comparison. Personality and Social Psychology B ulletin, 21, 1200-1209.

Higgins, E. T. (1987). Self-discrepancy: A th eory relating s elf and affect. Psychological Review, 94, 3 1 9 -3 4 0 .

Jackson, L. A. (1992). Physical appearance and gender: Sociobiological and sociocultural perspec­

tives. Albany: State U niversity o f N ew York Press.

Johnston, V. S., Franklin, M. (1993). Is beauty in the eyes o f the beholder? E th ology and S o c io l- biology, 14, 183-199.

Jones, D. (1996). Physical attractiveness and the th eory o f sexual selection. Ann Arbor: University o f M ichigan Press.

Jones, D. K. (2001). Social comparison and body im age: attractiveness comparisons to m odels and peers am ong adolescent girls and boys. S ex roles, 45, 645-664.

Levine, S. K „ Smolak, K. M. (2004). Body im age developm ent in adolescence. W: T.F. Cash P.T.

Pruzinsky (red.), B ody im age. A handbook o f theory, research, and clin ical p ra ctice (s. 7 7-82).

N e w York, London: The Guilford Press.

Łukaszewski, W. (2010). Udręka życia. Jak lu dzie radzą sobie z lękiem przed śm iercią. Sopot:

Smak Słowa.

McCreary, D. R., Sasse, D. K. (2000). A n exploration o f the d rive for muscularity in adolescent boys and girls. Journal o f A m erica n C ollege Health, 48, 297-304.

110 Dagm ara Gawron

McDonald, K., Thompson, J. K. (1992). Eating disturbance, body im age dissatisfaction, and re ­ asons for exercising: gender differences and correlational findings. Journal o f Eating D isor­

ders, 11, 289-292.

Mirucka, B., Sakson-Obada, O. (2013). Ja cielesne. Od n o rm y do zaburzeń. Sopot: GWP.

Morris, A., Cooper, T „ Cooper, T. (1989). The changing shape o f fem ale fashion m odels. In te rn a ­ tional Journal o f E a tin g Disorders, 8(5), 593-596.

Pliner, P., Chaiken, S., Flett, G. L. (1990). Gender differences in concern w ith body w e igh t and physical appearance over the life span. Personality and Social Psychology B ulletin, 1

6

Rucker, C. E„ Cash, T. F. (1991). Body images, body-size perception, and eating behaviours am ong African-Am erican and W hite college w om en. Interna tiona l Journal o f E a ting Disorders, 12, 291-299.

Sarwer, D. B „ M agee, L., Crerand, C. E. (2004). Cosmetic surgey and cosmetic m edical treat­

ments. W: J. K. Thom pson (red.), Handbook o f ea tin g disorders and obesity (s. 718-737). N e w Jersey: John Wiley, Sons.

Thayer, A., Newm an, R., McClain, T. M. (1994). Self-regulation o f mood: Strategies for changing a bad mood, raising energy, and reducing tension. Journal o f Personality and Social Psychology, 67, 9 10-925.

Thompson, J. K., Stice, E. (2001). Thin-ideal internalization: Mounting evidence for a n ew risk factor for body-im age disturbance and eating pathology. C u rren t D irection s in Psychological Science, 10(5), 181-183.

Tyler, P., Lopez, S., Flores, L. (2009). The media, body evaluation, and perceptions o f physical attractiveness am ong collage-aged w om en and men. Psi Chi: Journal o f Undergraduate Rese­

arch, 13(3), 229-244.

D a gm a ra G aw ron ,

University o f Social Sciences and Humanities, Faculty in Wroclaw

Influence of beautifying operations on body self-esteem and mood among medium-aged women

T h e article describes th e study con cern in g the con sequ en ces caused b y ap p ly­

ing b ea u tifyin g operations. T h e a v e ra g e age o f th e participants (N = 50) was 40,8 years. H a lf o f them , b ein g the criterion group, v olu n tarily u n d erw en t aesth etic m ed icin e operations. T h e control grou p did not un d ergo the opera­

tions. T h e m easu re o f b od y s e lf-es te e m (Scale BES) and m ood (Scale BM IS) was p erfo rm e d tw ic e in both groups. In the criterion group, th e w o m e n com pleted the qu estionnaires both b efore and a fte r the operation. T h e results sh ow ed that, th e w om en , w h o u n d erw en t th e operations, had h igh er b od y s elf-es te e m and b e tte r m ood a fter th e operation than b efore. M oreover, th e study show ed that, the w om en , w h o u n d erw ent th e operations, had h igh er b od y s elf-es te e m and b ette r m ood than the w o m e n in control group.

Key words: b ea u tifyin g operations, b od y s elf-esteem , m ood