Interglacjał eemski w Swarzędzu koło Poznania

(1)

ALElKSANDRA KtJNKEL.· KAZIMIERZ,

TOBOLSKI

unłwen)'łet ~

INTERGLACJAŁ

EEMSKI

W SWARZĘDZU KOŁO

POZNANIA

Zakład PrOojekltowania i Usług In~yeyónych "Inwesbprojekłt" w iPomandu wykonał

w

1974 :r. wier-cenia .' geologic2Jno-dnżynierskle

w

Swarzędzu koło

Poznania. Dozór ge.o.loPczny spraiWlOWała mgT Ma'l'lla

Koblańs'k.a, k!b6ra też ~z~iła opisy wieroeń i ~a· !pr6bk!i IZ paru oIiw1Or6w do Oopl"acGwań $peCj.ałisat~znyc;h. Uzyskano w ten SiP06Ób nowy

ma-teriał do doJrumelnltacji st;rart;ygrafi:i młiodlgz~ plej-S/boIeen1ot okoJi(! Po'znania. Anali'za pafu1.olOg'iczna

pro-,bek gytii ,waplienned porJJWo.1iła· na ustadenie czasu

twonenia się tego. osadujeziomego w in:tergkcjałe

ee:msJdm. .

Obszar OI~~y w:iercemamo.i (o powier.zchni 45 ha)

łerly na WYSOiC'Zyźnde Gnieźn1e~kied !niad Jeziorem

Swa:rzęidrlJdm, po jego wsehodn!ej stronie. Wykona-no tu· 162 otIlworywiertnicze o giłęJbokości od 5 do a2 m. Serię06adoW'ą interglacjału eemskiego osiąg nęło 14. o.'Ii\v!oC6w zll.oIka8dzowan~h w lPÓłnoene-j czę ści badanego :dIi!zaru. Osady m<tel'glacoja!ne po.dśde łają 1. przykrJll'Wają piasid. W części stropowej nad

pias·kami·. w~e . giHna zwałowa. Wykt!.zltałcen.ie a~ozne~, pr'Zewdercon~h . osad6.w illiustru~e

wy-, brany· IPl:Ofił . geolog.iczny .otworu nr 3 (gł~ś6

w :metrach)~

0,0:-. O,a g.leba sz8MCZarna .. , słaJbo· rellgU(je IZ HCl; 0,3- tl.,O siZar'.oiilłlte . piaski mullrowa<te, słabo

reagu-ją z HOl;'

1,0-'1,8 piaSflCzysta glina :/JW8lowa, Jasnobrązowa . z nięłlCzn.ymł . ziarnan;ti Zwiru p6lnocnydl . . Skał k:rysłta:liJ!7myICh, słabo reaguje .z. Hel; 1,9-· ~,8 dalSn()brąiotwę /pil;tski gliniaste zniielliczny-

-.

.

ma

ziarnami żw!f!ru p6łnoenyC'l1 skał kiry-stalicznych, silnie reagują z HCI;

zawar-. 'teść ~anów pmekracza 5"';

2,8- 3,.2 &za!l'orMae piaski drobn~aa:'n,i ... te, sł8lbo re-agują z Hq;·

3,2-8.,5 SM:roŻlÓłte piaskd rilżnoziarnis.te ze :lJwirem

i gbl'zilkami skał .pómocnych;

~wę-etanów ok. 3"';1 . .

3,5- 4,0 biał.oitólte !piaSki dr'obnomarndste, słabo

re-agujją z HOl;1 .

4,(J- 4,4. s-zar0ż6Me pia&ki dirobn'oziarnisłie ~ prze-o

waistwie.niem mułków jasnohrąrz:owyd1; sła':

!bo reagują z· HOl;

4,4- 5,5 ~a6no-sz.aTo..;ż611te .piaski cirobnoziail'n4s.te,

. ISlalbG reagujją e Hel;1 .

.5,t;...:.. 7,0 dasnO-'Żółto-s.zare piaskii dTal:m;oziarnis4:e

~ ndelilC'znymi ziar'nam1 .?Jw8:ni p(lloocnych

skał lkrysł;aUezny.C1h,

sebo

r~ą z Hel; :. 7,0- 8,0 szaroŻÓłte piaski! różnOda~te ze 2Iwd!l'em

sitał północnych, słaJbo reąUjją IZ HQl; 8,0- 9,0 8zarort.ółtte piaski gi'uIboziamiste z

nieli'cz-nymi

uarnam1

2lwiru i głalZikami p6łnoc

nych. skał ltrystal,!K:znyah, słabo ~u,ją z HCl;

·9,().-i10,12 sza.roriilJtepiaslti droI:mdo01arni&te. z

niellC'Z-. niellC'Z-. nymi zia!l'naani 1Jw1rlw p6ł.n.0enych $tt\ł kry~ . &ta3dcznycll,. słaQo TeagUją z- HCl; . 10,2-U2,() demo-lbrąrlO/WiO-Bza!l'Y ił mułko.wtalty .

prze-wantlwdooy ciemnoszarym namułem llla-stynu, słabo reagtrje z HOl; . . 12,00--113,0 szaroczarny~· nam~ muJkOlWaty, słabo

re-agu~e z HOl; 1-3,~3,8 tc:id'f CzaImy;,

13,lł-115jO cłęmnomara gyd;ia :wapienna z ch'OIboym· detrYtem roślinnym, :PO wy\Suszeniu poro-lWaJta d

lekIka,

zlllW!i.era n,ie1iimne doibrze za-chowane sikorua*! ślimaJkÓIW;

15.0-117,5 \SZaTa gytia wapienna, !PO Wy6usze.ndu

po-. r~wata .{ lekjka, z8lWlierra roZIm-IlJ!.ZOIle i

ode-Ilłczne, : ci<lłJIr7.e ,zachowane skOl"upki śllina

ków;

'lTKD I~l. 793.022.2:1i&l.31iz.lI+iw.'12.ł:581.33(~38.it1-o SwaftllCll)

17 ,6-fAO,O SZ8!"e . piaski drobnOlllial'nJBte z nieMcznymJ Jdobrrze zachowa.nym1 . skOi1'u(pkami . śJima

. :ków,

IW spąml doml-eszk:a detrytu ~in

.riego, _. _. zą.wartość ~w _'_. _. ··J()k~ .a~.

_.

.

LiJto~~ę .lPl'Zewieroonydl osad6.w przedstawionO na r~e. Wie·rx:en-ie żalkoń'CZODO na słęboIkOlŚciI. 20 m.

w Plaskach drOlbnOZlia:r,nisltyeh,· pra~podobnie ZW1ąrz:an~h ze 7hiornikamf wód plIWierrzc!mlowych nU<lidszyeh od osadów ~Y'Ch z10ó0.waeenI8:

środkOlWopolsldegO. Piaski

te

eharak;teryrzuda

barwa

szata i zawartość vvęg'lanów w iao6ci O!k. 3~. W SIPI\-gu . piaskóW •. w lkItIary.ch zwk~ wiercenie. 'Wystę

puJe domie1!.Zka deltl'ytu rośldnneco.

.

Do interglacjału eemskiego lZaMCZOOO osady

a;a-legające międZy rzędnymi 75,61 m n.p.m.! 68,5.1 m.

n.(p~. Qgóma -mią:&!zość .QiSad6w wynoei zaAlem 7,3 m.

m npm. 86 85 84 83 82 81 80 79

...

-;\

:

~8

...

_;

..

·fł'· 77

'" 9:.

.

:-:-::

....

7&

...

~

- -

,

"'-'"

75 'l 73. 72 11 70 69 68 67 66

LITOLOGIA

1

D

warstwo glebowo 2

~

g tazl" l.i iw Iry 3

~

:::-. piaski 4 Ę

...

"',J·

mułki 5

~

--

By 8 ,~ . gliny :zwo~owe 7

~

nn ml· c 8

l!i5!

tu r' . 9

~

gytio 1Q )( miej~ce pobrani\l pr_ó·~~f.· do anali·z>, p::ILr,o:oglonef:·

·11 proc:-errtowy u·dzi(l~'",·atniel:n\:·'

z !orri .p~ t.ku ··d r

..

Ul III o Ul ;;J .;;J ;;J ;;J ;;J

..

>.

u c: c: c: u '- .t:I '-

..

a. II.

""

II.

""

o :I.

..

o a 'C o 12 - - slUla osadowa intergtacjotu eemskiego ProfłZ mZod8%yc~ osadów plejtoceńskich z Swarzę

? ,dzu. k.

pomama.

. . ' ~{ ' . . . '

:

. .

The prblile. of·UMe Pldsbocle~ deP!08its

1rom

swa-'

(2)

Na profit ~aogiczny lBidadadlil &i~

rw

m.tej.n~i wie-kowed: gy1l;ia wapienna, .ul1Iwory .torlotWiSka nlSidego, namuly mWlkowate i Hy muikowate pmewarso~~

namulkam..i uastymi. .Wa!l'&twa gytU 0 ~zoSci

3,7 m stan(ffl'.i. ponad ~ caled serii. O6adoweD. GYlllia o zalba!I."Wieniu szarym i cre,mn()B(l8rym chall'akteiry-zuje f:li~ d·llIZll zaw8l1'to6ci~ ~u ,wapnia (od 70,>6

do 79,8%) o.raz obecIKll!ci~ s.ko:rlJlPE!lk SllimaakDw (Vat-vata piscif\alis M

u

11.). Stwi~ono r6.wnieZ w~

,poIWande o.WoOOtw Na;as m,ar.i7l(l oraz niElWiellkie

i!k>-Sei d!'Obneco deJlrYJllu ro6linnego. Dl<l6C id~ry.tu !lJWi~

~ si~ w atrqpowejC'Z~i gY!llii.

Gyti~ przyktrywa c.zar.na .want'wa torm 0 ~

szo6ci 0,8 m (=.111% serif GS~). Rozrwoj tor:..o-.. VliS'ka ~J: diOlSC szylEo pl'Ze!l'WUlY .przez . ()~

nie· sif: na j~ ~:zchni PO:CZliltlroWiO namuhl ze

:mal(.'ZWl dcandeszkll 1lIalteriaiu nieorganioznego IW

PO-staci mutk6w; wyrrej osady organogen.iczne two.c-z~ pr.zewar&1Iw1i.enia

rw

~ i'lasto-m~atI;ym. Ogi):l

-na mi~zoSC CIIadu ,tego

tYJPU

wY'Jl1061 Z,8 m (= 38'l11

serii osadowed), a lbarwa namu4i6w 2llllienia si~ z

Ciiml>ll1()6Zarej na jaSlIliO-tb~wwo-szarll (iIh1 muMkowa-tego). W~1Jtakenie osadOw &trOlPowychwslka!ZUje na

schylek zbiornika jeZiornego.

Sel'i~ organogenieznll 08.adOw l'D'tergLacjalnycil

pokTyowa ~UIba WlH'St'wa piaedru 06adzon~ pnez

wody rortJllopowe ztJIIdiaji\cego sU: ~odu 0

ztmien-nej siJ:e tra.n~li!.u. W cYdclu sedyme.n.tacyjny.m. domi-IIIujll pias.ki dl'o,bnoziamiste, na * 1 dfOlbrze

wyse-lekcjl():1lclWane, ocz~ z domieszk.!\ nieJlicznych zia,m 2lwfr'U p6lnocnych skaj klry&taU~ydl.. WyJll$.owO,

na wysok.o6ci 00 ni, n.p.m. '-SlacbnlilCy nurt zai7mfl-cz~

sk:

wa~ m.u9IkOw. P«iczas nasilanla sz.)'llr , ko6ci nul'w woody 'Iliosly piaski gr1.Jbozdarniste i

rM-'noziarnifllte ze :bWirerD J. glazilkaani akal p6klocnych.

Takie .WlZmI()Zenie sHy tra'IlB(POr,tu ~

zaobserwOIWa-no w staJfszej fazie .sedyomentaiCli zaznaczajllcej si~ na wysoko6cd 77 do 79 m '11'.jp..lm. i w ~zej fatzie na wysoko6ci 82,8 m n.jp.m. Wal'lStwy sytp!de cad iOS8-dami za9toiska osiqgaQij blcznlil milili2lszoSC 7,4 m. Oha-ratlder~ujll s.i~ one zaobal'lW..ieniem gzaro:lJ6l!tym i jas-n<Hil6ll1o-fl'Za'1'ynl o;r8:Z malll domies7Jkll ~la'll6w, na og61 nie pr.zekJra<:zaj~oclil 1'lb masy osad6w.

W stropie tyoch osad6w nu'WiofJlacja~'nych wY'Sott:~

~ jas.nobr~OIWa' ~na z.'wa}owa 6 milil7.szoSci 1,8 m.

Stalll domi~ Sl:l .7J.ama tWliru p6lnocnych .~al

krystailicmych przech.odl:llcych ku dollowi w p.laski

gliniaste. Za.wa~ w_nu wapnia wynosi od 1 do

ponad. 5'lb. P.oocesy wiebrzenia i mechaniczne

dziala-nie wild atm!o.sferycznyeh zmlenily ehaorakter po-WierzcihaOOrwej warltbwy g1lin zallDieoiajliloc jll

n.a

po-nad p6JmatrOlWej g1'1.Jboljci wa1"S1lw~ pia.skiJ.w muikc;. watycb. Na otakdm poocHGtu rozwoin~ si~ gieba.

Q;a-'dy ~e i woonoliodocwt:owe 1~ cad Serb~

fn~ja~1l naJ.~ do zIlodowacenia baltyokiego.

Jest to zlodJOtw.acenie G IV w nomenllmaturze S. Z.

Blltyddeigo (2). iZbadano dwie prbtki gytbii z dIjwIoru

nr ,3 na zawa'l"toSC SlIlOromorf. PonfZej zestlllWiono wynlki badafl paMlnologicZllych ijak;o oW1lne waa:-tOiSci proceotowe (AlP

+

NIAP. =, 100).

g~~w m od' 'pow. ter. AP _16,0_' _14,0 Abies 4,1 Alnus 6,7 !4,8 Betula 1,2 1,1 Carpinus

-

58,7 COTylus 53,4 4,8 SUMMARY Jugum .. Picea Pinus Quercus Ulmus Tilia

NAP

CyperaCeoe Gramineue

LabitUble typ Lu~

L7I3imochea Osmunda R08acreae Rubiac,eae Suma AP

+

NAP wylllCzane z NAP Cladium , DryoptJeris t1aeZypteris M7Iriophyllum v.erW::!ill.atum PolllJlfOd~ SpargaNum 20,3 15.7 0,8 0,6 0,4 0,4 0,2 0,2

008

1,6 1,2 0,2 5,1 2,6 4,9 0,7 0,5 0,9 0,9 0,2 0,2 0,3 567 0,2 0,7 0,9 Stratiotes 0,2 Pediastrum bO'ltya1Wm 1,6 0,2 Pediastrum duplex 0,3 CeratophllUum /twbki.) 0,5

Uldzial warmie);"zY1C'h soporomOl'f ~in drzewia-s.tyoch (AlP) pr'zeds,taJwiono w posta.cl histogramu na l'ycirue. Alna.liza paoUnolog!czna 08ad6w stanzych (:z

~o6ci 16,0 om) wykazala, Ze w tyro czasie

do-minowabl J.eM£z;}"IUl (Cor:yZus).

Jet!

procentowa za~

warto6C wynoed, 53,4% (ziarna iPyiku leszczyny

W'llil-czono do .podsta.'WIOWej sUI1lly drzew). Powain',Y udzlal

ma tak.Ze

.dIlfb

(Qu,ercus) ~ 15,7~ 1 S'OSllI8 (Pinus)

-00,3%. W Sldaid' las6w ~d1zila juri .ale-ha ,(AZn.us) -6,7%.

W 08adach mrodMYOCh (z g~bak.OOci 14,0 m) udzial

SpoTamorf .cbara1deryzuje si~ odmiennym skladem

pad ~ ilobciowym ii ja'k.IoI§ciawym. R6linica

w zaowal'ltaSciS(poroonorf jest wyniklt!J]l. zmiany wa-runkl6w okllima'tycznych. W pr6bce domin~lil bez~

wzgll~ie ZliMna py~ graibu (Car~nus) 'w ill()~I

58,7%, dowodizlilCpanowa.nia 1asllrw gt'aJbOIwych .w sll-sietdrl.twlie Zbiomika seliyme.nJtacy:jnego. Drzewostanom

g:rabowym tu.wa.~ jodla (Abies) - 4Jl~ i sw:lerk

(Piqea) - 5,1~. Natomiast powa1Jn·ie zma'lalo

zna-cZOOie ~ a :z~a ,le67iCiZyony. W ieoj P'r6tke

sbwierdrono te-Z O'becnoo~ 0iarn pyiku k4Ioci i 0IS0k1i

a.loeo&Owej ormz: dlwa zarod'nikli ~za (Osmunda).

Qbra"Z; !P8'linolog1czny obu cPisll'Ily.ch pr6bek

po-ZlWala na 'ZaUezenie gy1l;H wapiennej Sw~ do

osadOw inter~ ~~(). Pr&ika (l; gfJQbolm9ci

1>6,0 m ;POOhodD:i z pograni'Cza filtOlfa~y elf, natomiast

pro'Wta

z g~o6ci 14,0 m odpoWliada eercbom

fi-tofazy g (11). Ponlle.waz teren Zb!lldanypne~i "I~t projeld" pr'Zem.aezony .jest pod 06iedole mies:Dk:a'

nio-1WIe, cenne bylJaby .w,ytk'p;nande jlulZ obeenie wieree:nia

dta

cel6w naUlkorwylC'h" os.ilWll~llcego SJlllg zbiornilka

wodnego z czas6w eernski'cb. LITERATURA

1. Jesse n K., M i ·1 It he;r s W. - SllratigoraJphical and padeon'boologieBll studies of interg.l.ooiaJ.

fresh-.water deposi'tls .in Jutland and noI'lthiweso1;

Germa-ny. Danmarks Geol. UIIldeI'S., 1928, R. IT, no. 48. 2.

Bot

Y c k i S. Z. - FIlej9toc~ PoJ.sam ~,

PWN, Wa;rszawa, 1972.

PE310ME

B npOq,KnsIX MJIa,ll;IllKX OC8,lUtOB DJIeACTOQesa a

KeCTHOCTH CBaJlCes,ll3 OKOno Ilo3HaHR lIO,It BaJIyIiHOA

rJUmoA, HaxoAHTCH 'l'Op~e If o3ePlU>Ie OTJIO:ateHHII.

IIa.1IKHOJIOrK'lecKKMH KC(,JIe,n;OBaHJUDOI YCTaHOBJIeHO

apeMH o6pa3C~aHKJ! o3epHhIx OTJIOlKeSHA

(K3BeCTHII-KOBaH rbl'M'ba) 'Ha 99MCXoe MelKJIe,n;HHKOBhe. ,Ha

oc-HOBaHKK KCCJIe,n;oBBHsri!: ,n;ayx 05pa3QOB 9TH

OTJIOlKe-HnH oTHeceHhI K

<Pw.rocPa3e

Ha rPflHK elf' H