OPIS ISTOTNYCH ZAGADNIEŃ DO KAZUSU Z ZAKRESU PRAWA CYWILNEGO
1. Rozwiązanie zadania powinno polegać na przygotowaniu apelacji powoda z uwzględnieniem przepisów k.p.c. w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2019 r. poz.1469 ze zm.).
2. Apelacja powinna objąć całość wyroku. Wartość przedmiotu zaskarżenia 220.000 zł. Apelacja powinna odpowiadać wymaganiom formalnym wskazanym w art.368 k.p.c.
Powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości.
3. Zdający powinni sfomułować zarzuty naruszenia przepisów postępowania oraz zarzuty naruszenia prawa materialnego.
4. Zarzuty apelacyjne procesowe:
a/. naruszenie art.20512 § 2 w zw. z art.227 w zw. z art. 2352 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych powoda złożonych na rozprawie w dniu 7 grudnia 2019 r. o dopuszczenie dowodów z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na okoliczność, czy Paweł Kowalski wykonywał w dniu 6.06.2012 r. czynności związane z koszeniem rowów zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, czy powinien był zachować ostrożność i dokonywać sprawdzenia rowów oraz koszonego terenu w miarę postępu tych prac oraz dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu mechaniki maszyn i pojazdów na okoliczność, czy kosiarka była w dniu 6.06.2012 r. sprawna i czy jej czujnik powinien był spowodować automatyczne wyłączenie kosiarki przy natrafieniu na przeszkodę w postaci leżącego człowieka,
podczas gdy wskazane wyżej wnioski dowodowe dotyczyły faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a zatem nie były bezprzedmiotowe, nie były spóźnione, albowiem potrzeba ich powołania powstała dopiero wskutek treści ustnej opinii uzupełniającej złożonej przez biegłego Jerzego Ziółkowskiego na rozprawie w dniu 7 grudnia 2019 r., a nadto nie było podstaw do przyjęcia, że powód powołał je tylko dla przedłużenia postępowania.
Zarzut ten jest dopuszczalny wobec złożenia przez pełnomocnika powoda przewidzianego w art.162 k.p.c.umotywowanego zastrzeżenia do protokołu rozprawy w dniu 7 grudnia 2019 r.
b/. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez wadliwą ocenę dowodu z ustnej opinii uzupełniającej biegłego Jerzego Ziółkowskiego złożonej na rozprawie w dniu 7 grudnia 2019 r. i uznanie jej za nieprzydatną dla rozstrzygnięcia sprawy w części, w której biegły stwierdził, że kierujący ciągnikiem z kosiarką w porze nocnej przy zastanych
warunkach zarośnięcia poboczy i rowów, powinien dokonać wcześniejszych oględzin odcinka wykaszania i sprawdzić, czy nie ma przeszkód do kontynuowania wykaszania, co doprowadziło do nieprawidłowego pominięcia tej opinii przez Sąd Okręgowy
podczas gdy ustna opinia uzupełniająca biegłego Jerzego Ziółkowskiego dotyczyła faktów istotnych dla sprawy, wskazywała na możliwość przypisania kierującemu ciągnikiem odpowiedzialności na zasadzie ryzyka; w uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy nie wskazał przekonująco motywów jej pominięcia, a wnioski powoda o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych, mające na celu wyjaśnienie okoliczności wskazanych przez biegłego Jerzego Ziółkowskiego na rozprawie w dniu 7 grudnia 2019 r. zostały oddalone
c/. naruszenie art.98 § 1 k.p.c. przez jego zastosowanie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w pełnej wysokości oraz naruszenie art.102 k.p.c. przez jego niezastosowanie
podczas gdy okoliczności sprawy przemawiały za przyjęciem istnienia szczególnie uzasadnionego wypadku uzasadniającego odstąpienie przez Sąd Okręgowy od obciążania powoda tymi kosztami ze względu na jego stan zdrowia, sytuację majątkową powoda, rodzaj i charakter dochodzonych roszczeń oraz fakt, że stroną pozwaną jest ubezpieczyciel, a zatem podmiot silniejszy ekonomicznie.
4/. Zarzuty apelacyjne naruszenia prawa materialnego:
a/. naruszenie art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. przez wadliwą wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnej ocenie prawnej zachowania powoda i przyjęciu przez Sąd, że wystąpiła przesłanka egzoneracyjna w postaci wyłącznej winy powoda, wyłączająca odpowiedzialność kierującego ciągnikiem na zasadzie ryzyka, co skutkowało oddaleniem powództwa
podczas gdy prawidłowa subsumcja ustalonego w sprawie stanu faktycznego pod hipotezę tej normy powinna prowadzić do przyjęcia odpowiedzialności kierującego ciągnikiem na zasadzie ryzyka za szkodę na osobie powoda i uwzględnienia powództwa, albowiem z faktów ustalonych w sprawie wynika, że między ruchem ciągnika z kosiarką a ciężkim uszkodzeniem ciała powoda zachodzi normalny związek przyczynowy, a zachowanie powoda nie świadczy o tym, że szkoda nastąpiła wyłącznie z jego winy ; zachowanie powoda może co najwyżej stanowić podstawę do ewentualnego ustalenia przyczynienia się powoda do szkody i to w niewielkim zakresie
Uzasadnienie tego zarzutu
Przesłanką odpowiedzialności kierującego pojazdem mechanicznym (posiadacza) za szkodę wyrządzoną przez ruch tego pojazdu jest- w świetle art.436 § 1 k.c. w zw.
z art. 435 § 1 k.c.- istnienie normalnego związku przyczynowego między ruchem tego
pojazdu a szkodą. Posiadacz może uwolnić się od niej przez wykazanie, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych wskazuje się, że wyłączna wina poszkodowanego w rozumieniu art. 435 § 1 k.c. ma miejsce wówczas, gdy jedynie i wyłącznie zachowanie się poszkodowanego – do tego zawinione - spowodowało szkodę.
Wyłączna wina poszkodowanego odpada także wówczas, gdy wprawdzie poszkodowanemu można zarzucić niewłaściwe postępowanie, jednak nawet w razie braku zawinienia poszkodowanego wypadek i tak by nastąpił. Ustalenie, że wina może być przypisana jedynie poszkodowanemu, nie uchyla odpowiedzialności prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (art. 435 § 1 k.c.) i odpowiednio posiadacza pojazdu mechanicznego (art.436
§ 1 k.c.), jeżeli równocześnie wystąpiły także inne, choćby niezawinione przez posiadacza pojazdu przyczyny szkody, w rozumieniu adekwatnego związku przyczynowego, leżące po stronie posiadacza pojazdu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 27 lipca 1973 r., II CR 233/73, OSPiKA 1974, nr 9, poz.190, z dnia 15 marca 1974 r., I CR 46/74, OSPiKA 1976, nr 9, poz.172, z dnia 28 grudnia 1981 r., IV CR 465/81, OSNC 1982, nr 5-6, poz.88 oraz z dnia 19 lipca 2000 r., II CKN 1123/98). Jakakolwiek wina poszkodowanego nie wyłącza zatem odpowiedzialności posiadacza pojazdu, chyba że zawinione zachowanie poszkodowanego jest wyłączną przyczyną szkody; w każdym innym wypadku wina poszkodowanego może jedynie uzasadniać przyjęcie przyczynienia się do powstania szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2000 r., I CKN 1326/99). Wykładając pojęcie „wyłączna wina poszkodowanego”, w orzecznictwie przyjęto, że odpowiedzialność samoistnego posiadacza środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody, będzie wyłączona z reguły wtedy, gdy stopień winy poszkodowanego jest tak wysoki, iż tylko i wyłącznie jego wina może być łączona z powstaniem wypadku, przesuwając tym samym na dalszy plan wszelkie inne okoliczności sprawy.
W orzecznictwie oraz piśmiennictwie prawniczym przyjęto także, że użyty w art.
435 § 1 k.c. w zw. z art. 436 § 1 k.c. zwrot „wyłącznie z winy" odnosi się do przyczyny, a nie do winy, gdyż konstrukcja tych przepisów została oparta na przeciwstawieniu przyczyn powstania szkody w płaszczyźnie przyczynowości, a nie winy. Dlatego ocena winy poszkodowanego (lub osoby trzeciej) jako okoliczności egzoneracyjnej, musi być dokonywana w kategorii adekwatnego związku przyczynowego. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1996 r. sygn. akt III CRN 60/95 oraz wyrok Sądu Najwyższego 27 lipca 1973 r., II CR 233/73, OSPiKA. 1974 nr 9, poz. 190).
Przenosząc te ogólne wskazania na grunt rozpatrywanej sprawy należy podnieść, że przyczyną szkody na osobie powoda był ruch ciągnika z kosiarką, która uszkodziła głowę leżącego w rowie powoda, którego zachowanie nie było jedyną przyczyną wypadku. W świetle ustalonych w sprawie faktów, oprócz zachowania powoda, wystąpiły także inne przyczyny wypadku, albowiem podczas prac wykonywanych przez kierującego pojazdem istniały znaczne ograniczenia widoczności pola koszenia ze względu na porę nocną, wysoką i gęstą roślinność porastającą rów oraz niedostateczne oświetlenie pola pracy kosiarki. Należy zatem przyjąć, że wbrew błędnej ocenie prawnej Sądu Okręgowego, nie wystąpiła przesłanka egzoneracyjna
w postaci wyłącznej winy poszkodowanego, znosząca odpowiedzialność posiadacza pojazdu mechanicznego na zasadzie ryzyka oraz odpowiedzialność gwarancyjną pozwanego ubezpieczyciela. Umorzenie karnego postępowania przygotowawczego (dochodzenia) wskutek niestwierdzenia winy kierowcy ciągnika nie ma znaczenia dla przyjęcia odpowiedzialności posiadacza pojazdu mechanicznego opartej na zasadzie ryzyka. Sąd Okręgowy wadliwie zatem nie podciągnął ustalonego w sprawie stanu faktycznego wskazującego na odpowiedzialność posiadacza pojazdu na zasadzie ryzyka pod hipotezę normy prawnej zawartej w art.436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2001 r., I CKN 102/99.)
b/. naruszenie art. 822 § 1 k.c. i art.34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn.Dz.U.z 2019 r., poz.2214) ) przez ich niezastosowanie w wyniku błędnego przyjęcia, że pozwany ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności gwarancyjnej za szkodę doznaną przez powoda wskutek ruchu pojazdu mechanicznego ubezpieczonego od OC na podstawie umowy zawartej z pozwanym
podczas gdy pozwany ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie powoda na zasadach i w granicach odpowiedzialności bezpośredniego ubezpieczonego sprawcy szkody
uwaga: jest to zarzut pochodny wobec zarzutunaruszenia art. 436 § 1 k.c. w zw. z art.
435 § 1 k.c., w związku z czym za wystarczające należy uznać sformułowanie przez zdającego tylko tego pierwszego zarzutu
c/. naruszenie art.189 k.p.c. przez wadliwe przyjęcie, że powód nie wykazał interesu prawnego w żądaniu ustalenia odpowiedzialności pozwanego za wszelkie, mogące się ujawnić w przyszłości, szkody związane ze skutkami przedmiotowego wypadku ze względu na regulację przedawnienia zawartą w art.4421 § 3 k.c.
podczas gdy powód ma interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za wszelkie mogące się ujawnić skutki przedmiotowego wypadku wobec realnej obawy trudności dowodowych mogących wystąpić w przyszłości w ewentualnym kolejnym postępowaniu sądowym
Uzasadnienie tego zarzutu
Pod rządem art. 4421 § 3 k.c. powód dochodzący naprawienia szkody na osobie może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości (por.uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 2/09 , OSNC 2009, nr 12, poz.168 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2010 r., IV CSK 410/09, z dnia 8 sierpnia 2012 r., I CSK 40/12 i z dnia 11
stycznia 2019 r., V CSK 558/17, a także uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1970 r., zasada prawna, III PZP 34/69, OSNCP 1970, nr 12, poz. 217). Interes prawny powoda w ustaleniu polega na wyeliminowaniu trudności dowodowych mogących pojawić się w kolejnej sprawie odszkodowawczej ze względu na upływ czasu pomiędzy wystąpieniem zdarzenia szkodzącego a dochodzeniem naprawienia mogącej się ujawnić w przyszłości szkody.
5/. . Zdający powinien ponadto zamieścić w apelacji :
a/. wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zadośćuczynienia w kwocie 200.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 28 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty oraz odszkodowania w kwocie 20.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 28 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty, a także kosztów postępowania za obie instancje,
uwaga: nie jest prawidłowy, nawet sformułowany alternatywnie, wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Legnicy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania, albowiem w świetle materiału tej sprawy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art.386 § 4 k.p.c.
b/. wniosek o rozpoznanie na podstawie art.380 k.p.c. prawidłowości postanowienia Sądu Okręgowego wydanego na rozprawie w dniu 7 grudnia 2019 r. o oddaleniu wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodów z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na okoliczność czy Paweł Kowalski wykonywał w dniu 6.06.2012 r. czynności związane koszeniem rowów zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, czy powinien był zachować ostrożność i dokonywać sprawdzenia rowów oraz koszonego terenu w miarę postępu tych prac oraz dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu mechaniki maszyn i pojazdów na okoliczność, czy kosiarka była w dniu 6.06.2012 r. sprawna i czy jej czujnik powinien był spowodować automatyczne wyłączenie kosiarki przy natrafieniu na przeszkodę w postaci leżącego człowieka,
uwaga: brak tego wniosku nie będzie błędem, jeśli zdający sformułuje zarzut procesowy naruszenia art.20512 § 2 w zw. z art.227 w zw. z art. 2352 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c.
c/. wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym dowodów z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na okoliczność czy Paweł Kowalski wykonywał w dniu 6.06.2012 r. czynności związane koszeniem rowów zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, czy powinien był zachować ostrożność i dokonywać sprawdzenia rowów oraz koszonego terenu w miarę postępu tych prac oraz dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu mechaniki maszyn i pojazdów na okoliczność, czy kosiarka była w dniu 6.06.2012 r.
sprawna i czy jej czujnik powinien był spowodować automatyczne wyłączenie kosiarki przy natrafieniu na przeszkodę w postaci leżącego człowieka.
uwaga: ten wniosek powinien być sformułowany wobec wniosku apelacji o wydanie wyroku reformatoryjnego
