Czytelnikom NOWOTWORÓW warto polecić książkę pt. Podstawy Opieki Paliatywnej, pod redakcją Krystyny de Walden-Gałuszko. Książka zasługuje na uwagę z kilku powodów.
Z całą pewnością może być uznana za pierwszy polski podręcznik medycyny paliatywnej dla lekarzy. Ta stosunkowo młoda specjalizacja w krótkim czasie doko- nała ogromnego postępu. Porównania międzynarodowe wskazują, ze polski system opieki paliatywnej należy do najlepiej rozwiniętych wśród krajów Europy. Polska kla- syfikowana jest obecnie jako piąty kraj w Europie pod względem rozwoju medycyny paliatywnej (European Parliament. ”Palliative Care in the European Union” May 2008). Wydanie własnego podręcznika, pisanego przez rodzimych ekspertów, może być traktowane jako podsu- mowanie pionierskiego etapu rozwoju polskiej medycyny paliatywnej.
W przedmowie, redaktor podręcznika podkreśla narastającą potrzebę rozwijania profesjonalnej opieki nad chorymi z zaawansowaną choroba nowotworową i innymi, przewlekłymi, postępującymi chorobami w ich końcowych stadiach. Jako argument przytacza dane epidemiologiczne. Istnieje też ważny aspekt jakościowy.
Opieka paliatywna rozpoznawana jest jako niezbędny element leczenia onkologicznego. Dotyczy przede wszyst- kim chorych w zaawansowanych stadiach choroby, ale jej elementy powinny być wprowadzane na każdym etapie leczenia. Szkolenie z zakresu opieki paliatywnej stało się w Polsce elementem specjalizacji onkologicznej. Coraz częściej onkologom przychodzi współpracować z leka- rzami medycyny paliatywnej w opiece nad konkretnymi chorymi.
Lektura pierwszego rozdziału zatytułowanego:
„Fi lo zofia postępowania w opiece paliatywnej” przybli- ża onkologom założenia współczesnej opieki/medycyny paliatywnej. Chyba najbardziej istotnym elementem tej filozofii jest akceptacja nieuchronności śmierci i cierpienia w schyłkowym okresie postępującej choroby.
„Odważne i konsekwentne przyjęcie tej zasady” pozwala aktywizować leczenie, kierunkując je na najbardziej istot- ne i rzeczywiste potrzeby chorych. Autorka podkreśla aktywny, wszechstronny, indywidualizowany charakter
opieki paliatywnej, koncentrację na uzyskaniu możliwie najlepszej jakości życia nie tylko przez chorego, ale i jego najbliższych. Takie podejście jest odmienne od tego, co onkolodzy zwykli nazywać leczeniem paliatywnym. Nie ma tu cech rezygnacji, utraty wiary w sens podejmowa- nych działań wobec niemożności wyleczenia. Szczególne- go znaczenia nabiera skuteczne zwalczanie objawów.
Zasadnicza część podręcznika dotyczy leczenia objawowego. Kolejno, omówiono zasady diagnozowania i leczenia bólu, objawów ze strony układu oddechowego, pokarmowego, moczowego, skóry, itd. Myślę, że podane zasady będą przydatne dla onkologów w ich codziennej pracy z chorymi.
Na szczególne polecenie zasługuje rozdział doty- czący psychospołecznych aspektów opieki paliatywnej.
Problematyka ta, chociaż uważana za bardzo ważną, zbyt rzadko i pobieżnie poruszana jest w podręcznikach onkologii. W omawianym podręczniku, wyczerpująco omówiono potrzeby i reakcje chorych w przystosowywa- niu się do choroby. Niezwykle ciekawy i potrzebny jest rozdział o problemach w komunikacji. Autorka wskazuje lekarzom najważniejsze błędy, popełniane w kontaktach z chorymi. Rozdział zawiera bezpośrednie wskazówki dotyczące sposobu prowadzenia rozmowy, przekazywania informacji, komunikacji niewerbalnej.
„Podstawy opieki paliatywnej”
red. Krystyna de Walden-Gałuszko
Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, 2005, 2006 ISBN: 83-200-3597-X
NOWOTWORY Journal of Oncology • 2009 • volume 59 Number 2 • 145–146
Ocena książki • Book reviews
146
Bardzo pomocne powinny być wskazówki dotyczące leczenia zaburzeń psychicznych u chorych z zaawansowa- ną chorobą nowotworową. Zazwyczaj onkolodzy czują się bezradni w leczeniu chorych z nasilonym lękiem, depre- sją, w stanach splątania, itp. W rozdziale można znaleźć wskazówki diagnostyczne oraz przedstawione w niezwy- kle przystępnej formie sposoby leczenia.
Końcowe rozdziały podręcznika dotyczą organizacji opieki paliatywnej, współpracy z lekarzami medycyny rodzinnej oraz opieki paliatywnej nad dziećmi i mło- dzieżą.
Podręcznik kończy się wytycznymi i schematami postępowania w opiece paliatywnej. Rozdziały te z całą pewnością świadczą o „dojrzałości” i profesjonalizmie polskiej medycyny paliatywnej.
Jestem przekonany, że omawiany podręcznik może być pomocny onkologom w ich opiece nad chorymi. Pole- cając im tę książkę, zacytuję twórczynię współczesnej medycyny paliatywnej: „Opieka paliatywna zaczyna się od zrozumienia, że każdy chory ma swoją własną historię, swoje miejsce w społeczeństwie, swoją kulturę i jest godny szacunku, jako niepowtarzalna jednostka. Szacunek przeja- wia się również udostępnianiem chorym możliwie najlepszej opieki i zdobyczy nauk medycznych, tak, by wszyscy mieli szansę dobrze wypełniać swoje życie.” [Cicely Saunders, 2004].
Dr n. med. Jerzy Jarosz Zakład Medycyny Paliatywnej
Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
email: jarosz@coi.waw.pl
