ZASTOSOWANIE FOTOMETRU PŁOMIENIOWEGO DO OZNACZEŃ ZAWARTOŚCI KATIONÓW Ca" WYPARTYCH Z GLEBY ZA POMOCĄ 0,05-n HC1
(Z Z ak ład u G leb o zn a w stw a In sty tu tu U p raw y N a w o żen ia i G leb o zn a w stw a — P u ła w y )
Powszechnie stosowana do oznaczeń wapnia w glebie metoda objęto ściowa (szczawianowa) wymaga stosunkowo dużego nakładu pracy. Toteż zastosowanie fotopłom ieniometru w dużej mierze przyspiesza przebieg oznaczenia tego składnika. Wiadome jest jednak, że w wyciągach (kwa sowych) i stopach glebowych metoda fotopłom ieniowa daje niższe w y niki wapnia w porównaniu z m etodą szczawianowo-objętościową. Jak wynika z literatury, główną przeszkodę fotopłom ieniowego oznaczania wapnia stanowią związki fosforowe. Ponieważ fosfor wraz z glinem i żelazem daje się stosunkowo łatw o usunąć z badanego roztworu, posta nowiono więc porównać wyniki analizy zawartości kationów Ca" według m etody objętościowej z wynikam i analizy dokonanej na fotom etrze płom ieniowym .
Dla porównania wykonano oznaczenia zawartości kationów Ca" w obecności związków P, Al i Fe oraz po usunięciu tych związków — za pomocą amoniaku. Przeanalizowano 120 próbek mad żuławskich, jednak z uwagi na dużą zgodność w yników przytaczamy tylko część uzyskanych liczb (tabl. I).
Ponadto w szystkie zbadane roztwory przeanalizowano pod względem zawartości R2O3 i wyliczono stosunek Ca0 :R2 0:j. Z danych analitycz nych (tabl. I) wynika, że według m etody fotopłom ieniowej w obec ności P, Fe i Al zawartość wapnia jest przeważnie niższa aniżeli według m etody objętościowej. Różnica ta wykazuje stosunkowo duże wahania, przy czym w niektórych przypadkach naw et 2 2%. W tych próbkach, gdzie stosunek Ca0 :R2 0 ;* wynosi 3,1 — 11,5 na fotom etrze płom ienio wym , uzyskano prawie takie same w yniki co metodą objętościową.
176 J. Siuta, Z. G aw ęda
T a b l i c a I Z a w a rto ść w a p n ia w y ra żo n a w m g CaO na 100 g gleb y oznaczonego w e d łu g m etod y
ob jętościow ej i m etod y fo to p ło m ien io w ej
Nr prób ki CaO w m g na 1 0 0 g g leb y CaO w g m eto d y fo to p ło m ien io w ej F e203 + a i2o 3+ p2o5 ( r2o 3) w m g na 1 0 0 g g le b y CaO R2O3 (CaO — o b jęto ściow o) w g m e tod y ob jęto ściow ej w g m eto d y fo to p ło m ien io w ej W Д) CaO w g m eto d y o b jętościow ej w o b ec n ości R2O3 po u su n ię ciu R2O3 w o b e c ności n h4 w o b ec n ości ■ R2O3 po u su n ię ciu r2o3 w o b e c ności N H i 1 1 128 11 0 0 1137 97,5 1 0 0 , 8 250 4,40 2 470 465 482 99,3 102,5 150 3,10 3 1 380 1 365 1395 98,9 1 0 1 , 1 155 9,10 4 1430 1 485 1450 103,8 101,3 2 2 0 6,70 5 402 396 398 98,5 99,0 8 6 4,80 6 479 485 478 1 0 1 , 2 99,8 92 5,20 7 585 587 582 100,3 99,5 75 7,80 8 468 464 455 99,1 95,1 50 9,40 9 470 475 461 1 0 1 , 0 98,1 42 1 1 , 2 0 1 0 521 521 515 1 0 0 , 0 98,9 45 11,50 1 1 422 398 412 94,3 97,6 525 0,80 1 2 355 332 353 93,5 99,4 517 0,69 13 499 472 495 94,6 99,2 770 0,65 14 507 483 506 95,3 99,8 540 0,94 15 498 465 500 93,4 100,4 545 0,93 16 311 285 304 91,6 97,7 425 0,73 17 703 650 695 92,3 98,9 656 1,06 18 943 887 926 94,0 98,2 850 1 , 1 0 19 1 162 11 0 0 1 132 94,7 97,4 810 1,43 2 0 679 640 672 . 94,3 99,0 502 1,36 2 1 851 750 842 8 8 , 1 98,9 715 1,19 2 2 1 159 1 105 1 129 95,3 97,4 985 1,18 23 1 104 1 027 1 096 *93,0 99,3 860 1,28 24 • 978 902 982 92,2 100,4 1017 0,96 25 790 647 757 81,9 95,8 755 1,04 26 838 735 806 87,7 96,2 895 0,93 27 1 131 930 1 1 0 0 82,2 97,3 852 1,33 28 1419 1 150 1 390 81,0 97,9 667 2 , 1 2 29 814 650 825 80,0 101,3 10 0 2 0,81 30 1050 815 983 77,6 93,6 870 1 , 2 0 31 1 155 895 1 078 77,5 93,3 1 167 1 , 0 1 32 743 665 724 89,5 97,4 785 0,94 33 846 680 823 80,4 97,2 967 0 , 8 8 34 436 375 421 8 6 , 0 96,6 517 0,84 35 423 380 410 89,8 96,9 180 2,25 36 973 892 948 91,6 97,4 335 2,90
c. d. tab licy I Nr prób ki CaO w m g na 1 0 0 g gleby CaO w g m etod y fotopłom ieniow ej ,TT 0/ F e203 + a i2o3 -f-P2 0 5 (R20 3) w m g na 1 0 0 g gleb y CaO r2o3 (CaO — o b jęto ściow o) w g m e tody o b jętościo w ej w g m etody foto- płom ieniow ej W CaO w g m eto d y objętościow ej w o b ec ności H2O3 po u su n ię ciu r2o3 w o b ec ności n h4 w o b ec ności R2O3 po u su n ię ciu r2o3 w obecno ści n h4 37 787 701 767 89,5 97,5 360 2 , 2 0 38 709 622 6 8 6 87,7 96,8 422 1 , 6 8 39 496 463 495 93,3 99,8 262 1,90 40 716 625 706 84,1 98,6 295 2,42 41 783 710 773 90,7 98,7 402 1,94 42 807 670 795 83,0 98,5 367 2 , 2 0 43 547 450 528 82,3 96,5 360 1,52 44 510 400 488 78,4 95,7 390 1,30 45 912 735 895 80,6 98,1 405 2,24 46 844 680 827 80,6 98,0 1 165 0,72
Jeżeli w yniki zawartości CaO według m etody objętościowej przyjąć za 100%, to odniesione do nich w yniki CaO według m etody fotopłom ie- niowej stanowią 97,5— 103,8%. Można więc powiedzieć, że te minimalne wahania procentowej zawartości CaO mieszczą się w granicach błędu.
Zupełnie inaczej rzecz przedstawia się w pozostałych zbadanych próbkach, gdzie stosunek CaOrRoO.-i kształtuje się jak 0,65 — 2,90:1. W próbkach tych metoda fotopłom ieniowa wykazała 77,5— 95,3% ogól nej zawartości CaO. Uogólniając liczby podane w tablicy I można stw ier dzić, że im większa jest zawartość R2O3, tym wynik CaO na fotom etrze płom ieniowym jest przeważnie bardziej obniżony w stosunku do m etody objętościowej. Należy jednak podkreślić, że nie stwierdzono zbyt ścisłej korelacji m iędzy stosunkiem CaO : R 2 0 ;i a obniżeniem wyniku CaO. Jest to zapewne spowodowane niejednakową zawartością РзОп w w y trąconych tlenkach (R20;j).
W drugiej części badanego roztworu najpierw usunięto związki Fe, A l i P, a następnie w obecności pewnej ilości NH4 fotopłom ieniowo oznaczono zawartość wapnia. W danym przypadku w yniki zawartości Ca według m etody fotom etrycznej są bardzo zbliżone do w yników Ca uzyskanych za pomocą m etody objętościowej. Maksymalne wahania we wszystkich zbadanych próbkach wynoszą 93,3— 102,5% w stosunku do analizy objętościowej. Należy zaznaczyć, że tylko w dwóch próbkach stwierdzono w yniki m niejsze od 95% natomiast większość analiz w y-12 Rocznik gleboznawczy
178 J. Siuta, Z. G aw ęda
kazała ponad 97% Ca w stosunku do m etody objętościowej. Tak więc można uważać, że metoda fotopłom ieniówa daje w zupełności zadowâ-; łające w yniki, jeżeli uprzednio zostanie wytrącona i usunięta z bada nego roztworu suma tlenków. Obecność pewnej ilości jonów NH #* n ie przeszkadza w oznaczeniach zawartości Ća*\ Usunięcie chlorku amonu (w tem peraturze 400— 500 °C) nie w płynęło na w ynik zawartości wapnia, przy zastosowaniu m etody fotopłom ieniowej.
Reasumując powyższe dane, należy stwierdzić, że metoda fotopło- mieniowa pozwala na dostatecznie ścisłe określenie zawartości katio nów Ca’4: wypartych z gleby za pomocą 0,05-n HC1. Jednak przed; dokonanięm oznaczenia należy usunąć z badanego roztworu związki glinu, żelaza i fosforu.
Я. C I O T A ,.3 . Г А В Е Н Д А П Р И М Е Н Е Н И Е П Л А М ЕН Н О ГО Ф О Т О М Е Т РА Д Л Я О П Р Е Д Е Л Е Н И Я С О Д Е Р Ж А Н И Я К А ТИ О Н О В С а” В Ы Т Е С Н Е Н Н Ы Х И З П О Ч В Ы 0,05-n НС1. (Л аборатория П очвоведения Института В озделы вания, У добрения и Почвоведения — Пулавы) Р е з ю м е В настоящ ей работе сравнивали м етод пламенной ф отометрии с м етодом оксалатным в применении к определению обм енного Са" в вытяжках 0,05-n НС1. У становлено, что в тех случаях, когда раствор содерж ит больш ие количества R2O3 м етод пламенной ф отометрии дает почти на 22,5% низш ие зн а чения, чем оксалатный метод. П осле удаления R2O3 результаты получались схож ими в обоих м етодах. J, SIU T A , Z. G A W ĘD A
THE APPLICATION OF THE FLAME PHOTOMETER
TO THE DETERMINATION OF Ca" CATIONS DRIVEN OUT FROM THE SOIL BY MEANS OF 0,05-n HC1
(Soil S cien ce E sta b lish m en t of the In stitu te fo r S o il C u ltivation , F ertilizin g and S o il S cien ce — P u ła w y )
S u m m a r y
The paper compares the photom etric flam e method w ith the oxa- late-volum e method with application to the determ ination of
exchan-geable Ca** cations from 0,05-n HCl extracts. It was established that in presence of large amounts of R2O3 in the solution, the photometric flam e methods yields considerably lower values (up to 22,5%) than the oxalate method. A fter removal of R2O3 from the investigated solution the photom etric method yielded results approaching closely those of the oxalate method.
