Utrata bezkarności z art. 47 m.k.k. : (przemówienie rewizyjne przed Sądem Najwyższym)

Władysław Pociej

Utrata bezkarności z art. 47 m.k.k. :

(przemówienie rewizyjne przed

Sądem Najwyższym)

Palestra 8/11(83), 52-57

t u o p e w n e p u n k ty z a c z e p ie n ia ze w z g lę d u n a c h a r a k t e r s to s u n k ó w p o d le g a j ą ­ c y c h o c e n ie . T r z e b a d o d a ć , że is tn ie ją p rz y ty m p e w n e o g ra n ic z e n ia z a s to s o w a ­ n ia o b c e g o p r a w a c y w iln e g o , n p . z e w z g lę d u n a k la u z u lę p o rz ą d k u p u b lic z n e g o .37 O b c e p r a w o c y w iln e m o ż e b y ć n a r u s z o n e w ty c h s a m y c h p o s ta c ia c h co i w e ­ w n ę tr z n e p r a w o m a te r i a ln e .38 W w y n ik u p rz e p r o w a d z o n e j a n a liz y d o c h o d z im y do s tw ie r d z e n ia , że p o ję c ie p r z e p is ó w p r a w a m a te r ia ln e g o w ro z u m ie n iu a r t . 371 p k t 1 k .p .k . n a le ż y ro z u m ie ć w s to s u n k o w o s z e r o k im z a k re s ie . R o z w a ż a n ia n a s z e p o z w o liły z a ra z e m d o jś ć do w n io s k u , że p r a w e m m a te r i a ln y m w z n a c z e n iu a r t . 371 p k t 1 k .p .k . j e s t n ie ty lk o m a t e r i a l n e p r a w o k a r n e (ch o ciaż j e s t n im o n o p rz e d e w sz y s tk im ), a le ró w n ie ż m a t e r i a l n e p r a w o c y w iln e , p r a w o a d m i n is tr a c y j n e (w z a k r e s ie p r a w a k a r n o - - a d m in is tr a c y jn e g o ) o ra z m a t e r i a ln e p ra w o obce. s ’ P o r . W . L u d w i c z a k : M i ę d z y n a r o d o w e p r a w o p r y w a t n e , s . 62; w . S i e d l e c k i : P o d s t a w y r e w i z j i c y w i l n e j . . . , s . 131. 3» P o r . M . W a l i g ó r s k i : P o d s t a w y k a s a c y j n e . . . , s . 87; W . S i e d l e c k i : P o d s t a w y r e w i z j i c y w i l n e j , s . 133. Z S A L S S Ą D O W E J Z a m i e s z c z o n e n i ż e j p r z e m ó w i e n i e k o l . P o c i e j a J e s t p r ó b ą o d m i e n n e g o u j ę ń a i n t e r e s u j ą c e g o z a g a d ­ n i e n i a p r a w n e g o , r o z s t r z y g n i ę t e g o u c h w a ł ą S ą d u N a j w y ż s z e g o z d n . 19.IX .1961 r. U c h w a l a t a z n a l a z ł a w p r a s i e o d g ł o s y , d o k t ó r y c h n a w i ą z u j e w s w y m p r z e m ó w i e n i u o b r o ń c a o s k a r ­ ż o n e g o . WŁADYSŁAW POCIEJ

Utrata bezkarn ości z art. 4 7 m.k.k.

(P rze m ó w ie n ie re w izyjn e przed S ą d e m N a jw yż sz ym )

S t a n t a k t y c z n y

T a d e u s z S., rz e m ie ś ln ik , p r o d u c e n t części sa m o c h o d o w y c h , p o d czas p ie rw s z e g o p r z e s łu c h a n ia go p rz e z M O z e z n a ł, że n a ż ą d a n ie p ra c o w n ik a R e jo n o w e j S p ó ł- d z ie li P ra c y , U słu g i H a n d lu S p rz ę te m M o to ry z a c y jn y m R e in h a r t a P . w p ła c ił m u k w o tę ICO 000 z ło ty c h za u d z ie lo n e te m u ż T a d e u s z o w i S. z a m ó w ie n ie n a d o sta w ę części sa m o c h o d o w y c h . P rz e c iw k o T a d e u s z o w i S. to czy ło się p o s tę p o w a n ie k a rn e (w s t a d iu m p rz y g o to w a w c z y m ) o u d z ie le n ie k o rz y ś c i m a ją tk o w e j in n e m u p r a c o w ­ n ik o w i S p ó łd z ie ln i; p o s tę p o w a n ie to n ie z o sta ło u m o rz o n e do cz a su p rz e s łu c h a n ia T a d e u s z a S. p rz e z S ą d P o w ia to w y w K ra k o w ie , k tó r y ro z p o z n a w a ł s p r a w ę R e in - h a r t a P . o p r z e s tę p s tw o z a r t . 290 § 2 k .k .

N r 11 (83) U t r a t a b e z k a r n o ś c i z a r t . 47 m . k . k . 53 T a d e u s z S., o tr z y m a w s z y w e z w a n ie n a ro z p r a w ę , z a s ię g n ą ł r a d y a d w o k a ta co do m o ż liw o śc i o d m o w y o d p o w ie d z i n a p o sz c z e g ó ln e p y ta n i a (a r t. 96 k .p .k .) i p o o d p o ­ w ie d n im w y ja ś n ie n iu s p r a w y w s e n s ie p o z y ty w n y m o d m ó w ił o d p o w ie d z i n a z a d a ­ n e m u p rz e z S ą d p y ta n ie , czy u d z ie lił k o rz y ś c i m a j ą tk o w e j R e in h a r t o w i P . U c z y ­ n ił ta k p o u p rz e d n im z a p y ta n iu S ą d u , czy p r z y s łu g u je m u p ra w o n ie o d p o w ia d a n ia n a p o sz c z e g ó ln e p y ta n ia z g o d n ie p rz e p is e m a r t . 96 k .p .k . S ą d z w o ln ił T a d e u s z a S. o d o d p o w ie d z i n a z a d a n e p y ta n i e i w re z u lta c ie u n ie w in n ił R e in h a r t a P . o d z a r z u ­ t u p o p e łn ie n ia p r z e s tę p s tw a z a r t . 290 § 2 k .k .

P r o k u r a t u r a W o je w ó d z k a w W a rs z a w ie w sz c z ę ła p o s tę p o w a n ie k a r n e p rz e c iw k o T a d e u s z o w i S. o p r z e s tę p s tw o z a r t . 293 w z w ią z k u z a r t . 290 § 1 k .k ., w y c h o d z ą c z z a ło ż e n ia , że T a d e u s z S. „ w y c o fa ł s ię z u p rz e d n io z ło ż o n y c h z e z n a ń ” i z g o d n ie z tr e ś c ią u c h w a ły S ą d u N a jw y ż sz e g o z d n ia 19.IX.1?61 r. V I K O 35/61 (O S P iK A K . 95/62) n ie m oże k o rz y s ta ć z p r z y w ile ju z a r t . 47 m .k .k . S ą d W o je w ó d z k i w W a rs z a w ie u z n a ł T a d e u s z a S. z a w in n e g o p o p e łn ie n ia p r z e ­ s t ę p s tw a z a r t . 293 w z w ią z k u z a r t . 290 § 1 k .k . i w y m ie r z y ł m u k a r ę p o z b a w ie ­ n ia w o ln o śc i o ra z g rz y w n ę . P r z e m ó w i e n i e S Ą D Z I E N A J W Y Ż S Z Y , W n i o s e k r e w i z j i z m i e r z a d o u c h y l e n i a z a s k a r ż o n e g o w y r o k u i u n i e w i n n i e n i a o sk. T a d e u s z a S . od s t a w i a n e g o m u z a r z u t u . P o w o ł u j ę się n a u s t a l o n ą p r a k t y k ę s ą d o w ą n a k a z u j ą c ą w w y p a d k a c h , k i e d y u s t a w o d a w c a p o s ł u g u j e się s f o r m u ł o w a ­ n i e m „nie p o d le g a k a r z e ” (np. p r z y s t o s o w a n i u art. 22 lc.k.), z a m k n i ę c i e p o s t ę p o w a ­ n i a k a r n e g o w y r o k i e m u n i e w i n n i a j ą c y m . A l t e r n a t y w n y j e s t w n i o s e k o u c h y l e n i e z a s k a r ż o n e g o w y r o k u i u m o r z e n i e p o s t ę ­ p o w a n i a w s t o s u n k u do T a d e u s z a S. z g o d n i e z p o g l ą d a m i t y c h t e o r e t y k ó w p r a w a k a r n e g o p r o c e s o w e g o , k t ó r z y , j a k np. Ś l i w i ń s k i , b r a k k a r a l n o ś c i c z y n u t r a k t o w a l i j a k o u j e m n ą p r z e s ł a n k ę p r o c e s o w ą , c z y l i j a k o o k o l i c z n o ś ć w y ł ą c z a j ą c ą ściganie . P r z e p i s a m i , n a k t ó r e r e w i z j a się p o w o ł u j e , są: art. 371 p k t 1 k .p .k . w z w i ą z k u z art. 47 m . k . k . , e w e n t u a l n i e a rt. 371 p k t 1 i 2 k .p .k . w z w i ą z k u z art. 47 m . k . k . i art. 3 lit. c) k .p.k . Z a d a n i e m o j e w n i n i e j s z y m p r o c e s ie s p r o w a d z a się j e d y n i e do o m ó w i e n i a z a g a d ­ n ie n i a p r a w n e g o , m i a n o w i c i e p r a w i d ł o w e j w y k ł a d n i art. 47 m . k . k . , g d y ż u s t a l e n i a f a k t y c z n e S ą d u W o j e w ó d z k i e g o , j a k o o p a r t e w y ł ą c z n i e n a w y j a ś n i e n i a c h o s k . T a ­ d e u s z a S., n ie n a s u w a j ą ż a d n y c h w ą tp l i w o ś c i . Z g o d n i e z p r o b l e m a t y k ą z a w a r t ą w p i s e m n e j r e w i z j i z a g a d n i e n i e m o ż n a p o ­ d z i e li ć na d w a f r a g m e n t y : 1. p i e r w s z y — to k w e s t i a s k u t k ó w w y c o f a n i a się z z e z n a ń s k ł a d a n y c h w t r y ­ bie art. 47 m . k . k . w ogóln ości,

2. d r u g i — to o d p o w i e d ź n a p y t a n i e , c z y z a c h o w a n i e się o s k . T a d e u s z a S. m o ­ ż e b y ć o c e n io n e j a k o „ w y c o f a n i e s i ę ’’ w r o z u m i e n i u u c h w a ł y S ą d u N a j w y ż ­ sz e g o z dn ia 19.IX.1961 r., a n a d t o c z y s k o r z y s t a n i e z p r z y w i l e j u p r o c e s o ­ w e g o m o ż e p o c ią g n ą ć z a so b ą s k u t k i n i e k o r z y s t n e dla p r z e s ł u c h i w a n e g o . I. J e ś l i c h o d z i o p r o b l e m p i e r w s z y , k w e s t i o n u j ę tr a f n o ś ć , z a s a d n o ś ć i c e lo w o ś ć w y m i e n i o n e j u c h w a ł y S ą d u N a j w y ż s z e g o , w p i s a n e j z r e s z t ą do k s i ę g i z?.sad p r a w ­ n y c h . A r t y k u ł 47 m . k . k . n ie j e s t w n a s z y m s y s t e m i e p r a w n y m p r z e p i s e m o d o t o b n i o

-n y m . J e ż e l i o b u r z a m y się -n a j e g o -n ie m o r a l -n o ś ć , t o m u s i m y p a m i ę t a ć o t a k i c h -n o r ­ m a c h , j a k n p . n ie o b o w i ą z u j ą c y o b e c n ie art. 97 § 2 k . k . c z y t e ż a k t u a l n i e o b o w i ą ­ z u j ą c y art. 219 § 2 k .k ., art. 17 § 1 m . k . k . i w j a k i m ś z a k r e s i e art. 24 § 1 u s t a w y k a r n e j s k a r b o w e j . P y t a n i e p r a w n e z a t e m — j e ż e l i j u ż z a c h o d z i ł a t a k a k o n i e c z ­ n o ś ć — n ie m o g ł o b y ć o g r a n i c z o n e j e d y n i e do a rt. 47 m . k . k . ( c h o c i a ż b y w p r a k t y ­ ce t y l k o o t e n p r z e p i s c hodziło ), le c z m u s i a ł o d o t y c z y ć c a łe j g r u p y n o r m n e u t r a l i ­ z u j ą c y c h „r o s z c z e n i e p a ń s t w a ” w s e n s i e ś c ig a n ia w z a l e ż n o ś c i od z a c h o w a n i a s ię s p r a w c y w c h w i l i p o d d a n i a p r ó b i e p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o . U z n a j ą c p r z e t o p o k r e ­ w i e ń s t w o p r z y t o c z o n y c h p r z e z e m n i e p r z e p i s ó w ( p o z o s t a w i a m n a u b o c z u p r z e p i s y k .k .W .P .) , p r a w i d ł o w e c h y b a b ę d z i e s t w i e r d z e n i e , ż e u c h w a ł a S ą d u N a j w y ż s z e g o j e s t k a d ł u b o w a i j e j z a s a d n o ś ć p o w i n n a b y ć s p r a w d z o n a p r z e z k o n f r o n t a c j ę n ie t y l k o z p r z e p i s e m art. 47 m . k . k . , le c z t a k ż e z t y m i w ł a ś n i e p o k r e w n y m i p r z e p i ­ s a m i , m a j ą c y m i na c e l u r o z b icie s o l id a r n o ś c i osób w s p ó ł d z i a ł a j ą c y c h z e so bą, c h o ­ c ia ż n i e p r z e c i w s t a w n y c h . M a m p o w a ż n e w ą t p l i w o ś c i , c z y t e z a u c h w a ł y m o g ł a b y b y ć p o d t r z y m a n a np. w o d n i e s i e n i u do art. 219 § 2 k . k . A p r z e c i e ż składa:ją cy z a m e l d o w a n i e o p r z e s t ę p c z y m p o r o z u m i e n i u , p r z e s ł u c h i w a n y w c h a r a k t e r z e ś w i a d ­ k a , w y s t a w i o n y j e s t — t a k j a k k a ż d y ś w i a d e k — n a r ó ż n e p o k u s y . U c h w a ł a S ą d u N a j w y ż s z e g o p r z y j m u j e j a k o p r z e s ł a n k ę k o n s t r u k c y j n ą art. 47 m . k . k . t z w . c z y n n y ża l — a n a lo g i c z n i e do o d p o w i e d n i c h p r z e p i s ó w o p o d ż e g a n i u . S ł u s z n i e p r z e c i w k o t a k i e j m y ś l i w y s u w a się z a s t r z e ż e n i e , ż e p r z e c i e ż c z y n n y ż a l p o le g a n a z l i k w i d o i o a n i u s k u t k ó w p r z e d s i ę w z i ę t e g o d z i a ła n i a , g d y t y m c z a s e m art. 47 m . k . k . s ł u ż y ć m a r o z e r w a n i u w i ę z i łą c z ą c e j p r z e k u p u j ą c e g o i p r z e k u p y w a n e g o , ż e p r z e s t ę p s t w o s p r z e d a j n o ś c i c z y p r z e k u p s t w a z o s t a ł o j u ż d o k o n a n e , c h o d z i za ś t y l k o o je g o u j a w n i e n i e . J e ż e l i w i ę c p r z e k u p u j ą c y , k t ó r y n a ż ą d a n i e u r z ę d n i k a u d z i e l i ł k o r z y ś c i m a j ą t k o w e j , n a s t ę p n i e p r z y p i e r w s z y m p r z e s ł u c h a n i u u j a w n i ł p r a w d ę , to n a l e ż y u z n a ć , ż e w a r u n k i art. 47 m . k . k . z o s t a ł y s p e ł n i o n e i s p r a w c a nie m o ż e k a r n i e o d p o w i a d a ć — w k a ż d y m ra z ie n i e z a p r z e k u p s t w o . I o b o j ę t n ą j e s t p r z y t y m rz e c z ą , c z y u c z y n i ł to z e s t r a c h u p r z e d o d p o w i e d z i a l n o ś c i ą k a r n ą (do­ ś w i a d c z e n i e u c z y , ż e j e s t to m o t y w n i e m a l j e d y n y ) , c z y t e ż p o s t ą p ił t a k p o w o d o ­ w a n y w s t r ę t e m do p r z e s t ę p s t w a lu b z i n n y c h j e s z c z e p o w o d ó w (np. w s k u t e k z e m ­ sty). N i e m o g ę w t y m w ł a ś n i e m i e j s c u o p r z e ć się c h ę c i z a c y t o w a n i a u j e m n e j o c e n y , j a k ą o m a w i a n e j u c h w a l e w y s t a w i ł p r o k u r a t o r R a j z m a n : „ Ż a d n a w y k ł a d n i a , g d y c h o d z i o u s t a i c ę , n ie m o ż e z a k ł a d a ć a p r i o r y s t y c z n i e , i ż s e n s u n o r m y s z u k a ć tr z e b a w p o z a t e k s t o w y c h ra c j a c h t e j u s t a w y . D o t y c z y to w s z c z e g ó l n o ś c i o d e r w a n i a się o d te g o t e k s t u n a r z e c z g o łe j ra t io le g is i w y ł ą c z n i e t e l e o lo g i c z n e g o p o j m o w a n i a t r e ś c i k o n k r e t n e g o p r z e p i s u ”. D l a te g o u w a ż a m , ż e u c h w a l a n i e j e s t a n i t r a f n a , a n i za s a d n a . N i e j e s t o n a r ó w n i e ż ce lo w a . U c h w a ł a S ą d u N a j w y ż s z e g o z 19.IX.1961 r. a p r ó c z te g o w y r o k u S .N . z 8.V. 1963 r. I I K 829/60 p o w o d u j ą , ż e — j a k to p o d n o s i R a j z m a n — w „ p r a k t y c e S ą d u N a j w y ż s z e g o m o ż n a m ó w i ć o p o w s t a n i u n o w e g o o d c i n k o w e g o z a g a d n i e n i a " . M u s z ę p r z y z n a ć , ż e w c ią g u o s t a t n i e g o z w ł a s z c z a r o k u k a ż d e m u o b r o ń c y w s p r a w a c h g o s p o d a r c z y c h m u s i a ł a się r z u c i ć w o c z y o k r e ś l o n a p o s t a w a t y c h s p e c y f i c z n y c h ś w i a d k ó w , k t ó r z y z e w z g l ę d u n a t r u d n o ś c i n a t u r y t e c h n i c z n e j n ie o d p o w i a d a l i j a k o w s p ó ł o s k a r ż e n i . I j e s t d la w s z y s t k i c h r z e c z ą o c z y w i s t ą , ż e w y m i a r s p r a w i e ­ d l i w o ś c i n ie m o ż e d o p u ś c i ć do tego, b y p r z e m y ś l n y m s p o s o b e m m o ż n a b y ło s a m e ­ m u u n i k n ą ć o d p o w i e d z i a l n o ś c i , a j e d n o c z e ś n i e „nie z a s z k o d z i ć " t o w a r z y s z o w i p r z e ­ s t ę p s t w a . C z y j e d n a k dla o c h r o n y w y m i a r u s p r a w i e d l i w o ś c i p r z e d te g o r o d z a j u p r a k t y ­ k a m i n a l e ż a ł o s z u k a ć „ s e n s u n o r m y w p o z a t e k s t o w y c h r a c j a c h u/stawy?

N r 11 (83) U t r a t a b e z k a r n o ś c i z a r t . 47 m . k . k . ₅₅ N i e j e s t c h y b a b e z z n a c z e n i a w t e j s p r a w i e f a k t , ż e j u ż n a z a j u t r z po o p u b l i k o - w a n i u u c h w a ł y S ą d u N a j w y ż s z e g o w y b i t n i p r z e d s t a w i c i e l e G e n e r a ln e 'j P r o k u r a ­ t u r y p o d d a li j ą k r y t y c z n e j a n a lizie , w y c h o d z ą c z z a ł o ż e n ia , ż e p r z e p i s y a rt. 140 i 143 w sp o s ó b d o s t a t e c z n y c h r o n i ą w y m i a r s p r a w i e d l i w o ś c i i t o k p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o p r z e d o s o b a m i , k t ó r e w sp o s ó b n i e k o n s e k w e n t n y u s t o s u n k o w u j ą s ię do p o s t u l a t u m ó w i e n i a p r a i o d y . M ó w i ę t u o g lo s a c h R a j z m a n a , G u z k i e w i c z a i S m o ­ l e ń s k i e g o , z a m i e s z c z o n y c h w „ N o w y m P r a w i e ” (n r 3/62), w O S P i K A (n r 3162) i w „ P a ń s t w i e i P r a w i e ” ( n r 5— 6/62). P r a k t y c z n i e r z e c z biorąc: alb o „ n a sz o s k a r ż o n y ” w t o k u p i e r w s z e g o p r z e s ł u c h a n i a m ó w i ł p r a w d ę — i w t a k i m r a z ie p r z y o d w o ł a ­ n i u l u b z m i a n i e z e z n a n i a b ę d z i e o d p o w ia d a ł z a f a ł s z y w e z e z n a n i a , alb o t e ż d o ­ p i e r o z e z n a n i e o s t a t n i e b y ło p r a w d z i w e — i w ó w c z a s z o s t a n i e p o c i ą g n i ę t y do o d p o ­ w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j z a p o p r z e d n i e f a ł s z y w e z e z n a n i a . G d y b y się z a ś o k a z a ło , ż e p i e r w s z e w y j a ś n i e n i a b y ł y s k ł a d a n e w c h a r a k t e r z e p o d e j r z a n e g o , to z o s t a n i e o n p o c i ą g n i ę t y d o o d p o w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j za f a ł s z y w e o s k a r ż e n ie . N i e i s t n i e j e z a t e m m o ż l i w o ś ć u n i k n i ę c i a o d p o w i e d z i a l n o ś c i r ó w n i e s u r o w e j j a k z a p r z e s t ę p s t w o u d z i e ­ l e n i a p o m o c y do ł a p ó w k i . T r z e b a p r z y z n a ć o b i e k t y w n i e , ż e m o ż l i w o ś ć r ó w n i e s u r o w e j o d p o w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j p o w s t a ł a d o p ie r o o s t a tn i o , a m i a n o w i c i e o d c z a s u k i e d y z a r ó w n o p r o k u r a t u r y , j a k i s ą d y o d s t ą p i ł y o d p r a k t y k i k w a l i f i k o w a n i a ■czynów osób u d z i e l a j ą c y c h k o r z y ś c i m a t e r i a l n y c h u r z ę d n i k o m ( p r z y u z a l e ż n i a n i u c z y n n o ś c i u r z ę d o w y c h od ł a p ó w k i ) j a k o p r z e s t ę p s t w a z a rt. 293 k . k . w z w i ą z k u z a rt. 290 § 2 k .k . A l e o m a w i a n y p r o b l e m n a s u w a z n a c z n i e p o w a ż n i e j s z e r e f l e k s j e . C h o d z i m i a n o ­ w i c i e o to, j a k d a l e k o si ę g a p r a w o s ą d u do i n t e r p r e t o w a n i a p r z e p i s ó w u s t a w y . C z y p r z y n a s z y m s c e p t y c z n y m s t o s u n k u do art. 47 m . k . k . n ie p r o w a d z i m y — p o ­ p r z e z o k r e ś l o n ą w u c h w a l e w y k ł a d n i ę — do p r z y m u s o w e j s y t u a c j i ś w i a d k a , k t ó r y o s a c z o n y p r z e p i s a m i a rt. 140 i 143 k . k . (z n a c i s k i e m n a s u b i e k t y w n ą s t r o n ę p r z e ­ s t ę p s t w a ) zncfjd zie s ię w m a t n i z a m k n i ę t e j n a w r o t e m o d p o w i e d z i a l n o ś c i z a p r z e ­ k u p s t w a (z n a c i s k i e m na s t r o n ę o b i e k t y w n ą p r z e s t ę p s t w a ) ? J a k ą w a r t o ś ć d a m y t a k i e m u d o w o d o w i w j a k i m ś s t o p n i u e x p o s t w y m u s z o n e m u ? C z y m e z a s t a n o w i naS f a k t , ż e b y ł t a k i o k r e s , k i e d y u p a t r y w a n o w art. 47 m . k . k . n i e m a l p a n a c e u m n a w s z e l k i e d o le g l iw o ś c i k o r u p c y j n e , t a k ż e n a w e t m r u g ­ n ię c i e o k a z e s t r o n y u r z ę d n i k a n a k a z y w a n o t r a k t o w a ć j a k o d o r o z u m i a n e ż ą d a n i e , k t ó r e u z a s a d n i a ł o s t o s o w a n i e a rt. 47. C z y ż b y o b e c n ie n a s t ą p i ł z m i e r z c h t a k i c h p o g lą d ó w ? J a k o p r a w n i k , m u s z ę r e s p e k t o w a ć i s t n i e n i e u c h w a ł y S.N ., z w ł a s z c z a ż e z o s ta ła o n a p o d n ie s io n a do r a n g i w p i s a n e j z a s a d y p r a w n e j . G d y b y j e d n a k S ą d N a j w y ż s z y d o s z e d ł do w n i o s k u , ż e p r z y t o c z o n e t u t a j r a c j e m o g ą p o w o d o w a ć n i e p o k ó j s u m i e ­ n ia p r a w n i c z e g o , to p r o p o n u j ę , ż e b y n a z a s a d z ie a rt. 31 p k t 1 u s t a w y o S ą d z i e N a j w y ż s z y m z w r ó c i l i się P a n o w i e S ę d z i o w i e do c a łe j I z b y K a r n e j S ą d u N a j w y ż ­ s z e g o o r o z p r o s z e n i e w s z y s t k i c h n a s z y c h w ą tp l i w o ś c i . II . Co do d r u g i e g o p r o b l e m u . J e ż e l i S ą d N a j w y ż s z y u z n a , ż e u c h w a ł a 7 s ę d z i ó w n ie w y m a g a i s t o t n e j r e w i z j i c z y k o n t r o l i , ż e i n t e r p r e t a c j a art. 47 m . k . k . n i e n a r u s z a i s t o t n y c h z a s a d s t o s o w a n i a p r a w a , to w ó w c z a s s z a n i e c o b r o n y m u s i b y ć p r z e s u n i ę t y d l a o d p a r c i a t w i e r d z e ­ n ia , ż e o d m o w a o d p o w i e d z i n a p y t a n i e s ą d u z p o w o ł a n i e m się n a p r z e p i s a rt. 96 k . p . k . , j e s t „ w y c o f a n i e m s i ę ” z z e z n a ń z ł o ż o n y c h p o p r z e d n io . T w i e r d z ę , ż e l i n ię k i e r u n k o w ą p r a w i d ł o w e j i n t e r p r e t a c j i u c h w a ł y w y t y c z a ć b ę ­ d z i e j e j u z a s a d n i e n i e . J e ż e l i w i ę c u c h w a ł a w y r a ź n i e m ó w i , ż e w y c o f y w a n i e się z a ­ c h o d z i w t e d y , k i e d y o so b a p r z e s ł u c h i w a n a o d w o ł u j e lu b z m i e n i a co do i s t o t n y c h o k o l i c z n o ś c i s w o j e p o p r z e d n i e z e z n a n i a , to j e s t c h y b a r z e c z ą o c z y w i s t ą ż e r o z s z e ­

rzająca. i n t e r p r e t a c j a u c h w a ł y , co n a j m n i e j r o z s z e r z a j ą c a i n t e r p r e t u j ą c e j p r z e p i s art. 47 m . k . k . , j e s t n i e d o p u s z c z a l n a . N i e m o ż n a p r z e c i e ż z a s a d n i e t w i e r d z i ć , ż e u c h w a ł a m a m o c z a s a d y p r a w n e j t a k ż e w d z i e d z i n i e u c h w a ł ą n ie o b ję t e j. P o s t ę p o ­ w a n i e o d m i e n n e p r o w a d z i ł o b y n i e u c h r o n n i e do p r z y h o l u b i e n i a analo gii, o c z y m , j a k to p o w s z e c h n i e w i a d o m o , n a w e t n a j w i ę k s i o p o r t u n i ś c i d a w n o z a p o m n i e l i . N i e i s t n i e j e o c z y w i ś c i e p o t r z e b a d o w o d z e n i a , ż e z a k a z a n a lo g ii o d n o s i się r ó w n i e ż d o n o w a t o r s k i e j u c h w a ł y . S ą d W o j e w ó d z k i l a n s u j e te z ę , ż e „ w y c o f a n i e s ię z z e z n a ń ” m o ż e p o le g a ć n a w e t n a m i l c z e n i u . R e p r e z e n t u j ę p o gląd, ż e — b y ć m o ż e — s t a n o w i s k o S ą d u W o j e w ó d z ­ k i e g o p o w i n n o b y ć b r a n e p o d u w a g ę w p ł a s z c z y ź n i e art. 106 k.p .k., n i g d y j e d n a k w w y p a d k u , k i e d y o d m a w i a j ą c y o d p o w i e d z i p o w o ł u j e się n a n i e b e z p i e c z e ń s t w o g r o ż ą c e j e m u s a m e m u lu b o s o b o m n a j b l i ż s z y m . Z r e s z t ą t a k i c z ł o w i e k n i e t y l k o n i e o d w o ł u j e s w y c h p o p r z e d n i c h z e z n a ń ,lecz w s p o s ó b d o m n i e m a n y je p o t w i e r d z a . T r u d n o ś c i p r o c e s o w e , j a k i e s t ą d m o g ą d la sądzi w y n i k n ą ć , p o w i n n y b y ć u s u n i ę t e z a p o m o c ą i n n y c h ś r o d k ó w . K o l e j n o m u s z ę się z a j ą ć (co p r a w d a m a r g i n e s o w o i t y l k o n a u ż y t e k t e j s p r a w y > p r o b l e m e m k o n t r o l i s ą d u n a d o d m o w ą o d p o w i e d z i , u z a s a d n i o n ą p r z e p i s e m art. 96 k .p .k . B y ł o b y n ie d o r z e c z n o ś c i ą t w i e r d z i ć , ż e g d y t y l k o ś w i a d e k p o w o ł a się na p r z e ­ p is a r t . 96 k .p .k ., to u s t a j e p r a w o s ą d u do ż ą d a n i a o d p o w ie d z i . P o d o b n i e j a k p r z y s t o s o w a n i u a rt. 94 k .p .k . s ą d m a o b o w i ą z e k s t w i e r d z i ć i s t n i e n i e o b i e k t y w n y c h p r z e ­ s ł a n e k w s e n s ie p o k r e w i e ń s t w a c z y t e ż p o w i n o w a c t w a , t a k s a m o r ó w n i e ż p r z y p o ­ w o ł a n i u się ś w i a d k a n a p r z e p i s art. 96 k .p .k . s ą d m a o b o w i ą z e k u s ta lić , c z y r z e c z y w i ś c i e t a k i e n i e b e z p i e c z e ń s t w o s p o w o d o w a n i a o d p o w i e d z i a l n o ś c i z a p r z e ­ s t ę p s t w o is t n i e j e . W p r a w d z i e u s t a w o d a w c a r e z y g n u j e w t y m w y p a d k u n a w e t z m o ż l i w o ś c i u s t a l e n i a p r a w d y dla r a t o w a n i a d ó b r , k t ó r e w k o n k r e t n e j s y t u a c j i u z n a j e z a c e n n i e j s z e , ale c z y n i t a k z z a s t r z e ż e n i e m i s t n i e n i a w a r u n k ó w p r z e w i ­ d z i a n y c h w u s t a w i e . E y ł o r z e c z ą S ą d u P o w i a to i o e g o u sta lić , c z y w w y p a d k u T a d e u s z a S . i s t n i a ł y t e ­ go r o d z a j u w a r u n k i , c z y t e ż j e g o o d c z u c i e n i e b e z p i e c z e ń s t w a n ie b y ł o o b i e k t y w ­ n i e u z a s a d n i o n e . J e ż e l i k o n k r e t n a ł a p ó w k a b y ła w y j a w i o n a p r z e z o s k a r ż o n e g o , to p o n o w i e n i e w y p o w i e d z i n i e m o g ło m u n i c z y m gr ozić , g d y ż c z y n z g o d n i e z tr e ś c ią a rt. 47 m . k . k . b y ł b e z k a r n y . T y m c z a s e m w ł a ś n i e s k o r z y s t a n i e z d o b r o d z i e j s t w a art. 96 k .p .k . n a r a z iło T a d e u s z a S n a w z n o w i e n i e p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o . T r u d n a o b o l e ś n i e j s z y p a r a d o k s . S ą d P o w i a t o w y z b y t g ł a d k o p r z e s z e d ł d o p o r z ą d k u n a d n i e b e z p i e c z e ń s t w e m i k o n s e k w e n c j a m i g r o ż ą c y m i T a d e u s z o w i S . W k a ż d y m ra z ie p o d k r e ś l i ć n a l e ż y , ż e p r z e k o n a n i e o s k . S. o m o ż l i w o ś c i s k i e r o ­ w a n i a j e g o w y j a ś n i e ń na je g o s z k o d ę b y ło s u b i e k t y w n i e u z a s a d n i o n e , co m a z n a ­ c z e n i e dla p r e w i d ł o w e g o u s t a l e n i a p o b u d k i j e g o d zi a ła n i a . N i e m o ż n a dorcod.nie t w i e r d z i ć , ż e o sk. S . u c i e k a ł od p r a w d y . T a k i e u s t a l e n i e p o z w a l a n a u n i k n i ę c i e u t r a t y p r z y w i l e j u z a rt. 47 m . k . k . n a w e t w ra z ie p r z y j ę c i a t e z y p r o f . W o l t e r a , ż e i s t o t n ą p r z e s ł a n k ą art. 47 m . k . k . j e s t u j a w n i e n i e p r a i u d y , a j e ś l i k t o ś w m ó w i e p i u p r a w d y n ie j e s t k o n s e k w e n t n y , t o n i e r e a l i z u j e s t a n u f a k t y c z n e g o art. 47 m . k . k . , n ie m o ż e w i ę c k o r z y s t a ć z j e g o d o b r o d z i e j s t w . W o l n o m i c h y b a w z a k o ń c z e n i u w y r a z i ć p o g lą d , ż e a k t u a l n y s t a n p r a w a k a r ­ n e g o n i e p o z w a l a n a p o c ią g n i ę c ie o sk. T a d e u s z a S. do o d p o w i e d z i a l n o ś c i k a r n e j za p r z e s t ę p s t w o z art. 293 k .k . w z w i ą z k u z art. 290 § 1 k .k . G d y b y p o g lą d u s t a w o ­ d a w c y co do z a k r e s u s t o s o w a n i a art. 47 m . k . k . m i a ł b y ć z m i e n i o n y , to z m i a n a ta p o w i n n a b y ć d o k o n a n a w f e r m i e p r a w e m p r z e p i s a n e j . Z w y k ł a i n t e r p r e t a c j a p r z e ­ p i s ó w p r a w a n ie u p o w a ż n i a S ą d u do p r z y p i s y w a n i a a rt. 47 t a k i e j tr e śc i, j a k to c z y ­ n i o m a w i a n a u c h w a ł a S i f d u N a j w y ż s z e g o .

N r 11 (83) P r z e g l ą d u s t a w o d a w s t w a 57 • S ą d N a jw y ż s z y u tr z y m a ł z a s k a r ż o n y w y r o k S ą d u W o je w ó d z k ie g o w m o cy . U z a ­ s a d n ie n ie n ie z o s ta ło d o ty c h c z a s s p o rz ą d z o n e . W m o ty w a c h u s tn y c h S ą d N a jw y ż s z y p o d z ie lił p o g lą d o b ro n y , że k o r z y s ta n ie z u p r a w n ie ń w y n ik a ją c y c h z a r t . 96 k .p .k . n ie s ta n o w i „ w y c o f a n ia s ię ” z z e z n a ń w ś w ie tle u c h w a ły S.N . z d n ia 19.IX.1961 r . V I K O 35/61.

P H W E G L Ą O U S T A W O D A W S T W A

1. K o szty u trzym an ia nieletnich za trzy m a n y c h w s ch ro n isk a ch o raz u m ie s z c z o n y c h w z a k ła d a c h p o p ra w c z y c h i w y c h o w a w c z y c h S to s o w n ie d o p rz e p is u a r t . 457 k .p .k . M in is te r S p ra w ie d liw o ś c i z o s ta ł u p o w a ż ­ n io n y do w y d a n ia ta k s y d la o b lic z e n ia n a le ż n o śc i m .i. za k o s z ty u tr z y m a n i a n i e ­ le tn ie g o w s c h r o n is k u , z a k ła d z ie w y c h o w a w c z y m i z a k ła d z ie p o p ra w c z y m . W w y k o n a n iu te j u s ta w o w e j d e le g a c ji M in is te r S p ra w ie d liw o ś c i ro z p o r z ą d z e ­ n ie m z d n. 12 s ie r p n ia 1964 r. (Dz. U. N r 31, poz. 194) u s t a li ł o d p ła tn o ś ć k o s z tó w u tr z y m a n ia o só b z a tr z y m a n y c h w s c h r o n is k a c h d la n ie le tn ic h l u b u m ie s z c z o n y c h w z a k ła d a c h p o p ra w c z y c h i w y c h o w a w c z y c h n a 1 000 zł m ie się c z n ie . G d y sąd d la n ie le tn ic h o b c ią ż y ro d z ic ó w n a z a s a d z ie a r t . 495 w z w ią z k u z a r t . 448 lit. g) i j) k .p .k . k o s z ta m i p o s tę p o w a n ia , w ó w c z a s p o n o sz ą o n i o d p ła tn o ś ć za k o s z ty u tr z y m a n i a n ie le tn ie g o w s c h r o n is k u (z a k ła d z ie p o p ra w c z y m , z a k ła d z ie w y c h o w a w c z y m ) w fo r m ie r y c z a łtu m ie się c z n e g o w w y so k o śc i w y ż e j p o d a n e j. S ą d d la n ie le tn ic h m o ż e o b n iż y ć częścio w o w y so k o ść w s p o m n ia n e g o r y c z a ł tu m ie się c z n e g o , je ż e li u is z c z e n ie te j n a le ż n o ś c i b y ło b y z b y t u c ią ż liw e d la ro d z ic ó w n ie le tn ie g o . P rz e p is y r o z p o r z ą d z e n ia u d z ie la ją p rz e w o d n ic z ą c e m u w y d z ia łu d la n ie l e tn i c h u p o w a ż n ie n ia do: a) w y d a n ia z a r z ą d z e ń o p rz y m u s o w y m śc ią g n ię c iu k o sz tó w o d ro d z ic ó w w r a ­ zie n ie u is z c z e n ia ty c h k o sz tó w u tr z y m a n ia w z a k re ś lo n y m te r m in ie , b) ro z ło ż e n ia n a le ż n y c h k o sz tó w n a r a ty . J e ż e li w y c h o w a n e k z a k ła d u p o p ra w c z e g o o tr z y m u je w o k re s ie p o b y tu w z a k ł a ­ d z ie w y n a g ro d z e n ie za p r a c ę i częścio w o a lb o c a łk o w ic ie p o k ry w a k o s z ty s w e g o u tr z y m a n ia , to s ą d d la n ie le tn ic h p o s ta n o w ie n ie m z m n ie js z a o d p o w ie d n io r y c z a ł t n a le ż n y od ro d z ic ó w lu b z w a ln ia ro d z ic ó w od k o sz tó w .

W z w ią z k u z o m ó w io n y m r o z p o r z ą d z e n ie m u tr a c ił y m o c o b o w ią z u ją c e p o p r z e d ­ n io w te j m a t e r i i ro z p o r z ą d z e n ia M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i z d n . 11 s ie r p n ia 1958 r. i z d n . 3 p a ź d z ie r n ik a 1958 r.

2. W ła ś c iw o ś ć o r g an ó w do u słalan ia n ale żn o ści z tytułu najmu lokali

Z g o d n ie z is to tą u m e w y o n a je m (a rt. 370 k z., a r t . 659 k o d . cyw . z 1964 r.) n a je m c a ie s t o b o w ią z a n y p la i ić w y n a jm u ją c e m u u m ó w io n y e ry n s z za n a je m r z e ­

czy (lo k alu ). Z a s a d y i t r y b o b lic z a n ia c z y n sz u za n a je m lo k a li b y ły o k r e ś lo n e w r o z p o r z ą d z e n iu R a d y M in is tró w z d n ia 29 w r z e ś n ia 1948 r. o w ła ś c iw o ś c i w ła d z