S
P
R
A
W
O
Z
D
A
N
I
A
KS. FRANCISZEK JÓŹWIAK
MESJANIZM W LITERATURZE Z QUMRAN
W m iarę odczytyw ania dokum entów z Q um ran staje się rzeczą coraz bardziej jasną, że sekta oczekiw ała nie jednego, ałe dwóch m esjaszy. O dna leziona w Q um ran k o n sty tu cja zrzeszenia zw ana „Księgą Reguły" — Manualae
Disciplinae, czyni w zm iankę o proroku i dwóch m esjaszach. Jed en z linii A arona, drugi z pokolenia Izraela. T ekst Księgi Reguły brzmi w sposób n astęp u jący : „Aż przyjdzie prorok i m esjasze z A arona i z Izraela". Tekst te n w yraża całość oczekiw ań m esjańskich m ieszkańców Qumran, co potw ier
dzają także inne dokum enty znad M orza M artw ego. •
Początkow o w ielu autorów sądziło, że liczba m noga w skazuje na błąd ortograficzny w tekście. M ianowicie zam iast liczby pojedynczej w kradła się liczba mnoga. T ak sądził M. Delcor 1 i H. E. del Medico 2. Inni odnajdy w ali znowu m esjasza w proroku, a jego uczniów w m esjaszach z linii
A arona i z pokolenia Izraela*. W yrażenie: „aż do przyjścia proroka i (dwóch) m esjaszów z A arona i z Izraela", jeśli koniektura Ks. J. T. M ilika jest słuszna, odpow iadałoby owemu w yw yższeniu pokolenia Lewi, które znam y z nie któ ry ch apokryfów , pochodzących z czasów H asm onejskich. Zwłaszcza „testam enty D w unastu Patriarchów " obfitują w tek sty tego rodzaju.
Inni zaś z badaczy dokum entów ąum rańskich są zdania, że w yrażenie z Księgi Reguły: „m esjasze z A arona i z Izraela" nie jest błędem ortograficz nym. Potw ierdza się ono także w innych dokum entach znad M orza M artwego. Je s t w nich mowa o proroku i dw óch figurach m esjańskich: m esjasz K apłański i m esjasz Królewski, co pokryw a się z pojęciem m esjasza z A arona i z Izraela 4. Jeszcze zaś inni zastanaw iając się nad tekstem Księgi Reguły, przyznają, że
jest w nim mowa o dw óch m esjaszach, ale sądzą, że te dw ie osoby zlały się później w jedną. N iestety nie ma żadnych przesłanek, które pozwoliłyby na w yprow adzenie takiego w n io sk u 5.
Drugim dokum entem rzucającym pew ne św iatło na zagadnienie poglądów m esjańskich ąum rańczyków jest Dokum ent Dam asceński. Pismo to zostało odk ry te w r. 1896 przez Salom ona Schechtera, profesora uniw ersytetu
1 Por. „Revue des sciences religieuses", (1952) 366.
2 Deux m anuscrits hebreux de la m er M orfę, Paris 1957, s. 33. 8 Por. W. H. B r o w n l e e , Inłerpretation, 1955, s. 81 ns.
* 4 Por. K. G. K u h n , Die Beiden M essias A arons und Izraels, W : N e w Testam ent Studies, 1954— 1955, t. I, s. 168—179.
5 D u p o n t - S o m m e r , „£vidences", (1956) 27, 84; G. V e r m e s , „C ahiers Sionien", 9 (1955) 58.
3 6 KS. FRANCISZEK JÓ2WIAK
w Cambridge w genizie synagogi w Starym Kairo. Opublikowano te n doku m ent w 14 lat po jego odnalezieniu8. Dane z Qum ran ogrom nie nam rozjaś niają pochodzenie tego dokumentu. W skazują na podobieństw a filologiczne i ideologiczne. Podobieństwa te potw ierdzają także fragm enty znalezione w innych grotach, a zwłaszcza w grocie IV. Pismo z Damaszku jest więc częścią ąum rańskiej biblioteki. Zdaniem A. S. V an der W oude, pow stało i wyszło spod pióra członków qum rańskiej społeczności. Je st bowiem ściśle związane z nauką sekty z Judzkiej P u sty n i7.
W kolum nie XIX 35—XX, 1 dokum entu dam asceńskiego czytam y, że pew ne osoby nie zostaną w pisane do księgi Społeczności: „Od czasu śmierci Doktora Społeczności, aż do przyjścia m esjasza z linii A arona i z Izraela". Doktor Społeczności jest tu utożsam iony z Mistrzem Sprawiedliwości, nato
miast jasno zarysow ana jest różnica m iędzy M istrzem Sprawiedliwości a m esjaszam i z linii A arona i z pokolenia Izraela. Je s t więc mowa o dwóch o so b ach 8. Także inne fragm enty Dokumentu Dam asceńskiego potw ierdzają ten dualizm. C zytając je nie można się uwolnić od stw ierdzenia, że ocze
kiwano dwóch m esjaszy 9.
W śród dokum entów odnalezionych w Q um ran w grocie IV natrafiono również na pewnego rodzaju florilegium, tj. w ybór tekstów m esjańskich Sta rego Testam entu, którym i się posługiwano przy cytatach. W ybór ten nazwano „Testimonia,\ Zaw iera on tak ie teksty jak: Liczb 14, 15— 17; Pw t 18, 18—19; 33, 8— 11, a więc najprzedniejsze proroctw a m esjańskie P e n ta te u c h u 10. W dokumencie tym znajdujem y te sam e dw ie figury. Term inologia ich przy
pomina peszer H abakuka. Tekst ten czyni aluzję do dw óch naczyń „nie sprawiedliwości".
T yle teksty. Można jeszcze dodać do tego peszer H abakuka, ale w łaściw ie m esjańską interpretację nadał mu Dupont-Sommer, który w yróżnia się swoimi poglądam i dotyczącymi zagadnień m esjańskich qum rańczyków. Paryski pro
fesor po przestudiow aniu peszer H abakuka utożsam ia M istrza Sprawiedli
wości z mesjaszem jtiij
j|
Na podstaw ie kilku tekstów z peszer H abakuka au to r sądzi, że można znaleźć w M istrzu Sprawiedliwości tak ie podobieństw a do M esjasza chrześci
jańskiego, że ośmiela się nazw ać Jezusa „zadziw iającą rein k arn acją — M istrza Sprawiedliwości". Zupełnie ta k samo ja k Jezus — pisze Dupont-Som- mer, M istrz Sprawiedliwości był poddany gw ałtow nej śmierci, potem po swoim zm artw ychw staniu m iał się ukazać w 63 r. przed Chr. w dniu w ielkiej
6 Documents oi Jew ish Sectaries, Cam bridge 1910, vol. I.
7 Le M aiłre de Justice et les deux M essies, W : La Secte de Qumran, Louvain 1959, s. 123.
8 Por. E. K ó n i g, Lehrgebaude, t. II, 2, s. 276 b.
9 Por. A. S. V an der W o u d e , Die M essianischen Vorstellungen der Gemeide von Qumran, A ssen 1957, s. 7—74.
10 E. D ą b r o w s k i , O dkrycia w Qumran nad M orzem M artw ym a N o w y Testam ent, Poznań 1960, s. 118—119.
11 Por. J. M. A l l e g r o , Further m essianic references in Qumran literature, „Journal of Biblical Literature", 75 (1956) 174—187.
MESJANIZM W LITERATURZE Z QUMRAN
I
3 7
ekspiacji. W skutek tego Dupont-Sommer opisał M istrza Sprawiedliwości' z peszer H abakuka jako „W ybrany i m esjasz Boga, m esjasz i Odkupiciel św iata". M ówił o ukazaniu się nadprzyrodzonym M istrza Sprawiedliwości przychodzącego osobiście dokonać zemsty. I konkluduje: „M istrz po sw ej śm ierci hańbiącej, b y ł uw ażany przez swoich jako ten, którem u Bóg sprzy ja ł specjalnie w yw yższając g o ” i*. Opinia Dupont-Sommera znalazła zewsząd sprzeciw. C zytając bow iem peszer H abakuka można łatw o skonstatow ać, że jed y n ie sw oista egzegeza uczonego francuskiego kazała mu tak ie w ypro w adzić wnioski. Z resztą sam Dupont-Sommer zmienił sw oje stanow isko w tym
w zg lęd zie18. Zmieniwszy je, nadal jed n ak podtrzym uje zdanie, że M istrza Spraw iedliw ości należy uw ażać za m esjańską figurę. Zdaniem Dupont-Som m era M istrz Spraw iedliw ości m iał umrzeć, ale także zm artw ychw stać. Jeśli idzie o śm ierć w ielkiego M istrza Spraw iedliw ości — ta k to w yraża paryski profesor — au to r używ a w yrażenia „M istrz Sprawiedliw ości", k tó re odpo w iada bardziej jego ziem skiej k arierze; jeśli chodzi o jego eschatologiczny ch arak ter, d a je mu ty tu ł Pom azańca, następnie te n ch arak ter jest jakby rozkw item jego m esjańskich właściwości. Teza Dupont-Sommera je st nie do przyjęcia w św ietle innych dokum entów znad M orza M artw ego. N a pod staw ie D okum entu D am asceńskiego oraz Księgi Reguły wiemy, że qum rań- czycy oczekiw ali nie jednego, ale dw óch m esjaszy oraz Proroka.
Z pow yższych tekstów w y łan iają się szczególnie dw a zagadnienia: 1. Kto jest tow arzyszem m esjasza Izraela, innym i słow y kto jest m esjaszem z linii A arona? 2. Ja k i jest stosunek M istrza Spraw iedliw ości do m esjasza A arona. Czy to są te sam e osoby?
C hcąc rozw iązać powyższe problem y należy najpierw ustalić kim był M istrz Sprawiedliwości, ukazany w peszer H abakuka. B adając peszer H aba kuka zauw ażym y, że M istrz Spraw iedliw ości b y ł w ybitną postacią sekty i że b y ł k a p ła n e m 14. Posiadał także znamiona prorockie. T eksty w skazują, że Bóg da poznać M istrzowi Spraw iedliw ości w szystkie tajem nice zaw arte w słow ach proroków , swoich s łu g 15.
W ielkim przeciw nikiem M istrza Sprawiedliwości jest osobistość nazw ana „K apłanem Bezbożnym”. K apłan te n posiada w ładzę doczesną odnośnie do jurysdykcji duchow ej. P rześladuje o n M istrza Spraw iedliw ości naw et gdy te n opuścił rezydencję w Jerozolim ie i przebyw ał n a w ygnaniu. Obok „K apłana Bezbożnego" peszer H abakuka w zm iankuje innego przeciwnika M istrza Sprawiedliwości, nazyw ając go „Człowiekiem K łam stw a". N iektórzy uczeni utożsam iają ze sobą w spom niane osoby. A. S. V an d er W oude jest zdania, że są to dw ie różne postacie *•. D okum ent D am asceński zna bowiem tylko jedną postać, a m ianow icie K apłana Bezbożnego. Na pytanie, jakim
i* Por. M. D u p o n t - S o m m e r , A peręus Prćliminaires sur les ma~ nuscrits d e la m er M orte, „O rient ancien illustre", 4 (1950) 121.
is Tamże, s. 57
14 Por. „£vidences", (1956— 1957) 54—62.
i# N o u ve a u x A peręus sur lęs m anuscrits de la m er M orte, P aris 1953, s. 82.
i« 1 QpHab II, 8.
3 8 KS. FRANCISZEK JÓŻWIAK
postaciom historycznym odpow iadają te osoby, trudno jest dać konkretną odpowiedź, zwłaszcza dla M istrza Sprawiedliwości. W K apłanie Bezbożnym
skłaniają śię widzieć uczeni — A leksandra Janneusza. Człowiekiem K łam stwa może być Simon ben Schetah, przywódca faryzeuszy dobrze znany, cieszący się ogromnym wpływem i autorytetem za A leksandra Janneusza (103—76) i A leksandra Salome (76—67).
Zdaniem A. S. V an der W oude są to jednak postacie historyczne. Dotyczy to zarówno M istrza Sprawiedliwości, jak i jego przeciwników. Kapłan Bezbożny i Człowiek Kłam stwa stanow ią to, co można nazw ać podwójnym wcieleniem A ntychrysta, ta k ja k to odnajdujem y np. w A pokalipsie (16, 3;
19, 20; 20, 10), gdzie trzy fragm enty czynią wzm iankę o bestii i pseudopro- ro k a c h §1
N ie ulega wątpliwości, że M istrz Spraw iedliw ości był zwierzchnikiem sekty. Czy był jednocześnie je j założycielem, trudno na to d ać odpowiedź. A. S. V an der W oude poddaje raczej w w ątpliw ość myśl, b y M istrz Spra wiedliwości b y ł jednocześnie je j założycielem. Przybył o n bowiem około 20 la t po pow staniu sekty. M ógł je j dać konstytucję. Bóg w skrzesił Mistrza Sprawiedliwości, aby prow adził sektę w łaściw ą drogą do Boga. W Doku m encie Damasceńskim na innym m iejscu czytam y tak ie słow a: „Lecz Bóg pam iętając na Przymierze, k tó re zaw arł z O jcam i i Aaronem , wskrzesił ludzi inteligentnych i m ądrych Izraela. I dał im zrozumienie (swego, słowa) oni w ykopali sobie źródło: źródło, k tó re książęta pogłębiali berłem ". T en ury w ek ma następującą interpretację. Źródłem jest Praw o Tora. Ci, którzy je pogłębiają są w ygnańcam i z Izraela, którzy opuścili k ra j Ju d y i udali się do Damaszku. Damaszkiem jest pustynia Qumran. Bóg ich w szystkich nazywa kapłanam i, poniew aż oni odnaleźli B o g a 18.
►
Badania praw a: tak można rów nież przetłum aczyć i rozumieć tę czynność, którą w ykonyw ali badacze Prawa, czy interpretatorzy. W iadom o, że do inter p retacji Praw a byli pow ołani specjalni ludzie. Sekta więc, jak w ynika z Do kum entu Damasceńskiego, badała znaczenie Pisma pod kierunkiem specjalnie
do tego pow ołanych ludzi. Porów nując te dane z początkiem Dokumentu Dam asceńskiego można w yprow adzić w niosek, że ten Tłumacz czy interpre
ta to r Praw a może być utożsam iony z M istrzem Spraw iedliw ości z peszer Habakuka. W Dokumencie Damasceńskim pow iedziane zostało, że Mistrz Sprawiedliwości prow adził swoich uczniów do Boga. Fragm ent z peszer H abakuka w skazuje, że Bóg objaw ił M istrzowi Spraw iedliw ości sens, zrozu m ienie w szystkich jego sług i proroków 18. M istrz Sprawiedliwości jest więc
nazw any również Tłumaczem Prawa. W ynika z tego, że ty tu ł M istrz Spra wiedliwości nie jest jakim ś tytułem bardzo specjalnym . K araici zatrzym ali
go aż do czasów Średniowiecza i tłum aczy go się: Praw dziw y M istrz i Prawdziwy Doktor.
*7 I QpHab VII, 4 n.
18 A. S. V an der W o u d e , Le M aitre de Jusłice..., s. 127. 19 Tamże.
MESJANIZM W LITERATURZE Z QUMRAN 39
Je d e n z fragm entów IV groty mówi w sposób analogiczny o m esjaszu Spraw iedliw ości n a określenie Prawdziwego m esjasza, dla odróżnienia go od fałszyw ych m e sja sz y 20. Jeżeli w ięc w yrażenie M istrz lub Doktor Sprawiedli
w ości czy też m esjasz Spraw iedliw ości nie jest elem entem różnicującym, nie należy go rozumieć jako w artości specyficznej odnośnie do jakiejś kon k re tn e j jednej tylko o so b y 21.
To ostatnie spostrzeżenie d aje klucz do zrozumienia nauki qum rańskiej dotyczącej m esjasza. N ależy z kolei wprowadzić rozróżnienie między D okto rem Spraw iedliw ości historycznym i eschatologicznym* oczekiwanym przy końcu czasów. Pierw szego przedstaw ia peszer H abakuka oraz początek Do kum entu D am asceńskiego, pod nazw ą Tłumacza Praw a w CD VI, 7. W edług
natom iast CD VI, 2, u k aże się D oktor przy końcu czasów. D oktora więc historycznego można nazw ać Tłumaczem Praw a, który ma swój odpo w iednik eschatologiczny. Z tego sam ego powodu Dokument Damasceński m a n a uw adze Tłum acza Praw a, k tó ry zjaw i się w tym samym czasie, co
W ódz (Książę) całej społeczności. W szyscy zaś zgadzają się, że W odzem tym jest m esjasz z rodu Dawida. Tłum acz Praw a w pojęciu eschatologicznym jest w ięc utożsam iony z m esjaszem Dawidowym. N a to też w yraźnie w ska zuje fragm ent z IV groty: 4 Q florilegium 2. Tego w łaśnie Tłumacza Praw a należy odróżnić od jego odpow iednika historycznego, o którym była wyżej w zm ianka w CD VI, 7.
K onkludując więc należy powiedzieć, że rozróżniam y D oktora Sprawiedli wości, albo Tłum acza Praw a historycznego i jego odpow iednik eschatolo giczny, oczekiw any przy końcu czasó w 22.
Skoro ustaliliśm y obecność i różność dwóch osób w dokum entach ąum rańskich, należy odpowiedzieć na pytanie, kim są te k o n k ietn e
osoby ?
Rozpocznijmy od identyfikacji D oktora czasów eschatologicznych. Dwa teksty w y jaśn iają, że ukaże się w tym samym czasie co m esjasz Dawida
W innych zaś tek stach jest przysłonięty przez m esjasza z rodu A arona. Czy nie można by w tym ostatnim widzieć Tłumacza Prawa?
P ow staje d alej pytanie, kto jest m esjaszem z A arona? Faktem jest, że A aron u stalił sw ój kapłański charakter. T eksty św iadczą dokładnie, że
m esjasz Dawidowy, zw any także m esjaszem Izraela albo „Księciem całej społeczności", będzie m iał przy sobie arcykapłana, który przewyższa go godnością 2*.
Doktor-Tłum acz oczekiw any przy końcu czasów jest więc utożsam iony z m esjaszem z A arona i z A rcykapłanem eschatologicznym , k tó ry ukaże się
w tow arzystw ie m esjasza pochodzącego z rodu Dawida.
Idąc d alej w naszych rozw ażaniach, należy jeszcze dokładniej sprecy zow ać tę eschatologiczną figurę. Pew ne trad y cje żydow skie w skazują, że
*
2o A. S. V an der W o u d e, Le M aitre de Justice..., s. 128— 129. « IpHab VII, 4 n.
22 4 Q patriarchat blessings, 3.
^ A. S. V an d er W o u d e , Le M aitre de Justice..., s. 130.
40 KS. FRANCISZEK JOZWIAK
Eliasz powinien przyjść i przeciąć w szystkie żydowskie kontrow ersje rabi- n isty czn e25. Kilka razy w Misznie i Talmudzie znajdujem y w yrażenie „aż przyjdzie" E liasz2®. (Problem te n nie został jeszcze rozwiązany). Zdaniem więc A. S. V an der W oiide Doktor-Tłumacz — m esjasz A aronida — Arcy kapłan nie jest kimś innym jak Eliaszem Redivivus. Jeżeli w edług trad y cji żydow skiej Eliasz nie jest mesjaszem, nie jest także A rcykapłanem i praw o
daw cą eschatologicznym 27.
Klucza do rozwiązania te j zagadki dostarcza tek st 3 Kri 19, 15: „I rzekł Pan do niego: Idż a w róć się n a drogę tw o ją przez puszczę do Damaszku; a gdy tam przyjdziesz, namaścisz H azaela królem nad Syrią". Eliasz więc otrzym uje rozkaz udania się do Damaszku, na pustynię. Sekta w Qum ran oddaw ała się egzegezie, która polegała na stosow aniu w ypadków z prze szłości do faktów aktualnych. Dla niej Damaszek to Q um ran i rozkaz dany Eliaszowi świadczył, że prorok m iał powrócić pew nego dnia do Q um ran i to, jak widzieliśmy, w postaci m esjasza Aaronidy, jako Doktor Sprawiedli- . wości, jako Tłumacz P ra w a 28.
Dodajmy, że teologia żydow ska znała także tradycję, w edług k tó rej Eliasz był lew itą Z tego powodu, zdaniem A. S. V an der W oude, Taxo, Assumptio Mosis IX jest także lew itą i jest identyfikow any z Eliaszem. Imię Taxo pochodzi z greckiego c6&oę odpow iadające hebrajskiem u —
mehoqueq — i oznacza praw odaw cę. W edług M owinckela Taxo należy identyfikow ać z Doktorem Sprawiedliwości historycznym 2*. A. S. V an der W oude sądzi jednak inaczej. Jego zdaniem dokum ent ten pochodzi z r. około 30 po Chr., jest więc o w iele późniejszy od przyjścia D oktora Spraw iedli wości, historycznego Prawodaw cy. Eliasz ukazuje się już w ks. M alachiasza,
4, 5 w perspektyw ie m esjańskiej: „Oto ja poślę wam Eliasza proroka, pierw ej niźli przyjdzie dzień Pański wielki, a straszny. I naw róci serce ojców k u synom, a serce synów k u ojcom, abym snadź nie przyszedł i nie w y k arał ziemi w ytraceniem ". I praw dopodobnie w księdze Eklezja styka 48, 10: „Ty jesteś opisany w sądach czasów, że m asz przebłagać gniew Pański, pojednać serce ojca ze synem i napraw ić pokolenia Jakuba". To oczekiw anie Eliasza jako arcykapłana w ostatnich czasach opierało się n a księdze Liczb 25, 10— 13. Z tego, że identyfikuje się Eliasza i Fineesa, można także w Testam entach Dwunastu Patriarchów znaleźć argum enty w skazujące na identyczność
m esjasza z A arona z Eliaszem 80.
W reszcie przejdźmy do ostatniego problemu. Kto jest Doktorem Spra wiedliwości — Tłumaczem Praw a historycznym. W iemy, że był kapłanem
i prorokiem. To zgadzałoby się z Eliaszem, do którego rabinacka trad y cja stosuje te dw ie funkcje. Już w skazyw aliśm y na pow iązania Eliasza z Dok torem, którego sekta oczekiw ała przy końcu czasów. I to jest znaczące
i
25 CD VII, 18 n, 4 Q Flor. 2. 28 IQSa II, 12 nn.
27 Edujoth, VIII, 7; M enachoth 45 a ; Aboda Zara 36 a; G ittin 6 b , etc. 28 Mischna Baba mezia, I, 8; III, 4; Baraitha M enachoth 63 a.
29 A. S. V an der W o u d e , Die m essianischen VorsłelIungen, s. 228—44. 80 Tenże, Le M aitre de Jusłice..., s. 132.
MESJANIZM W LITERATURZE Z QUMRAN 41
wiele. Fragm ent IV groty zaw iera florilegium , d e Joca probanłia m esjańskie. To w skazuje n a inną osobę, „proroka podobnego (równego) 5o M ojżesza", przepow iedzianego przez D eut 18, 15. „Proroka z narodu tw ego i z braci tw ych, ja k m nie wzbudzi tobie Pan, Bóg tw ó j"; o tym proroku jest tylko dw a razy w zm ianka w pism ach ąum rańskich, w Księdze Reguły 9, 10, gdzie'
jest mowa, że trzeba zatw ierdzić przepisy praw ne, w edług których członkowie społeczności będą postępow ać „aż do przyjścia proroka i m esjaszy z A arona
i Izraela".
Na identyczność tego proroka w skazuje fragm ent IV groty, który od syła n as do przytoczonego w yżej tek stu Przp 18, 15 nn. Prorokiem jest nowy Mojżesz. M istrz w ięc Spraw iedliw ości historyczny jest z nim identyczny. T ak ja k M ojżesz poszedł n a pustynię, ta k M istrz Spraw iedliw ości udał się rów nież na P ustynię, tzn. do Qum ran. M ojżesz ogłosił praw o, M istrz Spra
w iedliw ości rów nież ustanow ił konstytucję sekty qum rańskiej, o czym św iadczy D okum ent D am asceński81. Podobnie jak za czasów M ojżesza, on i jego tow arzysze m ieszkali w nam iotach.
T ak a hipoteza, w edług k tó re j prorok z Deuteronomium ukazuje się oczom ąum rańczyków w osobie M istrza Sprawiedliwości, w yjaśnia w iele.
W sam ej Księdze Reguły z tą form ułą się spotykam y. „Aż do czasu przyjścia proroka i m esjaszy z A arona i Izraela". Podobnie i w Dokumencie D am asceńskim : „aż do czasu, gdy przyjdą m esjasze z A arona i Izraela". Trzeba w ięc pow iedzieć w konkluzji, że w czasach Księgi Reguły oczekiwano trzech osób, a naw et do tego stopnia, że dla Dokum entu Dam asceńskiego, Hym nów oraz proroctw a peszer H abakuka jedna z nich, tzn. prorok już przyszedł
To zgadzałoby się z faktem , o którym w zm iankuje K sięga Reguły, że praw dą jest, iż chodzi o przym ierze, a le w żadnym razie o now e przymierze. W yrażenie, k tó re jest zaw arte, a raczej w zm iankow ane w Dokumencie Da m asceńskim i peszer H abakuka. (Jest to praw dopodobnie dla zapełnienia
luki w tekście II, 3).
Stąd w ięc K sięga R eguły jest późniejsza od Dokum entu Dam asceńskiego, Hymnów oraz peszer H abakuka. Co się tyczy osób praw odaw ców tam wzm ian kow anych, D oktor Spraw iedliw ości historyczny b y ł znany przez sektę jako prorok przepow iedziany przez M ojżesza, do tego stopnia, że D oktor
Spra-*
w iedliw ości eschatologiczny b y ł pozdraw iany jako m esjasz z A arona i Eliasz Redivivus. Je śli chodzi o m esjasza Izraela, króla zbawcę w cza sach ostatnich, jest o n potom kiem dynastii Dawidowej, m esjaszem narodowym. Krótko, M istrz Spraw iedliw ości historyczny był interpretow any i czczony przez sektę jako prekursor dw óch m esjaszy 83.
R easum ując to w szystko co zostało pow iedziane dotychczas, należy zauważyć, że sekta oczekiw ała przyjścia trzech osób, które m iały w ypro
T he H ebrew Equivalent o f Taxo in A ssum płio Mos. IX dans Congress voJume, C openhagen 1953. Supplem ents of V etu s Testam entus, I, 88—96.
82 a . S. V an d er W o u d e , Die m essianischen V orstellungen, s. 209— 14. 33 CD VI. 3 ns; XIX, 21; VI, 19.
4 2 KS. FRANCISZEK JOŻWIAK
wadzić z kryzysu gnębiącego w ybrany naród, tzn. do oczekiw ania proroka w skazanego przez Księgę Powtórzonego Prawa, Eliasza, m esjasza z A arona i syna Dawida m esjasza narodowego, lub po prostu m esjasza. Godne
uwagi jest to, że kapłani i lewici przybywszy do św. Ja n a Chrzciciela — jak czytamy w Ewangelii św. Jana — pytali go, czy jest prorokiem , Eliaszem, czy M esjaszem 34. M amy więc znowu do czynienia z trzem a osobami, które
spotykam y w dokum entach znad Morza M artwego.
W iadomo, że Ja n zaprzeczył, iż jest Eliaszem, synoptycy w ię c 85 utożsa miali św. Ja n a Chrzciciela z prorokiem .
Dla IV ew angelii jest jeden M esjasz — Jezus z N azaretu. W oczach chrześcijan Jezus połączył w sw ej Osobie tro jak i obowiązek, tro jak ie zadanie, które społeczność w Qum ran podzieliła między trzy osoby: Proroka, Arcy kapłana eschatologicznego z rodu A arona, M esjasza Syna Dawida.
LE MESSIANISME DANS LA LITTERATURE DE QUMRAN
Au fur et a m esure qu'on dóchiffre les docum ents de Qumran, il devient de plus en plus ćvident que la secte atten d ait deux m essies. L'un d e ligne d'A aron, 1'autre de la gśneration d ls ra e l. Le tex te du M anuel de Discipline est suivant: „depuis le jour du deces du D octeur de la Com m unautś jusąu'* la venue de M essie d ’A aron e t d ls r a e l”. Ce tex te exprim e to u te a tte n te des habitants de Qumran, ce que prouvent aussi d 'au tres docum ents, celui de la M er M orte e t surtout le Document de Damas. Dans ce tex te o n lit: jusqu’&
ce que viennent les m essies d'A aron e t d’Israel. La secte atten d ait donc l'a rriv e e de trois personnes qui d ev raien t delivrer le Peuple Dieu c'est k dire on attendait le prophete predit p a r Deut. 18, 15 ss. d ’Elie, le messie d'A aron e t le fils de David ce m essie N ational ou to u t sim plem ent le messie.
s* A. S. V an der W o u d e , Le M aitre de Justice..., s. 133 A. S. V an der W o u d e , Le M aitre de Justice..., s. 134
