The 5
thInternational CRONUS-EU Summer School
Applications of Cosmogenic Nuclides to Earth Surface Sciences
Harkány, Wêgry, 12–17.06.2006
W dniach 12–17.06.2006 r., w miejscowoœci Harkány (po³udniowe Wêgry), odby³a siê pi¹ta letnia szko³a grupy CRONUS (Cosmic Ray Produced Nuclide Systematics) na temat zastosowania izotopów kosmogenicznych w naukach o Ziemi. Zgromadzi³a ona 73 osoby z 15 krajów. Zdecydo-wan¹ wiêkszoœæ stanowili naukowcy europejscy lecz nie zabrak³o tak¿e uczestników z USA i Kanady (ryc. 1). Licz-nie przybyli m³odzi pracownicy naukowi i doktoranci, dla k t ó r y c h s p o t k a n i e b y ³ o o k a z j ¹ d o z a p o z n a n i a s i ê z metodyk¹ badañ z zakresu izotopów kosmogenicznych powstaj¹cych in situ.
Kurs zosta³ podzielony na dwudniowe bloki wyk³ado-we, rozdzielone jednodniow¹ wycieczk¹ terenow¹ w góry Meæsek (ryc. 2) — temat wyjazdu obejmowa³ kwestie póŸ-nomioceñskiej i holoceñskiej ewolucji strukturalnej zachod-niej czêœci pasma.
W ramach czterodniowej sesji naukowej odby³y siê 22 wyk³ady, których g³ównym celem by³o zapoznanie uczest-ników z wynikami badañ z zakresu wykorzystania izotopów kosmogenicznych w naukach o Ziemi. Prowadzone odczyty by³y poœwiêcone u¿yciu izotopów, takich jak:10Be,26Al,14C,
21
Ne,26
Cl i3
He. Omówiono równie¿ zagadnienia geomorfolo-giczne i geologeomorfolo-giczne, dotycz¹ce wspó³czynników erozji i denu-dacji, wieku pogrzebania powierzchni i jej ekshumacji oraz chronologii zlodowaceñ (Alpy, Ameryka Pó³nocna, Tybet, Antarktyda). Zosta³y przedstawione metody datowania aktywnych uskoków i skarp uskokowych, osuwisk, obry-wów i lawin skalnych, datowania tarasów rzecznych (ich korelacji ze zdarzeniami powodziowymi) oraz datowania bardzo starych powierzchni morfologicznych (>10 Ma). W programie znalaz³ siê krótki kurs wprowadzaj¹cy do zagadnienia izotopów kosmogenicznych oraz interesuj¹ce prezentacje dotycz¹ce fizycznych podstaw promieniowania kosmicznego, mechanicznej i chemicznej preparatyki prób oraz zastosowania spektrometru mas w laboratoryjnych badaniach. Zaprezentowane zosta³y równie¿ opracowania na temat doskonalenia metod pomiarowych i analitycznych oraz dok³adnej kalibracji okresu po³owicznego rozpadu poszczególnych izotopów. Wyniki swoich badañ prezento-wali m.in. tacy specjaliœci jak:
Dr Tibor Dunai (University of Edinburgh, Wielka Bry-tania) — lider w zakresie metodologii badañ izotopów kosmogenicznych oraz ewolucji starych powierzchni morfolo-gicznych;
Prof. Michael A. Summerfield (University of Edin-burgh, Wielka Brytania) — ekspert w wykorzystaniu meto-dy izotopowej w badaniach geomorfologicznych, zw³aszcza na obszarze Afryki;
Dr Lucilla Benedetti (Centre Européen de Recherche et d'Enseignement des Géosciences del'Environnement, Aix-en-Provence, Francja) zajmuj¹ca siê zastosowaniem36Cl w badaniach neotektonicznych;
Dr Derek Fabel (University of Glasgow, Wielka Bry-tania) — wybitny badacz chronologii zlodowaceñ, g³ównie na obszarze Skandynawii i Antarktydy;
Dr Darryl Granger (Purdue University, USA) — znawca zagadnieñ erozji, denudacji, wieku pogrzebania i ekspozycji na obszarze Ameryki Pó³nocnej;
Dr John Gosse (Dalhousie University, Kanada) — niekwestionowany autorytet w dziedzinie badañ izotopów kosmogenicznych;
Prof. Ralf Hetzel (Münster, Niemcy) specjalizuj¹cy siê w neotektonice;
Dr Susan Ivy-Ochs (Eidgenössische Technische Hoch-schule - Zürich, Szwajcaria) — ekspert w rekonstrukcji histo-rii zlodowaceñ w Alpach;
Dr Peter Kubik (Eidgenössische Technische Hoch-schule - Zürich, Szwajcaria) — znawca z zakresu AMS (Accelerator Mass Spectrometry);
Dr Nat Lifton (Arizona State University, USA) — autor pionierskich prac w zakresie wykorzystania 14C powstaj¹cego in situ;
Dr Anne-Sophie Meriaux (University of Edinburgh, Wielka Brytania) zajmuj¹ca siê neotektonik¹ i chronologi¹ zlodowaceñ;
Dr Finlay M. Stuart (Scottish Universities Environ-mental Research Centre, Wielka Brytania) — wybitny znawca z dziedziny analizy stabilnych izotopów kosmoge-nicznych.
W programie spotkania odby³ siê równie¿ interesuj¹cy wyk³ad dr. Gabora Bada (Eötvös Loránd Tudományegye-tem-ELTE, Budapeszt, Wêgry) na temat geologii Basenu Pannoñskiego na tle ewolucji budowy geologicznej Europy. W sesji posterowej m³odzi naukowcy prezentowali wyniki swoich pierwszych prac badawczych, w których wykorzysta-li izotopy kosmogeniczne.
Szkolenie zosta³o zorganizowane na bardzo wysokim, naukowym poziomie.
Podczas letniej szko³y szczególnie dopisa³a pogoda, dziêki czemu bior¹cy w niej udzia³ mogli w pe³ni skorzys-taæ z oferty uzdrowiskowej miejscowoœci Harkány, s³yn¹cej z wód termalnych.
Projekt CRONUS-EU (Cosmic Ray Produced Nuclide Systematics — the European Contribution) ³¹czy starania wie-lu badaczy, g³ównie z Europy, w cewie-lu doskonalenia metodyki badawczej izotopów kosmogenicznych powstaj¹cych in situ (TCN — Terrestial Cosmogenic Nuclides). Celem wyko-nawców projektu jest wspólne opracowanie dok³adnego chronometru — stosowanego w naukach o Ziemi i œrodo-wisku. Obecnie, jednym z g³ównych zadañ grupy nauko-wej CRONUS jest ustalenie jednakonauko-wej metodyki badañ celem lepszej porównywalnoœci wyników i obni¿enia zakresu b³êdów standardowych (poni¿ej 5%) w uzyskiwa-nych datowaniach. Powy¿sze cele mog¹ zostaæ osi¹gniête dziêki m. in. kalibracji TCN na niezale¿nie datowanych powierzchniach o ustalonym wieku (np. lawy bazaltowe), doskonaleniu wspó³czynników kalibracyjnych, dok³adnemu okreœleniu sta³ych rozpadu radioaktywnego pierwiastków i poprawie metod preparacji chemicznej próbek.
Szczegó³owe informacje na temat programu znajduj¹ siê na stronie internetowej projektu pod adresem
www.cro-nus-eu.net. Autorzy tekstu pragn¹ z³o¿yæ serdeczne
podziê-kowania dr. Tiborowi Dunai za umo¿liwienie udzia³u w The 5thInternational CRONUS-EU Summer School.
Artur Sobczyk & Jolanta Maj Serwis fotograficzny na str. 734
747
734
The 5
thInternational CRONUS-EU Summer School
Applications of Cosmogenic Nuclides to Earth Surface Sciences
Harkány, Wêgry, 12–17.06.2006 (patrz str. 747)
Ryc. 1. Uczestnicy The 5th
International CRONUS-EU Summer School. Fot. T. Dunai
Ryc. 2. Próg skalny z ostañcami ska³kowymi zbudowanymi ze zlepieñców (dolna seria) i piaskowców (górna seria) na zboczach
