2022
Diagnoza lokalnych zagrożeń społecznych
w Gminie Czarnków 2022 rok
1
Spis treści
WSTĘP ... 3
METRYKA GMINY ... 4
Położenie i demografia ... 4
Pomoc społeczna ... 5
Oświata ... 7
Kultura i sport ... 7
Uzależnienia ... 9
Przemoc w rodzinie ... 14
LOKALNE ZAGROŻENIA SPOŁECZNE W GRUPIE DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW 18 Grupa badana ... 18
Cel badania ... 19
Podstawowe problemy społeczne w opinii mieszkańców ... 20
Spożywanie alkoholu oraz związane z nim inne problemy społeczne ... 21
Substancje uzależniające: nikotyna ... 27
Substancje psychoaktywne: narkotyki i dopalacze ... 28
Uzależnienie od gier hazardowych... 30
Potrzeba realizacji działań z zakresu profilaktyki uzależnień w opinii mieszkańców Gminy Czarnków ... 33
Przemoc w rodzinie ... 35
BADANIA SPRZEDAWCÓW NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH ... 37
Grupa badana ... 37
Cel badania ... 37
Wyniki badań ... 38
PROBLEMY SPOŁECZNE W ŚRODOWISKU DZIECI I MŁODZIEŻY ... 46
Metodologia ... 46
2
Cel badania ... 46
Charakterystyka grupy badanej ... 46
Wyniki badań ... 47
Relacje z rodzicami, nauczycielami oraz rówieśnikami ... 47
Substancje psychoaktywne: Alkohol ... 50
Substancje uzależniające: Papierosy ... 60
Substancje psychoaktywne: Narkotyki i dopalacze ... 63
Uzależnienia behawioralne... 70
PODSUMOWANIE I WNIOSKI ... 81
Podsumowanie badań ankietowych ... 81
Oddziaływania profilaktyczne wśród dzieci i młodzieży – rekomendacje oparte na modelu profilaktyki pozytywnej ... 87
Spis tabel ... 91
Spis wykresów ... 92
3
WSTĘP
Raport ma na celu przedstawienie wyników badań ankietowych przeprowadzonych w pierwszej połowie 2022 roku, obejmujących podstawowe problemy społeczne związane z używaniem alkoholu, nikotyny, dopalaczy i narkotyków, niektórymi uzależnieniami behawioralnymi, cyberprzemocą, przemocą w rodzinie oraz w środowisku szkolnym, a także postawami mieszkańców wobec tychże zjawisk.
Dane dotyczące lokalnych zagrożeń społecznych uzyskane zostały w drodze anonimowych badań ankietowych przeprowadzonych w Gminie Czarnków wśród trzech grup reprezentujących lokalne środowiska:
dorośli mieszkańcy;
sprzedawcy napojów alkoholowych;
dzieci i młodzież szkolna.
4
METRYKA GMINY
Położenie i demografia
Gmina Czarnków położona jest w północno-zachodniej części województwa wielkopolskiego, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim. Powierzchnia gminy wynosi 345,9 km² w tym 39,7% zajmują lasy, a 52% użytki rolne.
Gmina graniczy z gminami: Trzcianka, Lubasz, Połajewo, Ryczywół, Budzyń, Chodzież i Ujście. Sieć osadnicza gminy koncentruje się wzdłuż dróg wojewódzkich i powiatowych w 27 wsiach w obrębie 24 sołectw: Białężyn, Brzeźno, Bukowiec, Ciszkowo, Gajewo, Gębice, Gębiczyn, Góra-Pianówka, Grzępy, Huta, Jędrzejewo, Komorzewo, Kuźnica Czarnkowska, Marunowo, Mikołajewo, Radolinek, Radosiew, Romanowo Dolne, Romanowo Górne, Sarbia-Sarbka, Śmieszkowo, Średnica, Walkowice, Zofiowo.
Rysunek 1. Sieć osadnicza Gminy Czarnków.
Gmina Czarnków liczy 11 581 mieszkańców, W porównaniu do roku 2020 w 2021 roku liczba mieszkańców zmniejszyła się o 69 osób.
Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Czarnkowie liczba osób bezrobotnych z terenu Gminy Czarnków wynosiła 94 osoby, w tym 56 kobiet oraz 38 mężczyzn.
W Gminie Czarnków strategicznym działaniem jest także wzrost zatrudnienia osób bezrobotnych i poszukujących pracy oraz łagodzenie skutków bezrobocia, a także wzrost zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W siedzibie Gminnego Ośrodka 66
5 Pomocy Społecznej w Czarnkowie już od kilku lat jest zainstalowany ekran multimedialny, na którym prezentowane są aktualne oferty pracy oferowane przez Powiatowy Urząd Pracy.
W zakresie realizacji ww. celu Gmina Czarnków świadczy pracę socjalną dla osób bezrobotnych w oparciu o kontrakt socjalny, wsparcie finansowe osób wykluczonych społecznie ze względu na bezrobocie, współpraca z organizacjami obywatelskimi wspierającymi osoby bezrobotne, w szczególności z Centrum Praktyk Kulturalnych i Integracji Społecznej, do którego kierowani są mieszkańcy gminy w celu odbycia zajęć reintegracyjnych, które mają za zadanie przygotowanie do wejścia na otwarty rynek pracy
Pomoc społeczna
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 2 pkt 1 i art. 3 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej).
W dniu 07 grudnia 2020r. Wójt Gminy Czarnków podpisał umowę o dofinansowanie Projektu „Centrum Usług Społecznych w Gminie Czarnków” na łączną kwotę: 3 124 251,00 zł w 100% finansowaną z Europejskiego Funduszu Społecznego na okres do 31.11.2023 r. W związku z powyższym w roku 2021 na terenie Gminy Czarnków powstała nowoczesna instytucja polityki społecznej, poprzez przekształcenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czarnkowie w Centrum Usług Społecznych w Gminie Czarnków.
Za całokształt problematyki społecznej i koordynację działań w tym zakresie obecnie odpowiedzialne jest zatem Centrum Usług Społecznych w Gminie Czarnków.
Centrum Usług Społecznych w Czarnkowie jest jednostką organizacyjną gminy, powołaną w celu wykonania zadań własnych i zleconych gminie z zakresu administracji rządowej określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz w przepisach innych ustaw, a także innych zadań z zakresu pomocy społecznej przekazanych do wykonania przez właściwe organy gminy.
CUS wspiera mieszkańców poprzez zasiłki, dodatki mieszkaniowe, świadczenia rodzinne, alimentacyjne i usługi opiekuńcze. W ramach wsparcia asystentów rodziny Minister
6 właściwy ustanowił program „Asystent rodziny na rok 2020” mający na celu wzmocnienie pracujących asystentów w bezpośrednim kontakcie z rodzinami w czasie epidemii.
W 2020 roku na terenie Gminy Czarnków zatrudniony był 1 asystent rodziny, który pracował z 15 rodzinami.
W myśl ustawy o pomocy społecznej, klientom CUS przysługuje prawo do świadczeń pieniężnych z uwzględnieniem kryterium kwalifikującego. Instytucja razem z innymi jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej oraz organizacjami pozarządowymi współtworzy system pomocy społecznej. Zatrudnieni w CUS pracownicy socjalni udzielają klientom informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania trudnych spraw życiowych, świadczą pracę socjalną oraz prowadzą postępowania administracyjne w zakresie przyznawania świadczeń pomocy społecznej. Centrum obejmuje wsparciem rodziny ze szczególnymi potrzebami: rodziny w ubóstwie, rodziny bezradne w sprawach opiekuńczo- wychowawczych, osoby bezrobotne, bezdomne, starsze i niepełnosprawne.
Rok 2020 to niewielki wzrost liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w stosunku do roku 2019. W roku 2020 nastąpił wzrost osób borykających się z problemami natury psychicznej, psychologicznej oraz problemów związanych z pandemią COVID-19. Powody udzielania pomocy klientom GOPS w 2020 roku przedstawia poniższa tabela.
Tabela 1. Powody przyznawania pomocy GOPS w 2020 roku.
7 Pracownicy GOPS w roku 2020 uczestniczyli w 23 szkoleniach w zakresie m. in.:
• pomocy społecznej (np. kierowanie i odpłatność za pobyt w Domu Pomocy Społecznej, nowelizacja ustawy o pomocy społecznej, problematyka uzależnień, wsparcie osób pokrzywdzonych przestępstwem),
• superwizja,
• stypendiów i zasiłków szkolnych,
• kodeksu postępowania administracyjnego,
• Pracowniczych Planów Kapitałowych
• zagadnień kadrowych (np. ubezpieczenia społeczne)
• funduszu alimentacyjnego,
• księgowości (np. schematy podatkowe, sprawozdawczość),
• zlecania usług społecznych i działalności Centrów Usług Społecznych.
Oświata
W ramach ustawowych zadań wykonywała remonty obiektów szkolnych oraz realizowała zadania inwestycyjne, doposażała w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania. Gmina Czarnków realizowała również w ramach ustawowych obowiązków dowóz uczniów do gminnych szkół i przedszkoli, jednak w 2020 r.
w mocno ograniczonym zakresie z uwagi na nauczanie zdalne wynikające z sytuacji pandemicznej w kraju. Ponadto, zgodnie z ustawą o finansowaniu zadań oświatowych przekazywała dotację podmiotową na działalność niepublicznych przedszkoli prowadzonych przez osoby fizyczne oraz zgodnie z zawartymi porozumieniami z innymi gminami dokonywała refundacji kosztów, którymi gminy obciążały się za pobyt dzieci w przedszkolach.
Gmina Czarnków w roku 2020 była organem prowadzącym dla następujących placówek oświatowych:
siedmiu szkół podstawowych w tym jednej z oddziałem przedszkolnym,
czterech publicznych przedszkoli z ośmioma oddziałami zamiejscowymi.
Wykaz jednostek oświatowych prowadzonych przez gminę Czarnków:
Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wlkp. w Kuźnicy Czarnkowskiej,
Szkoła Podstawowa w Jędrzejewie,
Szkoła Podstawowa im. Leśników Polskich w Gębicach,
8
Szkoła Podstawowa im. 67 Pułku Piechoty w Romanowie Dolnym,
Szkoła Podstawowa w Śmieszkowie,
Szkoła Podstawowa im. Mistrzów Sportu w Sarbi,
Szkoła Podstawowa w Hucie z Oddziałem Przedszkolnym w Hucie,
Publiczne Przedszkole w Śmieszkowie z 3 Oddziałami Przedszkolnymi w miejscowościach: Romanowo Dolne, Romanowo Górne i Walkowice,
Publiczne Przedszkole w Gębicach z 2 Oddziałami Przedszkolnymi w miejscowościach: Brzeźno i Marunowo,
Publiczne Przedszkole w Jędrzejewie z 1 Oddziałem Przedszkolnym w miejscowości Gajewo,
Publiczne Przedszkole w Kuźnicy Czarnkowskiej z 2 Oddziałami Przedszkolnymi w miejscowościach: Mikołajewo i Zofiowo.
Obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną realizował Gminny Zespół Obsługi Oświaty w Czarnkowie.
Do szczególnych zadań oświatowych należało prowadzenie: w pełnym zakresie spraw finansowych i kadrowo-płacowych wszystkich podległych jednostek, dowozów szkolnych, pomocy zdrowotnej i z ZFŚS, dokształcania nauczycieli, nadzoru nad realizacją arkuszy organizacyjnych, kontroli i przetwarzania danych subwencyjnych w Systemie Informacji Oświatowej (SIO), awansu zawodowego, rozliczania płatności pobieranych za wyżywienie w stołówkach szkolnych i przedszkolnych, rozliczania dotacji podręcznikowych i naliczania dotacji podmiotowych dla niepublicznych przedszkoli.
Na terenie gminy Czarnków funkcjonują jednostki wspierające gminę w realizacji zadań oświatowych, które prowadzone są przez osoby fizyczne. W ewidencji szkół i placówek niepublicznych działających na terenie gminy Czarnków w roku szkolnym 2019/2020 wpisane były 2 jednostki:
Niepubliczne Przedszkole Terapeutyczne „PRZYJACIELE” w Sarbce.
Prywatne Przedszkole „Mali Odkrywcy” w Gębicach.
9 Kultura i sport
Biblioteka Publiczna Gminy Czarnków z siedzibą w Hucie wraz z czterema filiami zlokalizowanymi w Gębicach, Jędrzejewie, Kuźnicy Czarnkowskiej i Romanowie Dolnym prowadzi szeroko pojętą działalność kulturalno-edukacyjną na terenie naszej gminy. W ramach prowadzonej działalności, szczególnie rozpowszechnionej wśród dzieci i młodzieży, organizowane są: wieczory baśni, konkursy czytelnicze, zajęcia plastyczne okolicznościowe wystawy oraz spotkania autorskie. Ponadto biblioteka organizuje corocznie konkurs recytatorski dla uczniów klas I - VI, oraz przygotowuje dzieci i bierze udział w konkursach na szczeblu powiatu i województwa.
Na terenie Gminy Czarnków funkcjonują 3 świetlice środowiskowe: w Brzeźnie, Walkowicach oraz Zofiowie. W świetlicach prowadzone są różne formy pomocy środowiskowej:
pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych, osobistych,
pomoc w nauce,
organizacja czasu wolnego, rozwój zainteresowań, organizację zabaw , zajęć rozwojowych, sportowych, wycieczek,
współpraca z gminnym ośrodkiem pomocy społecznej i szkołą.
Gmina Czarnków stara się rozbudzać wśród swoich mieszkańców potrzebę aktywności sportowej, która jest naturalną gwarancją zdrowia. Z tego powodu samorząd wspiera różne inicjatywy sportowe, zarówno promocyjnie, finansowo, jak i organizacyjnie.
Największą popularnością wśród mieszkańców cieszy się piłka nożna. W Gminie Czarnków w sposób aktywny działają cztery formalnie zawiązane kluby sportowe, które rywalizują w rozgrywkach ligowych, organizowanych w ramach Wielkopolskiego Związku Piłki Nożnej w Poznaniu.
Piłka nożna
KS Sokół Gębice to klub piłkarski o bogatym dorobku sportowym, bogatej tradycji i niezwykle ciekawej historii. Oficjalnie zespół zawiązał się w 1973 roku, choć pierwsze zaczątki integracji sportowej wśród lokalnych mieszkańców datowane są nawet na lata 60-te ubiegłego wieku. W swojej historii drużyna grywała w różnych klasach ligowych, jednak szczytowym osiągnięciem do tej pory okazała się klasa „A”. Sokół Gębice jest jedną z niewielu drużyn na tym poziomie rozgrywek piłkarskich, która może się
10 pochwalić obcokrajowcami wśród zawodników. W rozgrywkach ligowych Sokoła Gębice przez pewien czas uczestniczyli obywatele Ukrainy, wspomagając drużynę w rozgrywkach. W 2017 roku, po 9-latach uczestniczenia w rozgrywkach sportowych klasy „B”, udało się awansować do klasy „A”. W 2019 roku odnotowano ponowny spadek do klasy „B” i do 2020 sytuacja ta nie uległa zmianie.
Wenus Jędrzejewo jest klubem sportowym, który swoje zaczątki ma już w 1948 roku.
Przez wiele lat odgrywał on rolę motoru napędowego do wszelkiego rodzaju aktywności sportowej mieszkańców Jędrzejewa, organizując chociażby wiejskie zawody sportowe.
Pomimo wachlarzu podejmowanych dyscyplin sportowych, piłka nożna zwłaszcza w latach 80-tych stała się najpopularniejszą z aktywności uprawianych przez mieszkańców wsi. Drużyna z Jędrzejewa awansowała wówczas do klasy „A”. Niestety w latach 90-tych nastąpił kryzys, który wykluczył drużynę z rozgrywek sportowych.
Klub zawiesił swoją działalność na 18 lat, reaktywując się ponownie w 2008 roku.
Zawodnicy Wenus Jędrzejewo na nowo rozpoczęli udział w rozgrywkach sportowych od klasy „B” przy Okręgowym Związku Piłki Nożnej w Pile. W kolejnym sezonie piłkarskim, zawodnicy drużyny wywalczyli awans do klasy „A”, w której rozgrywkach klub uczestniczył do sezonu 2017 roku. Wtedy osiągnięte sukcesy sportowe, wyprowadziły zespół z Jędrzejewa do klasy okręgowej.
Błękitni Kuźnica Czarnkowska jest drużyną, która wielokrotnie udowadniała swoją wartość i pokazywała na co ją tak naprawdę stać. Przez pewien czas Błękitni Kuźnica Czarnkowska uczestniczyli w rozgrywkach sportowych „B” klasy, jednak od sezonu 2020/2021 są częścią klasy „A”. Klub sportowy realizuje szereg zadań upowszechniający aktywność sportową wśród lokalnej społeczności. W Kuźnicy Czarnkowskiej prowadzone są zajęcia treningowe dla osób zainteresowanych piłką nożną. Celem tych działań jest poprawa kondycji fizycznej członków klubu oraz poprawa ogólnej sprawności mieszkańców. Działalność klubu skupia się również na integracji mieszkańców, zarówno dzieci, młodzież, jak i dorosłych.
Gryf Zofiowo od wielu lat dumnie reprezentuje Gminę Czarnków w rozgrywkach piłki nożnej. W sezonie 2012/2013 drużyna awansowała do klasy „A”. Od tamtego czasu z powodzeniem utrzymuje korzystną pozycję w tabeli rozgrywek ligowych i nieprzerwanie bierze udział w walce o cenne punkty. Drużyna zajmuje się aktywizacją sportową wśród lokalnej społeczności, a przy tym popularyzacją i upowszechnianiem aktywnego stylu życia. Poprzez otwarte treningi kształtuje i rozbudza w młodych
11 ludziach zamiłowanie do uprawiania sportu, a także uczy i doskonali technikę gry w piłkę nożną.
Gmina Czarnków stara się także wspierać inne aktywności sportowe swoich mieszkańców.
Tych również jest sporo, mimo że nie odbywają się one w ramach formalnie zawiązanych zespołów, drużyn, czy instytucji.
Biegi
W miejscowościach Gminy Czarnków coraz częściej można zauważyć ludzi, którzy dbają o swoją kondycję fizyczną poprzez bieganie. Wielu mieszkańców uprawia ten sport indywidualnie, lecz są również tacy, który wolą biegać w towarzystwie.
Grupa Biegaczy Gminy Czarnków jest tego najlepszym przykładem. To społeczność zawiązana na facebookowej grupie, liczącej sobie ponad 100 członków. Biegacze z Gminy Czarnków korzystają z tej grupy, żeby umawiać się na wspólne treningi, relacjonować swoje osiągnięcia sportowe oraz wymieniać się wzajemnymi spostrzeżeniami. Społeczność jest w swojej dziedzinie niezwykle aktywna. Każdy nowy członek grupy może liczyć na wsparcie pozostałych.
Wędkarstwo
Dużą popularnością cieszy się również wędkarstwo, które znajduje swoje odzwierciedlenie w zawodach sportowych organizowanych w Gminie Czarnków niemalże każdego roku.
Uczestniczą w nich lokalni miłośnicy rybołówstwa. W 2020 roku takie zawody zorganizowano w Śmieszkowie, ale lokalizacja wydarzenia bywa różna. Na wniosek organizatorów Wójt Gminy Czarnków oraz Rada Gminy Czarnków wspierają wydarzenie m.in. poprzez fundowanie nagród dla laureatów.
Gołębiarstwo sportowe
W Gminie Czarnków bardzo często można spotkać gołębniki, które świadczą poniekąd o popularności zamiłowania do tych niezwykłych ptaków wśród mieszkańców. Wiele osób, zamieszkujących lokalne tereny, hoduje gołębie z czystej pasji, ale niektórzy aktywnie uczestniczą w różnego rodzaju zawodach sportowych, osiągając przy tym zauważalne sukcesy.
Tacy hodowcy zrzeszeni są w pilskim oddziale Polskiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych i aktywnie działają w realizowaniu swoich zamiłowań.
12 Siatkówka plażowa
Gmina Czarnków posiada bardzo rozbudowaną infrastrukturę sportową, która służy do rekreacyjnego uprawiania siatkówki plażowej. Specjalne boiska, służące uprawianiu tego sportu zlokalizowane są m.in. w Gębicach i Zofiowie. Rokrocznie odbywają się na nich zawody sportowe, w których udział biorą mieszkańcy Gminy Czarnków, ale nie tylko!
Spośród wielu siatkarzy, uprawiających ten sport rekreacyjnie, wyróżnia się sylwetka Igora Ciemachowskiego, który ma na tym polu zauważalne osiągnięcia. W 2020 roku, grając w duecie z Adamem Substylem, zdobył czwarte miejsce na finałowym turnieju Plaża Open 2020.
Gmina Czarnów wspiera działania sportowca i promuje jego osiągnięcia.
Uzależnienia
Podstawą prawną działań gminnych związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych i narkomanii jest ustawa z dnia 26 października 1982 r.
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Wymienione ustawy tworzą spójny system umożliwiający samorządom terytorialnym prowadzenie lokalnej polityki wobec zagrożeń wynikających ze spożywania alkoholu i narkotyków a także wyznacza konkretne zadania i wskazuje środki na ich realizację.
Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi stanowi, że prowadzenie działań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień oraz integracji społecznej osób uzależnionych od należy do zadań własnych gminy.
Ich realizacja prowadzona jest w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii stanowiącego część strategii rozwiązywania problemów społecznych, uchwalanego przez radę gminy, uwzględniającego cele operacyjne dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, określone w Narodowym Programie Zdrowia. Elementem gminnego programu mogą być również zadania związane z przeciwdziałaniem uzależnieniom behawioralnym.
Zagadnieniem uzależnień w Gminie Czarnków zajmuje się Gminna Komisja ds.
Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Weryfikuje ona i udoskonala działania na polu profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom. W swojej pracy Komisja opiera się w szczególności na ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawie z dnia 29 lipca 2005 r.
13 o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie a także ustawie z 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii – w zakresie uzależnień związanych z narkomanią.
Szczegółowe dane z działalności GKRPA za ostatnie 3 lata przedstawia poniższa tabela.
Tabela 2. Działalność GKRPA.
2019 2020 2021
Posiedzenia GKRPA (ogółem), w tym: 10 8 11
Ogólne posiedzenia Komisji 9 7 10
Posiedzenia podkomisji interwencyjno- motywującej
10 7 11
Przeprowadzono rozmowy 27 30
80
Kontrole punktów sprzedaży napojów alkoholowych
0 0
0
Postanowienia opiniujące lokalizację punktów sprzedaży napojów
alkoholowych (ogółem)
5 20 3
Działalność podkomisji interwencyjno- motywującej do komisji wpłynęło:
Wniosków o leczenie odwykowe 25 19 25
Obecnie rozpoczętych spraw 0 3 13
zleceń przeprowadzenia badania
przez biegłych sądowych 3 10 12
wniosków do Sądu w sprawie
obowiązku leczenia odwykowego 6 7 12
14 Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przyjęty został na 2020 rok, natomiast Program Przeciwdziałania Narkomanii obejmował lata 2019-2020.
Programy przewidują różnorodne zadania adresowane do rozmaitych grup osób, co wynika ze specyfiki problemu, jakim jest uzależnienie. Przewiduje się także szeroki wachlarz wykonawców Programów, tak by wykorzystać ich kwalifikacje i znajomość środowisk, w których działają.
Na terenie Gminy Czarnków funkcjonuje również Gminny Punkt Konsultacyjny dla Uzależnionych i Współuzależnionych oraz Ofiar Przemocy w Rodzinie, w którym świadczona jest pomoc psychologiczna.
Ilość punktów sprzedaży napojów alkoholowych w Gminie Czarnków (ogółem 31), w tym:
a. do spożycia poza miejscem sprzedaży (wg zawartości alkoholu):
do 4,5%: 29;
od 4,5% do 18%: 25;
powyżej 18%: 27;
b. do spożycia w miejscu sprzedaży (wg zawartości alkoholu):
do 4,5%: 5;
od 4,5% do 18%: 0;
powyżej 18%: 0.
Przemoc w rodzinie
Jednym z nadrzędnych i długofalowych celów polityki prorodzinnej państwa jest tworzenie warunków do pełnego rozwoju i prawidłowego funkcjonowania rodziny oraz zapobieganie występowaniu postaw i zachowań aspołecznych, grożących patologiami, w tym przemocą domową. Działania na rzecz osób i rodzin dotkniętych przemocą w rodzinie mają charakter interdyscyplinarny, a więc opierają się na współpracy służb, które dysponując wiedzą, doświadczeniem, narzędziami oraz kompetencjami w danej dziedzinie łączą swoje siły, celem udzielenia kompleksowej pomocy rodzinie.
Gminny program przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy w rodzinie obejmuje lata 2021-2025. Głównymi celami Programu jest:
zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Gminy Czarnków,
zwiększenie skuteczności ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz działań profilaktycznych,
15
zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie,
rozpowszechnianie wiedzy na temat przemocy w rodzinie w środowiskach lokalnych.
Cele ogólne realizowane były poprzez:
budowanie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy,
diagnozowanie zjawiska przemocy na terenie Gminy Czarnków,
podnoszenie kompetencji służb i instytucji w zakresie przemocy w rodzinie,
udzielanie kompleksowej pomocy ofiarom przemocy w rodzinie,
oddziaływanie na sprawców przemocy w rodzinie,
organizowanie kampanii społecznych związanych z przemocą w rodzinie,
rozpowszechnianie informacji na terenie Gminy Czarnków w ramach szeroko rozumianej promocji,
współpraca ze szkołami i świetlicami środowiskowymi w zakresie aktywnych działań profilaktycznych związanych z przemocą w rodzinie
zapewnienie interdyscyplinarnych szkoleń dla służb zajmujących się problemem przemocy w rodzinie.
Wyżej wymienione cele są realizowane w ramach działającego Zespołu Interdyscyplinarnego, jednakże w roku 2020 z powodu pandemii zostały zminimalizowane do zwiększenia skuteczności ochrony ofiar przemocy w rodzinie i działań interwencyjnych wobec osób stosujących przemoc. W celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie, Zespół interdyscyplinarny może tworzyć grupy robocze w skład których wchodzą przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia. W skład grup roboczych mogą wchodzić także kuratorzy sądowi, a także przedstawiciele innych podmiotów, specjaliści w dziedzinie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Skład grup roboczych uzależnia się od rodzaju zgłoszonego problemu. Celem działania grup roboczych jest praca nad indywidualnymi problemami osób, rodzin, grup problemowych i środowisk.
Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskiej Karty” i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. Przedstawiciele wyżej wymienionych podmiotów realizują procedurę „Niebieskiej Karty” w oparciu o zasadę współpracy i przekazują informacje o podjętych działaniach przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego.
16
17 Działania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie w 2020 roku:
Liczba rozpoczętych procedur Niebieskiej Karty: 17, w tym:
rozpoczętych przez GOPS: 5;
rozpoczętych przez policję: 12;
rozpoczętych przez oświatę: 0;
rozpoczętych przez GKdsPiRPA: 0;
rozpoczętych przez ochronę zdrowia: 0.
Ponadto w roku 2020 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Czarnkowie wystosował:
6 wniosków do Gminnej Komisji ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
5 wniosków do Sądu Rejonowego o wgląd w sytuację dziecka,
3 zawiadomienia do Prokuratury Rejonowej w Trzciance o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 203 Kodeksu karnego.
18
LOKALNE ZAGROŻENIA SPOŁECZNE W GRUPIE DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW
Grupa badana
Badania miały charakter ankiety i obejmowały mieszkańców Gminy Czarnków, którzy ukończyli osiemnasty rok życia. Respondenci zostali poinformowani o anonimowym charakterze ankiety oraz możliwości rezygnacji z badania w dowolnym momencie.
W badaniu wzięło udział łącznie 105 osób. Badaniem objęto 75 kobiet oraz 30 mężczyzn.
Wykres 1. Liczba respondentów- dorośli mieszkańcy.
71%
29%
Kobiety Meżczyźni
19 Cel badania
Celem badania była identyfikacja zagrożeń społecznych w środowisku lokalnym, w szczególności obejmujących:
postawy społeczne dotyczące problemów istotnych w środowisku lokalnym,
zagadnienia związane z substancjami psychoaktywnymi, takimi jak narkotyki i dopalacze,
zagadnienia związane ze spożywaniem alkoholu, postawami wobec alkoholu oraz problematyką uzależnienia,
zagadnienia związane z uzależnieniem od papierosów oraz e-papierosów,
zagadnienia związane z przemocą w rodzinie,
zagadnienia związane z uzależnieniami behawioralnymi.
20 Podstawowe problemy społeczne w opinii mieszkańców
W pierwszej części badania respondenci zostali poproszeni o ocenę ważności różnych problemów społecznych w środowisku lokalnym. Przyjętą w tych badaniach miarą ważności różnych problemów społecznych jest odsetek mieszkańców, którzy wskazują dany problem, jako bardzo istotny i raczej istotny. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że mieszkańcy Gminy Czarków za najważniejsze w ich środowisku lokalnym uznali: zanieczyszczenie powietrza- łącznie 95%, uzależnienie od alkoholu- łącznie 90% oraz uzależnienia behawioralne- łącznie 86% Z kolei, jako najmniej istotny problem wskazali bezdomność- łącznie 52%. Poniższa tabela przedstawia rozkład uzyskanych odpowiedzi:
Tabela 3. Ocena ważności lokalnych problemów społecznych przez badanych mieszkańców.
Problem Bardzo
istotny
Raczej istotny
Raczej nieistotny
Zdecydowanie nieistotny
Zanieczyszczenie
powietrza (smog) 52% 43% 5% 0%
Uzależnienia behawioralne 57% 29% 14% 0%
Uzależnienie od alkoholu 57% 33% 10% 0%
Bezrobocie 42,9% 28,6% 23,8% 4,8%
Bieda, ubóstwo 43% 33% 19% 5%
Bezdomność 33% 19% 19% 29%
Przestępczość 47,6% 14,3% 28,6% 9,5%
Kryzys rodziny 38% 38% 14% 10%
Kryzys norm moralnych 33% 24% 33% 10%
Uzależnienie od
narkotyków/ dopalaczy 38% 38% 19% 5%
21 Spożywanie alkoholu oraz związane z nim inne problemy społeczne
Jak wynika z badania przeprowadzonego w 2019 roku przez CBOS wśród Polaków powszechny jest pogląd, że nadużywanie alkoholu jest w naszym kraju dużym problemem (91%). Tylko 6% badanych uważa, że jest to mały problem, a 3% nie ma zdania w tej sprawie1.
Odpowiedzi respondentów na pytania odnośnie spożywania alkoholu różnią się w zależności od płci, wieku i grup zawodowych. Wśród kobiet jest dwa razy więcej abstynentów niż wśród mężczyzn (21% w stosunku do 10%). Z przeprowadzonych badań wynika, że w ciągu 9 lat nastąpił wzrost spożycia alkoholu wśród kobiet- w roku 2010 abstynencję deklarowała, co trzecia kobieta. Biorąc pod uwagę grupy wiekowe, to alkohol najczęściej piją badani w wieku 25-34 lata. Natomiast w 2010 roku relatywnie najwięcej pijących alkohol było wśród najmłodszych badanych (18-24 lata). Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że styl konsumpcji alkoholu nie zmienia się wraz z upływem czasu.
Sytuacja wygląda podobnie w przypadku osób z grupy wiekowej 65 lat i więcej, którzy 9 lat temu plasowali się w przedziale 55-64 lata- odsetek abstynentów wśród tych osób jest stały i wynosi 28%2.
Jeżeli chodzi o częstotliwości spożywania alkoholu, to większość Polaków (56%) deklaruje, że pije alkohol okazjonalnie, 8% spożywa go często, a co trzeci unika okazji do picia alkoholu lub w ogóle go nie spożywa. Porównując te wyniki z wynikami badań CBOS z 2010 r. zmniejszył się odsetek osób deklarujących częste picie (z 11% do 8%) i całkowitych abstynentów (z 22% do 16%). Jednakże, wzrósł udział osób spożywających alkohol czasami, z dobrej okazji, ale nie często (z 50% do 56%)3.
Od 2010 roku znacząco zmalał udział piwa, jako najczęściej spożywanego alkoholu, kiedy to, co druga osoba spośród pijących alkohol (52%) przyznawała, że najczęściej sięga po piwo. Obecnie wybiera je 39% respondentów, którzy nie rezygnują z napojów procentowych. Na drugim miejscu znajduje się wino (25%), a na trzecim – wódka (16%). Odsetek osób najchętniej wybierających wino rośnie od 2007 roku, natomiast największy wzrost dotyczy alkoholi wysokogatunkowych, np. koniaku czy whisky – obecnie, co dziewiąty badany pijący alkohol (11%) deklaruje, że, jeśli sięga po kieliszek, to najczęściej z tego typu trunkiem4.
1 Komunikat CBOS „Konsumpcja alkoholu w Polsce”, grudzień 2019 (oprac. M. Bożewicz).
2 Tamże.
3 Tamże.
4 Komunikat CBOS „Konsumpcja alkoholu w Polsce”, grudzień 2019 (oprac. M. Bożewicz).
22 W ankiecie przeprowadzonej wśród mieszkańców Gminy Czarnków również zbadano postawy i przekonania dorosłych mieszkańców na temat alkoholu. Pierwszą z poruszanych kwestii był wiek inicjacji alkoholowej. Badani mieszkańcy określając wiek inicjacji alkoholowej najczęściej wskazywali na wiek pomiędzy 16 a 18 rokiem życia- 57%. Kolejne 24% zadeklarowało, że pierwszy raz piło alkohol w wieku między 13 a 15 lat, a 19% wskazało, że inicjacja alkoholowa miała u nich miejsce powyżej 18 roku życia.
Żaden z ankietowanych nie przyznał, że nigdy nie próbował alkoholu.
Wykres 2. Wiek inicjacji alkoholowej- dorośli mieszkańcy.
0% 0%
24%
57%
19%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Nigdy nie próbowałem/am
alkoholu
poniżej 12 lat 13-15 lat 16-18 lat powyżej 18 lat
23 Kolejnym badanym zagadnieniem była częstotliwość spożywania alkoholu. Do picia alkoholu kilka razy w roku przyznało się 38% badanych, kilka razy w miesiącu- 29%, raz w tygodniu- 10%, kilka razy w tygodniu- 5% oraz codziennie- 5%.
Pozostałe 14% zadeklarowało abstynencję. Na podstawie tych danych można stwierdzić, że prawie połowa badanych mieszkańców dość często spożywa alkohol- 48% zadeklarowało, że pije go kilka razy w miesiącu lub częściej.
Wykres 3. Częstotliwość spożywania alkoholu- dorośli mieszkańcy.
Oprócz częstotliwości spożywania alkoholu interesujące były także ilości jego jednorazowego wypicia. Porcja standardowa alkoholu (tzn. 10g czystego, 100% alkoholu) zawarta jest w ok. 250 ml piwa o mocy 5% (pół butelki), w ok. 100 ml wina o mocy 12%
(jeden kieliszek wina) oraz w ok. 30 ml wódki o mocy 40% (mały kieliszek wódki).
5% 5% 10%
29%
38%
14%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
prawie codziennie kilka razy w tygodniu
raz w tygodniu kilka razy w miesiącu
kilka razy w roku nie piję
24 Badani deklarowali najczęściej, że spożywają jednorazowo 1-2 porcje alkoholu- 47,6% oraz 3-4 porcje- 23,8%. Pozostali przyznali, że spożywają jednorazowo 7-8 porcji alkoholu- 4,8%. W tym pytaniu 23,8% ankietowanych wskazało na abstynencję.
Wobec tego należy uznać, że większość mieszkańców nie spożywa jednorazowo znacznych ilości alkoholu.
Wykres 4. Ilość porcji alkoholu wypijanych podczas "standardowego" picia- dorośli mieszkańcy.
Zdecydowana większość- 71% mieszkańców Gminy Czarnków uważa, że w okolicy znajduje się odpowiednia liczba punktów, w których można kupić alkohol.
Jednocześnie, 29% badanych twierdzi, że lokali jest za dużo.
Wykres 5. Stopień dostępności lokali w Gminie Czarnków, w których można kupić alkohol w opinii dorosłych mieszkańców.
47,6%
23,8%
0% 4,8%
0%
23,8%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
1 - 2 porcje 3 - 4 porcje 5-6 porcji 7-8 porcji 10 porcji i więcej
nie piję
0%
71%
29%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Jest ich za mało Odpowiednia ilość Jest ich za dużo
25 Co ważne, tylko 29% respondentów wie, gdzie może zgłosić się po pomoc osoba uzależniona od alkoholu. Badani wskazywali najczęściej na gminny punkt konsultacyjno- informacyjny, Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Policję.
Wykres 6. Czy wie Pani/Pan gdzie może zgłosić się po pomoc osoba uzależniona od alkoholu?
Następnie respondenci zostali poproszeni o wskazanie, w jakim stopniu zgadzają się z określonymi stwierdzeniami. Pierwsze ze stwierdzeń dotyczyło mitu, jakoby alkohol zawarty w „słabszych” napojach (piwie, winie) był mniej szkodliwy niż ten zawarty w wysokoprocentowych napojach (np. w wódce). Wyniki świadczą o tym, że to błędne przekonanie nie jest rozpowszechnione wśród dorosłej społeczności Gminy Czarnków, ponieważ łącznie tylko 10% badanych zaznaczyło, iż zgadza się z powyższym stwierdzeniem. Jednocześnie 90% respondentów uważa, że alkohol zawarty w np. piwie jest tak samo szkodliwy, jak ten zawarty w wódce.
Kolejne stwierdzenie badające postawy względem alkoholu dotyczyło dostępności i kontroli sprzedaży alkoholu. Łącznie 69,5% badanych mieszkańców zgadza się ze stwierdzeniem, że „dostęp do alkoholu powinien być ograniczony lub kontrolowany”.
Dodatkowo, 76% respondentów ocenia osoby pijące alkohol, jako zagrażające lub raczej zagrażające bezpieczeństwu w środowisku lokalnym. Jednocześnie 62% badanych uważa, że osoby nieletnie mają łatwość w zakupie alkoholu w lokalnych sklepach.
Wszyscy respondenci uważają, że kobiety w ciąży nie mogą pić bezpiecznie nawet niewielkich ilości alkoholu (100%), a także, że prowadzenie samochodu po spożyciu alkoholu jest zabronione (100%). Poza tym, 95,2% ankietowanych jest zdania, że picie alkoholu nie pomaga w trudnych sytuacjach życiowych.
29%
71%
TAKNIE
26 Tabela 4. Zgodność z twierdzeniami na temat alkoholu- dorośli mieszkańcy.
Twierdzenie Zdecydowanie zgadzam się
Raczej zgadzam się
Raczej nie zgadzam się
Zdecydowanie nie zgadzam się
Alkohol zawarty w piwie jest mniej groźny niż ten zawarty w wódce.
5% 5% 33% 57%
Dostęp do alkoholu powinien być ograniczony lub kontrolowany.
28,6% 42,9% 9,5% 19,1%
Osoby pijące alkohol zagrażają
bezpieczeństwu w moim środowisku lokalnym.
38% 38% 14% 10%
Osoby nieletnie mogą z łatwością kupić alkohol w lokalnych sklepach.
24% 38% 33% 5%
Picie alkoholu pomaga w trudnych sytuacjach życiowych
4,8% 0% 9,5% 85,7%
Prowadzenie samochodu po niewielkiej ilości alkoholu jest bezpieczne.
0% 0% 0% 100%
Kobiety w ciąży mogą bezpiecznie pić niewielkie ilości alkoholu.
0% 0% 0% 100%
27 Substancje uzależniające: nikotyna
Pierwszą z poruszanych kwestii w obszarze nikotyna, był wiek inicjacji nikotynowej.
Jak wynika z badań, 28,6% respondentów zapaliło pierwszego papierosa w wieku między 13 a 15 rokiem życia, a 23,8% w wieku powyżej 18 lat. Kolejne 23,8% nigdy nie paliło papierosów, a 19,1% mieszkańców deklaruje, że inicjacja nikotynowa miała miejsce, gdy mieli między 16 a 18 lat. Poza tym, 4,8% badanych pierwszego papierosa zapaliło w wieku między 9 a 12 lat.
Wykres 7. Wiek inicjacji nikotynowej- dorośli mieszkańcy.
W ciągu ostatnich lat można zaobserwować tendencję do zmniejszania się ilości osób palących papierosy. Ponad połowa badanych- 67% odpowiedziało, że nie pali papierosów, ani e-papierosów. Natomiast 14% przyznało, że pali regularnie papieros i tyle samo- 14%, że pali papierosy lub e-papierosy okazyjnie. Pozostałe 5% pali regularnie e-papierosy. Wobec tego należy uznać, że palenie wyrobów papierosowych jest nadal wśród dorosłych mieszkańców dość popularnym nałogiem.
Wykres 8. Czy pali Pan/Pani papierosy lub e-papierosy?
23,8%
4,8%
28,6%
19,1% 23,8%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Nigdy nie próbowałem/łam
9-12 lat 13-15 lat 16-18 lat Powyżej 18 roku życia
67%
14% 14%
5%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Nie Tak, palę okazyjnie papierosy lub e-papierosy
Tak, palę regularnie papierosy
Tak, palę regularnie e- papierosy
28 Substancje psychoaktywne: narkotyki i dopalacze
Według danych z badań populacyjnych odsetek osób, które miały kontakt z narkotykami w ciągu ostatniego roku w Polsce jest 16 razy niższy od odsetka osób mających kontakt z alkoholem. Używanie alkoholu w ciągu ostatniego roku odnotowano na poziomie 89,7% (badanie z 2014 roku), podczas gdy w przypadku narkotyków odsetek wyniósł 5,4%
(dane dla osób w wieku 15-64 lata)5.
Ponad połowa badanych- 57,1% twierdzi, że ma w swoim otoczeniu co najmniej jedną osobę, które przyjmują narkotyki lub dopalacze. W Gminie Czarnków najbardziej popularnymi substancjami psychoaktywnymi okazują się być marihuana/ haszysz oraz amfetamina.
Wykres 9. Ile zna Pan/Pani osób (osobiście lub „ze słyszenia”), które przyjmują substancje odurzające (narkotyki lub dopalacze)?
5 Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Raport o stanie narkomanii w Polsce- 2019, Warszawa 2019.
42,9%
14,3%
28,6%
9,5% 4,8%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
nie znam nikogo jedną osobę 2-5 osób 6-10 osób ponad 10 osób
29 Wykres 10. Jakie substancje odurzające są najczęściej przyjmowane przez osoby, które znasz (pytanie wielokrotnego wyboru)?
Prawie wszyscy respondenci (95%) wskazali, że nie wiedzą, gdzie można nabyć substancje psychoaktywne takie, jak narkotyki czy dopalacze.
Wykres 11. Czy wie Pan/Pani gdzie można kupić narkotyki lub dopalacze?
43%
24%
5%
10%
0%
10%
10%
0%
33%
24%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
Marihuana, haszysz Amfetamina LSD Ekstazy Heroina Dopalacze Leki używane w celu odurzenia Inne Nie wiem, jakie substancje przyjmują te osoby Nie słyszałam o osobach, które przyjmowałyby substancje
odurzające
5%
95%
TAK NIE
30 Uzależnienie od gier hazardowych
Hazard patologiczny, jak i zaburzenie uprawiania hazardu, można zdefiniować jako niekontrolowaną potrzebę (przymus) uprawiania hazardu, która z czasem staje się coraz silniejsza i upośledza funkcjonowanie jednostki – prowadzi do problemów natury osobistej, społecznej i zawodowej. Większość osób, które uprawiają hazard, można zaliczyć do graczy rekreacyjnych, którzy grę traktują jako jedną z wielu rozrywek i są w stanie kontrolować zachowanie związane z graniem (np. przestać grać po kolejnej przegranej).
Hazard to między innymi:
gry w kasynie (ruletka, black jack, poker i inne),
bingo,
gra na automatach,
losy z loterii,
gra w Lotto,
zdrapki,
zakłady pieniężne,
gry karciane,
domino, etc.,
zakłady na wyścigach (koni, innych zwierząt, samochdów, itp),
zakłady pieniężne w gry zręcznościowe (np. golf, bilard, rzutki),
obstawianie zakładów sportowych,
hazard internetowy,
gra na giełdzie.
Projekt badawczy „Oszacowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących hazardu i innych uzależnień behawioralnych – edycja 2018/2019”
realizowany był od marca 2018 r. do maja 2019 r. przez Fundację Centrum Badania Opinii Społecznej. Badanie to było powtórzeniem projektu zrealizowanego w latach 2011/2012 oraz w latach 2014/2015. W celu zmierzenia skali uzależnienia od hazardu w Polsce w 2019 roku zapytano badanych, czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem grali w jakieś gry na pieniądze. Respondentom przedstawiono listę dziesięciu różnych gier – o każdej mieli powiedzieć, czy w nią grali i jak często. Na tej podstawie wyodrębniono dwie kategorie osób – niegrających i grających (w dalszej części raportu zwanych „graczami”). Niegrający to osoby, które zadeklarowały, że w ciągu ostatniego roku nie grały ani razu w żadną z wymienionych na
31 liście gier. Odsetek tzw. graczy otrzymano przez odjęcie od 100% odsetka niegrających.
Gracze są to zatem osoby, które zagrały na pieniądze przynajmniej raz w ciągu roku przed badaniem w przynajmniej jedną z gier wymienionych na liście. Niegrający stanowili 62,9%
ogółu Polaków w wieku 15+, zaś gracze na pieniądze 37,1%. W porównaniu z rokiem 2015 odsetek graczy wzrósł o 2,9 punktu procentowego. Polacy najczęściej grają w gry Totalizatora Sportowego (27,4,0%). Na drugim miejscu, ze znacznie słabszym wynikiem, plasują się zdrapki (16,3,0%), loterie/konkursy SMS-owe (6,3%) oraz automaty do gier z tzw. niskimi wygranymi – gra w nie 3,8% obywateli naszego kraju w wieku 15+ . W porównaniu z 2015 rokiem ranking popularności poszczególnych gier nie uległ zasadniczym zmianom. Możemy mówić o zwiększeniu się odsetka grających w zdrapki (o 2,9% punktu procentowego) oraz spadku popularności loterii i konkursów SMS-owych6.
Mieszkańców Gminy Czarnków również zapytaliśmy o to, czy grają w gry hazardowe.
Wszyscy respondenci wskazują, że nie grali nigdy w żadne z gier na pieniądze. Uzależnienie od gier hazardowych jest zatem wśród dorosłych mieszkańców Gminy Czarnków na bardzo niskim poziomie ryzyka.
Wykres 12. Czy zdarza się Panu/i grać w gry hazardowe (na pieniądze, np. Lotto)?
6 Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Oszacowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących hazardu i innych uzależnień behawioralnych – edycja 2018/2019, Warszawa 2019, s. 153.
0%
100%
TAK NIE
32 Wśród przyczyn podejmowania gier hazardowych dominują motywy finansowe oraz rozrywkowe. U podstaw gry ryzykownej i patologicznej leży także chęć odegrania się, przebywanie w środowisku graczy oraz chęć zredukowania stresu. Oczywiście nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego dana osoba popadła w nałóg hazardowy.
Badania wskazują na pewien rodzaj czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na chorobę hazardową. Aczkolwiek, sam fakt, że ktoś gra w gry hazardowe nie przesądza, że będzie miał problem z uzależnieniem.
Uzależnienie od hazardu jest uznawane za przewlekłe i niewyleczalne schorzenie.
Oznacza to, że powrót hazardzisty do bezpiecznego grania jest niemożliwy, zawsze wymknie się ono spod kontroli nawet, gdy przerwa w graniu była stosunkowa długa. Abstynencja od grania, nawet relatywnie długa, nie jest dowodem na wyleczenie i brak choroby. Uzależnienie od hazardu wymaga kompleksowego leczenia psychoterapeutycznego (psychoterapia indywidualna, rodzinna) i być może włączenia psychiatrycznego leczenia farmakologicznego.
Podobnie, jak w przypadku uzależnienia od alkoholu, tu również występuje mechanizm współuzależnienia rodziny, jako skutek uzależnienia członka rodziny.
Większość (95%) mieszkańców Gminy Czarnków ma świadomość, że zbyt częste granie w gry hazardowe prowadzi do uzależnienia. Jednakże 5% wskazało, że nie wie, czy można uzależnić się od gier na pieniądze.
Wykres 13. Czy, Pana(i) zdaniem, można uzależnić się od gier na pieniądze?
71%
24%
0% 0% 5%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Nie wiem
33 Potrzeba realizacji działań z zakresu profilaktyki uzależnień w opinii mieszkańców Gminy Czarnków
Zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów uzależnień oraz integracji społecznej osób uzależnionych, należą do zadań własnych gminy, a podstawą tych działań jest Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii.
W pierwszej kolejności respondenci zostali poproszeni o ocenę rozpowszechnienia niektórych z uzależnień (zarówno uzależnień od substancji, jak i uzależnień behawioralnych w środowisku lokalnym. Przyjętą w tych badaniach miarą ważności różnych problemów jest odsetek mieszkańców, którzy wskazują dany problem, jako bardzo powszechny.
Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że mieszkańcy Gminy Czarnków za najbardziej rozpowszechnione uzależnienienie w środowisku lokalnym uznali nikotynizm (52%).
Jako najrzadziej występujące problemy wskazali uzależnienie od hazardu oraz zaburzenia odżywiania. Poniższa tabela przedstawia rozkład uzyskanych odpowiedzi:
Tabela 5. Ocena ważności lokalnych problemów społecznych przez badanych mieszkańców.
Bardzo powszechne Dość powszechne Dość rzadkie Bardzo rzadkie Nie występuja
Alkoholizm 10% 71% 14% 5% 0%
Narkomania 10% 24% 43% 19% 5%
Nikotynizm 52% 43% 5% 0% 0%
Zakupoholizm 14% 33% 19% 10% 24%
Pracoholizm 10% 38% 29% 14% 10%
Siecioholizm 38% 52% 5% 5% 0%
Uzależnienie od hazardu 0% 19% 29% 33% 19%
Zaburzenia odżywiania 0% 14% 24% 38% 24%
34 Mieszkańcy Gminy Czarnków zostali zapytani o to czy widzą potrzebę realizacji działań z zakresu profilaktyki uzależnień oraz o to, jakie działania w tym obszarze są w ich opinii najbardziej potrzebne.
Jak wynika z przeprowadzonych badań, zdecydowana większość mieszkańców dostrzega potrzebę realizacji działań z zakresu ich profilaktyki. Świadczyć to może o wysokim poziomie wiedzy mieszkańców na temat tego, jak istotne jest ograniczanie rozmiarów używania lub nadużywania substancji psychoaktywnych (alkohol, nikotyna, narkotyki, nowe substancje psychoaktywne, leki) oraz zapobieganie różnorodnym szkodom zdrowotnym i społecznym, które są z tym związane, takim jak: groźne choroby i infekcje, wypadki drogowe, zatrucia i przedawkowania, uzależnienia, niepełnosprawność, marginalizacja, konflikty z prawem, problemy młodych ludzi w uzyskaniu zatrudnienia, akty agresji, problemy w relacjach z innymi, problemy w nauce i inne destrukcyjne lub szkodliwe czyny popełniane pod wpływem substancji psychoaktywnych oraz w związku z nimi.
Jako najbardziej potrzebne działania profilaktyczne w środowisku lokalnym mieszkańcy Gminy Czarnków uznali wsparcie psychologiczne dla rodzin (35,3%).
Wykres 14. Czy dostrzega Pan/Pani potrzebę realizacji działań z zakresu profilaktyki uzależnień?
81%
19%
TAK NIE
35 Wykres 15. Jakie działania w tym zakresie są Pana/Pani zdaniem najbardziej potrzebne?
Przemoc w rodzinie
Według badań przeprowadzonych w 2019 roku z deklaracji badanych wynika, że w zdecydowanej większości rodzin zdarzają się nieporozumienia i konflikty (71%), przy czym w większości dochodzi do nich bardzo rzadko (54%), natomiast w co szóstej (17%) kłótnie wybuchają przynajmniej kilka razy w miesiącu. W ciągu ostatnich siedmiu lat częstość występowania konfliktów w rodzinach w zasadzie się nie zmieniła.
Dom – obok pracy, szkoły oraz ulic poza najbliższą okolicą – jest miejscem, gdzie najwięcej osób doświadczyło przemocy (według deklaracji po 8%).
Niewiele mniej ankietowanych przyznało, że padło jej ofiarą w najbliższej okolicy (7%).
Nieco rzadziej ankietowali zetknęli się z agresją w restauracji, kawiarni, na dyskotece (5%), w środkach komunikacji – pociągu, autobusie, tramwaju, taksówce (5%) lub w innych
35,3%
17,7%
14,7%
17,7%
11,8%
0%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0%
Wsparcie psychologiczne dla rodzin Otwarte konsultacje z terapeutą uzależnień Warsztaty profilaktyczne dla uczniów Ogólnopolskie kampanie profilaktyczne Pomoc w integracji dzieci po okresie izolacji
spowodowanej pandemią Inne (jakie?)
36 miejscach (4%)7. Wyniki te zbliżone do danych sprzed 3 lat, kiedy CBOS realizował podobne badania.
Przemoc, zarówno ta fizyczna, jak i psychiczna, jest zjawiskiem dość powszechnym w polskiej społeczności. Jest to zjawisko niezwykle trudne do zbadania, ponieważ osoby doświadczające przemocy w różny sposób zniekształcają swoje doświadczenia, np. racjonalizując zachowanie sprawcy lub go usprawiedliwiając. Z tego względu zbadaliśmy rozpowszechnienie przemocy fizycznej oraz psychicznej w środowisku lokalnym bez kierowania bezpośredniego pytania o bycie ofiarą lub sprawcą przemocy w rodzinie.
28,6% respondentów wskazało, że ma w swoim otoczeniu osoby doświadczające przemocy w rodzinie, a kolejne 28,6% podejrzewa, że tak się dzieje. Należy pamiętać, że przemoc w rodzinie jest w dużej mierze zjawiskiem ukrytym i wiele osób doznających przemocy w rodzinie nie zgłasza się po pomoc, ani też nie sygnalizuje, że jej doświadcza.
Wykres 16. Czy w Pana/Pani otoczeniu są osoby (znane osobiście lub "ze słyszenia") doświadczające przemocy w rodzinie?
7 CBOS, Komunikat z badań: Przemoc i konflikty w domu, Warszawa, kwiecień 2019
28,6% 28,6%
42,9%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Tak Nie jestem pewny/a, ale mam podejrzenia, że tak
Nie
37
BADANIA SPRZEDAWCÓW NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH
Niewątpliwie ważną grupą, która może zarysować szczególny obraz problemów związanych z alkoholem występujących na terenie gminy są sami pracownicy punktów sprzedaży alkoholu, spotykający się codziennie w swojej pracy z konsumentami. Ich postawy wobec osób nabywających/konsumujących alkohol oraz przestrzeganie prawa w zakresie sprzedaży alkoholu mogą w znaczącym stopniu przyczynić się do ograniczenia problemów związanych z nadużywaniem alkoholu zarówno przez nieletnich jak i dorosłych.
Grupa badana
Badanie zostało przeprowadzone wśród 15 sprzedawców napojów alkoholowych w punktach sprzedaży na terenie Gminy Czarnków. Grupa badana stanowiła 11 kobiet oraz 4 mężczyzn. 20% badanych to pracownicy punktów, a 80% to właściciele.
Cel badania
Ten obszar przeprowadzonych badań miał na celu poznanie postawy sprzedawców napojów alkoholowych względem następujących zagadnień:
sprzedaży alkoholu osobom nieletnim oraz osobom nietrzeźwym,
spożywania alkoholu w miejscu jego sprzedaży,
nieprzyjemnych sytuacje zainicjowane przez osoby spożywające alkohol.
38 Wyniki badań
Jednym z pierwszych zagadnień poruszonych w kwestionariuszu ankiety dla sprzedawców alkoholu było określanie poziomu świadomości na temat niebezpieczeństw wynikających z zawartości alkoholu w poszczególnych rodzajach napojów alkoholowych.
Ponad połowa sprzedawców (53%) wskazała, że nie zgadza się, że alkohol zawarty w piwie jest mniej groźny, jak ten zawarty w wódce. Świadczy, to pośrednio o wysokim poziomie świadomości tego odsetka badanych na temat szkodliwości napojów o potencjalnie niższej zawartości procentowej alkoholu.
Wykres 17. Czy zgadza się Pani/ Pan z twierdzeniem: "Alkohol zawarty w piwie jest mniej groźny niż ten zawarty w wódce”?
Tylko 1/5 sprzedawców uważa, że dostęp do napojów alkoholowych powinien być ograniczony lub kontrolowany.
Wykres 18. Czy zgadza się Pani/ Pan z twierdzeniem: "Dostęp do alkoholu powinien być ograniczony lub kontrolowany"?
27%
53%
20%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
20%
53%
27%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
39 1/5 sprzedawców zgadza się z tym, że osoby, które piją alkohol zagrażają bezpieczeństwu w ich lokalnym środowisku, przeciwnego zdania jest 67% badanych.
Wykres 19. Czy zgadza się Pani/Pan z twierdzeniem: "Osoby pijące alkohol zagrażają bezpieczeństwu w moim środowisku lokalnym"?
Kolejne pytanie dotyczyło subiektywnej oceny dostępności alkoholu dla osób poniżej 18. roku życia. Zdecydowana większość- 93% nie zgadza się ze stwierdzeniem, że osoby małoletnie mają łatwy dostęp do alkoholu. Przeciwnego zdania jest 7% badanych.
Wykres 20. Czy zgadza się Pani/Pan z twierdzeniem: "Osoby nieletnie mogą z łatwością kupić alkohol w lokalnych sklepach"?
20%
67%
13%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
7%
93%
0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
40 Większość (80%) sprzedawców uważa, że spożywanie alkoholu nie pomaga w trudnych sytuacjach życiowych.
Wykres 21. Czy zgadza się Pani/ Pan z twierdzeniem: "Picie alkoholu pomaga w trudnych sytuacjach życiowych"?
93% badanych odpowiedziało, że prowadzenie samochodu nawet po niewielkiej ilości alkoholu jest niebezpieczne. Pozostałe 7% nie ma zdania na ten temat.
Wykres 22. Czy zgadza się Pani/ Pan z twierdzeniem: "Prowadzenie samochodu po niewielkiej ilości alkoholu jest bezpieczne"?
7%
80%
13%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
0%
93%
7%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
41 73,3% badanych sprzedawców uważa, że kobiety w ciąży nie mogą bezpiecznie pić nawet niewielkich ilości alkoholu.
Wykres 23. Czy zgadza się Pani/Pan z twierdzeniem: "Kobiety w ciąży mogą bezpiecznie pić niewielkie ilości alkoholu"?
Większość- 87% sprzedawców napojów alkoholowych w Gminie Czarnków uważa, że alkohol nie powinien być dostępny dla osób poniżej 18. roku życia. Pozostałe 13% nie ma zdania na ten temat.
Wykres 24. Czy zgadza się Pani/ Pan z twierdzeniem: "Alkohol powinien być dostępny dla osób poniżej 18 roku życia"?
13,3%
73,3%
13,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
0%
87%
13%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
zgadzam się nie zgadzam się nie wiem
