Rada
Unii Europejskiej
Bruksela, 5 czerwca 2020 r.
(OR. en) 8518/20
SOC 383 EMPL 302 ECOFIN 462 EDUC 239 SAN 187 GENDER 91 ANTIDISCRIM 84
NOTA
Od: Komitet ds. Zatrudnienia i Komitet Ochrony Socjalnej Do: Komitet Stałych Przedstawicieli (część I)
Dotyczy: Ocena zaleceń dla poszczególnych krajów na 2020 r. i realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów na 2019 r.
– zatwierdzenie opinii Komitetu ds. Zatrudnienia i Komitetu Ochrony Socjalnej
Delegacje otrzymują w załączeniu wyżej wymienioną opinię do zatwierdzenia.
_____________________
Opinia horyzontalna Komitetu ds. Zatrudnienia i Komitetu Ochrony Socjalnej na temat europejskiego semestru – cykl 2020
Wprowadzenie
W imieniu Rady i zgodnie z mandatami komitetów, wymogami wynikającymi z rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 i decyzją Rady ustanawiającą komitety – w której wezwano Komitet
ds. Zatrudnienia (EMCO) i Komitet Ochrony Socjalnej (SPC), by przyczyniały się w ramach obszarów swoich kompetencji do realizacji wszystkich aspektów europejskiego semestru
i sporządzały odnośne sprawozdania dla Rady – komitety przeanalizowały nowe wnioski Komisji dotyczące zaleceń dla poszczególnych krajów w 2020 r. w obszarach zatrudnienia, ochrony socjalnej i włączenia społecznego (część 1 niniejszej opinii).
Zgodnie z postanowieniami tytułów IX i X Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i mandatami komitetów wynikającymi z art. 150 i 160 EMCO i SPC przeanalizowały,
jak realizowane były zalecenia Rady dla poszczególnych krajów na rok 2019 w obszarze
zatrudnienia, ochrony socjalnej i włączenia społecznego (część 2 niniejszej opinii). Ponadto EMCO kontynuował w 2019 r. monitorowanie wdrażania gwarancji dla młodzieży, skupiając się
w szczególności na jakości oferty i programów szkoleń oraz na rocznym przeglądzie dialogu społecznego. Część 3 zawiera ogólne uwagi na temat aspektów zarządzania w ramach europejskiego semestru 2020.
Część 1:
Pakiet zaleceń dla poszczególnych krajów na 2020 r.: reagowanie na kryzys i wspieranie wysiłków na rzecz odbudowy
Kryzys związany z COVID-19 miał poważny wpływ na zdrowie ludzi; spowodował dużą liczbę zgonów w całej Unii. Sprawił, że systemy opieki zdrowotnej państw członkowskich znalazły się pod bezprecedensową presją i wywiera ogromny wpływ na warunki gospodarcze, zatrudnienia i socjalne. Pandemia i związane z nią środki izolacji w ogromnym stopniu wpłynęły na produkcję, konsumpcję i inwestycje. Według prognozy Komisji Europejskiej z wiosny 2020 r. gospodarka UE skurczy się o rekordowe 7,5 % w 2020 r., zanim nastąpi odbicie o 6 % w 2021 r. Spadek produkcji w 2020 r. i skala odbicia w 2021 r. będą znacznie różnić się w poszczególnych państwach
członkowskich. Pomimo istotnych i stanowczych środków podejmowanych w celu łagodzenia skutków pandemii dla zatrudnienia i sytuacji socjalnej prognozuje się, że stopa bezrobocia w UE wzrośnie średnio z 6,7 % w 2019 r. do 9 % w 2020 r., po czym ponownie spadnie do około 8%
w 2021 r., przy czym będą występowały różnice między poszczególnymi sektorami, krajami i regionami. Kryzys z pewnością będzie miał duży wpływ na warunki socjalne; najbardziej dotknięte będą prawdopodobnie osoby znajdujące się w trudnej sytuacji (pracownicy zatrudnieni na umowach na czas określony, pracownicy nisko wykwalifikowani, samozatrudnieni, pracownicy migrujący). Występuje znaczące ryzyko pogłębienia się różnic gospodarczych i społecznych pomiędzy państwami członkowskimi i w ramach państw członkowskich, co będzie wymagało skoordynowanej, stanowczej i adekwatnej reakcji w ramach polityki. W obecnym kontekście bardziej niż kiedykolwiek europejski semestr ma kluczową rolę do odegrania w zapewnieniu skutecznej koordynacji w polityce gospodarczej, zatrudnienia i społecznej.
Pakiet wiosenny 2020 przyjęty 20 maja odzwierciedla nową społeczno-gospodarczą rzeczywistość wynikającą z kryzysu związanego z COVID-19 i skupia się na priorytetach polityki, które są najistotniejsze w obecnym kontekście. W zaleceniach dla poszczególnych krajów na 2020 r.
określono krótkoterminowe działania w ramach polityki konieczne w odpowiedzi na kryzys oraz krótko- i średnioterminowe działania wspierające ożywienie gospodarcze. Po pierwsze zalecenia krótkoterminowe w szczególności podkreślają potrzebę zapewnienia reakcji w ramach polityki gospodarczej, by zająć się zdrowotnymi i społeczno-gospodarczymi skutkami kryzysu związanego z COVID-19 i je łagodzić. W tym celu państwom członkowskim zaleca się na przykład utrzymanie zatrudnienia i zapewnienie odpowiedniego wsparcia dochodu poszkodowanym
pracownikom, wspieranie wydatków publicznych na zdrowie, zapewnienie płynności sektorowi przedsiębiorstw (w szczególności małym i średnim przedsiębiorstwom ( MŚP)) i ochronę przepływu
podstawowych towarów na rynku wewnętrznym. Po drugie
, w -kontekście perspektywy krótko
i średnioterminowej zalecenia dla poszczególnych krajów na 2020 r. określają działania w ramach polityki konieczne do reaktywowania gospodarki i przywrócenia wzrostu, a jednocześnie
wspierające transformację ekologiczną i transformację cyfrową. Obejmuje to zapotrzebowanie na bardziej efektywne i mocniejsze systemy ochrony socjalnej, aktywne polityki rynku pracy i publiczne służby zatrudnienia, a także na wysokiej jakości i włączające systemy kształcenia i szkolenia oraz na odporne i efektywne systemów opieki zdrowotnej, które zapewniają dostęp do wysokiej jakości opieki dla wszystkich.
Co do opieki zdrowotnej to w cyklu europejskiego semestru 2020 wszystkie państwa członkowskie otrzymały zalecenie w tej dziedzinie, z myślą o poradzeniu sobie z wyzwaniami strukturalnymi, które obnażył COVID-19. Zwiększanie odporności, efektywności i dostępności systemów opieki zdrowotnej to działania w ramach polityk, na które najczęściej wskazywano w zaleceniach.
W obecnym kontekście nadrzędne znaczenie ma w szczególności poprawa dostępu do wysokiej jakości i przystępnej cenowo opieki zdrowotnej, zwłaszcza dla grup defaworyzowanych. Konkretne wyzwania, o sprostanie którym prosi się w zaleceniach państwa członkowskie, obejmują
zapewnienie dostaw kluczowych produktów medycznych i infrastruktury medycznej, zaradzenie niedoborowi pracowników sektora zdrowotnego i wzmocnienie podstawowej opieki zdrowotnej.
Należy również wzmocnić współpracę pomiędzy służbami socjalnymi, służbami zajmującymi się opieką zdrowotną i opieką długoterminową w niektórych państwach członkowskich. Kilka państw członkowskich musi też lepiej wykorzystywać potencjał usług e-zdrowia w zakresie poprawy koordynacji i integracji w dziedzinie opieki oraz w zakresie uczynienia opieki wydajną i dostępną.
Jednym z kluczowych elementów zaleceń dla poszczególnych krajów na 2020 r. jest wezwanie do utrzymania zatrudnienia. W szczególności należy wprowadzić, a w razie potrzeby – zwiększyć możliwości pracy w zmniejszonym wymiarze czasu. Wszystkie państwa członkowskie
wprowadziły takie rozwiązania lub są w trakcie ich ustanawiania, ale w niektórych przypadkach istnieje pole do wzmocnienia wsparcia dla pracowników i przedsiębiorstw, w tym poprzez wprowadzenie podobnych środków dla samozatrudnionych. Dla zachowania miejsc pracy
i produkcji jako istotne podkreśla się propagowanie elastycznej organizacji pracy i telepracy. Środki te odgrywają również ważną rolę w propagowaniu lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, w szczególności w sytuacji znacznego wzrostu poziomu nieodpłatnej opieki
(z powodu zamknięcia szkół i placówek opieki dziennej w licznych państwach członkowskich).
Należy odnotować, że w motywach wszystkich tekstów prawnych podkreśla się potrzebę ciągłych działań na rzecz zapewnienia odpowiednich warunków bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy.
Kilku państwom członkowskim zaleca się wzmocnienie ochrony przed bezrobociem i zapewnienie odpowiedniego poziomu zastąpienia dochodu wszystkim pracownikom, niezależnie od ich
warunków zatrudnienia, zwracając również należytą uwagę na samozatrudnionych. W niektórych państwach członkowskich należy wzmocnić aktywne polityki rynku pracy, by wspierać osoby, które szukają pracy w okresie odbudowy; szczególnie skupić się należy na różnych grupach
szczególnie wrażliwych, takich jak ludzie młodzi i osoby długotrwale bezrobotne. Rozważyć należy również działania propagujące gospodarkę społeczną i innowacyjne formy zatrudnienia,
ponieważ mogą wnieść istotny wkład w kształtowanie procesu odbudowy.
Zawarte w zaleceniach dla poszczególnych krajów na 2020 r. wezwanie do łagodzenia zagrożeń związanych ze zwiększonymi nierównościami i ubóstwem, w szczególności dla grup szczególnie wrażliwych (w tym rodzin z dziećmi, samotnych rodziców, osób długotrwale bezrobotnych lub nieaktywnych, osób z niepełnosprawnościami, migrantów i osób ze środowiska migracyjnego oraz społeczności romskich). W razie potrzeby państwom członkowskim zaleca się szybkie dostosowanie ich systemów ochrony socjalnej (zarządzanie zasiłkami dla bezrobotnych,
świadczeniami zapewniającymi dochód minimalny lub innymi świadczeniami socjalnymi) poprzez poprawę ich zasięgu i adekwatności. Dostosowanie to może oznaczać przedłużenie okresu
otrzymywania świadczenia i złagodzenie wymogów kwalifikowalności, w połączeniu z dostępem do usług i towarów wspomagających. Niektórym państwom członkowskim zaleca się, by zapewniły również powszechny dostęp do podstawowych usług (w tym wody, infrastruktury sanitarnej,
energii i komunikacji cyfrowej).
Jednym z kluczowych priorytetów zaleceń dla poszczególnych krajów na 2020 r. jest zapewnienie równego dostępu do nauczania na odległość (poprzez dostęp do łączy szerokopasmowych, sprzętu informatycznego i umiejętności cyfrowych), w szczególności dla uczniów z defaworyzowanych gospodarstw domowych i tych, którzy mieszkają w obszarach wiejskich lub oddalonych. Kluczowe znaczenie ma zapobieżenie temu, by przedłużające się okresy zamykania szkół zwiększały
nierówności edukacyjne. W kilku państwach członkowskich nadal potrzebne są reformy służące zapewnieniu dostępu do kształcenia i szkoleń o wysokiej jakości, włączających oraz dostosowanych do rynku pracy. Inwestowanie w umiejętności, w tym umiejętności cyfrowe, będzie kluczowe dla kształtowania procesu odbudowy, poprawy wydajności i odporności siły roboczej oraz wspierania transformacji cyfrowej i transformacji ekologicznej, które będą sprawiedliwe i uczciwe.
Ponadto zalecenia dla poszczególnych krajów na 2020 r. potwierdzają kluczową rolę dialogu społecznego w zapewnieniu, by środki podejmowane z myślą o radzeniu sobie z kryzysem były skuteczne, włączające i zrównoważone. W przypadku niektórych państw członkowskich wyraźnie jest pole do usprawnienia dialogu społecznego i zwiększenia zaangażowania partnerów społecznych w kształtowanie i wdrażanie polityki. Zaangażowanie partnerów społecznych jest kluczowe dla powodzenia każdej strategii wyjścia i odbudowy.
Komitety przeprowadziły dyskusje z partnerami społecznymi na szczeblu UE i z przedstawicielami organizacji społeczeństwa obywatelskiego na temat społecznych i gospodarczych skutków
pandemii COVID-19 i na temat nowego pakietu zaleceń dla poszczególnych krajów na 2020 r.
Przedstawiciele pracodawców1 zasadniczo z zadowoleniem przyjęli pakiet jako wyważony, ponieważ zalecenia dla poszczególnych krajów słusznie skupiały się na najpilniejszych obszarach działania, a jednocześnie przygotowywały do transformacji ekologicznej i transformacji cyfrowej w perspektywie średnioterminowej. Inwestowanie w umiejętności, zarówno w podnoszenie, jak i zmianę kwalifikacji, zostało uznane za kluczowe dla trwałego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Szczególnie istotny dla wsparcia odbudowy, zwłaszcza dla MŚP, jest dostęp do płynności. W związku z tym doceniono szybkie przyjęcie rozporządzenia SURE i włączenie samozatrudnionych do jego zakresu.
1 Business Europe, SMEunited (stowarzyszenie rzemiosła i MŚP w Europie) i Europejskie Centrum Pracodawców i Przedsiębiorstw Świadczących Usługi Publiczne oraz Usługi Świadczone w Interesie Ogólnym (CEEP).
Przedstawiciele związków zawodowych2 stanowczo poparli zalecenia dla poszczególnych krajów w zakresie wdrażania działań na rzecz klimatu, praw socjalnych i oenzetowskich celów
zrównoważonego rozwoju, z myślą o poradzeniu sobie z nierównością i poprawie dostępu do podstawowych usług i ochrony socjalnej. Fakt, że wszystkie państwa członkowskie otrzymują zalecenia dotyczące inwestycji publicznych na rzecz ożywienia społecznego i gospodarczego uznano za znaczącą i pozytywną zmianę w stosunku do wcześniejszych zaleceń.
Zarówno przedstawiciele pracodawców, jak i związków zawodowych z zadowoleniem przyjęli w szczególności wagę, jaką przywiązuje się do dialogu społecznego i zaangażowania partnerów społecznych. Podkreślono, ze państwa członkowskie muszą angażować partnerów społecznych w kształtowanie i wdrażanie krajowych środków na rzecz odbudowy. Zasugerowano, by EMCO zorganizował wydarzenie polegające na wzajemnym uczeniu się, poświęcone sposobom
reagowania państw członkowskich na kryzys – z myślą o podzieleniu się najlepszymi praktykami – i by zaprosił do udziału w nim przedstawicieli krajowych partnerów społecznych.
Organizacje społeczeństwa obywatelskiego3 również z zadowoleniem przyjęły fakt, że pakiet wiosenny jest zrównoważony. Stwierdziły, że obecny kryzys ujawnił potrzebę znaczących zmian w europejskim modelu społeczno-gospodarczym, i zaapelowały o to, by proces odbudowy opierał się na wysokiej jakości zatrudnieniu i wzmocnionej ochronie socjalnej, która zapewnia adekwatny dochód wszystkim pracownikom i osobom niezdolnym do pracy. Priorytetowe traktowanie
inwestycji społecznych, ze szczególnym naciskiem na zmniejszenie ubóstwa i wdrażanie praw i zasad Europejskiego filaru praw społecznych, powinno wspierać wysiłki na rzecz odbudowy i pomóc w unikaniu przedłużających się negatywnych skutków kryzysu. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego wezwały również do stworzenia ambitnych i wszechstronnych ram strategicznych, wzorowanych na strategii „Europa 2020”, by ukierunkowywać wysiłki w zakresie wzmacniania spójności społecznej, zatrudnienia i wzrostu gospodarczego.
2 Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC).
3 Reprezentowane przez Platformę Społeczną (Social Platform), sojusz skupiający około czterdziestu europejskich organizacji pozarządowych, federacji i sieci, pracujących na rzecz zbudowania inkluzywnego społeczeństwa i propagowania społecznego wymiaru Unii Europejskiej.
Część 2: Główne ustalenia z przeprowadzonych przez EMCO i SPC w ramach wielostronnego nadzoru przeglądów dotyczących realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów na 2019 r.:
Państwa członkowskie robią postępy, ale utrzymują się wyzwania strukturalne
Wielostronny nadzór, który obejmuje wzajemne ocenianie stanu prac w zakresie wdrażania reform w państwach członkowskich, jest jednym z głównych zadań Komitetu ds. Zatrudnienia i Komitetu Ochrony Socjalnej w kontekście europejskiego semestru. Odgrywa on kluczową rolę w ramach semestru, umożliwiając wzajemne zrozumienie powiązanych ze sobą wyzwań i wspierając wysiłki państw członkowskich na rzecz reform poprzez wymianę wiedzy na temat polityki i najlepszych praktyk.
W drugim półroczu 2019 r. i pierwszym półroczu 2020 r. EMCO i SPC przeprowadziły 102 przeglądy, oceniając postępy we wdrażaniu zaleceń dla poszczególnych krajów na 2019 r.
Przeglądy dotyczące kształcenia, szkoleń i umiejętności zostały przeprowadzone wspólnie z Komitetem ds. Edukacji. Opierały się one na na ocenie Komisji, również tej zawartej w sprawozdaniach krajowych, ocenach wzajemnych i dodatkowych sprawozdaniach państw członkowskich na temat najnowszych podejmowanych środków. Przeglądy były zorganizowane tematycznie, dzięki czemu możliwe było wyciągnięcie wniosków horyzontalnych,
które przedstawiono w niniejszej części.
Przygotowania do przeglądów miały miejsce, zanim pandemia COVID-19 osiągnęła pełne rozmiary. W rezultacie przeglądy nie mogły uwzględniać kryzysu ani wysiłków podejmowanych przez państwa członkowskie w celu złagodzenia jego skutków.
Reformy w obszarze aktywnej polityki rynku pracy i publicznych służb zatrudnienia W styczniu 2020 r. dokonano przeglądu pięciu zaleceń w obszarze aktywnych polityk rynku pracy i publicznych służb zatrudnienia, przy czym skupiono się w szczególności na tym,
jak zwiększyć skuteczność środków w ramach polityki i jak sprawić, by służby te docierały do grup szczególnie wrażliwych. Ponadto EMCO i SPC wspólnie dokonały przeglądu postępów w zakresie koordynacji pomiędzy służbami zatrudnienia a służbami socjalnymi w czterech państw
członkowskich.
Inicjatywy państw członkowskich pokazują, że zdolność publicznych służb zatrudnienia stanowi istotny element w poprawie wsparcia dostosowanego do potrzeb osób poszukujących pracy.
Większe inwestycje w aktywne polityki rynku pracy mogą wnieść istotny wkład w obniżenie stóp bezrobocia i skrócenie okresów bezrobocia.
Istnieje pole do poprawy w odniesieniu do uczestnictwa osób nisko wykwalifikowanych
w kształceniu i szkoleniu dorosłych, jak również w kwestii formalnego uznawania kompetencji.
Współdziałanie z pracodawcami oraz z wszystkimi kategoriami potencjalnych uczestników rynku pracy, w tym z młodzieżą niekształcącą się, niepracującą ani nieszkolącą się (NEET) jest jednym z priorytetów dla publicznych służb zatrudnienia. Czynione są również próby osiągnięcia lepszych wyników poprzez połączenie środków wsparcia z bliższą współpracą pomiędzy służbami
zatrudnienia i służbami socjalnymi na szczeblu lokalnym.
W przeglądach podkreślono, że w politykach coraz większą uwagę zwraca się na ukierunkowanie środków, m.in. dla osób z niepełnosprawnościami. Środki podejmowane przez państwa
członkowskie obejmują wprowadzanie reform dotyczących zdolności do pracy i systemów
kwotowych, w tym w sektorze publicznym. Stwierdza się również, że w większym stopniu stosuje się subsydiowanie wynagrodzeń. Aby dotrzeć do jak największej liczby osób, państwa
członkowskie korzystają z profilowania statystycznego i na coraz większą skalę – z narzędzi cyfrowych i mediów społecznościowych.
Przy projektowaniu tych polityk należy brać pod uwagę takie czynniki jak zachęty finansowe i ścisły dialog z pracodawcami, by dopasować indywidualne środki. Europejska sieć publicznych służb zatrudnienia podejmuje istotne wysiłki, by umożliwić dzielenie się najlepszymi praktykami, w tym wykorzystywanie uczenia się opartego na analizie porównawczej. W odniesieniu do polityk opartych o dowody znaczący wkład może pochodzić z monitorowania i ocen jakości.
Reformy w obszarze uczestnictwa kobiet i grup defaworyzowanych w rynku pracy W 2019 r. Rada wydała zalecenia dla poszczególnych krajów, aby stawić czoła wyzwaniom dotyczącym uczestnictwa kobiet w rynku pracy oraz wzywała do zwiększenia uczestnictwa na tym rynku grup szczególne wrażliwych, takich jak osoby o niskich kwalifikacjach, migranci, osoby starsze i Romowie. Obok przeprowadzonych wspólnie z SPC przeglądów dotyczących pięciu państw członkowskich EMCO dokonał przeglądu siedmiu zaleceń dla poszczególnych krajów, w odniesieniu do przedmiotowej dziedziny, i odnotował, że podjęto różnorodne działania łączące ogólne strategie z bardziej ukierunkowanymi środkami i programami pilotażowymi4.
Kobiety nadal znajdują się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy zarówno pod kątem
uczestnictwa na nim, jak i płac. Dla zwiększenia wskaźnika zatrudnienia kobiet kluczowe znaczenie mają: propagowanie skutecznych polityk w zakresie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, zapewnienie dostępu do wysokiej jakości wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz opieki długoterminowej, a także wyeliminowanie demobilizujących do pracy świadczeń i ulg podatkowych. Trudność godzenia obowiązków zawodowych z obowiązkami opiekuńczymi jest jednym z głównych powodów utrzymywania się luki w zatrudnieniu między kobietami
a mężczyznami. Z przeglądów wynika, że dokonywane lub planowane są inwestycje mające na celu zwiększenie jakości i liczby miejsc w ramach usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem.
Jednak w większości przypadków cel barceloński dotyczący uczestnictwa w takiej edukacji i opiece dzieci w wieku poniżej 3 lat nadal nie jest osiągnięty ze względu na niedostępność takich usług.
Może to osłabić skutki innych środków wsparcia, takich jak elastyczne urlopy rodzicielskie i zachęty dla matek powracających na rynek pracy do podnoszenia i zmiany kwalifikacji.
Programy skierowane do kobiet mogą pomóc w przezwyciężeniu przeszkód na rynku pracy, na przykład poprzez oferowanie doradztwa zawodowego zorientowanego na sektory o wysokim poziomie wzrostu, uzyskiwanie wyższych kwalifikacji i wyższych płac, a także na wspieranie podejmowania działalności przedsiębiorczej. Prowadzone są badania nad niewyjaśnionymi przyczynami luki płacowej między kobietami i mężczyznami oraz kampanie mające na celu przeciwstawienie się stereotypom płci. Jednak inicjatywy takie odniosą skutki głównie w dłuższej perspektywie. Niektóre państwa członkowskie uznały, że zapewnienie szkoleń mających na celu zdobywanie umiejętności cyfrowych również stanowi środek na rzecz wsparcia kobiet i ludzi młodych.
4 Wnioski dotyczące innych grup, niż kobiety i osoby starsze, zostały ujęte w poprzednich częściach dotyczących aktywnych polityk rynku pracy / publicznych służb zatrudnienia.
Państwa członkowskie podkreślały, iż podniosły wiek emerytalny w wyniku ogólnego wzrostu poziomu wykształcenia oraz na skutek reform systemów emerytalnych i świadczenia opieki zdrowotnej. Biorąc pod uwagę zmiany demograficzne zachodzące w Europie, dalsze zwiększanie wskaźnika zatrudnienia osób powyżej 50. roku życia będzie nadal istotne.
Segmentacja rynków pracy, wynagrodzenie, praca nierejestrowana i opodatkowanie pracy Każdy pracownik w Europie zasługuje na sprawiedliwe warunki pracy. Choć ożywienie
gospodarcze przyczyniło się do poprawy wskaźnika zatrudnienia i sytuacji społecznej, warunki pracy są nadal zróżnicowane. Wiosną 2020 r. Komitet ds. Zatrudnienia dokonał przeglądu
postępów poczynionych przez dziesięć państw członkowskich, które otrzymały zalecenia dotyczące opodatkowania, ustalania wynagrodzeń, segmentacji rynku pracy i pracy nierejestrowanej.
W odniesieniu do reform w zakresie opodatkowania pracy, priorytetami politycznymi nadal są ulgi podatkowe dla rodzin i inicjatywy mające na celu zwiększenie dochodu do dyspozycji osób
o niższych dochodach. Komitet ds. Zatrudnienia uznał jednak, że wysiłki te należy powiązać z politykami w zakresie świadczeń. Państwa członkowskie w dalszym ciągu przesuwają obciążenia podatkowe z pracy na źródła, które mają mniej niekorzystny wpływ na wzrost gospodarczy,
i coraz częściej robią to poprzez opracowywanie ekologicznych i nowych „zielonych” podatków.
Co się tyczy wynagrodzenia minimalnego, ważne jest zapewnienie jego ustalania zgodnego z praktyką krajową oraz uwzględnienie wszystkich istotnych na szczeblu państw członkowskich czynników, takich jak zmiany cen, wynagrodzeń i produktywności, poziom zatrudnienia, zasada czynienia pracy opłacalną, ubóstwo pracujących i nierówności płacowe5. Jednocześnie potrzebne są oceny ex ante i ex post w celu oszacowania skutków budżetowych i makroekonomicznych.
W większości państw członkowskich zmiany polityki w tym obszarze są ściśle powiązane z rolą partnerów społecznych i rokowaniami zbiorowymi. Harmonizacja wynagrodzeń w sektorze publicznym jest trudnym zadaniem na szczeblu krajowym. Wprowadzanie środków ochronnych w tym względzie może być rozważane w przypadkach, gdy istnieje ryzyko, że pewne grupy stracą na reformach w zakresie ustalania wynagrodzeń w sektorze publicznym.
5 Nie wszystkie państwa członkowskie stosują ustawowe wynagrodzenia minimalne.
Państwa członkowskie wskazały, że przeciwdziałanie segmentacji stało się bardziej złożone, ponieważ z uwagi na coraz bardziej zróżnicowane rynki pracy zajmowanie się głównie różnicami między umowami o pracę na czas nieokreślony a umowami na czas określony przestało być wystarczające. Umowy na czas określony obejmują teraz wachlarz niestandardowych form zatrudnienia, w tym samozatrudnienia w różnorodnych formach i sytuacjach, oraz różnorodne prawa i obowiązki (w tym różne prawa socjalne, systemy podatkowe i warunki pracy).
Opracowywane są narzędzia internetowe służące informowaniu pracowników i podnoszeniu ich świadomości na temat rzeczywistego charakteru stosunków pracy. Segmentację mogą ograniczyć:
wyraźniejsze rozróżnienia pomiędzy rodzajami umów, lepsze egzekwowanie przepisów i mniejsze różnice w opodatkowaniu.
Niektóre państwa członkowskie nadal powinny wdrażać środki wspierające stosowanie umów na czas nieokreślony i bardziej trwałych form zatrudnienia. Umowy na czas określony,
z coraz krótszymi okresami obowiązywania, są bardzo powszechne we wszystkich sektorach, a szanse na przejście na umowę na czas nieokreślony nadal są niewielkie, szczególnie w przypadku osób młodych i osób o niskich kwalifikacjach. Kolejnym czynnikiem segmentacji jest wymuszona praca w niepełnym wymiarze czasu pracy jest i dotyczy ona głównie kobiet. Aby zapewnić trwałe rozwiązania w perspektywie długoterminowej istotne jest zaangażowanie partnerów społecznych, ponieważ osiągnięcie równowagi między wymogami związków zawodowych a wymogami pracodawców może pozytywnie wpłynąć na odsetek umów na czas nieokreślony.
Wyzysk pracowników można zwalczać poprzez strategiczne działania na poziomie sektorowym.
Takie strategie – angażujące różne zainteresowane podmioty szczebla krajowego i lokalnego – mogłyby być przydatne w większej liczbie sektorów, w których nadal odnotowuje się pracę nierejestrowaną, takich jak rolnictwo, usługi, budownictwo, handel, transport, mieszkalnictwo i usługi gastronomiczne.
Reformy w dziedzinie kształcenia, szkolenia i umiejętności
Umiejętności i kształcenie napędzają europejską konkurencyjność i europejskie innowacje. Polityki w zakresie kształcenia i szkolenia mają szczególne znaczenie w ułatwianiu przystosowania się do transformacji ekologicznej i transformacji cyfrowej. W 2019 r. Rada wydała zalecenia dotyczące kształcenia, szkolenia i umiejętności dla wszystkich państw członkowskich.
Kształcenie i szkolenie zawodowe umieszczono w centrum reform w wielu państwach członkowskich, tak by tworzyć ściślejsze powiązanie między wynikami edukacyjnymi
a umiejętnościami, które będą coraz częściej wymagane w związku z przemianami na rynku pracy, w tym z cyfryzacją i robotyzacją. Ponadto podjęto wysiłki na rzecz poprawy jakości i oferty przygotowania zawodowego oraz na rzecz zwiększenia atrakcyjności kształcenia i szkolenia zawodowego. W kilku państwach członkowskich stworzono nowe możliwości szkoleniowe dla osób bezrobotnych i osób z grup defaworyzowanych, takich jak młodzież i osoby ze środowisk migracyjnych; natomiast inne środki koncentrowały się na osobach pracujących, w tym na osobach o niskich kwalifikacjach. We współpracy z partnerami społecznymi i innymi zainteresowanymi stronami podjęto istotne działania na rzecz podnoszenia i zmiany kwalifikacji, a także poprawy adekwatności kształcenia i szkolenia względem rynku pracy. Jednak z uwagi na niedobór wykwalifikowanej siły roboczej, niedopasowanie umiejętności, a także niewielki poziom uczestnictwa w edukacji dorosłych i niski poziom zaangażowania osób o niskich kwalifikacjach konieczne jest kontynuowanie wysiłków w zakresie reform.
Kilka państw członkowskich podjęło działania na rzecz zwiększenia atrakcyjności zawodu nauczyciela, poprzez oferowanie wyższych płac i lepszych warunków pracy oraz stwarzanie możliwości szkoleń i rozwoju zawodowego.
Przyjęto też środki mające na celu zmniejszenie nierówności w dostępie do kształcenia i szkolenia wysokiej jakości, szczególnie w odniesieniu do grup defaworyzowanych, takich jak Romowie i uczniowie ze środowisk migracyjnych. Jednak mimo działań nakierowanych na zmniejszanie nierówności w kształceniu i szkoleniu oraz na zapobieganie segregacji szkolnej, środowisko społeczno-ekonomiczne w dalszym ciągu jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na efekty edukacji, a w wielu państwach istnieją również różnice w wynikach między szkołami na obszarach miejskich i wiejskich. Doświadczenie pokazuje, że kompleksowe strategie koncentrujące się na środkach zapobiegawczych są skuteczne w ograniczaniu zjawiska wczesnego kończenia nauki.
Badanie PISA 2018 potwierdziło brak postępów w zakresie zmniejszenia odsetka osób osiągających słabe wyniki w programach nauczania umiejętności podstawowych i wskazało na wyzwania związane z jakością i włączającym charakterem systemów kształcenia i szkolenia.
Komitety podzielają opinię, że kluczowe znaczenie ma zatem utrzymanie i dalsze wzmacnianie reform rozpoczętych w ostatnich latach.
Zatrudnienie ludzi młodych i dialog społeczny – przeglądy okresowe
Przeprowadzany co dwa lata przegląd wdrażania zalecenia Rady w sprawie ustanowienia gwarancji dla młodzieży z października 2019 r. miał miejsce w warunkach poprawiającej się sytuacji gospodarczej i wzrostu zatrudnienia ludzi młodych6. Z uwagi na lepsze perspektywy dla ludzi młodych większość państw członkowskich skierowała wysiłki na zwiększanie atrakcyjności kształcenia i szkolenia zawodowego oraz zapewnianie staży wysokiej jakości. Państwa
członkowskie podjęły również działania zapobiegawcze w celu ograniczenia wczesnego kończenia nauki i zapewnienia zindywidualizowanego wsparcia dla młodych ludzi znajdujących się
w niekorzystnej sytuacji z wielu przyczyn. Jednak docieranie do młodzieży niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się (NEET) nadal stanowi wyzwanie w wielu państwach
członkowskich, co oznacza, iż konieczne jest podejmowanie interwencji na wczesnym etapie i stworzenie całościowego podejścia do zaspokajania specjalnych potrzeb grup znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Silne partnerstwa z kluczowymi zainteresowanymi stronami w zakresie wdrażania gwarancji dla młodzieży pozostają zasadniczą częścią tego programu i powinny być nadal rozwijane. Niektóre państwa członkowskie zwiększają wysiłki na rzecz udoskonalenia systemów rzetelnego monitorowania i oceny, co wskazuje na coraz większą świadomość tego, jak ważna jest ocena wpływu w okresie po wyjściu z programu.
Tym razem okresowy przegląd dialogu społecznego dotyczył tego, w jaki sposób partnerzy społeczni angażują się w istniejące ramy instytucjonalne. W przeglądzie tym uczestniczyli krajowi i europejscy partnerzy społeczni. Stwierdzono, że zaangażowanie partnerów społecznych w proces kształtowania polityki jest bardzo cenne, przy czym w niektórych państwach członkowskich nadal konieczne jest wzmocnienie ram instytucjonalnych, by możliwy był rzeczywisty dialog społeczny.
Aby proces konsultacji trójstronnych był konstruktywny i skuteczny, należy angażować partnerów społecznych w opracowywanie, wdrażanie, monitorowanie i ocenę polityk.
6 Kluczowe przesłania zostały wysłane Radzie EPSCO w oddzielnym dokumencie (w grudniu 2019 r.), por. dok. 14704/19.
Komitet ds. Zatrudnienia wyraził obawy co do instytucjonalnych zdolności partnerów społecznych w niektórych państwach członkowskich, a także co do zmniejszających się wskaźników
członkostwa, gdyż może to mieć negatywny wpływ na ich zdolność do angażowania się w dialog społeczny, a w ostatecznym rozrachunku na akceptację wyników konsultacji i poczucie
odpowiedzialności za nie. Krajowych partnerów społecznych zachęca się do korzystania z doświadczeń zgromadzonych przez europejskich partnerów społecznych podczas konsultacji z instytucjami UE i organami krajowymi.
Reformy w obszarze ochrony socjalnej i włączenia społecznego
Najważniejszymi wyzwaniami dla wszystkich państw członkowskich pozostaje ograniczanie ubóstwa i walka z wykluczeniem społecznym. Pomimo osiągniętych postępów – zmniejszenia się liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o 7 mln w okresie 2008–2018 – spadek ten prawdopodobnie pozostanie znacznie poniżej zakładanego w strategii „Europa 2020”
celu polegającego na zmniejszeniu liczby osób zagrożonych tymi zjawiskami o 20 mln.
W 2019 r. Rada wydała dla 19 państw członkowskich 25 zaleceń dotyczących dalszych reform w obszarze ochrony socjalnej i włączenia społecznego. Podobnie jak w poprzednich latach położono duży nacisk na poprawę zasięgu i adekwatności świadczeń społecznych oraz na
zapewnienie skutecznego powiązania z aktywizacją, a w szczególności z trwałą integracją na rynku pracy. Siedem państw członkowskich otrzymało zalecenia dotyczące świadczeń. EMCO i SPC dokonały wspólnie przeglądu sześciu dalszych zaleceń dotyczących zintegrowanego świadczenia publicznych usług w zakresie zatrudnienia i usług społecznych, a także pięciu zaleceń dotyczących świadczenia opieki długoterminowej i wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w kontekście uczestnictwa kobiet w rynku pracy. W ramach próby odniesienia się do nowo pojawiających się wyzwań, które stały się bardziej widoczne w wyniku kryzysu, trzy państwa członkowskie otrzymały zalecenia dotyczące zapewniania mieszkań przystępnych cenowo lub mieszkań
socjalnych, a jedno państwo – zalecenie dotyczące ochrony socjalnej dla osób samozatrudnionych.
SPC przyznaje, że utrzymują się wyzwania strukturalne, a kluczem do promowania spójności społecznej, poprawy wyników społecznych oraz ograniczenia ubóstwa i nierówności dochodowych są dalsze reformy w obszarze ochrony socjalnej i włączenia społecznego. Z przeglądów wynika, że większość państw członkowskich, które otrzymały zalecenia, realizuje takie reformy,
ale z różnym powodzeniem.
Większość państw objętych przeglądem wzmacnia wsparcie dochodu, poprawiając adekwatność i zakres świadczeń zapewniających dochód minimalny i świadczeń dla bezrobotnych. Jednak w niektórych przypadkach konieczne są dalsze działania na rzecz poprawy zakresu i adekwatności świadczeń, a także skuteczności świadczeń socjalnych w ograniczaniu ubóstwa. W pozostałych przypadkach nie osiągnięto jeszcze poprawy w zakresie redystrybucyjnego wpływu tego systemu w walce z nierównościami dochodowymi. Podejmowane są dalsze kroki w celu poprawy zakresu i jakości usług społecznych oraz w celu promowania skutecznej (re-)integracji beneficjentów w społeczeństwie oraz na rynku pracy.
Konieczne są jednak dodatkowe wysiłki, aby zmniejszyć występujące między regionami oraz między obszarami miejskimi a wiejskimi różnice w świadczeniu usług społecznych i w zakresie wsparcia dochodu. Kilku państwom członkowskim nie udało się jeszcze w pełni wdrożyć zintegrowanego i opartego na aktywnej integracji podejścia służącego uporaniu się z ubóstwem i wykluczeniem społecznym poprzez powiązane ze sobą elementy – adekwatne wsparcie dochodu, rynki pracy sprzyjające włączeniu społecznemu oraz dostęp do usług wysokiej jakości.
Systemy ochrony socjalnej są modernizowane w miarę rozpowszechniania się nowych form zatrudnienia oraz w celu rozszerzenia zasięgu ochrony socjalnej dla osób objętych
niestandardowymi formami zatrudnienia; utrzymują się jednak wyzwania, ponieważ osoby
samozatrudnione i osoby podlegające niestandardowym formom zatrudnienia na ogół borykają się z większą niepewnością ekonomiczną i bardziej ograniczonym dostępem do ochrony socjalnej.
Podejmowane są również wysiłki na rzecz poprawy skuteczności i przejrzystości systemów zabezpieczenia społecznego, poprzez ustanowienie szerokiego wachlarza środków i narzędzi cyfrowych w celu promowania lepszej dostępności dla obywateli, przedsiębiorstw i administracji publicznej oraz w celu zmniejszenia zjawiska niepobierania świadczeń.
W celu promowania dobrostanu dzieci i zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy, państwa członkowskie zapewniają większe wsparcie finansowe dla rodzin z dziećmi, rozszerzając jakość i przystępność cenową placówek wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi oraz poszerzając uprawnienia do urlopu zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Niezależnie od tego brak dostępu do wysokiej jakości i przystępnych cenowo usług opieki nad dziećmi i opieki długoterminowej pozostaje przeszkodą dla zatrudnienia kobiet oraz dla dobrostanu dzieci i niesamodzielnych osób dorosłych.
Ważne miejsce w programach reform nadal zajmują środki na rzecz poprawy warunków mieszkaniowych poprzez zwiększenie podaży mieszkań przystępnych cenowo i mieszkań
socjalnych, rozwijanie mechanizmów pomocy finansowej i wsparcie renowacji istniejących lokali mieszkaniowych. Jednak w szeregu państw popyt na mieszkania przystępne cenowo i mieszkania socjalne nadal przewyższa podaż, a warunki mieszkaniowe niektórych gospodarstw domowych wymagają poprawy.
SPC uznaje znaczące inwestycje i różne środki wprowadzone przez państwa członkowskie w odpowiedzi na zalecenia dla poszczególnych krajów z 2019 r. Jednocześnie zakres wyzwań związanych z sytuacją w obszarze ubóstwa i wykluczenia społecznego w objętych przeglądem państwach członkowskich wskazuje, że wiele można jeszcze poprawić w funkcjonowaniu systemów ochrony socjalnej i włączenia społecznego, zgodnie z zasadami i prawami zapisanymi w Europejskim filarze praw socjalnych.
Reformy w obszarze emerytur
Emerytury są jednym z głównych źródeł dochodu w starszym wieku i odgrywają kluczową rolę w poprawie dobrobytu osób starszych. Jednocześnie wydatki na emerytury stanowią największy składnik systemów ochrony socjalnej. Od samego początku emerytury zajmowały ważne miejsce w europejskim semestrze. Większość zaleceń Rady skupia się na stabilności budżetowej systemów emerytalnych. W niektórych zaleceniach zaznaczono wątpliwości dotyczące adekwatności, często wraz z tymi, które wiążą się z aspektem stabilności. W europejskim semestrze 2019 15 państw członkowskich otrzymało zalecenie dotyczące emerytur; w 14 zaleceniach zwrócono uwagę na kwestię stabilności, a w 5 – na kwestie adekwatności lub sprawiedliwości.
Przeglądy przeprowadzone przez SPC pokazują, że – zważywszy na ich złożoność i konieczność zaangażowania partnerów społecznych w proces negocjacji – reformy emerytalne są zazwyczaj wdrażane w ramach cykli wieloletnich. Szereg państw członkowskich nadal wdraża reformy mające na celu ograniczenie długoterminowych wydatków na emerytury, poprzez podniesienie wieku emerytalnego w celu odzwierciedlenia wydłużenia średniej długości życia, stopniowego znoszenia możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę i dostosowania świadczeń emerytalnych do zmian demograficznych. Niektóre reformy dotyczą również roli emerytur dodatkowych w zapewnianiu dochodu w starszym wieku. Przewidywania7 pokazują, że w przeszłości reformy ogólnie pomogły w stabilizacji długoterminowych wydatków emerytalnych, ale ostatecznie adekwatność świadczeń będzie niższa.
Pomimo podjętych środków konieczne będą dodatkowe wysiłki, by sprostać wyzwaniom, przed jakimi stoją systemy emerytalne w państwach członkowskich objętych przeglądem.
Chociaż wydłuża się okres aktywności zawodowej, niedotrzymywanie kroku spodziewanemu wydłużeniu średniej długości życia może budzić obawy co do długoterminowej stabilności systemów emerytalnych i adekwatności świadczeń. Ponadto, jeśli podniesie się wiek emerytalny, konieczne będzie również wprowadzenie środków wspomagających, wraz z dostępem do wysokiej jakości opieki zdrowotnej i usług społecznych, aby zapewnić wsparcie starszym pracownikom pozostającym w pracy. Niedostateczna pozostaje ochrona kobiet i pracowników zatrudnionych na podstawie niestandardowych umów o pracę oraz osób samozatrudnionych, co zagraża zarówno adekwatności świadczeń, jak i wpływom do systemów emerytalnych. Grupy te, a także ogólnie osoby o niższych dochodach, mają również utrudniony dostęp do dodatkowych programów
emerytalnych. Należy unikać odwracania koniecznych reform emerytalnych, jakie zaobserwowano w kilku państwach objętych przeglądem.
7 SPC-EC: The 2018 Pension Adequacy Report („Sprawozdanie o adekwatności emerytur za rok 2018”, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg.
Reformy w dziedzinie opieki zdrowotnej
Państwa członkowskie zobowiązały się do zapewnienia skuteczności i stabilności swoich systemów opieki zdrowotnej oraz do zapewnienia powszechnego dostępu do przystępnej cenowo i wysokiej jakości opieki zdrowotnej. Jest to potrzebne do zachowania zdrowej i aktywnej populacji oraz do promowania produktywności i wzrostu gospodarczego, mając na uwadze starzenie się
społeczeństwa w Europie. Niedawna epidemia COVID-19, która wywarła skrajną presję na systemy opieki zdrowotnej i organy zdrowia publicznego, uwypukliła znaczenie dostępnych, odpornych i wydajnych systemów opieki zdrowotnej dysponujących odpowiednią liczbą pracowników.
Wiosną 2020 r. przeanalizowano 17 zaleceń w obszarze opieki zdrowotnej. Osiem z nich wynikało z obaw dotyczących stabilności, w sześciu skupiono się na kwestiach dostępności, jakości
i efektywności pod względem kosztów, a w trzech wezwano do dalszych inwestycji, w tym w usługi lecznicze, promocję zdrowia i profilaktykę chorób.
Z wielostronnego przeglądu wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów wynika, że większość państw członkowskich, które otrzymały zalecenie Rady, wprowadziła nowe lub wzmocniła szereg istniejących środków zgodnie z długoterminowymi priorytetami określonymi w kontekście
wieloletnich narodowych programów zdrowia. Środki te to – między innymi – reformy zarządzania finansowego oraz zarządzania systemami opieki zdrowotnej poszczególnych państw, z myślą o poprawie ich wydajności i rozliczalności, a także racjonalizacji systemów zamówień publicznych i zwiększonego stosowania leków generycznych. Przesunięcie świadczenia opieki medycznej z systemów ukierunkowanych na szpitale oraz zwiększenie roli podstawowej opieki medycznej, a także promocja zdrowia i profilaktyka chorób odgrywają kluczową rolę w radzeniu sobie
z bieżącymi wyzwaniami. Środki na rzecz poprawy dostępu i jakości opieki zdrowotnej obejmują:
dodatkowe środki pozwalające zmierzyć się z niedoborami pracowników służby zdrowia i rozwiązać problem ich nierównej dostępności w obszarach wiejskich; skrócenie czasu oczekiwania; wzmocnienie cyfrowych rozwiązań w dziedzinie opieki zdrowotnej, ukrócenie praktyki nieformalnych płatności i zapewnienie dodatkowego finansowania, w tym dla osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, oraz lepszy dostęp do diagnostyki i leczenia określonych chorób.
Reformy w obszarze opieki długoterminowej
Państwa członkowskie przeprowadzają również – wynikające ze starzenia się społeczeństwa oraz konieczności zaspokojenia zapotrzebowania coraz większej liczby osób starszych na opiekę wysokiej jakości – reformy mające na celu zapewnienie adekwatnych i stabilnych systemów opieki długoterminowej. W 2019 r. osiem państw członkowskich otrzymało zalecenia,
w których zwrócono większą uwagę na świadczenie opieki i jej dostępność, zgodnie z Europejskim filarem praw socjalnych. Pomimo wysiłków państw członkowskich nadal utrzymują się obawy dotyczące świadczenia, jakości i stabilności opieki długoterminowej.
Część 3: Ogólne aspekty zarządzania procesem prac nad europejskim semestrem 2020 Na cyklu europejskiego semestru w 2020 r. odcisnęła się pandemia COVID-19. Komitety
przyznają, że z uwagi na czas publikacji sprawozdania w ramach europejskiego semestru dotyczące poszczególnych krajów nie mogły przewidzieć gospodarczych, społecznych i dotyczących
zatrudnienia skutków kryzysu, doceniają jednak starania Komisji, by dostosować zalecenia dla poszczególnych krajów na 2020 r., tak by obejmowały najnowsze wyzwania. EMCO i SPC są zdania, że europejski semestr pozostaje skutecznym narzędziem koordynacji na rzecz wspierania zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, konkurencyjności i zatrudnieniu oraz promowania ochrony socjalnej i włączenia społecznego, zwłaszcza w dobie obecnego kryzysu. Ujęcie perspektywy gospodarki dobrobytu w procesie odbudowy będzie miało duże znaczenie dla zapewnienia silniejszej Europy Socjalnej i sprawiedliwego przejścia
do ambitnego Zielonego Ładu.
Komitety zauważają, że z uwagi na to, iż w zaleceniach na 2020 r. skupiono się na uporaniu się z bezpośrednimi społeczno-gospodarczymi skutkami pandemii oraz na ułatwieniu odbudowy, ważne pozostają zalecenia dla poszczególnych krajów na 2019 r. Obejmują one reformy, które mają kluczowe znaczenie dla sprostania ważnym średnioterminowym zmianom
strukturalnym, ale które mogą wymagać dalszego dostosowania w kontekście obecnego kryzysu.
Jako takie powinny one zostać uwzględnione w ramach przyszłorocznego cyklu europejskiego semestru. Potrzebna jest dalsza refleksja nad tym, jak w zaleceniach dla poszczególnych krajów w przyszłych cyklach semestru poprawić integrację perspektyw średnioterminowych.
Oba komitety z powodzeniem dostosowały swoje metody pracy w związku z pandemią COVID-19 i związanymi z nią środkami dotyczącymi dystansowania społecznego i ograniczenia podróży.
Intensywniejsze korzystanie ze spotkań wirtualnych, procedury pisemnej i wzmocnionej krajowej koordynacji między poszczególnymi ministerstwami pozwoliło komitetom utrzymać ich rolę w europejskim semestrze, również przy okazji przyjmowania zaleceń dla poszczególnych krajów na 2020 r.
Stałe kontakty między komitetami oraz wspólne posiedzenia Komitetu Polityki Gospodarczej, EMCO i SPC pozostały skutecznym sposobem prowadzenia dyskusji nad niektórymi zaleceniami o charakterze przekrojowym. Zgodnie z utrwaloną praktyką do udziału w omawianiu na forum EMCO zaleceń dotyczących kształcenia, szkolenia i umiejętności zaproszono Komisję EDUC, a SPC zwrócił się o wkład do Grupy Roboczej Wysokiego Szczebla ds. Zdrowia Publicznego (WPPHSL) i zaprosił jej przewodniczącego na wspólne posiedzenie. Czas przeprowadzania ocen, który zbiegł się z początkiem kryzysu zdrowotnego związanego z COVID-19, uniemożliwił członkom i przewodniczącemu WPPHSL wniesienie takich wkładów. SPC potwierdza swoje zobowiązanie do korzystania z wiedzy fachowej WPPHSL w swoich pracach dotyczących zdrowia i będzie dalej dążył do wykorzystania możliwości wspólnej pracy.
W odniesieniu do ram czasowych, komitety podkreślają, że kluczowe pozostaje zapewnienie państwom członkowskim wystarczającego czasu na analizę pakietu zaleceń i że nowy skrócony czas, jaki dano komitetom na dokonanie przeglądu zaleceń dla poszczególnych krajów na 2020 r., ograniczył możliwość przeprowadzenia odpowiedniej wymiany na temat proponowanych zaleceń dla poszczególnych krajów. Dwustronne konsultacje Komisji z państwami członkowskimi
w sprawie projektu zaleceń dla poszczególnych krajów są pozytywnym elementem tego procesu pozwalającym Komisji na odnotowanie komentarzy i uwag merytorycznych państw członkowskich przed głównymi posiedzeniami komitetów. Jednocześnie wzmocnienie podejścia dwustronnego należy rozpatrywać w kontekście korzyści płynących z utrzymania wielostronnego aspektu dyskusji na temat zaleceń dla poszczególnych krajów. Komitety podkreślają, że w planowaniu przyszłych cykli europejskiego semestru należy poświęcić więcej czasu na przygotowanie dyskusji
w komitetach Rady i na koordynację krajowej odpowiedzi w państwach członkowskich.
Dostrzeżono wysoką jakość dokumentów przygotowywanych przez Komisję w procesie europejskiego semestru. Zachęca się do stałej refleksji w kontekście Europejskiego filaru praw socjalnych, która zapewnia, by we wszystkich aspektach procesu europejskiego semestru obecny był mocny wymiar społeczny.
Komitety odnotowały również, w jakim stopniu cele zrównoważonego rozwoju ONZ zostały uwzględnione w sprawozdaniach krajowych. Ogólnie odnotowuje się poparcie dla włączenia do europejskiego semestru silniejszego wymiaru zrównoważoności, o ile nie przeciąży to ani nie zagrozi głównej funkcji europejskiego semestru, jaką jest zapewnianie koordynacji polityki gospodarczej, zatrudnienia i społecznej, dobrze funkcjonujących rynków pracy oraz odpowiedniej ochrony socjalnej i włączenia społecznego. Silniejszy nacisk na cele zrównoważonego rozwoju ONZ nie powinien uniemożliwiać opracowania następcy strategii „Europa 2020”,
w szczególności w następstwie kryzysu związanego z COVID-19. Strategia taka powinna
obejmować jasne i ambitne cele społeczne i dotyczące zatrudnienia, oparte na Europejskim filarze praw socjalnych i wnioskach wypływających ze strategii „Europa 2020”, przy uwzględnieniu wspólnej oceny EMCO i SPC z 2019 r. Oba komitety powinny uczestniczyć w jej opracowaniu.
Komitety uznają również starania Komisji, by dostosować proces europejskiego semestru w związku z pandemią COVID-19. Pozytywnie odebrano możliwość przyjmowania dostosowanych krajowych programów reform (KPR) i programów stabilności i konwergencji. Odnotowuje się pomyślną zmianę ukierunkowania zaleceń dla poszczególnych krajów, przy jednoczesnym zapewnieniu, by wskazówki europejskiego semestru pozostały aktualne w kontekście kryzysu związanego z COVID-19.
EMCO i SPC zauważają, że z uwagi na wyjątkowe okoliczności niektóre zalecenia dla
poszczególnych krajów na 2020 r. są szersze, mniej szczegółowe i stosują podobne sformułowania w odniesieniu do różnych państw członkowskich. Daje to państwom członkowskim elastyczność w opracowywaniu odpowiedniej reakcji politycznej, ale może czasami prowadzić do wątpliwości co do interpretacji tej reakcji, a także wskazówek dla danego kraju. Przykładowo, podobne dla kilku państw członkowskich zalecenie by „łagodzić skutki kryzysu dla zatrudnienia poprzez elastyczne rozwiązania dotyczące pracy” wywołało dyskusję na temat rozumienia elastycznych rozwiązań dotyczących pracy w odniesieniu do zapisów umów i warunków pracy. Ważne jest zatem, by informacje zawarte w indywidualnych zaleceniach dla poszczególnych krajów były wystarczająco jasne i nie wymagały dodatkowych wyjaśnień w motywach.
Komitety odnotowują, że każde państwo członkowskie otrzymało zalecenie dotyczące
funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej, natomiast nie było zaleceń dotyczących niektórych kluczowych obszarów reform, takich jak emerytury. Komitety podkreślają, że w tych innych obszarach reform utrzymują się strukturalne wyzwania wymagające stałej uwagi. Państwa członkowskie powinny nadal podejmować starania, by sprostać utrzymującym się wyzwaniom, również tym, które zostały zidentyfikowane w poprzednich cyklach europejskiego semestru.
_____________________
