&
i k :
F R ID E R ICI HOFFMANNI
M E D I C I N W / / L ·
RATIONALIS
SYSTEMATIGE
SVPPLEMENTVM
DE
P M C IP V IS INFANTVM
M O R B I Si
CVI ACCEDIT
I N D E X R E R V M P R ^ E C IP V ?
I N Q V I N Q V E P O S T E R IO R IB V S S Y S T E M A T I C / E T O M I S O C C V R K E N T I V M
V IT A A V C T O R1S
A D. D, & P . IO . H E N R , S C H V L T Z I O
C O N S I G N A T A . C V M P R I V I L E G I I S . H A L i E M A G D E B V R G I C J E MDCCXL.
Proflat IN O F F IC IN A R E N G E R IA N A .
3t e n -
f t h l · . - . i k n . s
P R ^ F A T IO .
/um iam in eo fit, vt in publicum prodeat haec mea de infantum ad- fe&ibus opella, equidem con
tra ritus au&onbus librorum fo- lemnes me fa&urum exiftimo, nifi antea inftkuti rationem bre
vibus exponam.Prius vero,quam adillud perficiendum me accingo, momenta quaedam notatu inprimis di
gna, fednegle&ui plerumque habita ob oculos pone
re lubet, quae Numinis diuini fingularem circa infantes tam nafcendos, quam recens natos prouidentiam lucu
lenter admodum demonftrant. Primo autem loco, ad ipfum generationis negotium refpicientes obftupe- icimus, qui fiat, vt ex. pundo quafi,ieutenuiifima, rudi
& incondita veficula, per expaniiuam geniturae virilis virtutem foecundata, homo prodeat» qui rpiritu im
mortali, variisque organis fenforiis artificioliffime fa- brefa&is praeditus maxima Dei opera in hoc vniuerfo perluftrare, indeque ad creatoris venerationem perueni- iepoteft. £tii vero abftrufum & a fenfu noftro remo-
X 2 tifli*
P R A F A T IO .
tiflimum formationis hominum opus penitus Cibi re
linquimus ; iummam tamenNuminis diuini lapientiam vel ex eo abunde fatis cognofcimus, quod omnes ie- xus feminini partes ita fapientii!imeconftruxerit,vt ad hominem progignendum aptiflima* fint.Nonne etenim iumma admiratione dignum eft, quod fadta impraegna- tione fanguis illemenilruus,in fanitatemmulierum an
tea excretus, nunc copioiior ad vterum hoc fine conflu
at, vt inde fuccus temperatus & gelatinofus, per ipon- giofam vteri fubftantiam tranicolatus, mediante pla
centa vterina & funiculo vmbilicali,ad nutriendum foe
tum impendatur, donec hic ex angufto vteri ergaftulo excludi, hominumque coetui adnumerari queat. Haec ipia autem foetus per partum excluiio non minorem me·
reri admirationem videtur, dum menfe plerumque no
no folari, vterus matris a mole ioccus grandioris di- ftentus,& quaii ad ipasmodicam contractionem laceiH- tus, aeris infpirati, mufculorumque abdominis admi
niculo, contentum foetum inter anxios conatus expelle
re nititur. Superatis partus laboribus ftatim natus, nullaedo&us arte, fuis ipfius viribus aerem, cuiusvfu- ra in vtero caruit, libere infpirat, & , quod omnem fere fidem fuperat, ipfe fanguinis per cor ais & pulmonum vafa circuitus, via aliunde diredta, non amplius ex dex
tro cordis ventriculo per foramen ouale ad auriculam iiniftram abit, fed clauib ifto foraminulo talem itum reditumque eligit, qualem in adultis fieri deprehendi-
PR/EFATIO.
mus, id quod vero ficut luculentum, & plane admi
rabile mecnanifmifubiimioris documentum exhibet;
ita claritfime arguit,quantus ille iit audtor atque effe&or, a quo haec omnia, ceu effedtus a fua cauia pendent.
AbfciiTo dein funiculo vmbilicali mirandum eft, qu o
modo haec operatio in tenello corpufculo tam felici- tercedat, vt, li idem quis in adultis experiri velit, om ni
no metus fit, ne hi grauiter inde luant multumque da
mni recipiant : ne dicam, qua ratione vmbilicalia vaia ieniim paullatimque tam belle coaleicere poflint,vt tan
dem verum ligamentum tendinofo - nerueum con- ftituant, quod vix priftini ftatus memoriam relinquit.
Tum quoque ex benigniilima Dei prouidentia hoc inprimis beneficium recens natis conceflum eife vide
mus, quod ipia vitalis aurae infpiratio fordium aluinarum invterocollegarum excretionem, quanihil vtiliuseft, aptiiiime promoueat. Etenim, quum per reciprocam pulmonum a&ionem, ieptique transuerfi & muicu- lorum abdominis motum ipia infimi ventris vifcera paullummodo conquaflantur, non poteft fieri, quin etiam excrementa inibi contenta, accedente iimul bi
lis expreiTae ftimulo, ad exitum diiponantur. Sed lon
ge adhuc maius diuinae prouidentiae fpecimen ie mani- feftatper (ufficientem laftis in mammis puerperarum accumulationem, dum quippe ita fapientiflime proui- fum eft, vt fublata poft editum foetum renitentia, eia- ilicum vteri viicus fponte anguilatum redundantes
X 3 humo»
PR ^ F A T IO .,
humores ad mammas diuertat, vbi la&eus ille chy- lofus liquor ieparatur, qui primo quidem abftergente fua facultate meconii eliminarionem adiuuat, po<
ftea vero alimentum teneritudini infantum apprime congruum conftituit. Neque dein facile quisquam infantes ideo imperfe&ionis accufabit, quod caput in fuperiori parte patulum, quod fontanellam dicunt, in lucem adierant: fiquidem hxc laxiorcranii oifiumco- haefio partim eo feruit,vt inter anguftum vaginae vteri traniitum aliqua ipforum compreiiio fieri,&fine magna matris moleftia partus facilitari poifit, partim, vt cerebri moles, nutritione audta, feie extendere commode va
leat. Imo etiam in clamoribus, crebrisque vagitibus, quos iaepe infantes fani, nullisque doloribus ftimulati edunt,magnum fanitatis latet praefidium.Quum enim tenelli, ob vacillantia membra, ieipiiloco mouerene
queunt, optime profe&o hac naturali corporis concus- fione deficientis "motus noxas auertuntur, atque flui
dorum per vniuerfum corpus circuitus egregie promo
vetur. Si vero aetate iam paululum proceflerunt pu
eruli, quot quaefo! fra&uras, luxationes aliaque fubin*
de mala inter faltationes variosque lufus incurrerent, vt aliquando claudi, languidi, membrisque mutili rtbus publicis prseeiTent; mfiad haec omnia praecauenda os- fa tenellis flexibilia O.M.Deus conceiliflet ? Denique,no
tatu perquam djgnum eft,quod hom o infans ceteris ani-
P R ^ F A T IO .
mantibusfere omnibus imperfectior videatur,dum ipfe longe diutius parentum minifterio, quam quidem ani
malia eget,quae breui tempore fibi ipfa de alimentis pro- fpicere, & nociua infidiantium tela propulfare valent.
Verum enim vero, re altius aeftimata, iummum profe
cto beneficium ex hac apparente imperfectione elucet.
Etenim, quum homo rationis particeps immenfam creatoris fui potentiam, bonitatem &fapientiamexab- folutiffimis operibus fuis cognofcere, debitisque cele
brare laudibus debeat. opus omnino eft rationis cul
tura, ad quam difficulter admodum ime linguae vfu*
ad hanc vero aegerrime fine longiori hominum, praE- fertim parentum conibrtio peruenire licet* Et quis denique fingula enumerare valet, quse a fummo N u
mine generi humano, maximeque infantibus concefla diuinamprouidentiam dariffime euincunt ? At ve
ro, homines fumus, ex materia ad corruptionem ad
modum prona conflati, quos Deus mortalitatis con- fcios, iuoque imperio iubiedtos eile voluit. Quid mi
rum inde, fi ne puftlli quidem a vitas moleiliis liberi varii generis morbos re&asque valetudinis laefiones per
peti debent; maxime quum tenera ipforum conftitu- tio admodum facile nociuam illarum rerum impres- fionem admittat? quibus ad vitam neceflario opus ha
bent. Quae autem maxime mala teneros adficiant, pracfens hoc opufculum, fupplementi loco medicinae fy^naaticae additum» luculentius docebit, in quo ego preci-
PRiEFATIO.
praecipuos infantum m orbos recenierc, cum caufis fuis ex
p licare, re£ tam que& genuinam m ethodum luggerere alia- boraui, quam ha£lenus ia lon gin q u o artis exercitio ad prae*
feruationem aeque ac curationem idoneam maxime depre hendi. N o lu i autem praeter neceffitatem verborum amba
gibus v t i , fed breuibus tantum theiibus praecipua cuiusuis m orbi momenta c o m p le & i, ne partim opus in maiorem m o lem excrefcat, partim , ne alio lo co & tem pore iam faris pertra- ftata huc repetere videar. A d iicien dum deinceps curaui in dicem rerum lo cu p letiflim u m , quae in pofterioribus m edici
nae fyftem aticx tom is co n tin e n tu r, v t inde co m m od io r fiat totius operis vfus. N e c dem um illo ru m dee/Te petitionibus v o lu i, quibus de vita mea plenius inform ari vo lu p e fuit*
Sufcepit autem hunc in fe laborem celeberrim us Fridericia- nae noftrae Profeffor medicinae & eloquentiae D .D . S C H V L - T Z 1V S , qui notatu digniora vitae meae ia& a litteris con fi- gnata h ic cum B. L . com m unicat. N o lit autem ideo quis
piam me vanaj arrogantiae reum exiftimare ; vtpote qui ab om ni faitu laudisque inani ftrepitu rem otiifim us, nihil aliud h ac vitae mea: recenfione quaero, quam vt inde le & o r iin- gularem D ei prouidentiam , quam in m oderandis m orta
lium rebus adhibere folet, penitius c o g n o fc a t, forteque ali
q uod imitandi exemplum iibi lumat. E tenim , /1 vllus vn- quam , ego certe ancipites fortunae cafus, fluxilem que rerum terrenarum indolem expertus, op tim e teftari p oilum , q u tm D eus ordinem inter mortales fe ru e t, v t aeternam nom inis fui g lo ria m , hom inum que falutem ftabiliat. V tin am m odo Ungula fini a nobis praefixo refpondeant, m ultum que vtili*
tatis ad feian t! Dabam Hal«M agdeburgicae a. d. i. M aii M D C C X L .
cA P irr
C A P V T /t D E
MORBIS INFANTVM
IN GENERE.
tantisgue proh ! dolor mi- Inflimiro·
feriis, vndiquaque cinftum eft mor- tio- tale hominum genus, vt peruide- ri nequeat, quae cura , quas folli- citudo & diligentia fufficere poffit ad impetum tot fimul & diuerfimo- de inuadentium morborum auerten- dum, aut quis artium apparatus iam intricatas malignitate partes expedire . fuaeque reftitue-
(HojfmMd.Syfl,Suppletu.) A K
re integritati valeat. Docent hanc noftram fragilitatem fuo inprirais exemplo infantes recens n a ti, qui vix cura eiulatu miferiam h inc falutarunt, quum iam innumere obfeffi periculis de falute quotidie decernere coguntur.
A t vero, quo maiora & frequentiora impendent pericu
la , eo fane minus huic tenera & tantum non omni or
bata? praefidio aetati conceflum eft , remedia tollendis morbis idonea conquirere, aut mali fui conditionem &
magnitudinem indicare; nifi forte miferrimo ploratu, a- liisque obfcuris fignis aliorum mifericordiajn moueat. Quae cum ita f\nt, quam maxime videtur medico falutis huma
nae cupido conucnire, vt in&enuo atttntoque ftudio im
becillae aetaris caufam fufeipiens peri re disquirat: quae hanc aetatem mala adgredi foJeant, quibus fignis digno- fci & quafi praedici queant, qua cautione praecaueri, &
demum , qua arte , quibusque jpraefidiis debellari debe
ant? Atque his indutus rationibus ego ,p oft tot labores in medicina perpolienda feliciter exantlatos, non potui omittere s qum etiam opufculo, de infantum aegritudini
bus confcribendo mentem manusque admouerem; prae
fer tim cum ab aliis, qui in eodem ftudiorum genere de- fudarunt, multa aut intafita & non facis dig- fta, aut cer
te emendatione quadam digna reliflta deprehenderim*
N ec minorem mihi frudum ex hoc meo fufeipiendo la
bore polliceor, quam quem, D eo annuente, iam ex re
liquis medicinae meae fyftematicae tomis fatis abundeque confpexi: fiquidem non vana , non imaginaria & faliis opinionum commentis fundata, fed vera , & tum ratio
n i , tum experientiae conformia proponam , quae in artis exercitio per dimidium faeculi δε vitra occupatus conflan
ti meditatione & obferuatione didicifle gaudeo.
s. II.
HiJlmA Primo autem omnium praecipui infantum morbi erunt 3 CAPVT I. D t thorVis infantiim ingtnerei
Cap. t De mortis infantum in gefiete· ) erunt indicandi, ante quam ad caufarum nexum, ex morborum illi prodeunt, demonftrandum nos accingamus. In quo infantum quidem perficiendo ducem eligere placet praeftantiffimum ex Hippo- artis noitrae parentem, Hippocratem, qui aetatis morbOs crate*
Μ . I II. aphor. XXIV. XXV,i & XXVI. ita pro more fuo ele
ganter 8c concife efeferibit: Qui in enates cadunt morbit buiusmodi fere funt ; puerulis & nuper in lucem editis apbth<e, vomitiones , tujfes » vigilia, pauores , vmbihci inflammationes, aurium fur des bumida , quibus nos ven*
tris tormina addimus, funt Jamiliares: cum tam dentire sceperint, gingtuaritm molefti pruritus, febres , conuulfio- nes, dtarrbcee ^maximeque cum edunt caninos dentes , 0*
iis preefertim, i]u 't inter piieros trajfftflimi fu n t, aluoque etdjlntta, etteniunt♦ At vero, cum atate proceJJlrunt%
quod ab anno quarto ad decimum vsque & longius intel- iigendum eft, tonfillarum inflammationes, vertebra , qwe>
ejl ad occiput, intror(um luxationes, afilmata , calculi, lumbrici rotundi, ufcarides, verruca penJUes·, fatyriafmi%
firangurite, jlruma & alia tubercula, pracipue vero prae- ώβα, male afficiunt Haec qui altius fecum aeftimat, faci
le perfpiciet, cuiuis infantum aetati morbos quosdam effc familiares , qui corpus aliter atque aliter afficiunt, loirn gius vel breuius durant, & plus minus periculi praefa»
giunt. Siquidem mutata corporum, propter aetatem, tex
tura, mutatoque viuendi genere, non poteft non ipfa fub- ledorum ad fufeipiendos morbos difpofitio immutari, 8c poftera aegritudinum ratio a priftina valde recedere.
Quamobrem etiam, fi de infantum affe&ibus differendi animuseft?nos fimul omnes aetatum periodos debemus com p le r i , minimeque omnium ftri&iori tantum fenfu infan
tes in lucem vix editos confiderare , fed proue&iores etiam, qui ad decimum vsque annum peruenerunt, in- teUigere; ne forte aliud morbi gceus explicemus, aliud iikQUQ praetereamus.
Cap. I. De morbis infamum in genere.
§> III*
Giagmfis Sic igitur ex Hip p o c r at epuerorum morbos enar- eftdifficilis fluimus praecipuos, quorum nonnulli quidem per fe fta*
tim patent , n onnulli autem difficilius cognofcuntur : quare proxime iam fuppeditanda erit accuratior illorum diagnoiisi quae tamen adeo difficilis, abfcondita & in expedita eft, vt fxpe vel oculatiifimi in diiudiGando hal- lucinentur. Neque enim pueruli ipfi, o b vocis articula
ta defe&um , morbi fui indolem & nocendi potentiam nobis poliunt enarrare; neque ex vrina vel curiofilfime examinata, neque ex pulfuum i& ibu s, vel accuratiffime obferuatis, neque tanaem ex. habitu externo, qui vt fa
cile in peius, ita fubito in melius mutatur, firmum fta- b ileque iudicium poteft defumi. Nam vrinae minimorum reite valentium, perinde ac morbo quodam laborantium, faepe funt craffae& turbidae., & pulfus ab innumeris fere caufis poteft mutari, & vel accelerari, vel retardari , vt explorantibus plerumque imponat.
§. IV .
- - quomo- N e tamen vtraque ex parte dubius relinquatur ar
do infiitu· tifex,-muliercula? adftantes, qus curam pufillorum ge- enda ? runt, probe funt exploranda? ; an infantes eiulatus e- dant, corpus inquieti ia&itent, & vigiles diem no&em- que tranligant j an rudus fiue acidos , fiue nidorofos explodant, vomendi conatus ipfosue vom itus, & quales :habeant; an fingultu, neruorumque agitationibus con- uellantur, an tuffi & refpirandi difficultate laborent, an flatus & feces libere dim ittant, quem excrementa colo
rem referant, quam confiftentiam habeant, & fimilia ? Praeter hxc vero,inquirenti medico permultum accende
tur lu cis, fi corpus a capite ad calcem infpiciens probe
■examinet: an extrinfecus rubedo cuiusdam partis inflam- matoria, an quaedam exanthematum fpecies, aut aliud
vitium
Cap. I. De morbis infantum in genere. % vitium fe m anifeftet; item fi ore did uco disquirat, nuiji feruiduffi halitum tenelli emittant, fauces puftulis ofy- fe/Tas habeant, vel gingiuarum quadam intumefcentia &
'phlegmone laborent. Siquidem ex his omnibus , tan- quam ex principiis cognitis ad incognita non obfcure li
cet concludere.
§. v.
In caufirum ferie explicanda a vero haud aberra- Caufa pro- bimus, fi caufam affcdtuum infantilium formalem & ma- ximaeji ferialem i ) tam in habitu corporis laxo & molliori , quam t) debilitas in redundante fuccorum pituitoforum copia v admodum- &fcnfibtli-
•que delicato fibrarum & membranarum fenCu reponimus, tasgentrts Etenim, quum in priim hac astate folidx partes, propter nemo fi*
molliffimam, qua gaudent, teneritudinem, fluida non fatis vegete poifunt propellere, nec per tenuiifimos cana
liculorum du&us circumagere; facile inde poteft fan- guinis & humorum circuitus retardari, & faluberrimum cxcretionum negotium cohiberi : quod fi accid it, non tantum fucci magis magisque copia increfcunt, verum etiam fpifli euadunt, & crafin plane alienam, falino- acrem adfumunt. Quid vero inde ? ex tali humorum plenitudine non modo fiunt .ftagnationes, variaeque flui
dorum fubfiftentium corruptela;, fed etiam a neruorum fubiacentium preifione,aut diftenfione violenti concitan
tur fpafmi, quorum vehementia omnes tam folida?, quam fluidae partes cum tota fundionum oeconomia perturban·
tur, & tenella infantum corpora , qua: ad recipiendas vel leuiffimas impreifiones valde difpofita funt 5 in mor
bos ·& repentinos & vehementes coniiciuntur facillime-
§· V I
Neque adeo difficilis erit labor, ex iam allegatis Quod ani- phaenomenis praecipuarum a?gri£udinum infantilium veras piius con- sed^ere rationes* Suppofita enim humorum pituitoCo- firmatur,
A 3 rum
Cap. I* Ce morbis infanttlm in gener?.
rum abundantia & ftagnatione, facile poteft concipi, quamf ob rem ad crebriores defluxiones catan hales, rheumatis·*
m os, pedoris oppletiones, liquidas alui deie&iones, fett diarrhoeas, tumores glandularum , aurium fordes humi-*
das, & fimiles aflredlus tenera sctas fit procliuis. Suppo*
fita fuccomm deprauatione & acrim onia, facile patet, cur frequentius aphchis, variisquc cutis exanthematibus pueruli afficiantur; & fuppofita demum cxquifita neruofi generis fenfatione , haud minus clare apparet, cur cara vehementibus partium tam internarum , quam exter*
narum tortionibus ac fpafmis torqueantur , fi vel leuifii**
ma irritationis caufa praecellent. Ita enim , propter fen«
fibilem fibrillarum inteftinalium texturam, in dolorifica ventris tormina , in permoleftas ventriculi & inteftino- rum veldiftenfiones, vel conitri&iones incidunt ; pro
pter facilem membranarum , cerebrum & fpinalem me
dullam inueftientium irritationem , percrebro motus e- pilepticos, & fubfultus artuum conuuifiuos experiuntur;
propter tenuiffimas neruoruaa propagines, ad pulmonum vifcus decurrentes, faepiifime tuffi conuulfiua & afthma- te cum fuffocationis metu coniun&o, ac demum, ob ex·
quifitum tunicarum fenfum , qua? ori intus obtenduntur, peflvmis fyraptomacibus ex dentitione difficili laborant*
f . VII.
λ ) acidum Neque dein 9) in conftituenda caufa materiali pa*
prjiuaUns rum valet acidum longe multumque praepollens, cui opti
mus morborum infantilium interpres d. d. harristantum trib u it, vt omnes fere ac fingulos affe&us, tenera aetati familiares inde deducere nullus vereatur. Et profe&o, in plurimis tam ex ructibus & vomitibus acidum redo
lentibus, quam ex fecibus, fubie&os etiam pannos arro
dentibus, acidi prafentis copia non obfcure poteft fubo- a w v e l ς * fatis 4iiudicatJl ? quodlnoa oaodo lac,
vnde viuunt infantes , perfacile acefcit & coagulum fu- b it; verum edam ipforum fucci, qui tenues atque lym
phatici fu n t, vix magis in aliam , quam in acefcenteo*
diathefin inclinant. Sicut enim homines adulti, phleg
matica temperatura praediti, magnaque fuccorum pitui- toforum copia turgidi in nociuam lympha coagulatio
nem prae aliis proni exfiftunt, admodumque facile in pur
puram albam, quae eius progenies eft, incidunt; ita eo minus dubitandam e f t , qum in infantibus acida humo
rum intemperies longe citius faciliusque poflit contin
gere.
§. V ffl.
Proxime nunc etiam caufas infpiciamus proca tar- caufe re- dicas. 1 am quidem, fi debile folidorum robur intuemur,mot<t dtbi- deprehendimus, omnes omnino infantes ex fua ipfius litat isfitntz natura adultis elTe im becilliores, & fenfatione magis ex- dijpofaie quifita praeditos > nihilominus tamen caufe quaedam fub- baredita- effe debent fpeciales, quae ad infignem generis neruofi ria debilitatem & mobilitatem inprimis contribuant, vt in his magis, in aliis minus peruerfi motus cieantur. N i
hil vero, me iudice, ex omni caufarum dafle magis huc confert, quam difpofitio quaedam hereditaria , a paren
tum alterutro in fobolem propagata. Quare faepiflime vfu venire folet, vt a parentibus non Ita bene valentibus, aut crebriori veneris vfurcrumque abftrufarum inueftiga- tione confe&is, aut fenio fra&is , aut luxu corruptis in
fantes progignantur, qui a primo conceptionis adu in
firma valetudine vtuntur, & vitia quaedam connata ha
b e n t, quae nulla vnquamarte aut folertia pofiunt remo- ueri. Id quod nifi obftaret, minime nos haberemus , tot vbique pacbgricos & calculofos, quifuaemiferiaefolatium anxii apud medicos frufira quaerunt,
S . IX.
Cap. I. De morbis infamum in genere, ____ y
1 Cap. I. De morbis tnfantum in genere♦
§. IX.
- . inormis Si qua autem labes mediante generatione in tene- vitia a mu-tam progeniem traducitur, a matre profefto vterura ge- tre contra- rente hoc maximam partem heri iolere deprehendimus.
Uu Dici enim vix p oteft, quantum praegnantium plurima?, nifi maximo virtutis ftudio teneantur, in appetitus omni
no deprauatos pronae fint, quamque inanibus curis, vagis defideriis& imaginationibus, terrore, timore, moeftitia, iracundia, faftu, vindi&a? cupidine, aliisque mentis m oti
bus agitentur: vnde non poteft non fanguinis circulus vario modo turbari, atque tenerrimis & quaii adhuc tre
mulis foetus ftamimbus inimica quaedam vis imprimi·
Idem mali perrimefcendum e f t , fi genetrices intempe
rantia? dedita? multis cibis, iis que fa?pe incongruis ven
triculum obruunt, aut potibus fpirituofis plethoram, fub grauiditate colle&am faepe commouent , nec tamen eius copiam venaefe&ione detrahi patiuntur. Qup etiam i l
lae pertinent feminae, quae motibus hyftericis valde funt obnoxiae, & pera&a conceptione viros crebrius admit
tunt. Siquidem frequentior coitus, nonnullorum teftimo- n io , ad morbofam debilemque prolem gignendam per
multum conducere creditur.
§. X .
-- debilita- In ipfo etiam partus labore tenera proles fepe In- tio in ipfo finnatur, dum aut matres fegnitie fua foetus excluiionem I artu retardant, aut impatientia accelerant. Idem perficitur remediis calidis partum promouentibus , aut ab incon- fulto obftetricum minifterio per violentam foetus extra- ibionem, & qualemcunque laefionem ; iiquidem ab im- prouidis iftis mulierculis futurae capitis laxe cohaerentes itafaepe comprimuntur, vt inde epilepfiae, paralyfes, a- liaque horrenda malacum mortis periculo coniua&acon
citentur.
*. XI.
Cap. I* De morlis infantum in genere. 9
§. XI.
In infantibus vtero iam exclufis perfacile etiam - - animi fenfibiles neruorum fibriJJas ad anomalos motus ftimulan- affefius in tur, fi quando aut ipfi pufilli terrore quodam inopinato, matre &
vt per repentinos damores , excitationem e fomno, prole item per iocofam nutricum impreflionem verbis geftibus- que fadtam percutiuntur; aut fi la&antes prauo quodam animi aflfe&u, & maxime quidem terrore ac iracundia perturbata? mammas fugentibus nimis cito offerunt. Hinc nihil eft folennius, quam vt varii generis fpafmi, ner
uorum vellicationes, arrofiones, ardores, torminofi inte- ftinorum doloies & inflationes&c. preffo, vt aiunt, pe
de excipiant, q u xfe per inquietudinem, vigilias, ma
nuum nefiimnii/* ipflioafinnM nanorre ^inlarne imr»
Praeterhac vero, in debilitando commouendoque - - aeris folidorum robore multum fibi vendicat exceifiua aeriSimutatioHtf, prafertim frigidi intemperies, aut fubitaneae caloris & inprimts Frigoris fibi inuicem excipientium viciffitudines , quae fi- frigus cut natu grandioribus, neruorum quadam imbecillitate laborantibus , ob tranfpirationis fuppreifionem, ingen
tem in modum aduerfantur; ita longe magis infantibus, qui aeris iniurias ipfi arcere nefeiunt, maxima minan
tur damna.
Nec denique e contraria parte excludendum eft ni- - - regimen miscuriofum, calidum & delicatum tenellorum regimen, nimis cali- item crebrior medicamentorum fine neceffitate vfus. Sic dum & me- enim non folum pufilli, liberioris aeris infueti vel leuifli dicamento·
mas auras aegrius ferunt; verum etiam a medicamentis, \\s-rumobufus que praefertim a&iuioribus, valde plerumque alterantur, vt
§. XIII.
dein^
ϊ© Cap, ί. De morbis infantum in genere.
deinde natura in maderandis motibus quam maxime per
turbetur* Et, quum honoratiores praecipue ac diuites pef- fimumhunc morem plerumque teneant, plane non mirum eft, cur ipforum proles longe debilior fit, longeque frequen
tius aegrotet, quam pauperum, adminiculishis deftkutorum»
$. X IV. .
Eadem no- Hasc autem omnia non folum de pueris latentibus ctnt akla- valent, fed eodem quoque iure de illis wtelligenda_ erunt,
Satis, qui aetate iam paulo procefierunt. Debilitato enim fo- lidorum robore, fufceptaque aut in vtero materno, aut ex vitio nutricis ad morbos difpofitione» facile iudicari pot
erit, nec minores nec pauciores m orbos, fa<5ta etiam abladatione, poiTe fuccedere i ficut proh ! dolor innu
mera puerorum male afftt&orum exempla docent lucu- lentifiime*
§. XV*
C m fe re' Caufae, qua? ad ingignendum acidi prouentum coii·
m otanda ferunt, iterum variae funt, atqueex his etiam nonnullae, eidum con- quas iam emimerauimus. Quam maxime autem huc re- tribuentes ferre decer omnia, quas lac aut in ipfa nutrice, aut in fu- exparte ta« gentibus corrumpunt, idque crafliim & impurum effici- λ flantis, unt, aut in coagulum prorfus ctfndenfant. Id quod ex parte nutricum variis poteft modis accidere, & maxime quidem, fi ipfae, praeter inordinata animi pathemata, fru
ctus horaeos, cafeum, acetaria, acida, acria & ialfa co- piofius ingerant, vinaque acida & fpiritum vini liberalius hauriunt. Siquidem his omnibus lac vifeidum & craffum Ingeneratur, quod infantibus oblatum facile aeefeit, &
non modo ad pertinaces primarum viarum & mefenrerii obftru&iones difponit, verum etiam calculi in vefica ge
nerationem, quae non infrequens huic aetati eft, oppido promouet: ne dicam, largiori fpirituoforunjvfulsc repen
te
Cap. I. 2V morbis infamum ingtnere. ϊ t te aeftum concipere, & per mammas in la&entes trans fu - fum febres ardentes poffe accendere. Neque fola cib o
rum qualitas, fed quoque excedens ipforum quantitas val
de nocere folet, dum fe nutrices cibis, quanquam optimis, fupra modum faginant, vel cereuifias coniiftentiores, eas- que parcius bibunt; neque tamen corpus fufficienti motu exercentes, in alto prorfus otio commode viuunt. Qua ratione non poteft non craifior la&i confidentia conci
liari, idrnque falutis difpendium induci X VI.
Similem nocendi potentiam habet validum frigus, Qua ampli*
Improuide mammis admiiium j vtpote quod la&iferos Us indicaM- mammarum tubulos coardando, /ac ad (pittitudinem haud tur parum difponit. Neque dubitare licet, quin etiam la
neus ille liquor ingentem in modum alteretur, & ad pra- uam indolem in fugentium ventriculo fufcipiendam difpo*
natur, ii quando matres vel nutrices lafciuiores, durante Ja&ationis tempore, intempeftiuos mariti amplexus cre
brius admittunt > aut fi menftrua, quae alias in grauidis ladlantibusque ceffant „ praeter confuetudinem experiun
tur. Tum enim paruuli plerumque languidi, lacrymofi ac imbecilles fiunt, fuisque geftibus fatis indicare viden
tur, lavationem tam diu elie differendam, donec obtu
rato hoc fonte fanguineo priftinus matri vigor redeat.
Neque demum lac parum corrumpitur, fi nutrix paifioni- bus hyftericis patet, fialuo adftri&a laborat, & propter fpafmos ac flatus in primis viis colleftos variis fanguims &
humorum ad varias partes congeftionibus affligitur*
§. XVII*
E x parte infantum multa pariter accufanda veni- en par t»
unt. Inprimis autem ipfi valde folent laedi, fi nimium ali- infantum menti debent adfumere, & , quandocunque male habent, Cif,t (0pja Praeter voluntatem mammas la&e turgidas exhaurire, vel
B % etiam.
i t CaP. I. De morbis infantumin genere.
etiam , fi pulticulis vifeidioribus plus iufto infarciuntur*
Qujando enim infantes, iique praefertim parui ac teneri tantam alimenti molem in ventriculo non fatis poliunt m fubigere, haec plerumque in acidum ma®ma f a c e i f i t ; vn
de r o n u s ventriculi & inteftinorum deftruitur, maxima- que f a icatis damna, vt f e r e funt inflationes ftomachicar- dialgicae, pedoris anguftiae & fimilia, in teneram prolem deriuantur. Quam in rem egregia f u n t , q u ae b. e t t m u l- le r v s in differtatione, quam valetudinarium infantile in- feribit, ex veio protulit t laths (uptrflua & tantum non coafta infufione mutrts pueros fuos nimis alendo, Jape ne
cant , & dum latfant, matlant. Sicut enim omnts nimia repletio} vt panis adultisy fic laftis recens natis pejjima eft.
§. XVIII.
- - & qua- Sic quoque valde peccatur, fi cibi varii & faepe in- iitas congrui, acidi, acres, falfi, multaeque carnes praeter ne- ceifitatem deuorantur ·, vel fi vinum, vt pancraticus mos eft, ad roborandum & ploratus componendos, faepius pro
pinatur : fiquidem haec laiti admixta, coagulationem in
ducendo, ventriculum valde infirmant, variosque morbos excludunt, Qu,o demum pertinet crebrior la&is cum nutricibus mutatio. Sicut enim adulti non aeque bene mutationem potus & cibi ferre poliunt; ita hoc fimili ra
tione, longeque magis de fenfibilioribus infantum corpo
ribus praedicandum efle, per fe liquet.
$. XIX.
etiam in Haec omnia la&ationis tempore commiffa plerum- abla&atis, Que etiam in pueros abla&atos redundant, aut certe tum demum temporis vim fuam fanitati adverfam exferunt;
maxime cum negle&is distae regulis a teneriori alimen
to ad craffius, aa carnis efum, variaque incongrua fubito transfcendunt; vtpote in his omnibus praecipuum m orbo
rum puerilium fundamentum relidet.
XX.
Cap. I. Ώ* morlis infimum in genere. 13
§. XX.
In prognofi ferenda primo omnium probe tenendum pr0gno/ts efle arbitror, quod infantes, qui non a teneris, delicatis, rej b efiu na*
corporeque & animo morbidis parentibus, inprimis ma- turte & re.
tribus, geniti fuerunt i prae aliis corpore animoque fir- giminis.
mi , vegeti atque robufti efle foleant, nec tam facile damna a rebus externis rependant, neque morbis tam cito implicencur, aut certe impliciti felicius inde euadant.
Idem Heri deprehendimus, fi bene valentes non adeo be
ne & delicate in vi&u & regimine obferuantur, fed tem- peftiue perferendis mutationibus fenfim paullatimque ad- fuefiunt. Poffunt enim confuetudine a teneris ita forma
ri , & quali indurari, vt ne ab externis iniunis tam faci
le laedantur : iicut quam maxime in infantibus ruftico- rum & ex infima plebe natorum videre lice t; vtpote qui neque fanicatis incommoda tam repente fentiunt, neque morbis tam grauiter & tamdiu, quam quidem magnatum delicatuli, laborant,
§. XX L
Tum quoque fetendum eft, omnes infantum morbos,. - & a lia - licet innumeri fint, faciliorem promittere fanationem, quam rum cir- adnltorum, ii rite illa inftituatur. Nam prout tenerrimacumjlantia·
infantum corpora a rebus aduerfis facillime impreflionem rum.
recipiunt nociuam ; ita e contrario a medicamentis &
rebus naturae amicis libenter admittunt meliorem, vt ideo tot puerorum funera deplorare non opus effet, niii faepe medici ipfi nocendo ifta pararent. Praeter haec, conflan
tis eft obieruationis, infantes corpulentiores & fpongio- fiori carne praeditos , item qui lafte copiofo vefcuntur, aut nutricem habent fucci plenam & cofpulentam , prae aliis frequentius morbis affici,maximequerachitidi, tufli conuulfiua? & aphthis efle obnoxios ; cum contra ma
cilentiores frequentius febribus & inflammationibus pa-
B j teant
14 Cap. II. De regimine recens natorilm, teant. Qui alui fune fluxilioris, plerumque melius fe ha
bent, quam qui funt adftri&a?; & denique, quum con- tiulfiui membrorum fubfultus, epilepfiae & tormina maxi
mam infantum partem vita p riuent> fcire licet, peifi- mum effe indicium, fi ifta mala cum diuturnis vigiliis fint ftipata, atque vel diutius durent, vel crebrius reuertantur,
C A P V T I I D E
REGIMINE RECENS
1SSA.TOR.YM, ET PR.ESER- VATIONE A MORBIS IN-
FANTILIBVS.
§. i
Injlimira· Vicunque auertere cogitat grauiores infantum W* K B morbos, praecipue omnium eo debet refpicere;
vt a primo natiuitatis momento omnes abigat
^% fc*caufas, quae morbos poffunt ingenerare, tene- raque infantum corpufcula periculis obiicere. Operae itaque pretium fore confido , fi in praefenti capite breui- ter ftriftimque doceam, quae circa vidlum, regimen, ce«»
terasque res non naturales tam ex parte infantis, quam nutricis tenenda fint; ne forte imprudenti horum vfu in nocui infantes peffimum multorum morborum fomitem extra omnem fui culpam nimis cito fufeipiant, atque pri- saa tflox statQ fundamenta valetudinis per totam vitam
laba»
& prafiruations a morbis infantilibus* i ? labafcentis iaceant. Multo vero magis hxcce dodrina, viderur necefiaria, quia generalia quaedam praemonenda funt, quae deinceps in fpeciali cuiusuis morbi explicatio
ne abhinc repeti & in vfum conuerti poterunt, ne vnurn idemque faepius proferre opus habeamus*
ff. II,
Quam primurii in lucem editus eft foetus, ftatim de* Infans b e t, poit vaforum vmbilicalium ligaturam & refe&ionem, abluendus»
in balneo tepido ablui, quod vel ex fola aqua , vel ex aqua & vino fimul mixtis paratur, huncque fimui vfum praeftat, vt aequalis (anguinis difiributio per totum corpus promoueatur. \nter haec quoque obftettici commodus conceditur locus & rrnpus, vt, ii quid a partus laboribus male conformatum in capite, aut aiiis corporis partibus compareat, ab eadem in melius effingatur, & in natura
lem formam reftituatur. Quare artus omnes blande cons tre&ando explicet > crura & brachia faepius contrahat &
expandat> v t, quid in articulis muci, vel lentoris refidet, diffipetur : neque minus inferiorem partus ventrem v o la manus frequenter m ulceat, & partes excretionibus dicatas, leniter fricando 3 ad fordium eliminationem ex
citet.
III.
Tum vero ante omnia difpiciendum e ft, an firmifs, - - debilis robuftus , & perferendis mortalium vidflttudinibus ido- roborandus neus, an vero debilis ac infirmus fit partus. Id quod vel ex debili eius voce & refpiratione , vel exinde iudicare licet: fi ipfa mater tenerae morbidasque eft conftitutionis,
& fub grauiditatis decurfu variis corporis animique aegritu
dinibus male fuit affe&a, fi agitatio foetus, in vtero ad
huc exiiftentis debilior iufto fe manifeftauit, vel fi partus difficilis, & ante iuftum pariendi tempus feptimo aut o6ta- ko menfe contigit. Siquidem his omnibus infantes mul
tum
16 CaP. II. De tegimine recens natorum, tum infirmantur, & ad morbos redduntur procJiues, dum ex fapienti c e l s i effato imbecillitas omnibus morbis pa
tet. Quod fi igitur recens natus praeter naturam debilis ex di&is fignis concluditur , vtique eundem refocillare expedit: quod opfime perficitur, fi more inter obfte- trices recepto in vino tepido abluatur, leniter fricetur, pe&orique, dorfo & vertici fpiritus quidam analepticus inungatur, vel fi halitus caryophyllis aromaticis, aliisque aromatibus mafticatis vigoratus ori infpiretur , vel pau
xillum vini Rhenani,vel aquaecinamomi infundatur.
IV.
- - c o m m a - A t vero, quuei tener quoque partus ab aeris iniuriis de inuol- mollibus linteis & commoda fafc/arum inuolutione prae- uendus. muniendus fit; probe cauendum eft, ne ex negligentia vel ignorantia damnum inferatur, & magnorum luccefiu tem
poris malorum caufa ftabiliatur. Praeterquam enim,quod infantes faepe ex nimia peitoris per fafciam conftri&ione gibbi fiant, tabem incurrant, vel faepius vomant, & her- niofi euadant; multa eitam impeditae circulationis in
commoda vagitusque n im ii, ab imprudenti ar&oque ni
mis corpus tenelli inuoluendi modo proueniunt*
$. V .
Meconii ex· His ita obferuatis, proximum eft, vt infantes, qui ob purgatio denegatam alui in vtero exonerationem , inteftina multis mediante fordibus repleta in lucem afferunt, tempeftiue expur- refpira- gentur. Jam vero ipfi, quam primum fpiritum ducere, tione, aeremque ambientem pulmonibus haurire inchoant, mu
tua illa & crebrius repetita diaphragmatis mufculorum- que abdominis a&ione non modo ventriculum & intefti
na fua comprimunt, contentasque in ipfis feces ad exi
tum difponunt, verum etiam noc falutari refpirationis a&u bilem in inteftina, maximeque in duodenum vrgent, quae dein propter virtutem, qua pollet, abftergentem &
ftimu-
& prafertiatione a morbis injantilibtts. 17 ftimulantem fenfibiles inteftinorum tunicas, leniter irri
tando , ad maiorem contractionem & excernendas fordes animat, vt non raro vomitibus& aluideie&ionibusfpon- te obortis tenacia ifta recrementa eiiciantur. Quod au
tem fi minus etiam contingeret, & debilis tenellorum na
tura non fola iibi fufficeret, fingulari diuini Numinis pro- uidentia fa&um e/Te deprehendimus, vt puerperis lac pri
mum tenue , ferofum & fubdulce , quod coloftri nomine in ligni [ur, concelTerit, cuius abftergens diluensque fa
cultas melius longe ac tutius, quam faepefele&iiTima eua- cuantia, aluum fubducit. Et licet ex medicis plurimi co- loftrum, ceu lac impurum teneroque infantum ventriculo fumme nociuum reiicerefuadeSnt; aliter tamen ego, con
traria induttus experientia ftatuo , & nulla inde damna perrimefcenda credo; nifi fortaffe la&eus ille liquor ex impuro fonte promanet, fi puerpera vel contagio eft infefta , vel iam ante partum infigni quadam fanitatis la
be laborauit, vel fub duris partus laboribus conuulfiuis agitata fuit m otibus, & adhuc male habet; vel fi quan
do alias concurrunt circumflandae, qua? tale medicamen
tum, a natura ipfa in mammis mulierum elaboratum in
terdicant,
§. VI.
Quodfi autem papillula.’ mammarum matris la-» - mediem*
itantis fint exiguje, vt tener la&ens easdem ore fuo haud tibus la- commode excipere, & nonnifi vehementi attraftionevtfw/i/^.
quidquam ex iis alimenti elicere poffit > aut fi efientcraf- f e nimis, vt ipfas capere nequeat ; vel etiam ii mater puerpera partum la&are recufet, aut lac in mammis non fatis cito concipiat: tum omnino primis viginti quatuor horis aliis interea congruis laxantibus aluum a meconio fuo liberare praeftat, quam mox poft partum nutrici ro- buftae Sc obefa?, infantem fugendum tradere· Etenim, (Hoffim,Med.SyJLSupi>icm^ C quurn
i8 CaP, II, De regimine recens natorum quum lac feminarum s quae diu iam laftarunt„ plerumque fpiifioris fit indo lis, mukumque alimentofe & pinguis fubftantia» contineat; non poteft non tenellus ventriculus valde eodem ob ru i, & inde cruditati acid* la&isquc eoa*
gulo promtiiTima fuppeditari occaiio.
§. VII.
m & rtttn - Sunt autem varii aluum ducendi modi. Sic enim - plebs noftra tum vfu , tum medicorum praeceptis edoda
* mei cum butyro non falito, vel faccharum Penidium ia oleo amygdalar. dulc. folutum primis a partu diebus fuc- cefliuc propinat. Galli ac Bataui vinum cum faccharo cdulcoratum, alii alia eodem fcopo; nec infelici fucces*
fu offerunt. Sed quia intentioni hxc non femper refponH d en t, optime tum in parua quantitate efficaciora , vt fy<
rupus rofarum folutiuus, cichorei cum rheo, florum perfi- cor. manna cum aliquot cremor, tartari granis in iufculo data & fimilia, conducunt. Neque mihi illorum difpli- cet ratio , qui eodem laxandi fine leniora fuppolitoria,·
aut minus his quidquam efficientibus clyfteres commen
dant. inteftinum enim re&um in infantibus tam exquifl- tx eft fenfationis, vt leuiter faltem vellicatum fecescon-i tentas ciroredderefoleat, Vnde B. boerhaavivs in apbor.
de cognofcendis & turund. morbis §o. 13 \γ. clyfma ex fero lactis faponato aut mellito rede iniicere fuader.
i. V11L
Oubiam Enimuero, funt ex medicis nonnulli, qui rheconi- mouesur. um non tam cito expurgandum effe contendunt; quia nulla facile impuritas ante conceptam acrimoniam &
nocendi aptitudinem e corpore eiicienda effet, nulia- que ratione oftendi poflet, quomodo hx infantum feces, quae ner tot menfes fine vlla noxa inteftinis inh^fiiTent, ftatun vt noxia: cathartico expelli deberent. Et pro-
& pvtferuatione λ morbis infantilM l» i f fc 6 to , re penitius examinata, deprehendimus, qualita
tem tam acrem & venenatam meconio non inefle, vt vul
go putatur. Illud enim per tot menfes in tenerrima ali- mentari fiftula fouetu r, neque tamen inteftinorum inflam * mationem aut rofionem parit, neque ad excernendum il
la irrkat, nec colon, quod fua copia potiflimum replet, ad ceUulatum elewationem valuularumque contradionem ftimulat: neque etiam putredine concepta foedos flatus
& exhalationes emittit, nec calore exficcatur, fed, vt fe- itiones infantum ftatim a partu mortuorum docent, con«
iiiientiam mellis habet, & odore caret»
$. IX .
Ha&enus dida qumnuis verii&ma /7nf, & ipfe ego prxm curm & coa&am infantum purgationem iure reii-feUitur.
ciam; aliud tamen ftatuendum efle arbitror , fi neque infantes fuo ipfius robore, neque coloilri adminiculo impuras fordes a matris nutrimento refiduas eliminare va
lent. Tum enim omnino leni ftimuiante fuccurrere e x pediti maxime cum ex fegniorimeconii euacuatione gra- uiifima tormina, inquietudines, vigilias, cardialgicas paf- iiones, hernias, pertinaciflimamalui obftru&ionem, m o
tus fpafticos& conuulfiuos, aliaquefymptomata originem duxille nouerim : quia fordes iftae non modo inteftinorum tunicis fe tenaciflfime infinuant, ipforumque tunicas non raro conglutinant, fcd etiam concurfu la&is vel optimi cra- fin plane alienam eamque nociuam induunt, Ynde etiam muliercularum plurimae permotae recens natos per viginti quatuor horas efurire , & interea mei cum butyro pro
pinare iubent; metuentes, ne purgato nondum corporc lac in coagulum denfetur.
§. X .
His ita prouifis, commodus infantibus vi& us, de- faquifita
C * bitum*
ao Cap. II. De regimine recens natortlm tonx »#m‘-bitumque rcgimea ordinandum eft. Merito autem lac
φ praecipuum & quafi vniuerfale conftituit alimentum, quia
& cibum & potum fimul fuppeditat, ventriculo arridet, atque hoc fine ab optimo creatore tam fapienter conftitu- tum eft , vt mulieres fanae ftatim poft partum fufficientem eius copiam in mammis accumulent» Quum autem vel a m atre, vel a nutrice hunc in finem conduda intantes e mammis nutriantur > eo certe a parentibus, & quibus tenellorum concredita eft falus, refpiciendum e ft; vt lac f>urum & temperatum generent. Id quod vix melius ob*
tinetur, ac fi ladantes feminae exadam diaetae rationem obferuant, eaque omnia fugiu nt, quae fui veftigia, vtvt fentibus abfcondita, in d ulci Jade relinquunt; & a no
bis in fuperiori capite Ceu noxia inter caufas morborum funt relata. Speciatim vero nutrix, fi hanc elegendi ne- ceflitas poftulat, fit fana, aetatis vigentis ab anno vigefi- mo ad trigefimum , gracilis potius, quam o b efa, bonis quoque moribus inftruda, animi tranquillitati dedita, nec melancholica, iracunda, vel ebriofa: nequeii occa- fio f e r t , primipara, nec demum, lac nimis vetuftum alat*' Praeter haec vero, fimiliter bona vtatur d ix ta: & quum pauperes plerumque ac vilioris conditionis mulierculas nutricum munere fu n g a n tu r fe d u lo videndum eft , ne ipfae fubito a priftino viuendi g en ere, feu vidu duriori
& parco, ad mollem, delicatum & plenum tranfeant, fed paullatim potius eidem adfuefiant. Si quando ipfis, ob infantum inquietudinem, fomnoper nodem fatis frui non lic e t , eundem matutino tempore refarciant, cauendo tantum, ne nimium iufto ipfi indulgentes, vitam agant otiofam atque defidem.
XI.
Noxa ex Haec qui fecum perpendit, facile perfpiciet, quan- ntttrkiltys tum iftae matres delinquant, quae citra periculum, vel ob fcor-
& prxfiruationt a norbis infantilibus. s » fcorbuticam humorum impuritatem, vel alias ob cauCas, mercemri·.
quas praetexunt, teneram fuam progeniem nutricibus is rcfpcfiu mercenariis in dubias valde manus immifericordia quadam corporis*
brutam fuperante tradunt, & ne penfi quidem habenty an fanam, an cacochymicam; an bene moratam, an pro- teruam meretricem conducant. Quid igitur mirum, quod fidem faciant innumera probatiffimorum audtorum tefti- m onia, infantes a nutricibus malo vi&u vtentibus vlcera, fcabiem, tineam capitis 3 cruftam latteam, aliaque cutis vitia reportare: a lue venerea infedis , eadem lue, aut vt ego obieruaui, puftulis & cruftis contaminari ; imo quo
que mille aliis modis miferrime affici.
§. XII.
Verum enim vero , mediante ladis vehiculo & . . & ani- prauo hominum confortio non tantum corporis , fed & tm.
animi vitia latius ferpunt: quare non adeo rarum , fed frequenter proh 1 dolor obuium eft , infantes ab optimis etiam parentibus genitos peifimis nonnunquam moribus corrumpi. Sic fcio ex nutrice bibula infantes admodum fiticuiofos. Neque magnatum quorundam bibacitatem &
crudelitatem multi au&ores aliunde, quam a nutricibus, eadem vitiorum prauitate inquinatis deriuare contendunt.
De qualitatibus la&antium cum la&e in la&entes transla
tis e g r e g i a funt verba w i r d i g i i in medie, fpir it. lib. i. p, 2 y . / . 6. alieno latle nutrit i, inquit, vtplurtmum degenerant &
ad naturam nutricum natur alifantur ; ex latte & fpiriti- bus nutricum aJfuwunt naturas nutricum & meres, La8e humano cicurantur feroci/fima animalia, ob fpir itus tem
peratos , quos vna cum la£le fiigunt ; vt contra homines f e rino lafle educatifrInifiunt & feroces 3 vt Romuli te flatur exemplum & Remi.
§. XIII.
Quantitas fugendi la&is exa&e determinari ne- Quantitas
C 3 quitj
CaP. ΙΓ» T>e regimine recens nStgfVm, figendi la- quit ; folent tamen mulierculae plerumque infanti primis
Siis. a partu menfibus fubinde amni bihorio ; poft tres qua- tuorue menfes fexiestaut fepties; & demum bis tantum, vel ter in die mammas praebere , donec anni fpatium fuerit emenfum. Hic tamen in genere notari velim, fe rio cauendum effe , ne nimis crebro & praeter neceiTita^·
tem mammas offerant mulierculae, fed omni potius ratio
ne nimis appetentes abftrahant, quia ipfi, quousque bibe^
re debeant, ignorant: alias ifta poflunt mala fuboriri, qux in fuperioii capite euenire diximus.
$. XIV.
TrafirUtt· Saepe incidit, vt la&is temperies variis ex eaufis tio dtimni corrumpatur: quare, ne damna inde impendeant, pneca- in lac re- uendum erit. Maxime vero omnium , vt fupra diximus, dunduntis lae a tenore la&antis vitium folet contrahere; vnde, ne ex tenore, ftatim a terrore mammae offerantur, optimum terroris
# iracun· noxam auertendi praedium eft. idem fcire licet de ira*
jiat cundia : & quum labes a vehementi ira la6ti infinuata poft longiqrem etiam moram tam Ia d e n ti, quam ipfi nutrici, c. g. in mammis, varia minetur pericula, opus eft, ad ipfe praecauenda, tempcftiua laftis emulfione.
§. XV.
Alimenta Nonnunquam edam accidit, vt vel infans ad lac e lacii fuljli- mammis fugendum impotens, vel nutrix ob morbum ali- luenda. asue caufas adla&aadum minus capax fit: quo in cafu alia nutrimenta appropriata debent propinari, inter quae referenda funt ferum la&is dulce , iufcula hordeata, aue- nacea , emulfiones amygdalinae la&iformes, vel ex cre- patura hordei, addito vitello ouorurn, emulfioni limitis mixtura & fimilia»
§. X VI.
fulmenta- £adem profunt, & in vfum duci po/Tunt, fi lac fo-
