Hoffman Helena

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI —

H e U ^ a ,

1/1. Relacja

1/2. Dokumenty (sensu slriclo) dotyczące osoby relatora ^

1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora

II. Materiały uzupełniające relację

J

111/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora

llt/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. __

ltt/3 - Malerialy dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) 111/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. ~“

III/5 - inne...

IV. Korespondencja J

V. Nazwiskowe kady inform acyjne^/

VI. Fotografie v

I \

• _

i 2

3

4

5

x l4 -3

Kela c.j a 9 p* "Haliny!>

Okręg krakowski ZO w roku 1940 obejmował: Śląsk, województwo krakowskie, województwo rzeszowskie* Dowódcą Okręgu ZO byl

"Czarny” /"Pankracy**/, Fierwszy kontakt byl na ul*Urzędniczej u Maciej ewskich, w maju 1940 kurier z Warszawy wskazał ten lokal gestapo. Nie wiadomo co było przyczyną zdrady kuriera e Warszawy*

Melźenstwo Maciejewskich rozstrzelano potem w Tarnowie,

Istniały też kontakty* na Sebastian* w Łaźni Rzymskiej, na Micha­

łowskiego, Pedzichów 5 TTp. /Ma punkt Pedzichów uczęszczali w tym czasie* "Grzegorz**, ,ł Jerzy k"-Jerzy Karwaj/

W lipcu 1940 odszedł "Czarny", na jego miejsce przyszdl Kamiński /j»st to fałszywe nazwisko/* Lokale* przy ul.Prażmowskiego,

,<V krowoderska 55 u p.Boguńskich /wynajmowali lokal znając jego przeznacz *nie. W kwietniu 1941 lokal ten wpadł i wszyscy zostali

aresztowani* Matka zginęła w Rawensbruck, 3 córki powróciły z obe

I "

syn zginął w Oświęcimiu/

Od wiosny 1941, następnym kolejnym dcą ZO Okręgu byl Władysław Cyga "Kozak”. Kamiński został usunięty, gdyż zachowywał sie nie­

zgodnie z zasadami konspiracji. "Kozak" działał od wiosny 1941 do kwietnia 1941 /w okresie poprzedzającym Swieta Wielkanocne/, gdy to został aresztowany* Jui^k Karwaj wpadł w Miedziele Palmowe 1941 roku*/W roku 1942 w lipcu p*"Halina” spotkała w Oświęcimiu Jurka Karwaj a , który mówił, że Jan Cichocki jest także w Oświecił i przeszedł tyfus -"muzułman po tyfusie’*/-

Laboratoria*

1* Osiedle ul .Pra żmowskiego /opis "Skały"/* Pracaw&ł tam Jerzy Karwaj i 2 chemików, któ:rych po wsypie tego laboratorium p*HHalii

odwoziła do Warszawy* Jerzy Karwaj przyjął do pomocy Adama Hytko a potem Jerzego Szkudłarka*

2* Bdwnież na Osiedlu* Było do drugie laboratorium w kt* pracowa!

J* Karwaj i prawdopodobnie A,Hytko. Produko?rano tam cjankali i in

6

specyfiki, za wyjątki em termitów

3/Ul»Olszańska - produkowano t*» tenaity -Obsad* s Adam SytkA i Jerzy Szkudlarek "Juiek",

4/ Ul* Starowi sio* -Obsad* Jurek Karwaj i lekarz ze Śląska /Lekarz aresztowany w laboratorium^ zażył na Montelupich cjankałi i zginą W Wielką Sobotę, po przyjeździe z Warszawy p."Haliny* nie doszło!

do skutku kontakt z "Lekarzem", który prawdopodobnie byl już wtedy aresztowany*

Jedno z pierwszych laboratoriów zorganizowane było przy ulicy Ks*Józefa w lokalu, wynajętym na prawdziwe nazwisko "Grzegorza*•

I /

Pracował w tym lok&łu Jasiński/ Przeprowadzano próby produkcji środków zapalających, m fosforze.

Laboratoria podłe gały dowództwu Okręgu ZO, a komendantem byl Jerzy Karwaj*

W całym okresie działania wszystkich pierwszych, trzech korne ndantó , £0 praęy Okxegu Kraków, szefem. łączności była p*"Halina"• • Lącznict

kami w tym czasie były: "Jaśka” t "Marysia", !tIrka"g "Luba",

"Zośka",

Magazyny znajdo wały sie w następujących punktach}

1/ Skład węgla przy ul,focha

2/Krowoderska 19 u prof.Lewkowicza 3/ Pędzichów,w pi?«iicy

4/ Jegielloneka, w sklepia gospodarczym 5/ Bronowice, u kowala Jana Wodnickiego*

6/ Starowiślna 33

7/ Sławkowska 15, f-ma Werner /Wodnieki/

8/ Grzegórzki, skład węgla przy ul.Rzeźniczej 9/ Ul .Kopę m i k a u Białka i prof *Sz ant ro cha ło/ Wielopole, u Zygmunta Nikła

- U - k

2

7

^ I* ~ 5

•ffgypa w kwietniu 1941 r.

W ”Z0" działał masz;?nijcsta * "komórki kolejowej", który podlegał grupie inż.Jas inek i* go• Przewozili oni materiały głównie w kie­

runku Śląska. Z tamtego terenu w grppi^ tej działał "Słowik*’.

Maszyniasta mieszkał przy ulicy Krzyża. Po pewnym czasie swej działalności maszynista zażądał pieniędzy i dostał je raz. Za drugim razem, gdy żądanie ponowił, ni* otrzymał. Wtedy zagroził, że wyda do Gestapo znane mu osoby i punkty konspiracyjne* Wobec taki-'j sytuacji grupa "Jaszcza" otizymala rozkaz zlikwidowania maszynisty. Taki sam rozkaz otrzymała, grupa "Halnego". Niestety

obl*» te grupy nie znały sie nawzaj*m i nip wiedziały, że wykonuji jedno i to samo zadanie. 1 trakcie dokonywany di przygotowań do likwidajcy maszynisty, obie te grupy poczęły natykać sie na siebi podejrzewając sir* wzajemnie, że należą do npla.

W tym czasie maszynista zagroził, że jeżeli do dnia 1 IV. nie dostanie pieniedzy, do doniesie do gestapo. Nie dostał 1 wodoez- nle podał nplowi kontakt na Błicbu. Aresztowano tam odrazu

Jasińskiego w jego własnym mieszkaniu i "Kozaka". W pare dni potem zabrano żonę Jasińskiego. Była ©na na Montelupich, a potem została zwolniona. Mieszkanie Jasińskiego było lokalem kontaktowy Okrwgu "ZO”.

Wpadła wtedy Krowoderska i inne punkty. "Kozak" podał Krowoderska

5 5

i

t.j. dom "Haliny". "Halina" w tym czasie nie mieszkała

w domu, tylko przy ulicy karłowskiej, o czym rodzina wiedziała.

Rodzinę aresztowano. Gestapowcy przyszli wieczorem i zostali do rana, czekając.

W pierwszym dniu "Kozak1’ nie wsypał laboratorium przy ulicy Starowiślnej. Wsypał go później, prawdopodobnie w piątek.

, - — f.

/"lOKak*5 byl aresztowany we wtorek, lub w środę/ W laboratorium

3

8

w -Diąt«*k aresztowano lekarza ze Śląska* W sobota przyszli do nr 11-

mieszkania Jurka Karwaja przy ulicy Lubomirskich i aresztowali g

"Halina” zagrożona przeniosła si« na j«dną noc na ul* Olszanską do laboratorium t^iaitów* Pomagał w tym Adam Nytko i Karwaj*

Jednak w niedziele wróciła na Tarlowską i zaraz potem, po roz­

mowie z Janem Cichockim /nJaśn , "Maria” , Nałęcz”/ wyjechała do Warszawy* Był to wyraźny rozkaz "Jasia"* W sobotę j«>daa

z łączniczek ps*"Jaśka" powróciła z terenu i wiedziona instynkte udała sie na karłowską, gdzie od "Haliny” dowiedziała sie o za­

istniałych wypadkach* Chcąc jednak dowiedzieć sie czegoś więcej, udała sie ona na ulice Krowoderską $5, gdzie wpadła w kocioł*

Były to Zielone Swieta 194-1 roku* "Halina" była w Warszawie.

Jej fotografie figurowały w listach gończych z wysokimi nagrodaa za ujecie i wydanie Ń^emco*. W międzyczasie wykonała ona rajd rowerowy z Warszawy do Krakows. i z powrotem, celem uzyskania na miejscu w Krakowie dodatkowych scislych Informacji o sytuacji*

Jazda rowerem była podyktowana przedewszystkim względami bezpie­

czeństwa* Była w Krakowie u Jasińskiej*

Po powrocie do Warszawy, w tydzień później, przyjechała do "Ha­

liny" łączniczka "Marysia"* Po jej wyjeździe z Warszawy "Halina’

otrzymała telegram od "Leny"mniejwiecej o takiej treści: -

"Jaśka" i "Maiysia" zachorowały, do ciebie przyjdą w sobotę w nocy" -

"Halina" wskutek tego zmieniła lokal, lecz nie chcąc narażać koleżanki powróciła.

W nocy przyszło gestapo i arezstowało "Halinę". Z gestapowcami po "Kalinę" przyjechali uprzednio aresztowani* J.Cichocki,

Xi£ I#Cyga i Halina Matheisen* /H.Matheisen była płatniczym Okr* ZWZ/ • W tym czasie p*"Halina" miała już leww nazwisko

9

Janina Dębska.

Po t*j dużej wsypie Warszawa zerwała wszelki* kontakty z konspiracją w Krakowie /terenówką, ZO itd/.

W tym czasie uniknął szczesliwi* aresztowani również pik*

Komorowski, noszący ps*"Prawdzie".

"Halina”, Kamisnki i inni bazowali aa F-mie "Fluor", skąd brsli dokumenty itp. Właścicielami tej firmy byli* J.Reyaan i Maria Gontarska.

Notował rozmowę w obecności "Czesława" i "Raka"

St.Koetka dala 3 grudnia 1965*

5

10

11

12

13

14

15

16

ł i - s r * * * J ‘fl1'a c . _£ fe"* R ' ?'v. l

.^ r^ v * »> ^/ - j|.ft H O FFM A N N H elena (1913-1995), ps. „H alina“, nauczycielka, instruktorka PW K,

łączniczka i kurierka KO ZW Z Kraków, w ięźniarka M ontelupich, O św ięcim ia i Ravensbriick;

po wojnie nauczycielka, zaangażow ana w działalność kom batancką KHK

H elena H offm ann urodziła się 21 (lub 6) V 1913 w Krakowie w rodzinie urzędnika M ichała i Heleny z d. M irocką. U kończyła w K rakow ie szkołę pow szechną nr 20,tpo-niej w ) C (Ą

Wtfijni

«

1932 Sem inarium N auczycielskie im. M. R eja w Krakowie. Tam należała do H ufca Szkolnego PW K i tegoż roku ukończyła kurs instruktorski PW K. W latach 1932-1935 pracow ała w K rakow ie zaw odow o jak o instruktorka PW K, w latach 1935-1939 była

i(/

nauczycielką szkoły pow szechnej w Kato w icach-W ełno w iec, p ro w ad ząc/h u fiec PW K w Sem inarium N auczycielskim w M ysłowicach. W 1939 była uczestniczką kursu dywersji pozafrontow ej, czynna od m arca tr. jako kierow niczka Pogotow ia Społecznego PW K w Katowicach.

W dniu wybuchu w ojny wyjechała, na rozkaz K om endantki Rejonowej PW K z Katowic, do M ysłowic i Chrzanow a dla przekazania instruktorkom PW K instrukcji

pęyrrtH/iilb

m obilizacyjnych, po czym pojechała]do Krakowa. Tam zaprzysiężona jak o „H alina” do SZP pełniła funkcję łączniczki i kurierki oraz sekretarki kierow nictw a okręgow ego sabotażu, dywersji i lotnych akcji odwetu, potem w ZW Z w ZO (Zw iązku O dwetu). Podlegała bezpośrednio Szefowi Sztabu O bszaru K rakowskiego ppłk. J. C ichockiem u ps. „K abat”, utrzym ywała łączność z Okręgiem Śląsk, pilotow ała oficerów do granicznych punktów przerzutow ych w Rabce i N ow ym Targu, przew oziła z Zakopanego do dow ództw a w K rakowie pocztę i pieniądze przerzucane z W ęgier. W utw orzonej w ram ach ZW Z samodzielnej organizacji do w alki bieżącejVtj. ZO pow ierzono jej funkcję szefa kurierek oraz , łączniczki do zadań specjalnych w D ow ództw ie O kręgu ZW Z Kraków. Przew oziła broń i m ateriały sabotażowo-dyw ersyjne. W m om entach zagrożenia brała udział w ew akuacji i likwidacji lokali kontaktow ych, m agazynów i laboratoriów konspiracyjnych. Zagrożona, po aresztow aniu jej matki, siostry i kuzynki w ram ach wiosennej „wsypy” O kręgu w 1941 i ze w zględu na poszukiw anie jej przez gestapo listem gończym z w yznaczeniem nagrody pieniężnej, otrzym ała rozkaz wyjazdu do W arszawy. Tam używ ała nazw iska Janina Dębska.

R ozpoznana w lipcu 1941 została aresztow ana i osadzona na Pawiaku. W czasie śledztw a nie ujaw niła niczego. Po rocznym pobycie na Pawiaku, a potem w ięzieniu M ontelupich w

K rakowie została przew ieziona transportem z dnia 11 VII 1942 z K rakow a do Oświęcimia! j ty p \ ^ gdzie} otrzym ała num er 8549. Od początku 1943 pracow ała w pobliskim R ajsku, gdzie

N iem cy utw orzyli Stację D ośw iadczalną roślin i Instytut Higieny. W spółpracow ała aż do

17

T u - / S

Ą

% _ Ą f~

ewakuacji obozu z tam pracuj4cą' A. Piątkowską. Ta przekazyw ała H elenie spisy now ych transportów , które przez n ią były wysyłane dalej poza obóz. Brała też udział w akcji przekazyw ania inform acji z radia i gazet, do których w ięźniarkom z R ajska udaw ało się dotrzeć, a także w akcji dożyw iania dzieci hodowanym i tam jarzynam i. H elena była od lata 1943 zaprzysiężona do pierwszej piątki kobiecej konspiracyjnego Zw iązku O rganizacji W ojskowej razem z W. K lim aszew ską, A. Piątkow ską (VM), Z. Bratro i S. Rachwałową.

Później H elenę w łączono do zespołu tzw. „królików ” obozowych. Ew akuow ana 23 I 1945 do Ravensbrtick, w yzw olona w kwietniu, pow róciła dnia 12 m aja tr. do Polski.

Por. H elena H offm an U chw ałą Rady Państw a N r 0/1442 z 28 XII 1971 została odznaczona K rzyżem Srebrnym O rderu W ojennego V irtuti M ilitari z nr. legitym acji 1539-71- 13. Była także odznaczona czterokrotnie M edalem W ojska (1948), K AK (1972) i K rzyżem O św ięcim skim (1986).

Po w ojnie pracow ała jako nauczycielka, początkow o w szkole pow szechnej w K atow icach, a następnie do 1948 w Krakowie. Jako instruktorka prow adziła w liceach zajęcia

z zakresu przysposobienia wojskowego. N a em eryturę przeszła w 1968, $amieszkajwsz)| w j.

latach 70-ityelj w W arszaw ie, gdzie intensywnie pracow ała w K om isji H istorii K obiet nad H ~ . y zbieraniem m ateriałów o żołnierzach-kobietach. D ziałała także w Zw iązku Inw alidów

W ojennych. Odznaczona: dw ukrotnie Z ło tą O dznaką za pracę społeczną dla m. K rakow a (1975, 1979), K KOOP (1983), dw ukrotnie O dznaką H onorow ą Zasłużonego D ziałacza ZIW (1984, 1992) oraz Z łotą O dznaką za zasługi dla Ziem i K rakowskiej (1984). Zm arła 13 I 1995 w Krakowie, pochow ana na cm entarzu rakowickim.

APAK, T. 716/WSK; Biogr. Baza Komp. Kraków, k. pers. nr 3799; Akta Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu; Akta ZBoWiD Zarząd Wojewódzki w Krakowie; Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Krakowie, sygn. Ds. 4/67, tom I z 26 III 1969;

u* v i Aył- 2_

Dąbrowa-Kostka S., W okupowanym Krakowie, K raków .... , s. 65; Kowol A., Została tylko pamięć. W

Nowiny 22 I 1992, s. 5; Pluta-Czachowski K., Organizacja Orła

Warszawa 1997, s. 169; Wesołowski, PRL Kaw. VM, s. 32; Wojenne i powojenne

cz. 2, t . ^ . . . ^ s . 147; Zawacka, Czekając..., s. 315;

18

19

20

Krzyż Virtuti Militari Hoffmann Helena

n

- narzeczona Jerzego Karwaja, wspomniana w zeznaniach więźniarek Montelupich przed

Okręgową Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Krakowie, akta DS 4/67, tom IV, zeznania: Marii Rzuchowskiej - k. 11, Anny Mikulskiej (bez numeru - za zeznaniem Dadaka nr. k. 136);

- zeznanie H. Hoffmann: sygn akt Ds. 4/67, tom I z dnia 26 marca 1969r.

K.Wojt., 2005.

21

0 * r f S o w a KOMISJA B ADAN IA Z B R O D N I H ITLERO W SKIC H W

Ssf?n

Ds.4/67 l

Protokół przesłuchania śiuiadka

Dnia 26 omarca 69

19... r.

Kraków

Sędzia Sądu Wojewódzkiego Mgr Karol Dziewiński

--- delegoiuany

Okp© s ó w © i

do ... Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich

UJ Krakowie

d zia ła ją c na zasad zie art. 4 D e k re tu z dn. 10.X I.1945 r. Dz. U. N r 57, poz. 293 i art. 219 k. p. k.

... , , Janiny Stożek

, z u d ziałe m p ro to k ó la n ta ... “...

p rz e s łu c h a ł niżej w y m ien io n eg o u; c h a ra k te rz e śiu ia d k a —bez o d e b ra n ia p rz y ­ rzeczenia.. Ś w iadka u p rz e d z o n o o o d p o w ie d z ia ln o śc i k a rn e j za fa lsz y ire ze-

znania z art ..140 „kodeksu karnego...

Ś w iadek zezn ał co n asięp u je :

Im ię i n a z w is k o ...

\ Data i m ie jsc e u ro d z e n ia

Helena H o f f m a n n

6.maja 1913 r. w Krakowie

Im iona ro d z ic ó w

M iejsce za m ie sz k a n ia

nauczycielka

Michał i Helena Mirocha

Kraków, ulica Bohaterów Stalingradu 33 /7a

Zajęcie

nie karana

K a ra ln o ść

S tosunek do siro n

obca

Aresztowana zostałam przez 5 funkcjonariuszy gestapo w Warszawie,

x-

w której czasowo ukrywałam się przed Niemcami wiedząc , że już wcześniej cała moja rodzina zamieszkała w Krakowie została areszto­

wana w związku z moją przynależnością do organizacji^Związek Walki Zbrojnej". Byłam poszukiwana przez gestapo i za moje

Drukarnie* Nr l . W-wa. Zam. 576/ 6 1 1 — 50 000. Przesłuchujący : Przesłuchiwany :

22

iąg dalszy protokołu przesłuchania świadka Heleny Hoffmann

-

2

ykrycie wyznaczono wysoką nagrodę . Ponieważ ukrywałam się pod

0bcym nazwiskiem funkcjonariusze gestapo przybyli z Krakowa , zabrali ze sobą dla celów konfrontacji ze mną i rozpoznania^ moich przełożo­

nych wyżej wymienionej organizacji majora Jana Cichockiego pseudonim

"Kabat" i "Maria " , majora Cygę Władysława pseudonim "Kozak" i Hele­

nę Matheisel . Pierwsi dwaj już nie żyją , gyż zginęli w obozie koncentracyjnym , zaś Helena Matheisel przebywa gdzieś w Londynie . Ponieważ gestapowcom podałam od razu moje właściwe nazwisko i w czas:

pierwszego przesłuchania na miejscu w Warszawie do stawianych mi zarzutów się przyznałam , przeto konfrontacja okazała się zbyteczna , a funkcjonariusze gestapo przesłuchujący mnie , w czasie dziesięcio­

dniowego mego pobytu na Pawiaku nie bili mnie ani nie torturowali . Potem przewiezina zostałam do więzienia przy ulicy Montelupich w Kra­

kowie i m i e s z c z o n a w celi na parterze w której przebywało 30 innych kobiet .

Przez gestapo krakowskie przesłuchiwana byłam wielokrotnie , przy czym referentem mojej sprawy był oficer gestapo o nazwisku Christenson , tłumaczem zaś był pochodzący ze Śląska i znający

dobrze język polski gestapowiec o nazwisku Woźny^ a przezwisku "Ptose Początkowo obaj ci gestapowcy obchodzili się ze mną bardzo przyzwoic później jednak , gdy pewnego dnia przyłapano pochodzący ode mnie gry zostałam skuta i osadzona na dwa tygodnie w ciemnicy . Przy tej

sposobności zostałam również dotkliwie pobita pejczem przez jednego z gestapowców , którego nazwiska nie znam . Miało to miejsce w czasi przesłuchiwań związanych z przyłapaniem owego grypsu . W czasie megc pobytu w ciemnicy odwiedził mnie raz gestapoweic o nazwisku Kolb i poszczuł wówczas na mnie psa , a także wtedy mnie pobił kijem . Jak słyszałam od innych więźniarek Kolb zawsze chodził z psem

i szczuł nim więźniarki , a także bił owym kijem , który nosił ze s Ponieważ przez Uiemców uważana byłam za osobę niebezpieczną , przeto zawsze przebywałam w zamkniętej celi , natomiast koleżanki moje , które pełniły na terenie więzienia Montelupich , a później n renie więzienia przy ulicy Helclów różne funkcje donosiły mi, że gestapowcy należący do obsługi tego więzienia traktowali więźniarki brutalnie , bili i torturowali , szczególnie zaś w czasie przesłuch które miały miejsce w osobnej celi na parterze .

Z celi tej dochodziły nas w dzień i w nocy płacze i krzyki . i - * * ' ’ >ż , że w czasie przesłuchiwań stosowali

Przesłuchiwany : 23

-

3

ciąg dalszy protokołu przesłuchania świadka Haleny Hoffmann

gestapowcy wobec więźniarek tak zwane "stójki " na korytarzu, które trwały po kilka dni i nocy z rzędu , w czasie których nie podawano tym osobom żadnych posiłków . Kobiety , które na skutek tego mdlały cuconoi oblewano wodą i z powrotem stawiano na nogi .

Z opowiadań więźniarek wiem też , że gestapowcy stosowali tortury w stosunku do mężczyzn przebywających w więzieniu na

Montelupich . Słyszałam również, że specjalnie torturowany był maje Wojska Polskiego Józef Prus , którego gestapowcy po skatowaniu

przywiązali do kraty głową na dół . Major Prus przebywał później w obozie w Oświęcimiu , obóz ten przeżył, ale zmarł po wojnie , W czasie gdy lecząc się po doznanych w więzieniu i obozie obrażenie

przebywał na terenie Austrii .

W tej sprawie bliższych informacji udzielić będzie mogła żona jego Barbara Prus , która była również więźniem Montelupich i Oświęcimia . Mieszka ona obecnie w Krakowie , gdzieś na terenie Podgórza .

W więzieniu w Krakowie przebywałam do lipca 1942 roku i w ty czasie przetransportowana zostałam do obozu koncentracyjnego

w Oświęcimiu .

W czasie pobytu w więzieniu zetknęłam się z nazwiskami

gestapowców Wemeyera^Wiedemana jako osobników szczególnie okrutnyc a także z nazwiskami Sobkera i Lucasa . Natomiast nieznane mi jesi nazwisko Sandauer .

Bliższych informacji w sprawie działalnosci tych gestapowcóv będą mogły podać koleżanki z więzienia rlrena Ułan zamieszkała w Krakowie , ulica Wenecja 17 , Maria Gądkiewiczowa , zamieszkała w Krakowie , ulica Floriańska 45 , Paulina Karwat zamieszkała w Krakowie , ulica Rymarska 5 i Elwira Hoffmann , zamieszkała w Krakowie , ulica Czechowicza 3 > a także Maria Gątarska względn

Gontarska zamieszkała w Warszawie , ulica Krajowej Rady Narodowe 56a .

Ha tym pj^tokół zakońcaono i po odczytaniu podpisano.

j - •

/Helena Hoffmann ':/,/ /l%r Kąrc

'";Prze ś łuchu.i ac.v : Protokolant :

24

1 3 1 5 / } ! ? & to a 1<^C<L\C,/ <g O&OT** kl&M C-e+t/ns. 60 O n

1 _____________ & • 'f • ______ _______ 2 ___________________ . _____ ~>s 0 <3 P i s *ił *i-~ 'K-. lV»V»MV*A.

O ' ^ v(T o y '

"

O K H E G O W A ____

KOMIŚJA BADANIA ZBRODNI HITLEROWSKICH

„KEAKOWIE...

*pp. 1/74

g ygn . a k t

PROTOKÓŁ PRZESŁUCHANIA ŚWIADKA

1 lutego 1Q74 „ w Krakowie

D n ia ... 19... r ... — ... ... ... -

Sędzia Sądu Powiatowego mgr Oktawiusz % w i d o w i c z

... ... d eleg o w an y ,j0 .... ... K o m isji B ad an ia Z b rodni H itle ro w sk ic h

Krakowie

W ...

daalając na zasadzie a rt. 4 D e k re tu z dnia 10.X I.1945 r. Dz. U. N r 51 poz. 293 i a rt. 129 kpk.

udziałem p ro to k o lan ta ... ... - [przesłuchaj n iżej w y m ien io n eg o w c h a ra k te rz e św iadka.

■ Świadka uprzedzono o odpow ied zialn o ści k a rn e j za fałszyw e zezn an ia, po czym św iad e k s tw ie rd z a w ła - [aoręcznym podpisem , że u p rz ed zo n o go o tej o d po w iedzialn ości (art. 172 kpk).

(podpis świadka)

jfetępnie św iadek zeznał co n a s tę p u je :

I i nazw isko...*?.«. i ® . ? . ? . . . ? . . ...?..I . ... ! ? . . . . 3 . ...

rodziców

kichał i Helena z domu Mirocha

!■ i miejsce u ro d zen ia ...S - m a ^ a - 4 9 4 4 -r* — ~ --X -rak 4 w ... ...

^ z a m i e s z k a n i a

... ...Kraków ul. B o h . Stalingradu

__________

nauczycielka Jcenie ... średnie

za fałszywe zeznania.ni.?....karana..

do stron... „O.9.C.S..

■iŁ—okrf p±fi— .okupa.c j.i...xia.le.ża.ł8a....d.o.-.tg.j.ne.j--orgajai.zac^i,-i

^°wej ZWZ, działającej na terenie miasta Krakowa.Ponieważ na- aresztowanis wśród członków owej organizacji ja na polecenie lżonych opuściłam Kraków i wyjechałam do Warszawy. Po przybyciu

! 2 siwy zamieszkałam u jednej koleżanki również członka ZWZ.

M Zam. 2417/73 — 50.00U.

E ?lujący : Przesłuchiwana t

fn^awiusz -Dawidowicz/-/ - “-elena n offmon /-/

25

- 2 - J k - c dalszy ciąg zasna^ świadka ^eleny Hoffamn :

W dniu 12 lipca 1941 roku do mego miejsca pobytu w »»arszawie przybyli funkcjonariusze krakowskiego uestapo w sród których znajdował się funkcjonariusz o nazwisku Christiansen.Nazwisko tego funkcjonariusza ustaliłam po przywiezieniu mnie z Warsza­

wy do A rakowa w którym to mieście osadzona zostałam w więzieniu Montelupich. Ponadto wśród osób aresztowujących mnie znajdował

niejaki froźny, który nosił przezwisko "Ptosek" i pełnił

funkcję tłumacza. Po aresztowaniu w Warszawie zawieziona zostałam do więzienia "Na Pawiaku ". V/ więzieniu tam byłam przesłuchiwana przez wyżej wymienione osoby. Również przebywałam w pomieszcze­

niach Gestapo mieszczących się w tóarsznwie przy Alejach Schucha.

Po dziesięciodniowym pobycie jako aresztowana w Warszawie jak już zaznaczyłam zostałam osadzona w więzieniu Montelupich w Krakowie, w którym to więzieniu siedziałam do dnia 12 lipca

1942roku. V« dniu tym z więzienia tego przywieziono mnie do obozu koncentracyjnego Oświęcim I. W obozie otrzymałam trójkąt czerwony z literą "P,T oraz numer obozowy 8549. ^sadzona byłam w blokach 5 i 8. Jak sobie przypominam we wrześniu 1942 r. po uprzednio dokona nej selekcji, która odnosiła się do więźniarek, przeniesiono mnie do obozu Oświęcim - brzezinka. obozie tym przebywałam kolejno w blokach 7,1,10 i ponownie 7. Blokową w bloku nr7 była ‘ “‘tefania Starostek, która uprzednoi pełniła funkcje "sztubowej " w bloku ar.5 położonego w bobozie Oświęcim I. Stefanię Sterostek znałam j?

osobę posiadającą wybitne cechy sadystycznego charaicteru, które przejawiały się w tym iż znęcała się ona nad więźniarkami bij-^c je i przeklinając, -pakty takie miały miej/sce każdego dnia i dla­

tego też nie sposób opisrć je wszystkie. Przypominam sobie z okre­

su mego pobytu w obozie w brzezince, iż były przeprowadzane selek cje w^ród więźniarek, które następnie były kierowane do krematori' w celu uśmiercenia ich. Jednak z powodu upływu czasu nie mogę sobi przypomnieć czasokresów w jakich były one przeprowadzane, jak

, w/

również imion i nazisk isia osób przeprowadzających owe selekcje.

miesiącu czerwcu 1943 r. zatrudniona zostałam w podobozie Rajskc w którym to pracowałam przy uprawie rośliny wydzielającej kau­

czuk. 18 stycznia 1945 roku o godzinie 17 wyruszyłyśmy piechotą Pod konwojem z wyżej wymienionego podobozu w kierunku Pszczyny i Jastrzębia Zdroju . * trakcie marszu widziałem w rowach przydroż­

nych albo na poboczach drogi, którą maszerowałyśmy zw 4 óici uśmier­

conych • wi ę zniów. Osoby, które były uśmiercane, o czym to podałam w^żej, były więźniami co stwierdziłam po ubraniu - pasiakach, albc

26

r dalszy ciąg zez.iań świadka Heleny Hoffman :

po wymalowaniu na ubraniu czerwonych krzyżów. Wśród zabitych znaj­

dowała się grupa kobiet jednak przeważali mężczyźni. leniej więcej spotykałam w trakcie marszu zabitego na kilometr, niemniej jednak były wypadki, że na odcinku kilometrowym znajdowało eię więcej osób zabitych. W jakich okolicznościach owe osoby były zabijane i przez kogo tego nie mogę podać, bo nie byłam świadkiem zabijania ich.

Przypominam sobie, iż po przybyciu do Jastrzębia Zdroju konv/ojujący SS- mani, których nazwisk ani imion nie znam i których nie mogę po­

dać rysopisu, zabili 2 moje koleżanki a mianowicie : Władysławę Sawicką mieszkankę Krakowa oraz Elżbietę Piękosz, pochodzącą z Tar­

nowa. ,vładysława Sawicka została zastrzelsna z powodu próby ucieczki natomiast Elżbietę Piękosz zakłuto bagnetami, w stogu siana w któ­

rym si* ukryła. Wyżej wymienione osoby pochowano w Jastrzębiu Zdro ju. Nieznane mi są imiona ani nazwiska SS-mąnóy., którzy dopuścili się tego zbrodniczego czynu.0 ile sobie przypominam czas zabicia wyżej wymienionych osób miał miejsce w dniu 20 ewetualnie 21 stycz­

nia 1945 roku. Po przybyciu do miejscowości Wodzisław wsadzono nas do wagonów kolejowych zwanych wvgLorkami i wagonami tymi przewiezio­

ne zostałyśmy do obozu koncentracyjnego w Ravensbrflck. «• obozie tym po otrzymaniu numeru obozowego 102199 przebywałam do dnir< 29 kwiet­

nia 1945 roku. v. tym to dniu nastąpiła ewakuacja więźniów obozowych.

Po opuszczeniu obozu szły^my w nieananym kierunku uo dnia 1 maja 1945.

i w dniu tym wojska radzieckie przyniosły nam wolność.

Nie przebywałam w podobozie Budy.

Na okoliczności zabijania ludzi w obozie Oświęcim - Brzezinka posia­

dają wiadomości : Wilińska Karolina -Kraków .ul.Chodkiewicza 5, Sło­

wakiewicz Stanisława - Nowy Targ ul. ^awadzkiego 24/17, Staniszewska

^adwiga - Szczecin, .Aleja "yzwolenia 1/1S , Stachnik ^aris - Kraków ttl. Gołębia S.

i 'ie podaję szczegółów odnoszących si* do zabijania więźniów w obozie koncentracyjnym, a to dlatego, że z powodu upływy czasu nie mogę przy­

pomnieć dokładnie owych zdarzeń.

odczytaniu mi, jako zgodne z moimi zeznaniami, podpisuję.

P r o t o k o l a n t

: Świadek : Przesłuchujący :

y * / Izabela Wielgus /-/^elena Hoffman /-/ Oktawiusz • ‘ ■'awidowicz.

I-a zgodność z Sc*V: '

27

Z W I Ą Z E K B O J O W N I K Ó W O W O L N O Ś Ć I D E M O K R A C J Ę

Z A R Z Ą D W O J E W Ó D Z K I

K ła k o w i e

Z A Ś W I A D C Z E N I E 2 6 7 3 2 2

Z a rz ą d W o jew ó d zk i Z w ią z k u B o jo w n ik ó w o W o ln ość i D e m o k ra c ję s tw ie rd z a , ż e

Helena H 0'P P M A N N

O b y w a te l [ka]

[imię 1 nazwisko]'

s y n [córka] — --- M i c h a ł a --- u ro d z o n y [a]-

ur. 6 maj 1 91$ r. w Krakowie

[dzień, miesiąc, rok] [miejscowość]

z a m ie sz k a ły [a] w

K rakowie t ul. Boh. b talingradu 53/6a___

je s t czło n k iem z w y c z a jn y m ZB<. W iD, n r le g ity m a c ji

3211

Z a św ia d c z e n ie je s t d o k u m e n te m s tw ie rd z a ją c y m p ra w o do k o rz y s ta n ia ze św ia d c z e ń o k re ś lo ­ n y c h w U s ta w ie z d n ia 23 p a ź d z ie rn ik a 1975 r. „o d a lsz y m z w ię k s z e n iu św ia d c z e ń d la k o m b a ­ ta n tó w i w ięź n ió w obozów k o n c e n tr a c y jn y c h ” , [Dz. U. N r 34, poz. 186].

Jed n o c ześn ie stw ie rd z a się, że w ro z u m ie n iu p rz e p isó w a r t. 8 te j U s ta w y do o k re s u z a tr u d ­ n ie n ia w y m ie n io n e m u [nej] za lic za się n a s tę p u ją c e o k re s y d z ia ła ln o śc i k o m b a ta n c k ie j o ra z

o k re sy u w ię z ie n ia w h itle ro w s k ic h obo zach k o n c e n tra c y jn y c h :

- działalność w ruchu oporu___________od 1 , 1 1 , 1 9 3 9 do 2.o7.1941 uwięzienia w hitlerowskie hi

- obozach koncentracyjnych___________ od ll.o7*1942 do 29*o4.1945

- więzienie od 2.o7.1941 do ll.o7*_W2

*>■<■■■*■»*■——B«a*r»-nfi5:5aao-g»ńr*ifc.*gacŁ»rii^iJW3 : ry zb~

d zaj''działa Ir oś cf cfkres od* — doT

Łącznie lat i 6 mieś.

isnhdu zRewio f i / W 7ARZKo . % \ / / pi§ć lat i sześć miesięcy lat 1 sześć miesięcy / p v.oW ^ 0ZKł A / x Ł 9 # i / i u

- * 3 .

___ ________ - __ I 1- ’ * ,

5 i - - -Zarz-yh

poauJ^SeŁrcprzfL Zarządu \ ^ ^ r ' I podnńs Pr& esd Zńfządu /

W ŁJew SfekftiftW B/fflD \ <p> » W Wojewódzkiego ZBoWiD /

{ i pieczątka służbowa v^rv C l? / * Pieczątka służbowa /

i'

„;0 JBS#r

pieczęć okrągła

ICiaJsow^

— Z— kwiecień— 197

* niepotrzebne skreślić

W z ó r N r 1 zam. 107/Wa CZG 2782 16. XII. 73 r. 4000 bl. a 200 k.

28

i-

K r ? , \ . • .a

"* j j s : g o Kobtsf d :s Ko l a

V tp o S O l; s ra .o

Ko n

'I. da'. 7 S Ś /- 3 S . J

Katowice, dnia ... sierpnia 193$r.

Z a ś w i a d c z e n i e

i - H - 3

Komenda Powiatowa PRZYSPOSOBIENIA WOJSK*ITEGO KOBIET w Katowicach

zaświadcza, że p pe łni fu.ikcję instruk-

torki-kierówniczki Pogotowia Społecznego. i

Zaświadczenie niniejsze wystawia się celen uzyskania bezpłatnych przejazdów służbowych wszelkimi środkami lokomocji.

V ; > * . S t a r o s t ę :

• i ” * .rr «

■ , ■ 1 ^ 7.- < 5 / /

■,W.\

i

Komendantka Powiatowa F//K

[u- ("V i 5) /'Kaczorowska Maria/

st.asp.

o .

i.

i a

odpisu z orygifafc*

ZW 7

1 / t o

V '

/ t A r

• y \ - ' '

x \

29

30

31

32

P A Ń S T W O W E M U ZEU M O S W IĘ C IM -B R Z E Z IN K A 32-603 O Ś W IĘ C IM 5

O św ięcim , d n ia

16 listopada 76 r#

... ... 197... r.

Ł . dz. IV — 8521/

8087/76 Pani Helena Hoffmann

ul. Kremerowska j>/ 4 K R A K Ó W

P a ń s tw o w e M u zeu m w O św ię c im iu stw ie rd z a , że w m a te r ia ła c h d o k u m e n ta ln y c h tu t. A rc h iw u m s ą n a s tę p u ją c e d a n e o niżej w y m ie n io n y m w ię ź n iu b. obozu k o n c e n tra c y jn e g o O św ię c im -B rz e z in k a :

H O F F M A N N Helena ur. 21.5>.lyi3 r. , została przywieziona do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu /EL Auschwitz-Birkenau/ w dniu 11.7*1942 r# transportem

z Krakowa.--- --- --- *--- W obozie oznaczona, jako więźniarka Polka polityczna

/P.POLE/ numerem 854y.---- --- ---- --- Pod datą: 12.7,iy4J r. notowana w aktach SS-Higiene Instytutu / wpis EL Birkenau/ Pod datami: 12.1.Iy44 r. do 21.1.iy44 r.

figuruje w książce szpitala HKB Rajsko.--- ---- W dniu 23 ^. 1.1945 r. przeniesiona do obozu koncentracyjnego

Innych danych o wyżej wymienionej Muzeum nie posiada.

PODSTAWA informacji:

_____________________ numerowe wykazy transportów przybyłych do obozu koncentracyjnego Oświęcim -Brzezinka,

zbiór fotografii więźniarek, akta SS-Higiene Instytu­

tu, książka szpitala - HKB Rajsko i listy transportowe, kobiet przeniesionych do obozu

Ravensbrttck,---

/mgr Kazimierz Smoleń / D Y R E K T O R

Z G P T O ś w ię c im , z a m . 184 1. I I I . 76 30.000

33

Ośw ięcim -Brzezinka, 9 sierpnia 2001 L.dz. I-Arch-i/323 8-41/9593/2001

J ? 4 C

PAŃSTWOWE MUZEUM AUSCHWITZ-BIRKENAU

w Oświęcimiu

Fundacja

Archiw um Pom orskie Armii Krajowej ul. W ielkie G arbary 2

87-100 Toruń

ul. Więźniów Oświęcimia 20 32-603 Oświęcim 5 NIP 549-000-55-49 Tel. 033/843 20 22 033/843 20 77 Fax 033/843 19 34 033/843 22 27

Państw owe M uzeum A uschwitz - Birkenau w O św ięcim iu informuje, że w częściowo zachowanych aktach tut. Archiwum są następujące dane o niżej w ym ienionych w ięźniarkach KL Auschwitz:

H O FFM A N N Helena ur. 12/21.5.1913 r. , została przyw ieziona do KL A uschw itz w dniu 11.7.1942 r. transportem z Krakowa.

W obozie oznaczona jako w ięźniarka Polka polityczna (P.Pole) num erem 8549. Pod datą: 23.1.1945 r. figuruje na liście transportow ej w ięźniarek przeniesionych z KL Auschwitz do KL Ravensbriick.

Innych danych o w /w brak.

M A R O SSA N Y I W anda ur 10.1.1918 r. , została przyw ieziona do KL A uschwitz w dniu 28.5.1942 r. transportem z Krakowa.

W obozie oznaczona jako w ięźniarka Polka polityczna (P.Pole) num erem 7524.

O statni w pis w aktach: 21.6.1944 r. - KL Auschwitz.

Innych danych o w /w brak.

STEC ZO W ICZ M aria ur. 25.8.1914 r. została przyw ieziona do KL A uschw itz w dniu 27.4.1942 r. transportem z Krakowa.

W obozie oznaczona jako w ięźniarka Polka polityczna (P.Pole) num erem 6812. Pod datą: 23.1.1945 r. figuruje na liście transportow ej w ięźniarek przeniesionych z KL A uschwitz do KL Ravensbriick.

Innych danych o w /w brak.

ULAN Genowefa ur. 29.6.1908 r. została przyw ieziona do KL A uschw itz w dniu 17.8.1942 r. transportem z Krakowa. W obozie oznaczona jako więźniarka Polka polityczna (P.Pole) num erem 17528.

Pod datą: 23.1.1945 r. figuruje na liście transportow ej w ięźniarek przeniesionych z KL A uschwitz do KL Ravensbriick.

Innych danych o w /w brak.

PO DSTA W A informacji:

akta KL Auschwitz.

Q \ KL

Z ał.: fotografie obozow e w ięźniarek

DYREKTOR

T

mgr Jerzy W róblew ski

34

-D t-ła Z a ś w i a d c z e n i e

Od października 1939 r byłem członkiem konspiracyjnej organizacji wjakowej Organizacja Orła Hiałego,następnie Służba Zwycięstwa Polski Związek T/alki Zbrojnej-Związek Odwetu, Armia Sra j owa -Kedyw w Krakowie.

Bo wrześni© 1940 r na stanowiskach oficera organizacyjnego w ugru­

powaniu sabotażowo-dywersyjny», od września 1940 do marca 1941 na sta nowisku zastępcy dowódcy Podokręgu ZWZ-ZO Iraków, od marca 1941 r

jako dowódca Pod o kręgu Z^?Z-Z0 Kraków do przekształcenia Związku Odwet!

w Zedyw,gdzie byłem w sztabie Okręgu Kraków AZ-Kedyw inspektorem dy­

wersyjnym, dowódcą patroli dyspozycyjnych i oficerem do zleceń spe­

cjalnych d-cy Okręgu AK-Kedyw Kraków mjr Jana Pańczakiewicza "Zlmo- wita^Skały" , a następnie organizatorem i dowódcą Oddziału Partyzan­

ckiego "Skok”.

Z racji pełnionych funkcjii znałem od piewwszych chwil konspi—

racji^ob.Helenę Hoffmana,która nosiła pseudonim "Halina"^ Była człon- kiem 8ZP, a następnie ZWZ-Z®. Pracowała jako kurierka w dowództwie Obszaru SZP i ZWZ Kraków i podlegała bezpośrednio szefowi sztabu Obszaru ppłk fanowi Cichockiemu ps.t f "abatw,"HSria*, łM a ś ". Utrzymy­

wała łączność z Okręgiem Śląsk,piłotowsła oficerów do granicznych J punktów przerzutowych w Rabce i ?Towym Targu,przewoziła z Zakopanego do dowództwa w Krakowie pocztę i pieniądze przerzucane z Węgier.

Z chwilą utworzenia w ramach Z*7Z samodzielnej organizacji do walki bieżijcej t.j.Związku Odwetu /ZO/, powierzono jej amfec stanowisko

szefa kurierek i łączniczki do zad aa specjalnych w dowództwie Okręgu ZWZ-ZO Zraków i podlegała bezpośrednio kolejnym dowódcom tego Okręgu mjr Władysławowi Karasiowi "Pankracy*, "Czarnomu",*Rudziazowi"-Dyrek ktorowi" rotm.SamińskiemU /nazwisko konspiracyjne/ i mjr Władysławowi v Cyga "Zogakowi". Utrzymuje łączność z Okręgami i podległymi dowódcami,

Daje się poznać jako świetna organizatorka,dobra konspiratork®,prze­

łożona i koleżanka. Najtrudniejsze zadania wykonuje zawsze ku zadowo*

iłiSiu przełożonych.Meb^piecznyc^ misji podejmuje aię sama, nie chcąc narażać ko leżanek. Przewo z i broń i materiały Sabo to ż owo -dywersyj ne.

W momentach zagrożenia bierze udział w ewakuacji i likwidacji lokali kontaktowych, magazynów i laboratoriów konspiracyjnych.

W czasie wielkiej "wsypy" na wiosnę 1941 r mimo zagrożenia z powodu aresztowań między innymi jej bezpośredniego przełożonego mjr "Kozaka*s bierze czynny udział w likwidowaniu punktów zagrożonych, ostrzega

ludzi,przenosi rozkazy i meldunki. Po aresztowaniu jej matki,siostry i kuzynki otrzymuje roskaz od d~cy Obszaru mjr Cichockiego wyjazdu do Warszawy. Tutaj na skutek dalszych "wsyp" i szczególnych poszuki-

35

-

2

vmń czynionych za nią jako za wyjątkowo cenną dla Gestapo ze względu, n© duże wiadomości działaczką konpiracji, które wyzna­

czyło za jej ujęcie specjalną nagrodę pieniężną,w lipcu 194-1 r zostaje aresztowana i osadzona n® Pawiaka, a następnie przewie­

ziona do więzienia Montelupich w Erekowie. TTirao zastosowania specjalnych metod,Gestapo nie dowiedziało się od niej niczego więcej niż dotychczas wiedziało. Wierna przysiędze złożonej przy wstępowaniu w szergi Ruchu Oporu nie ujawniła niczego,co mogłoby zaszkodzić sprawie,dla której poświęciła swoje młode życie.

W lipcu 1942 r zos&ała wywieziona do obozu w Oświęcimiu,a stąd ewakuowana w styczniu 1945 r do E*vensbrueck,została oswobodzona w dniu 1.7,1945 r .

Cała jej postawa i oddanie walce z najeźdźcą hitlerowskim o byt narodowy może być przykładem patriotyzmu nie w hasłach,lecz w czy-' nach, przykładem wzorowej i ofiarnej służby dla Ojczyzny.

(

36

Krzyż Virtuti Mil it ar i -

K r a k d w H « l e * a , p s » " H a l i n a "

K a r t a t e k a p a r s . a r . 3 7 9 9

Źródło: Biograficzna Baza k*MpU terowa Oddziału Muzeum Historycznego m. Krakowa,

Kraków, ul. Pomorska 2

K.WoJt., 2002.

37

Muzeum Historyczne m. Krakowa, Oddalał "Ulica Pomorska•

Kartateka personalna nr. 3799

NAZWISKO:

IMIONA:

PSEUD:

Hoffman Helena Halina BIBLIOGRAFIA:

ORGANIZACJA:

PRZYDZIAŁ:

BIBLIOGRAFIA Aresztowanie:

O pu ścił Monte:

Data śm ierci:

737 Str: 65

Związek Walki Zbrojnej . Kraków, O. Kraków-Miasto

737 Str: 65

41 04 09 BIBLIOGRAFIA: 737

BIBLIOGRAFIA BIBLIOGRAFIA

65

SYMBOL: W FOTO:

aresztowana wraz z rodziną i osadzona na Montelupich, mieszkała przy ul. ĆDKrowoderskiej 55 [737/65]

poszukiwana listem gończym, nocowała w laboratoriach

"Ubezpieczalni",ćDprzerzucona do Warszawy, rozpoznana i aresztowana [737/65]

przesłuchiwana bez bicia przez Christiansena i Wosnego [715/218]

Źródła:

7 1 5 / 1 8 - Kurkiewicz Wanda, Za murami Monte, PIW, War s • 18

737 / 6 5 - Dąbrowa - Kostka Stanisław, W okupowanym K r Wyd. MON, Warszawa 1972, s. 65

szawa 1988, akowie,

38

39

40

41

Powitanie gości i uczestników 2. Przemówienia okolicznościowe 3. Odsłonięcie tablicy

4. Poświęcenie tablicy przez kapelana wojskowego 5. Oddanie hołdu zamordowanym i zmarłym uczestnikom

walk

6. Złożenie kwiatów pod tablicą 7. Zakończenie uroczystości

1 3

42

Społeczny Komitet Żyjących Uczestników Walki Grupy Sabotażowo-Bywersyjnej “ELZET" Kolejnych Ugrupowań Organizacji Orła Białego - ZWZ - ZO - AK z terenu

Fabryki L.Zieleniewskiego i wspólnie walczących żołnie­

rzy III Odcinka Związku Odwetu Podokręgu Kraków AK i AK-Kedyw, mają zaszczyt zaprosić

Pana /nią/ .

na uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej -

"W Hołdzie Poległym za Ojczyznę w latach

Uroczystość odbędzie się przy ul.Grzegórzeckiej - bu­

dynek biura F-ki L.Zieleniewski w dniu

VI.

o godz. 1200

43

U U Ł . R > j w * i Ł n » y > " K . C j i / 0>

Krzyż Virtuti Militari

Hoffman Helena

Latem 1943r. została członkiem pierwszej zaprzysiężonej piątki kobiet, działającejrw famach ruchu oporu, razem z: Wiktorią Klimaszewską Antoniną Piątkowską Zofią Bratro i Stanisławą Rachwałową Od początku 1943r.

pracowała w Rajsku, gdzie utworzona była Stacja Doświadczalna Roślin i Instytut Higieny. Współpracowała z A. Piątkowską aż do ewakuacji obozu. A.P.

V parokrotnie przekazywała jej spisy nowych transportów, które Helena miała możliwość wysyłania dalej - po za obóz. Część tych papierów została zakopana w bloku w Rajsku. Niestety po wojnie nie udało się ich odnaleźć. Helena brała udział w akcji przekazywania informacji z radia i gazet, do których więźniarkom z Rajska udawało się dotrzeć, a także w akcji dożywiania dzieci hodowanymi tam jarzynami.

Źródło: Antonina Piątkowska, Wspomnienia Oświęcimskie, Kraków 1977, s.

117, 121;

K. Wojt., lipiec 2005r.

44

Helena HOFPSAI®

Kraków,ul .Boh, Stalingradu 33*

D o w ó d n a d a n i a

n a p r z e s y ł k ę p o lec o n y N:

do ...

lo le c o n ą N r ....U -

,5 $ 1 Ą L : ..

w ... ...

z ł gr z ł I ..

A - -

U w a g i

- Eadpis

I *

Kroków,dnia 11,III•1969 r*

Polaki Czerwony Krzyż

Biuro Poszukiwań i Informacji W a r s z a w a

JKSSiO SSSS323S32Ś52S C2S2 fił £2*383

ul. Mokotowska 14

ii związku z komunikatem P,G,K, o zgłaszaniu roszczeń z tytułu dokonywanych na więźniach b,obozów koncentracyjnych doświadczeń pseudo-lekarskich - proszę niniejszym o zarejestrowanie ranie w poczet tych więźniów, na których takie eksperymenty były przeprowadzane.

Prośbę swą uzasadniam następująco >

postałam aresztowana w Warszawie w lipcu 1941 roku. Siedziałam w więzieniu krakowskim przy ul.Montelupich. W lipcu 1942 r. wyjechałam transportem do obozu w Oświęcimiu i zarejestrowana jako więzień polityczny nr.8549*

Następnie przeniesiono mnie do obozu kobiecego w Brzezince, a stąd w m-ou lipcu 1943r. do komanda "Pflanzenzucht* w Rajsku. Tutaj przebywałam aż do likwidacji obozu głównego i podobozów t,j,18.t.1945r, i? ty® dniu wywiezio- no nas do Ravensbruck* Z tego obozu po zakończeniu wojny wróciłam do domu,

.7 okresie pobytu w Oświęcimiu-Brzezince, od połowy raniejwięeej m-ca wrześ­

nia 1942 roku pracowałam w obozowej kuchni.^Z początkiem grudnia tego roku, kiedy po pracy w kuchni wróciłam na blok nr.10 - zarządzono nam apel. Była

obecna komendantka obozu,jacyś nieznani 2 oficerowie SS i podoficer,

Z szeregu wybrano Icilkunaoto-osobową grupę więźniarek. Wśród nich byłam ja i moje koleżanki t Meizner Saria nr,8557, Zak Janda nr#17526, Górkiewicz Jadwiga nr.8547. Z miejsca spisano nasze numery i blokowa zaprowadziła nas do ambulansu. Po przeprowadzeniu krótkiego wywiadu /sprawdzenie numeru,stan zdrowia,cay byłam okresowo badana, wiek, ew.przebyte choroby / kazano mi się rozebrać; i podoficer SS - przypuszczalnie sanitariusz - zrobił mi w pośladek zastrzyk

jakiegoś płynu.

Kiedy wszystkie znalazłyśmy w poczekalni, t.j. po wykonaniu tych samych za­

biegów na całej grupie, pielęgniarka /Słowaczka/ zaprowadziła nas na blok re­

wirowy nr.23. Blok ten zajęty już był przez chore, ale część jego lewej stro­

ny została opróżniona z chorych więźniarek, które przeszły na drugą stronę, a my - pełne niespokojnych obaw i uczuć - zajęłyśmy ich miejsca,

nocy dostałam gorączki.dreazczy i silnego bólu głowy. Rano przyszedł lekarz

i kafcał mi podać jakieś tabletki.sprawdził gorączkę,zmierzył tętno,kazał coś 45

2 .

.aap&saó pieleniaro® m karcie* Qz$tm&śe± te powtarzały s ię oodziaisale* Do- iłstató-fiosfawałam p asty lk i 3 razy po t ssst i w alała© Je połyka<5*

Ife pół świadomi© obserwowała® to, co się koło asie działo* fodohai© ©bohodjso- m alf z posostaiyinl więźniarka®! ss sjojej grupy*

fo 3-oh dalaoh dostała® l.słlosj gorąoski, _{aztitm ,} i© w aoim «rganiś5ai© _m - cbodzą Jakieś aal«a®r i &© z data na dzień ostaję się e«az gorisej* Si© było sosy o JaklMcołwlok Jadaeala, o&osmwałas b.siloe pragnienie. frzs? każdy® ru­

cha rękt oay aogt odczuwałam b.silay ból • zwłaszcza w pachwinach i pachach*

Z przeraieM,©© stwierdziłam, &s potworzyły się o nich ^ateia^ wypsl&ośof * któ­

re pod j»o4sM«a były $«kgiyhy jmdłow* Rówoiań odoaowałaa ból w karku, ^La­

łaś truflaoloi a przecinaniem głowy * lydawało nl się, a© _mm szfcysny kark*

Gorąazka ale ustępowała, a wprost prfleeiwnia * podniosłe się do 40 *

Z poerofitt tak «y®oisi®*f temperatury ale sdałam pełnej feladomodcl co się aa mną dalej#* Opewiafiały ai pot©® koleżanki, ż© lośałata aiappg^team pezm kil­

ka to 1, miałam torą$©*

Xl@iy odzyskałam 6*iatoao6<S zdałam sobie sprawę, &© łażę w tyo Sasom miejscu razem z koletisiatoisi zabranymi s apelu bloku knotem©®©# Stwierdziłam liczne owrzodzenia na rękach 1 uogwlt* Owrzodzenia te goiły ai się dośó długo mim©

robionych oi opatrunków* B® ręo© i nodze pozostały ad hllzay*

f rewirze przebywałam do końoa lutego 1943 r, Opiekowały się mną koleżanki » praetrzpittjąe tak długo, dopóki ule wróciła® częściowo do sił.

Świadkiem sejaj choroby były t Suria i m a Sosa&owska-fŁełMsks iar,6829 - kió- opiekowała się moą prza* cały czas /prasowała as tym bloku jako pielęgniarka/

1 Amaa St@fa3&afea-5ytoalak n**6366.

46

47

48

rei. 31/74 A /

Helena - protokół z rozmowy z dn.8.IV.74 w Krausowie u Celi

Ilelka była instruktorką krakowską i czuła się zawsze związana z Krakowem.

W r.1935 objęła pracę n-lki szkoły podstawowej w Wełnoweu, gdzie szwagier jej był kierownikiem szkoły.

Prowadziła HS przy Sem.Kaucz, w Mysłowicach. K-tką HS przy gimn.

w Dziedzicach była Jadwiga Herman, n-lka w.f.tego gimn.

Na wiosnę 1939 r.? była na kursie na Okopowej w W-wie jako ucze­

stniczka /kurs na wypadek wojny/?

Była instr. strzelectwa na katowickiem kursie instr.III st. w 1939 r.

/Dziunia nie chciała podobno odjeżdżać do W-wy./

Pamięta w związku z Pog.Społ. wielki wiec kobiecy w Wełnoweu w maju 1939 r.

W lipcu % y ł a na obozie ? w sierpniu na obozie WW w Istebnej.

Otrzymała około 2 0 .VIII.39 rozkaz z K-dy Koła Lok., aby 3ię stawió w Katowicach i codziennie zgłaszać się w K-dzie; tam uczestniczyła w jakichś pracach, odprawach.

1 .IX.^otrzymała od Marysi Kacz.^rozkaz pojechania do Szczakowej, Chrzanowa i innych miejscowości - przekazać instrukcję o zacho­

waniu się i czeicanie na rozkazy.

/Była zaopatrzona w prawo przejazdu wojskowymi transportami, ma dotychczas ten papierek - ma mi go dostarczyć/.

Dojechała do Szczakowej - zobaczyła się z dyżurującą instruktorką, wsiadła do pociągu do Chrzanowa, aby dalej wypełnić rozkaz*

Bombardowanie pociągu - nie zatrzymał się, dojechał do Krakowa.

2.IX.39 przenocowawszy u rodziny w Krakowie rowerem wróciła do Katowic. Wojska już nie było. W K-dzie Koła wieczorem 2.IX już nikogo nie zastała.

Pojechała do wełnowca, zatrzymała się u szwagra.

3 .IX. /niedziela/ z pustego już Wełnowca do Krakowa.

Wróciła jeszcze raz do wełnowca we wrześniu po swoje rzeczy.

Za zgodność:

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

Z głębokim żalem zawiadamiamy, że ^{dnia 13} atycznia 1995r.

Po długiej i ciężkiej chorobie, opatrzona iw. Sakramentami zmarła w 82. roku życia nasza najukochańsza Siostra i Ciocia

*.t».

H ELENA HOFFM AN

emerytowana Daacayeielka

Komendantka Hufców szkolnych i pozaszkolnych. Łączniczka i Ku­

rierka Okręgu Krakowskiego ZWZ ps. Halina, por. AK, więziona na Montelupich, w Oświęcimiu i Ravensbrflck. Odznaczona Krzyżem Oświęcimskim, Virtuti Militari ; Kawalerskim Polonia Restituta.

Msza święta żałobna odprawiona zostanie w sobotę 21 stycznia o godz. 11.40 w kaplicy na cmentarzu Rakowickim, po czym nastąpi odprowadzenie Zmarłej na miejsce wiecznego spoczynku.

Pogrążeni w smutku

SIOSTRA, RODZIJf \ i PRZYJACIEL*

72