Arkusz informacyjny

Arkusz informacyjny

Spis treÊci Str.

Wst´p ... 2 - 3 Równowa˝enie termiczne ... 3 - 6 Zagro˝enie bakteriologiczne ... 7 - 9 Korozja i osady ... 9 - 11 Zagro˝enie poparzeniem ... 11 - 12 Komentarz ... 12 Przyk∏ady zastosowania MTCV ... 13 MTCV wielofunkcyjny termostatyczny

zawór cyrkulacyjny ... 15 - 30 CCR sterownik procesu dezynfekcji ... 31 - 34 TWA-A nap´d termiczny ... 35 - 36 Pt 1000 czujnik temperatury ... 37 - 38 TVM-W termostatyczny zawór mieszajàcy ... 39 - 42 MSV-C r´czny zawór równowa˝àcy ... 43 - 52

System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Szanowni Paƒstwo

Na przestrzeni ostatnich kilku lat wiele nowych czynników mia∏o wp∏yw na zastosowane rozwiàzania w instalacjach ciep∏ej wody u˝ytkowej i cyrkulacji.

Niewàtpliwie do najwa˝niejszych nale˝y zaliczyç:

• Wzrastajàce koszty podgrzania ciep∏ej wody • Wysokie koszty wody

• Zwi´kszone wymagania u˝ytkowników

• Zabezpieczenia u˝ytkowników przed poparzeniami

• Nowe wymagania dotyczàce temperatury ciep∏ej wody u˝ytkowej oraz okresowego przegrzewu instalacji

(Rozporzàdzenie ministra infrastruktury z dn. 12 IV 2002; Dz. U. 75, § 120; 15 VI 2002, § 130)

Wychodzàc naprzeciw powy˝szym wymaganiom firma Danfoss przygotowa∏a uniwersalny system rozwiàzaƒ, spe∏niajàcych najbardziej wyrafinowane oczekiwania, takie jak:

• Zmniejszenie kosztów podgrzania ciep∏ej wody

• Zmniejszenie zu˝ycia wody poprzez skrócenie czasu oczekiwania na ciep∏à wod´

• Zapewnienie jednakowej temperatury w ca∏ej instalacji c.w.u. niezale˝nie od po∏o˝enia punktu poboru (termiczne zrównowa˝enie instalacji)

• Mo˝liwoÊç zwalczenia bakterii Legionelli (dezynfekcja termiczna) w sposób automatyczny przy jednoczesnym zabezpieczeniu instalacji przed

nadmiernym wytràcaniem si´ osadów wapiennych i zmniejszenie korozji • Zmniejszenie ryzyka poparzenia w czasie dezynfekcji termicznej

• Mo˝liwoÊç monitorowania procesu dezynfekcji, temperatur w instalacji cyrkulacyjnej wraz z sekwencyjnym sterowaniem dezynfekcji termicznej • Mo˝liwoÊç zrównowa˝enia hydraulicznego za pomocà r´cznych zaworów MSV-C sieci ciep∏ej wody u˝ytkowej

Niniejsza broszura stanowi zebrane wytyczne do projektowania, dodatkowo opatrzone wprowadzeniem teoretycznym. Wszelkie materia∏y do projektowania dost´pne sà równie˝ na wydawanych cyklicznie CD-ROMach, a tak˝e w internecie: http://www.danfoss.pl. Informacja techniczna dost´pna jest pod adresem: info@danfoss.pl. Tam prosimy kierowaç pytania i uwagi, dotyczàce zasad doboru naszych urzàdzeƒ, a nasi konsultanci w rzeczowy sposób udzielà Paƒstwu potrzebnych informacji.

Z powa˝aniem Danfoss sp. z.o.o.

*) - ust. 1. W budynkach z wyjàtkiem jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej, w instalacji ciep∏ej wody powinien byç zapewniony sta∏y obieg wody, tak˝e na odcinkach przewodów o obj´toÊci wewnàtrz przewodu powy˝ej 3 dm³ prowadzàcych do punktów czerpalnych.

- ust. 2. Instalacja ciep∏ej wody powinna zapewniaç uzyskanie w punktach czerpalnych temperatury wody nie ni˝szej ni˝ 55 °C i nie wy˝szej ni˝ 60 °C, przy czym instalacja ta powinna umo˝liwiaç przeprowadzanie jej okresowej dezynfekcji termicznej przy temperaturze wody nie ni˝szej ni˝ 70 °C.

A. Metody obliczeniowe stosowane w latach 70 i 80 okreÊla∏y wymagany strumieƒ wody cyrkulacyjnej w ca∏ej instalacji na

podstawie strat ciep∏a z przewodów rozprowadzajàcych ciep∏à wod´ u˝ytkowà przy za∏o˝onym obliczeniowym spadku jej temperatury od w´z∏a do najbardziej niekorzystnie po∏o˝onego punktu poboru wody lub na podstawie krotnoÊci jej wymiany.

Wadà tej metody jest okreÊlenie przep∏ywów w poszczególnych pionach proporcjonalnie do sumy równowa˝ników przypadajàcych na dany pion.

W przypadku identycznego obcià˝enia pionów (typowy przyk∏ad wyst´pujàcy w budownictwie wielorodzinnym) przez pion po∏o˝ony najbli˝ej w´z∏a przep∏ywa ta sama iloÊç wody co przez pion po∏o˝ony najdalej. Oczywiste jest, ˝e sch∏odzenie wody p∏ynàcej do ostatniego pionu b´dzie wi´ksze ni˝ w przypadku po∏o˝onego najbli˝ej.

OkreÊlone tak przep∏ywy nie zapewniajà odpowiednich temperatur w punktach poboru, rysunki 2 i 3 przedstawiajà wyniki obliczeƒ na przyk∏adzie typowej instalacji ciep∏ej wody u˝ytkowej wraz z cyrkulacjà dla budynku 10 kondygnacyjnego z∏o˝onego z 12 pionów. Wykres rozk∏adu temperatur przedstawiony na rysunku 3 wyraênie pokazuje zró˝nicowanie temperatur od 52 °C do 47 °C w najbardziej odleg∏ym pionie.

B. Obecnie stosowana metoda obliczeniowa uwzgl´dnia oprócz strat ciep∏a

w przewodach rozprowadzajàcych równie˝

straty w przewodach cyrkulacyjnych.

Przy okreÊleniu strat ciep∏a uwzgl´dnia si´

rodzaj i gruboÊç izolacji termicznej przewodów oraz wyst´pujàcà ró˝nic´

temperatur pomi´dzy czynnikiem p∏ynàcym w przewodach a otoczeniem.

W obliczeniach na wst´pie przyjmujemy sch∏odzenie wody w instalacji tj. ró˝nic´

temperatur pomi´dzy temperaturà zasilania a temperaturà powrotu z cyrkulacji

do miejsca podgrzewu. Obecnie zalecane wych∏odzenie waha si´ w przedziale 5 - 10 °C (w zale˝noÊci od temperatury zasilania).

∑Q cw ∆tcwu

ρc∑Qw ∆tcwu

Tak przyj´ta metoda zapewnia jednakowe temperatury w ka˝dym pionie przy jednoczesnym zró˝nicowaniu przep∏ywu przez poszczególne piony - rysunek 3 i 4.

Poni˝ej przedstawiono za∏o˝enia oraz podstawowe wzory u˝yte do obliczeƒ:

Nat´˝enie przep∏ywu w poszczególnych odcinkach instalacji uzale˝nia si´ od wielkoÊci strat cieplnych, gdzie:

m = [kg/s],

a zatem

v = [dm³/s] (1)

∑Q - straty ciep∏a [kW]

ρ - g´stoÊç wody [kg/m³]

cw - ciep∏o w∏aÊciwe wody, [kJ/(kgK)]

∆tcwu - spadek temperatury c.w.u w instalacji (5 - 10 °C)

Straty ciep∏a w poszczególnych odcinkach instalacji oblicza si´ na podstawie zale˝noÊci:

Q=Kjlcwu ∆t = lcwuq (2)

q - jednostkowa strata ciep∏a

w przewodach ciep∏ej wody [W/m]

Kj - wspó∏czynnik przenikania ciep∏a dla przewodu instalacji ciep∏ej wody z uwzgl´dnieniem wp∏ywu izolacji, [W/(mK)]

Icwu - d∏ugoÊç analizowanego odcinka przewodu [m]

∆t - ró˝nica temperatur mi´dzy temperaturà ciep∏ej wody w przewodach

a temperaturà otoczenia [K]

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Równowa˝enie termiczne, wymiarowanie instalacji

•

•

•

•

•

•

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Vp = Vo =

Vo

Vc

Qo

Qo + Qp

Qo

Qo + Qp

Vc = Vo + Vp

Vp, Qp, ∆tp

Vc = Vo + Vp

Vo, Qo, ∆to

Równowa˝enie termiczne, wymiarowanie instalacji (c.d.)

Rys. 1 Schemat obliczeniowy w´z∏a instalacji c.w.u.

Przep∏yw w poszczególnych pionach instalacji oblicza si´ przy za∏o˝eniu, ˝e wartoÊç

sch∏odzenia w przewodach ciep∏ej wody danego pionu, liczàc od w´z∏a, do najwy˝szego punktu poboru w pionie jest taka sama jak w pozosta∏ej cz´Êci instalacji.

Natomiast przep∏yw w ca∏ej instalacji jest sumà przep∏ywów w poszczególnych odcinkach uk∏adu, stàd:

Po podstawieniu zale˝noÊci (3b) i (3c) do (3a) i podzieleniu zale˝noÊci przez (3b) otrzymuje si´

gdzie:

Vo - obliczeniowy strumieƒ obj´toÊciowy wody w pionie cyrkulacyjnym strumieƒ odga∏´zienia, [dm³/s];

Qo - obliczeniowa strata ciep∏a w pionie cyrkulacyjnym odga∏´zienia, [W];

Qp - obliczeniowa strata ciep∏a w pozio- mym przewodzie za w´z∏em, [W];

Vc - obliczeniowy ca∏kowity strumieƒ obj´toÊciowy wody wyp∏ywajàcej z podgrzewacza ciep∏ej wody do instalacji, strumieƒ dop∏ywajàcy [dm³/s];

∆to = ∆tp

(3a) (3b)

(3c) (3d)

[dm³/s]

Vo = Vc x stàd:

=

(4)

Vp - obliczeniowy strumieƒ obj´toÊciowy wody w poziomym przewodzie za w´z∏em, strumieƒ przep∏ywajàcy [dm³/s];

WartoÊç przep∏ywu w poziomym przewodzie instalacji - strumieƒ przechodzàcy, oblicza si´

z zale˝noÊci:

Vp = Vc - Vo [dm³/s] (5)

Przep∏yw przez kolejne dzia∏ki oblicza si´

dalej z zale˝noÊci (4) i (5).

Na podstawie obliczonych przep∏ywów wody w poszczególnych dzia∏kach dokonuje si´

doboru Êrednic przewodów cyrkulacyjnych, zachowujàc odpowiednie za∏o˝enia. Przy okreÊlaniu Êrednic przewodów cyrkulacyjnych pr´dkoÊç czynnika powinna zawieraç si´ w zakresie vcyrk = 0,2÷0,5 m/s, przy czym nie powinna przekraczaç wartoÊci vmax ≤ 1 m/s.

Nie zaleca si´ stosowania Êrednic rur stalowych mniejszych ni˝ 15 mm w instalacji ciep∏ej wody z cyrkulacjà, gdy˝ mogà one ulec zamulaniu.

Majàc okreÊlone Êrednice i strumienie wody w poszczególnych odcinkach instalacji oblicza si´ straty hudrauliczne ca∏ego uk∏adu.

Uwzgl´dnia si´ przy tym zarówno wielkoÊç strat liniowych jak i miejscowych przewodów (mo˝na przyjàç ˝e wynoszà one 20 - 40%

wartoÊci oporów liniowych, w zale˝noÊci od rodzaju instalacji) oraz opory urzàdzeƒ do przygotowania ciep∏ej wody i armatury regulacyjnej wbudowanej w instalacj´.

Straty ciÊnienia w instalacji cyrkulacyjnej oblicza si´ wtedy z zale˝noÊci:

∆pp = (1.2 ÷ 1.4) x (∑I x R) + ∆pR + ∆pw [Pa] (6)

gdzie:

∆pp - straty w obiegu ciep∏ej wody i cyrkulacji potrzebne do doboru pompy cyrkulacyjnej, [Pa];

1.2÷1.4 - 20 ÷ 40% strat miejscowych w instalacji ciep∏ej wody u˝ytkowej z cyrkulacjà;

l - d∏ugoÊç dzia∏ki, [m];

R - jednostkowa strata liniowa, [Pa/m];

∆pR - strata ciÊnienia na urzàdzeniu regulacyjnym (np. regulacyjnym zaworze termostatycznym), [Pa];

∆pw - strata ciÊnienia na urzàdzeniu przygotowujàcym ciep∏à wod´

u˝ytkowà, (np. wymiennik, podgrzewacz ciep∏ej wody), [Pa].

Ustalenia strumienia cyrkulacyjnego

przep∏ywajàcego przez poszczególne dzia∏ki - piony instalacji przeprowadza si´ na

podstawie znajomoÊci nat´˝enia strumienia dop∏ywajàcego do danego w´z∏a -

odga∏´zienia oraz strat cieplnych

poszczególnych odcinków instalacji ciep∏ej wody i cyrkulacji.

Qo

ρcw ∆to

Qp

ρc^w ∆t^p

•

•

•

•

•

• •

• •

•

• • •

• • •

• •

• •

• •

•

• •

• •

• • •

•

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

METODY RÓWNOWA˚ENIA

Po wyznaczeniu oporów hydraulicznych ca∏oÊci instalacji nale˝y wykonaç regulacj´

uk∏adu instalacji c.w.u. Mo˝na dokonaç tego metodami:

1. Hydrauliczne zrównowa˝enie instalacji - METODA STATYCZNA

Metoda ta opiera si´ na obliczaniu wartoÊci ciÊnienia do wyrównania w poszczególnych punktach w´z∏owych instalacji cyrkulacji oraz doborze odpowiednich urzàdzeƒ d∏awiàcych nadmiar ciÊnienia

w poszczególnych w´z∏ach.

Zrównowa˝enie takie nie zapewnia utrzymania w∏aÊciwej temperatury we wszystkich punktach instalacji z powodu:

• Zmieniajàcych si´ warunków w instalacji na skutek odk∏adania si´ osadów w instala- cji (zmieniajàcy si´ wspó∏czynnik chropo- watoÊci)

• Nieuwzgl´dnienia wp∏ywu zmieniajàcych si´ rozbiorów c.w.u. na temperatur´

cyrkulacjii i na wartoÊç przep∏ywów • Zmiennych warunków obliczeniowych na skutek zmieniajàcych si´ temperatur otocze- nia zale˝nych od pory roku, co powoduje wyst´powanie ró˝nych strat ciep∏a • Zró˝nicowania temperatur obliczeniowych otoczenia zale˝nych od miejsca lokalizacji pionu w budynku (Êciany szczytowe, szachty wentylowane, itd.). Problem szczególnie istotny dla rozleg∏ych instalacji c.w.u.

i cyrkulacji

• Cz´sto wyst´pujàcych ró˝nic pomi´dzy za∏o˝eniami projektowymi przyj´tymi do obliczeƒ, a wykonaniem rzeczywistym instalacji

2. Termiczne zrównowa˝enie instalacji - METODA DYNAMICZNA

Metoda ta opiera si´ na zastosowaniu termostatycznych zaworów cyrkulacyjnych zapewniajàcych utrzymanie sta∏ej tempe- ratury w ka˝dym pionie instalacji nieza- le˝nie od zmieniajàcych si´ parametrów wody. Regulacja sprowadza si´ do nastawy ˝àdanych temperatur w miejscach monta˝u zaworu. Skomplikowane obliczenia hydrau- liczne zwiàzane z wyrównywaniem ciÊnieƒ w w´z∏ach nie sà wymagane. Termostatyczny zawór cyrkulacyjny w sposób automatyczny utrzymuje minimalny przep∏yw w cyrkulacji przy jednoczesnym utrzymaniu ˝àdanej tem- peratury.

W poni˝szym przykladzie przedstawiono wyniki obliczeƒ dla dwóch ró˝nych metod (autor: dr hab. in˝. W. Szaflik, mgr in˝. A Ma∏ysa, Poli- technika Szczeciƒska).

Przedstawione wyniki obliczeƒ obrazujà war- toÊci przep∏ywów oraz temperatur w poszcze- gólnych pionach dokonane dwiema metodami:

A - metoda okreÊlajàca przep∏yw w pionach proporcjonalnie do sumy równowa˝ników przypadajàcych na pion

B - metoda oparta na okreÊleniu prze∏ywów w instalacji na podstawie strat ciep∏a w przewodach rozprowadzajàcych i cyrkulacyjnych

Za∏o˝enia:

• Budynek 10 kondygnacyjny, 12 pionów c.w.u. wraz z cyrkulacjà

• temperatura zasilania tcwu = 55 °C • spadek temperatury c.w.u. ∆t = 5 °C • wspó∏czynnik przenikania ciep∏a dla nieizo- lowanych przewodów stalowych

K = 12 W/(m²K)

• wartoÊç Êrednic przewodów w instalacji podano w tabeli na rysunku 2

• temperatury obliczeniowe:

- to = +5 °C dla nie ogrzewanych piwnic - to = +25 °C dla przewodów prowadzonych w bruzdach i kana∏ach instalacyjnych Równowa˝enie termiczne

1 2 3

3

1 2 4 5 6 7 8 9 1 0 11 1 2

4 5 6 7 8 9 10 11 12

Rys. 2 Schemat instalacji obliczeniowej ciep∏ej wody u˝ytkowej z cyrkulacjà w budynku 10-cio

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1

numer dzia∏ki

Êrednica c.w.u.

Êrednica cyrkulacji

d∏ugoÊç dzia∏ki

1.I 1.II 1.III 1.IV 1.V 1.VI 1.VII 1.IX

1.VIII

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12 0,14

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Nr pionu

Przep∏yw [l/s]

metoda statyczna metoda dynamiczna

Rys.4 Temperatury w najwy˝szych punktach instalacji sk∏adajàcej si´ z 12-tu pionów Rys.3 Przep∏yw cyrkulacyjny przez piony instalacji sk∏adajàcej si´ z 12-tu pionów

45.00 46.00 47.00 48.00 49.00 50.00 51.00 52.00 53.00

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Nr pionu

Temperatura[ °C]

metoda statyczna metoda dynamiczna

Równowa˝enie termiczne (ciàg dalszy)

Legionella pneumophila - zagro˝enie

bakteriologiczne

W ostatnich latach wzros∏o zainteresowanie s∏u˝b epidemiologicznych, a tak˝e in˝ynierów sanitarnych niebezpieczeƒstwem wtórnego zanieczyszczenia wody wodociàgowej, g∏ównie typu bakteriologicznego. Bakterie rodzaju Legionelli wyst´pujà mi´dzy innymi w:

• Instalacjach ciep∏ej wody u˝ytkowej

• Du˝ych systemach klimatyzacyjnych

• Nawil˝aczach

• Wannach z hydromasa˝em Pierwsze sygna∏y na temat zaka˝enia wywo∏anymi bakterià Legionella pochodzà ju˝ z 1968, pierwsze badania datujà si´

od roku 1976 (w zwiàzku z wypadkami Êmiertelnymi w Philadelfi, USA).

Rodzaj Legionella obejmuje 25 gatunków, z poÊród których mo˝na wyró˝niç oko∏o 50 serotypów z czego, a˝ 18 gatunków jest chorobotwórczych dla cz∏owieka, mi´dzy innymi: L. pneumophilla, L. bozemani, L. micdadei itp.

Legionelloza jest chorobà wywo∏anà bakterià Legionella pneumophila. Choroba ta ma dwie formy: Legionelloz´ oraz tak zwanà goraczk´

Pontiac.

Ze wzgl´du na inhalacyjny charakter zaka˝eƒ bakteriami rodzaju Legionella niebezpieczne jest pojawienie si´ bakterii w instalacjach wodnych wytwarzajàcych arerozele wodno- powietrzne. Doskona∏e warunki istniejà przede wszystkim w zbiornikach i instalacjach ciep∏ej wody du˝ych kompleksów mieszkalnych i budynków u˝ytecznoÊci publicznej (hotele, szpitale, sanatoria, domy opieki spolecznej, itd.)

Jakie sà najcz´Êciej spotykane objawy Legionellozy ?

Osoby zara˝one bakterià Legionella pneumophila najcz´Êciej majà goraczk´, dreszcze i kaszel, który mo˝e byç zarówno wykrztuÊny jak i suchy. Spotykane sà rownie˝

objawy jak bóle mi´Êni, bóle g∏owy, ogólne zm´czenie, utrata apetytu, czasami biegunka.

Testy laboratoryjne wykazujà zmniejszenie funkcjonowania nerek. PrzeÊwietlenia

rentgenowskie mogà wskazywaç na zapalenie p∏uc. Na podstawie ogólnych objawów jest trudno rozró˝niç Legionelloz´ od typowych objawów zapaleƒ p∏uc - wymagane sà dodatkowe testy lub badania kliniczne.

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Legionella pneumophila - zagro˝enie

bakteriologiczne (c.d.)

1 10 100 1000 10000

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

czas (godziny) Liczba bakterii / ml H2O

30 - 40 °C 46 °C

50 °C 58 °C 54 °C

48 °C

40 °C

50 °C

54 °C

40 °C

Nale˝y przy tym zaznaczyç, i˝ jest to choroba zakaêna, ale nie zaraêliwa, wielouk∏adowa z dominujàcymi objawami zapalenia p∏uc.

Okres wyl´gania si´ choroby jest ró˝ny, w postaci p∏ucnej trwa zwykle 5 - 6 dni.

Kto mo˝e ulec zaka˝eniu?

Ludzie w ka˝dym wieku mogà ulec zaka˝eniu, ale najbardziej nara˝one sà osoby w wieku Êrednim oraz starszym w szczególnoÊci osoby palàce papierosy czy chorujàce na choroby przewlek∏e. Do grupy wysokiego ryzyka zalicza si´ osoby ze spadkiem odpornoÊci w wyniku d∏ugotrwa∏ego leczenia, osoby chore na raka, dietetyków oraz chorych na AIDS.

Jakie sà podstawowe formy leczenia?

W leczeniu objawów Legionellozy stosuje si´ antybiotyki. Decyzj´ o sposobie leczenia podejmuje lekarz. Goràczka Pontiac - nie wymaga specjalnego leczenia.

Gdzie i w jakich warunkach rozwija si´

bakteria?

Bakterie sà organizmami mezofilnymi. Ich wzrost nast´puje w temperaturze 22 - 43 °C.

Optymalna temperatura wynosi 36 - / + 1 °C.

Czas regeneracji komórek w tej temperaturze wynosi 6 - 8 godzin.

Bakterie bytujàce w innych organizmach mogà namna˝aç si´ w temperaturze nawet do 67 °C. Wzrost bakterii nast´puje przy odczynie pH 5,5 - 9,2, optymalny jest odczyn 6,8 - 7,0 pH.

Bakteria podlega procesowi pasteryzacji po przekroczeniu temperatury 46 °C.

Poni˝ej przedstawiona jest zale˝noÊç wed∏ug Brundretta pomi´dzy intensywnoÊcià rozmna˝ania si´ lub obumierania bakterii Legionella p. w zale˝noÊci od temperatury.

OÊ rz´dna, o skali logarytmicznej to iloÊç kolonii bakterii na mililitr wody, a oÊ odci´ta to czas. Dla wybranej skali, zale˝noÊç mi´dzy iloÊcià bakterii a czasem jest przy sta∏ej temperaturze liniowa.

Mo˝na bezpoÊrednio odczytaç, i˝ dla przyk∏a-

dowo 50 °C, zmniejszenie iloÊci bakterii z 1000 jednostek do 100 wymaga czasu 2 - 3 godziny.

Proces pasteryzacji jest znacznie szybszy przy wy˝szych temperaturach. Punkty przeci´cia linii sta∏ej temperatury 50 °C z osià odci´tych pokazujà, ˝e do uzyskania wody praktycznie wolnej od bakterii Legionnella p.

potrzebny jest czas oko∏o 7 godzin, natomiast przy temperaturze 54 °C wymagany czas wynosi 1 - 3 godziny. Natomiast przy temperaturze 48 °C ten proces wymaga∏by a˝ 30 godzin.

Warto przeÊledziç równie˝ przebieg zmian iloÊci bakterii w zale˝noÊci od zmiennej temperatury wody (autor: dr in˝. J. Wollerstrand Uniwersytet w Lund). Przebieg naniesiony jest linià grubà. Pierwotnie woda zawiera 100 kolonii bakterii. W pierwszej fazie nast´puje wzrost bakterii przy temperaturze 40 °C, nast´pnie wolniejsze lub szybsze ich obumieranie w temperaturze 50 - 54 - 50 °C, po czym nast´puje powrót do powolnego ich przyrostu. Przebieg tej linii obrazuje, ˝e okresowy umiarkowany wzrost temperatury wody (bez kontroli wymaganego czasu pasteryzacji dla danej temperatury) zmniejsza iloÊç bakterii w c.w.u., ale nie jest w stanie ich ca∏kowicie usunàç. Podobny proces mo˝e zachodziç w rzadko u˝ywanej cz´Êci

instalacji c.w.u. lub w wych∏odzonej cz´Êci cyrkulacyjnej.

Wa˝ne jest zaznaczenie faktu, i˝ rozwój bakterii odbywa si´ nie w samej wodzie, ale w biofilmie powstajàcym na ka˝dej powierzchni kontaktu- jàcej si´ z wodà, ró˝ny mo˝e byç jedynie czas potrzebny na powstanie osadów oraz ich "od-

˝ywcza" wartoÊç dla bakterii. Niedawno pozna- nà formà rozwoju bakterii jest tworzenie kolonii wewnàtrz ameb ˝yjàcych w wodzie, które sta- nowià swoisty parasol ochrony dla Legionelli p.

W przypadkach takich wymagane tempertury pasteryzacji wynosiç mogà nawet 70 °C. Nale˝y jednak mieç na uwadze, i˝ stosowanie tak wy- sokich temperatur stworzy du˝e zagro˝enie po- parzenia, a poprowadzona bez kontroli czasu dezynfekcja, mo˝e byç powodem nadmierne- go wytràcania si´ kamienia w instalacji.

Rys. 5. Wp∏yw temperatury wody na iloÊç bakterii.

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Korozja i osady Instalacja ciep∏ej wody nara˝ona jest na dwa niezale˝ne procesy:

• Korozj´

• Wytràcanie si´ osadów

O szybkoÊci zachodzenia obu procesów, a co za tym idzie trwa∏oÊci eksploatacyjnej instalacji c.w.u. decydujà st´˝enia i stosunki st´˝eƒ substancji rozpuszczonych w wodzie, obecnoÊç koloidów i zawiesin, szybkoÊci przep∏ywu wody oraz jej temperatura.

Najwa˝niejszà rol´ jednak odgrywajà sk∏ad chemiczny oraz temperatura.

Korozja

Zjawisko to zachodzi g∏ownie w instalacjach wykonanych z rur stalowych ocynkowanych, które powszechnie stosowane by∏y w budow- nictwie wielorodzinnym w latach 70 i 80. Za- stàpienie tego podstawowego materia∏u mie- dzià, tworzywem sztucznym zdecydowanie zmniejsza ryzyko wystàpienia korozji. Musimy jednak pami´taç, o istniejàcych instalacjach oraz o fakcie, i˝ materia∏ ten w dalszym ciàgu jest dost´pny i u˝ywany w instalacjach c.w.u.

(np.: poziome rozprowadzenia).

W jaki sposób zabezpieczyç si´ przed bakterià?

Istnieje kilka metod zwalczania bakterii Legio- nelli. Poni˝ej opisano niektóre z nich:

• Chlorowanie.

W tym celu stosuje si´ dawki 50 mg Cl2/l w ciàgu 3 godzin, a nast´pnie utrzymuje si´ st´˝enia Cl2 na poziomie 2 - 3 mg.

Mo˝na te˝ stosowaç zwiàzek chloraminy, który najskuteczniejszy jest w temperaturze 30 °C.

Stosowanie chloru i jego zwiàzków jest skuteczne, ale wymaga sta∏ego monitoro- wania systemu ze wzgl´du na to, ˝e pod- czas chlorowania mogà powstaç zwiàzki o w∏aÊciwoÊciach kancerogennych. Zwiàzki te mogà stanowiç zagro˝enie dla u˝ytko- wników wody, poza tym stosowanie dawek chloru zwi´ksza korozyjnoÊç instalacji.

• Jodowanie

W tym celu stosowane dawki wynoszà 16 mg/l jodków, a czas kontaktu wynosi∏

1 godzin´.

• Ozonowanie

Stosowanie ozonu O3 - silnego utleniacza powoduje redukcj´ zawartoÊci bakterii w ciagu 5 min. a˝ o 99%. Jednak skutki uboczne stosowania silnego utleniacza sk∏aniajà do ograniczonego stosowania w instalacjach ciep∏ej wody.

Przedstawione powy˝ej metody chemiczne ze wzgl´du na du˝e trudnoÊci wynikajàce ze spo- sobu dawkowania, kontroli oraz niekorzystny wp∏yw na w∏aÊciwoÊci wody i agresywny cha- rakter w stosunku do instalacji sk∏aniajà raczej do zastosowania metod fizycznych, jak:

• Ultrafiolet

Stosowane sà urzàdzenia emitujàce pro- mieniowanie UV o d∏ugoÊci fali 254 nm i nat´˝eniu wynoszàcym 2.04 mW s/cm² co powoduje redukcj´ bakterii o 90 %. Na skutecznoÊç tej metody ma wp∏yw m´tnoÊç wody, jej barwa oraz temperatura. Ponadto powstajàce osady nawet wielkoÊci 10 µm w wodzie znacznie zmniejszajà sprawnoÊç wy˝ej wymienionych urzàdzeƒ.

• Dezynfekcja termiczna

Alternatywnà metodà fizycznà jest dezyn- fekcja termiczna. Polega ona na podgrza- niu wody do temperatury dezynfekcji i utrzymaniu jej przez odpowiedni czas.

Powy˝szà metod´ nale˝y stosowaç cyklicz- nie w uk∏adach instalacji ciep∏ej wody z cz´stotliwoÊcià zale˝nà od rodzaju insta- lacji oraz stwierdzonych iloÊci bakterii w systemie. Stosowanie tej metody regulujà odpowiednie przepisy (patrz Wst´p).

Wnioski:

Odkrycie nowej bakterii wystepujàcej w insta- lacji ciep∏ej wody mo˝e spowodowaç wiele zagro˝eƒ bezpoÊrednio dla zdrowia u˝ytkow- nika. Obecnie znane metody prewencji dajà mo˝liwoÊç zwalczenia tego niebezpieczeƒstwa.

Najbardziej efektywna oraz naj∏atwiejsza do realizacji i zarazem najtaƒsza jest metoda dezynfekcji termicznej. Zastosowanie w odpo- wiedni sposób tej metody przy jednoczesnym wyposa˝eniu instalacji w system pe∏nej kon- troli (MTCV + TVM + CCR) daje gwarancje u˝ytkownikowi wykonania przegrzewu ca∏ej instalacji do odpowiedniej temperatury przez wymagany czas przy jednoczesnej ochronie instalacji przed zarastaniem (odk∏adaniem si´

kamienia), zabezpieczeniem u˝ytkownika przed poparzeniem oraz zredukowanie kosztów pod- grzania wody do minimum.

Podczas projektowania i eksploatacji instala- cji nale˝y przestrzegaç nast´pujàcych zasad:

• Utrzymywaç w instalacjach zimnej wody temperatury < 20 °C, a w instalacjach wody ciep∏ej temperatur´ 55 - 60 °C

• Izolowaç od siebie obydwie instalacje w celu zachowania odpowiednich tempe- ratur

• Nie dopuszczaç do powstawania zastoin poprzez odpowiednie zaprojektowanie cyrkulacji

• Okresowo przegrzewaç instalacje w celu przeprowadzenia dezynfekcji termicznej w temperaturze nie ni˝szej ni˝ 70 °C Powy˝sze wskazówki pozwolà uniknàç zagro˝eƒ spowodowanych bakterià Legionella pneumophila.

Legionella pneumophila - zagro˝enie

bakteriologiczne (c.d.)

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8

temperatura °C

szybkoÊç rozk∏adu . w mval/min

twardoÊç wody 15°n

(n - twardoÊç wody w stopniach niemieckich)

twardoÊç wody 16°n twardoÊç wody 17°n

Rys. 6. SzybkoÊç termicznego rozkadu wodorotlenku wapniowego w pierwszej minucie ogrzewania.

Instalacje c.w.u. zasilane sà wodà wodociàgo- wà, od której wymaga si´ spe∏nienia norm sanitarnych. Uzdatnianie g∏ównie prowadzone jest pod tym kàtem, cz´sto jednak sk∏adniki zawarte w wodzie, chocia˝ sà oboj´tne lub nawet korzystne z punktu widzenia zdrowotne- go mogà nadawaç wodzie silne w∏asnoÊci ko- rozyjne.

Pierwszym czynnikiem, od którego zale˝na jest szybkoÊç procesu korozji jest stosunek zawartych w wodzie sk∏adników ochronnych (jak kwaÊne w´glany, wodorotlenki, jony wapniowe) i korozyjnych (jak chlor, chlorki, azotany oraz tlen i dwutlenek wegla).

Drugim czynnikiem jest temperatura wody, która wp∏ywa na zmian´ sk∏adu i struktury powstajàcych produktów korozji cynku a tym samym na ich w∏asnoÊci ochronne. Podczas, gdy w wodzie zimnej produkty korozji tworzà szczelnie i dobrze przywierajàcà do pod∏o˝a warstw´ ochronnà, to w temp. 40 - 80 °C stajà si´ ziarniste i luêno zwiàzane z metalem.

Maksimum korozji cynku zachodzi przy tempe- raturze 65 °C - dla przyk∏adu szybkoÊç korozji w tym Êrodowisku jest 10 razy wy˝sza ni˝ w temperaturze 55 °C!

Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem sà wahania temperatury powodujàce powstanie zjawiska zmiany biegunowoÊci uk∏adu cynk - ˝elazo, znacznie przyspieszajàcego korozj´.

Na skutek przebicia pow∏oki cynkowej (wzrost temperatury ponad 65 °C) nast´puje przebie- gunowanie uk∏adu cynk - ˝elazo i gwa∏towna korozja stali przy jednoczesnym hamowaniu korozji cynkowej.

Wytràcanie si´ osadów

Na skutek zmian fizyko-chemicznych pod wp∏ywem ogrzewania wody powstajà osady, b´dàce przyczynà z∏ego funkcjonowania instalacji c.w.u. (zarastanie przewodów, zwi´kszenie szorstkoÊci powierzchni Êcian przewodów, a przez to bezpoÊredni wp∏yw na hydraulik´ uk∏adu).

Korozja i osady (c.d.) Szkodliwe substancje zawarte w wodzie

powodujàce powstanie osadów (popularnie zwanych kamieniem kot∏owym) to wodorow´- glany wapnia, magnezu, ˝elaza dwuwartoÊcio- wego i manganu. G∏ównym jednak sk∏adnikiem kamienia w instalacjach ciep∏ej wody jest w´glan wapnia w postaci kryszta∏ów kalcytu lub / i aragonitu.

Wapƒ tworzy tzw. twardoÊç w´glanowà, wyst´puje on w wodzie jako dobrze rozpuszczalny wodorow´glan wapnia (Ca(HCO3)2) znajdujàcy si´ w stanie równowagi z trudno rozpuszczalnym w´glanem wapnia (CaCO3).

Stan równowagi mo˝na opisaç równaniem:

CaCO3 + H2O + CO2 ↔ Ca(HCO3)2

Warunkiem utrzymania w wodzie dobrze rozpuszczalnego wodorow´glanu jest obecnoÊç w uk∏adzie dwutlenku w´gla.

Ta minimalna wartoÊç dwutlenku zwana jest dwutlenkiem równowagi, niestety w czasie podgrzewania wody nast´puje usuni´cie CO2 co powoduje przesuni´cie stanu

równowagi w kierunku trudno rozpuszczalnego w´glanu wapnia.

W podobny sposób tworzà si´ w´glany magnezu, manganu i ˝elaza (nale˝y tu zaznaczyç, i˝ Mg (HCO3)2 charakteryzuje si´

znacznie wi´kszà rozpuszczalnoÊcià, która jednak maleje przy wzroÊcie temperatury, twody > 75 °C)

Na szybkoÊç powstawania osadów w´glanowych ma wp∏yw wiele czynników.

Do najwa˝niejszych zaliczyç nale˝y:

• temperatura wody

• poczàtkowe st´˝enie wodorow´glanów w wodzie

• czas i sposób podgrzewania

35 °C 40 °C 45 °C 50 °C 55 °C 60 °C 65 °C 70 °C 75 °C

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Wysoka twardoÊç wody oraz wysoka

temperatura przyspieszajà szybkoÊç rozk∏adu wodorow´glanu wapnia, co mo˝e byç powodem przyspieszonego procesu wytràcania si´ osadów wapniowych.

Analizujàc powy˝szy wykres mo˝na stwierdziç wzrost temperatury z 45 °C do 60 °C powoduje czterokrotne zwi´kszenie szybkoÊci rozk∏adu Ca(HCO₃)₂ - g∏ównego sk∏adnika kamienia kot∏owego. Fakt ten t∏umaczy cz´sto wyst´pujàce problemy z "zarastaniem"

instalacji cyrkulacji ciep∏ej wody u˝ytkowej - kontrola zarówno odpowiedniej jakoÊci wody oraz temperatury jest gwarantem zapewniajà- cym prawid∏owà prac´ instalacji c.w.u.

Dla u˝ytkowników instalacji c.w.u. zasilanych w wod´ o wysokiej twardoÊci jest to sygna∏

o bezwzglednym obowiàzku utrzymywania odpowiednich temperatur, w przeciwnym razie mogà ulec ca∏kowitemu zaroÊni´ciu nawet po okresie kilkuletniej eksploatacji. Dla insta- lacji zasilanych wodà miekkà, nawet tempe- ratury wysokoÊci 65 °C, nie stanowià wi´ksze- go zagro˝enia (dla st´˝eƒ poni˝ej 10 °n - prawie 9 - krotnie zmniejszenie rozk∏adu wodorow´glanów).

Aby zrozumieç proces powstawania kamienia kot∏owego, nale˝y zaznaczyç, i˝ szybkoÊç termicznego rozk∏adu wodorow´glanów nie jest jednoznaczna w bezpoÊredni sposób z powstaniem osadu w´glanowego. Po roz- k∏adzie - nast´puje proces wytràcania osadów zale˝ny od wielu parametrów, zarówno przy- spieszajàcych jak i hamujàcych.

Mo˝na do nich zaliczyç:

• Materia∏, z którego wykonane sà instalacje (mosiàdz, miedê - posiadajàca silne anty- chemosorpcyjne w∏aÊciwoÊci - opóêniajàce proces krystalizacji - czyli wytràcania osadów)

• Sposób ogrzewania wody

• Obcià˝enie cieplne powierzchni ogrzewalnej urzàdzeƒ podgrzewajàcych c.w.u.

• Pr´dkoÊç przep∏ywu wody Korozja i osady (c.d.)

twardoÊç w´glanowa

wody, °n

Czas rozpocz´cia powstawania osadu, (godziny) 30 °C 40 °C 50 °C 60 °C 70 °C

7 120 48 24

10 120 24 5

15 120 24 2 natychmiast

16 120 24 1

17 120 24 1

Tabela: warunki powstawania osadu w´glanowego

Na podstawie przytoczonych danych mo˝na ogólnie stwierdziç, i˝ im wy˝sza temperatura, d∏u˝szy czas ogrzewania i wy˝sze st´˝enie wodorow´glanów, tym proces powstawania osadów jest szybszy. Z przedstawionej tablicy wynika, i˝ krytyczna temperatura dla zapo- czàtkowania powstania kamienia zale˝na jest od twardoÊci w´glanowej (twardoÊç w´glano- wa powoduje zawartoÊç dwuw´glanu wapnia i magnezu). I tak temperatura krytyczna, Tkryt_. = 50 °C ju˝ dla twardoÊci > 15 °n - przy czym rozpocz´cie powstawania osadów nast´puje ju˝ po 1 godzinie. Dla tej samej temperatury, Tkryt.= 50 °C i twardoÊci < 7 °n, powstawanie osadów rozpoczyna si´ "dopiero"

po 24 godzinach.

Wnioski:

Problem zwiàzany z wytràcaniem si´ kamienia oraz z korozjà instalacji c.w.u. mo˝e byç ograniczony do minimum pod warunkiem:

• ZnajomoÊci parametrów jakoÊciowych wody instalacyjnej (przestrzeganie jakoÊciowych norm),

• Utrzymywanie odpowiedniej sta∏ej tempe- ratury w instalacji ciep∏ej wody u˝ytkowej i cyrkulacji,

• Ograniczenie wahaƒ temperatury do niezb´dnego minimum (kontrolowane przegrzewy instalacji w funkcji czasu i temperatury podczas dezynfekcji),

• Zapewnienie odpowiednich pr´dkoÊci przep∏ywu oraz dobór odpowiednich materia∏ów instalacyjnych.

Zagro˝enie poparzeniem Oprócz komfortu jaki zaspokaja ciep∏a woda u˝ytkowa, powinno si´ równie˝ zabezpieczyç bezpieczne jej u˝ytkowanie. Aby spe∏niç t´

rol´ woda musi posiadaç odpowiednià temperatur´.

Co w∏aÊciwie oznacza odpowiednia temperatura ciep∏ej wody u˝ytkowej?

Odpowiednia temperatura ciep∏ej wody to taka temperatura, która zapewnia maksymalny komfort u˝ytkownikowi a jednoczeÊnie:

• zabezpiecza wod´ przed ska˝eniem bakterià Legionella

• zabezpiecza u˝ytkownika przed poparzeniami

• zmniejsza ryzyko wytràcania si´ osadów w instalacjach do minimum

Rolà tego opracowania jest przedstawienie wskazówek, którymi powinny kierowaç si´

osoby odpowiedzialne za projektowanie, nadzór i eksploatacj´ instalacji ciep∏ej wody u˝ytkowej. Dokument ten nie zast´puje lokalnych przepisów oraz wytycznych obowiàzujacych w zakresie projektowania instalacji c.w.u. i cyrkulacji.

Zgodnie z obowiàzujàcym prawem w∏aÊciciele budynków (lub osoby odpowiedzialne) majà obowiàzek zapewnienia u˝ytkownikom bez- piecznych warunków u˝ytkowania budynków oraz ich instalacji (jak np. ciep∏a woda u˝ytkowa).

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Zagro˝enie poparzeniem (c.d.)

30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80

0,1 1,0 10,0 100,0 1.000,0 10.000,0

Czas kontaktu z wodà (s)

Temperatura wody (°C) zagro˝enie

poparzeniem lekkie oparzenia powierzch- niowe

oparzenia ci´˝kie III stopnia

Rys. 7. Wyst´powanie poparzeƒ

Jak wspomniano w poprzednim punkcie, wy- sokie ryzyko ska˝enia wody w instalacji c.w.u.

bakterià Legionella wymaga utrzymywania stosunkowo wysokich temperatur w granicach 55 - 60 °C, czasami nawet wy˝szych (dezyn- fekcja). Tak wysoka temperatura mo˝e byç przyczynà bardzo powa˝nych wypadków.

Tysiàce dzieci, osób starszych oraz niepe∏no- sprawnych co roku doznaje powa˝nych u- szkodzeƒ cia∏a na skutek poparzeƒ spowodo- wanych zbyt wysokà temperaturà w instala- cjach ciep∏ej wody lub te˝ ze z∏ym dzia∏aniem urzàdzeƒ regulujàcych bàdê te˝ produkujàcych ciep∏à wod´. Wed∏ug statystyk Êwiatowych prawie 30% wszystkich poparzeƒ zwiàzanych jest bezpoÊrednio z ciep∏à wodà. Najcz´Êciej poszkodowane to osoby starsze oraz dzieci poni˝ej pi´ciu lat. Prace badawcze przeprowa- dzone przez wielu naukowców - dla przyk∏adu przytoczony poni˝ej wykres zale˝noÊci stopnia poparzenia w funkcji temperatury wody oraz czasu kontaktu z wodà (autorzy: dr Moritz A.R., dr Henriques F.C. - American Journal of Patho- logy). Na podstawie tego wykresu mo˝na stwierdziç, i˝ poparzenia trzeciego stopnia mo- gà powstaç ju˝ w czasie od 1 do 30 sekund w temperaturze pomi´dzy 54 do 70 °C!

W temperaturze 63 °C poparzenia pierwszego stopnia mogà pojawiç si´ w czasie krótszym ni˝ 2 sekundy. W wodzie o temperaturze 49 °C poparzenie pierwszego stopnia jest du˝ym zagro˝eniem przy kontakcie z wodà w czasie d∏u˝szym ni˝ 5 minut.

Poniewa˝ niemowl´ta, ma∏e dzieci czy osoby starsze nie reagujà odpowiednio szybko w sy- tuacji pojawienia si´ ciep∏ej wody - utrzymanie sta∏ej bezpiecznej temperatury w instalacji c.w.u. w celu zapobie˝enia oparzeniom staje si´ koniecznoÊcià.

Jak widaç proces zwiàzany z utrzymaniem odpowiedniej temperatury w instalacji jest zja- wiskiem bardzo z∏o˝onym. Kiedy zmniejszymy temperatur´ c.w.u. w celu zapobiegni´cia po- parzeniom, uzyskujemy idealne temperatury dla rozwoju bakterii Legionelli. Natomiast wy- sokie temperatury zdolne zabiç (dezynfekcja termiczna) bakteri´ stanowià du˝e ryzyko po- parzeƒ a ponadto przyspieszajà proces wytrà- cania si´ osadów wapniowych i zarastania ins- talacji c.w.u. oraz cyrkulacji. W wielu przypad- kach wysoka temperatura redukuje jedne za- gro˝enia, z drugiej zaÊ strony zwi´ksza ryzy- ko wystàpienia innych.

Bibliografia:

• Brundrett, G.W.: Legionella and Building Services, Butterworth-Heinemann Ltd. 1992.”

• Chudzicki J. Bakterie Legionella w instalacjach sanitarnych, Politechnika, Warszawska, 1997

• Evans, C.C.: Clinical Aspects of Legionnaires Disease. Health Estate Journal, June 1993

• Makin, T. Legionnaires Disease Infection Con- trol. Health Estate Journal, June 1993

• Seminar. Bakteriefrit varmt brugsvand - hvordan?

Odense Congress Center, Februar 2001

• Walker, J.T. & C.V. Keevi: The influence of plumbing tube materials, water chemistry and temperature on bio fouling of plumbing circuits with particular reference to colonisation of Le- gionella pneumophila ICA Project 437 C. Inter- national Copper Association Ltd., New York,

• Wollerstrand J., Lund Institute of Technology, Sweden, Cyrkulacja Ciep∏ej Wody U˝ytkowej w Êwietle nowych wymagaƒ temperaturowych i sa- nitarnych, Mi´dzyzdroje 1999,

• Yu, V.L.: Resolving and Controversy on Envi- ronmental Cultures for Legionella - a modest pro- posal, Disinfection Control and Hospital Epide- miology, 1998, vol. 19, No. 12, pp. 893-897.

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Podstawowe zastosowania

Zalecane schematy instalacji ciep∏ej wody u˝ytkowej (c.w.u.) i cyrkulacji

Rys. 8. Przyk∏ad zastosowania zaworu MTCV (wersja A) w uk∏adzie cyrkulacji c.w.u.

Rys. 9. Przyk∏ad zastosowania MTCV (wersja C sterowana elektronicznie) w instalacji cyrkulacji c.w.u.

zimna woda

B

A

TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A

s_o

Zagro˝enie poparzeniem (c.d.)

Wnioski:

Zaproponowane rozwiàzanie firmy Danfoss pozwala zredukowaç jednoczeÊnie wszyst- kie przedstawione zagro˝enia dajàc wysoki komfort oraz gwarancj´ bezpiecznego ko- rzystania z instalacji ciep∏ej wody u˝ytko- wej.

Zastosowanie elektronicznego sposobu ste- rowania procesem dezynfekcji termicznej (CCR) umo˝liwia uzyskanie wysokiej gwa- rancji likwidacji zagro˝enia bakterià przy jednoczesnym skróceniu procesu do nie- zb´dnego minimum.

Zastosowanie Wielofunkcyjnego Termo- statycznego Zaworu Cyrkulacyjnego (MTCV) pozwala uzyskaç sta∏à i jednakowà tempe- ratur´ w ca∏ej instalacji c.w.u, a jednocze- sne zastosowanie Termostatycznego Za- woru Mieszajàcego (TVM) zabezpiecza u-

˝ytkowników przed mo˝liwymi poparze- niami dajàc komfort uzyskiwania sta∏ej bezpiecznej temperatury w miejscach po- boru ciep∏ej wody.

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Zastosowanie

Arkusz Informacyjny System sterowania instalacjà cyrkulacyjnà ciep∏ej wody u˝ytkowej

Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Rys.1) Wersja podstawowa - A

Rys.2) Wersja z automatycznà funkcjà dezynfekcyjnà - B (termometr jako wyposa˝enie dodatkowe)

Rys.3) Wersja z elektronicznym sterowaniem procesu dezynfekcji - C

Podstawowe funkcje MTCV (c.d. na str. 17)

• Termostatyczna regulacja temperatury wody w instalacji cyrkulacyjnej w zakresie 35 - 60 °C - wersja A, rys. 1

• Automatyczna dezynfekcja realizowana w sta∏ej temperaturze > 65 °C

z jednoczesnym zabezpieczeniem instalacji cyrkulacyjnej przed przekroczeniem temperatury 75 °C (automatyczne odci´cie cyrkulacji) - wersja B, rys. 2

• Automatyczna dezynfekcja sterowana elektronicznie z mo˝liwoÊcià wyboru temperatury dezynfekcji wraz z okreÊleniem czasu dezynfekcji - wersja C, rys. 3,

• Mo˝liwoÊç automatycznego p∏ukania instalacji poprzez okresowe obni˝enie temperatury wody w obiegu cyrkulacji - osiàgni´cie maksymalnych przep∏ywów przez MTCV

MTCV - jest wielofunkcyjnym termostatycznym zaworem cyrkulacyjnym przeznaczonym do stosowania w instalacjach ciep∏ej wody u˝ytko- wej z cyrkulacjà.

MTCV - zapewnia termiczne równowa˝enie w instalacji cyrkulacyjnej, utrzymujàc jednakowà temperatur´ w ca∏ym uk∏adzie, jednoczeÊnie o- graniczajàc przep∏yw cyrkulacyjny do niezb´d- nego minimum, koniecznego dla uzyskania ˝à- danych temperatur.

JednoczeÊnie mo˝e byç realizowany proces dezynfekcji dwiema metodami:

• Za pomocà dezynfekcyjnego modu∏u termicznego - rys.2, wersja B.

• Za pomocà elektronicznego modu∏u sterujàcego, wspó∏pracujàcego z nap´dami termicznymi TWA-A i czujnikami

temperatur Pt 1000 (rys. 3), wersja C.

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Rys.4. Przyk∏ad zastosowania zaworu MTCV (wersja A) w uk∏adzie cyrkulacji c.w.u.

Rys.5. Przyk∏ad zastosowania zaworu MTCV wersja B z automatycznà funkcjà dezynfekcyjnà w uk∏adzie cyrkulacji c.w.u. i zaworem mieszajàcym

Rys.6. Przyk∏ad zastosowania MTCV (wersja C z elektronicznym sterowaniem procesu dezynfekcji) w instalacji cyrkulacji c.w.u.

B

A

TVM-W

TVM-W

TVM-W TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W

TVM-W TVM-W

TVM-W

TVM-W

S¹2 S²2 S⁷2 S⁸2 S⁹2 S¹⁰2 S¹⁵2 S¹⁶2

0

TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A TWA-A

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Zasada dzia∏ania

Rys. 7. MTCV wersja podstawowa - A

MTCV - jest zaworem bezpoÊredniego dzia∏ania o dzia∏aniu proporcjonalnym. Zawór wyposa˝ony jest w termostatyczny element regulacyjny (rys. 8, element 4) umieszczony w grzybku zaworu (rys. 8, element 3). Wzrost temperatury wody cyrkulacyjnej powoduje rozszerzanie si´ elementu termostatycznego, który bezpoÊrednio oddzia∏ywuje na po∏o˝enie

grzybka zaworu - w tym wypadku nast´puje ograniczenie przep∏ywu wody cyrkulacyjnej.

W przypadku obni˝enia temperatury w stosunku do wartoÊci nastawionej, nast´puje otwieranie si´ zaworu - wzrost przep∏ywu przez pion cyrkulacyjny.

Charakterystyka pracy zaworu przedsta- wiona jest na rysunku 13 wykres 1 - A.

W przypadku przekroczenia temperatury wody cyrkulacyjnej o 5 °C w stosunku do nastawy na zaworze - przep∏yw przez zawór zanika.

Spr´˝yna bezpieczeƒstwa (rys. 8, element 2) zabezpiecza termostatyczny element regula- cyjny przed uszkodzeniem w przypadku wzrostu temperatury ponad wartoÊç nastawionà.

Os∏ona elementu termostatycznego (rys. 8, element 13) zabezpiecza przed bezpoÊrednim kontaktem z wodà, zwi´kszajàc jego ˝ywot- noÊç. JednoczeÊnie zapewnia to precyzyjnà regulacj´.

1. Korpus zaworu 2. Spr´˝yna 3. Grzybek

4. Element termostatyczny 5. Uszczelnienia typu - oring 6. Spr´˝yna bezpieczeƒstwa 7. PierÊcieƒ nastawczy

8. Pokr´t∏o nastawy temperatury 9. ZaÊlepka nastawy temperatury 10. Grzybek g∏owicy dezynfekcyjnej 11. Spr´˝yna bezpieczeƒstwa 12. ZaÊlepka gniazda pomiaru temperatury

13. ZaÊlepka gniazda modu∏u dezynfekcyjnego

Rys. 8. Budowa zaworu wersja podstawowa A Podstawowe funkcje

MTCV (c.d. ze str. 15)

• Funkcja odci´cia pionu - specjalne z∏àczki z wbudowanym zaworem kulowym

• Adaptacja zaworu przez zmian´ jego funkcji w warunkach pracy,

pod ciÊnieniem wody

• Serwis - w przypadku koniecznym wymiana fabrycznie skalibrowanego elementu termostatycznego.

• Funkcja pomiaru temperatury (termometr jako wyposa˝enie dodatkowe)

• Mo˝liwoÊç zabezpieczenia nastawy temperatury

• Mo˝liwoÊci ciàg∏ego monitorowania temperatury cyrkulacji - wersja C, rys. 3

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Rys. 9. MTCV wersja z automatycznà funkcjà dezynfekcyjnà - B,

*) Termometr jako wyposa˝enie dodatkowe Zasada dzia∏ania

Wersja podstawowa A mo˝e byç adaptowana w szybki i prosty sposób, do funkcji dezynfek- cyjnej w celu zwalczania bakterii Legionelli w przypadku stwierdzenia zagro˝enia jej obecnoÊcià, w instalacji ciep∏ej wody i cyrkulacji.

Po wykr´ceniu zaÊlepki g∏owicy

dezynfekcyjnej (rys. 8, element 9) - (operacje mo˝na dokonaç pod ciÊnieniem wody) nale˝y zamontowaç termostatyczny modu∏

dezynfekcyjny (rys. 10, element 14), który w sposób automatyczny zgodnie z wykresem regulacyjnym (rys. 13 - wykres B) b´dzie realizowa∏ przegrzew danego pionu instalacji c.w.u.

Zamontowanie modu∏u dezynfekcyjnego po- woduje otwarcie by-passu, (Kv min=0.15 m³/h), który umo˝liwia przy wzroÊcie temperatury przeprowadzenie dezynfekcji. W wersji A za- woru MTCV - by-pass ten jest zamkni´ty - za- bezpieczenie przed zarastaniem i osadami.

Daje to mo˝liwoÊç adaptacji zaworu do dezyn- fekcji nawet po d∏ugim okresie eksploatacji w wersji A.

W podstawowym zakresie regulacji 35 - 60 °C pracuje modu∏ regulacyjny oparty na elemencie termostatycznym (rys. 8, element 4). Wzrasta- jàca temperatura wody cyrkulacyjnej (rozpo- cz´ty proces dezynfekcji) powoduje zanik przep∏ywu przez gniazdo modu∏u regulujà- cego, - ciàg∏y przep∏yw wody przez zawór zapewnia by-pass. Przy wzroÊcie temperatury ponad 65 °C funkcj´ regulacyjnà przejmuje modu∏ dezynfekcyjny otwierajàc przep∏yw przez gniazdo dezynfekcyjne. Proces ten realizowany jest do osiàgni´cia temperatury 70 °C - przy dalszym wzroÊcie temperatury nast´puje zmniejszenie przep∏ywu (proces termicznego zrównowa˝enia instalacji w czasie dezynfekcji). Przy osiàgni´ciu temperatury 75 °C nast´puje zanik przep∏ywu wody cyrkulacyjnej - zabezpieczenie pionów instalacji ciep∏ej wody i cyrkulacji przed nad- miernym odk∏adaniem kamienia oraz mniejsze ryzyko poparzeƒ.

Wersj´ A i B opcjonalnie mo˝emy wyposa˝yç w termometr bimetaliczny w celu kontroli temperatury wody cyrkulacyjnej.

Rys.10. Budowa zaworu, wersja B

1-13 jak na rysunku 8 14 by-pass

15 termometr 16 uszczelka (Cu) 17 modu∏ dezynfekcyjny

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Zasada dzia∏ania

Rys. 11. Wersja z elektronicznym sterowaniem procesu przegrzewu - C

Wersja podstawowa A jak równie˝ wersja B - mogà byç adaptowane do elektronicznie ste- rowanego procesu przegrzewu za pomocà re- gulatora CCR Master - Sterownik Procesu Prze- grzewu Termicznego Master. Po usuni´ciu za- Êlepki g∏owicy przegrzewu (rys. 8, element 9) nale˝y zamontowaç adapter (rys. 12, element 22) oraz nap´d termiczny TWA-A (Arkusz TWA -A). W gniazdo pomiaru temperatury nale˝y za- montowaç czujniki temperatury Pt 1000.

Nap´d i czujnik temperatury nale˝y pod∏àczyç do sterownika CCR Master zgodnie z instruk- cjà monta˝u.

Elektroniczne sterowanie procesem przegrze- wu zapewnia:

• Ca∏kowità kontrol´ nad procesem przegrze- wu poprzez indywidualne sterownie piona- mi

• Wybór temperatury przegrzewu (jednej z 8 wartoÊci)

• Wybór czasu przegrzewu (jednego z 4 war- toÊci)

• Wskazanie pionów w których nie nastàpi∏

przegrzew

• Sygnalizacj´ rzeczywistego czasu przegrze- wu dla ca∏ej instalacji c.w.u

• Skrócenie czasu przegrzewu do minimum dzi´ki sekwencyjnemu sterowaniu pionami

• Oszcz´dnoÊci energii

• Maksymalne zabezpieczenie instalacji przed skutkami odk∏adania si´ osadów w instala- cji na skutek utrzymywania wysokich tem- peratur

• Zabezpieczenie pompy przed kawitacjà w przypadku zamkni´cia wszystkich zaworów

• Zminimalizowanie ryzyka poparzeƒ

• Ciàg∏y monitoring temperatur w poszcze- gólnych pionach

• Mo˝liwoÊç pod∏àczenia do istniejàcych ste- rowników w w´z∏ach cieplnych (np. ECL) lub te˝ do istniejàcego systemu monitorin- gu w budynku (RS 485) (Arkusz CCR).

• Mo˝liwoÊç sterowania procesem przegrze- wu niezale˝nie od êród∏a ciep∏a

• W zakresie temperatur 35 °- 60 °C podsta- wowà regulacj´ zapewnia modu∏ regulacyj- ny. W przypadku rozpocz´cia procesu przegrzewu sygna∏ przesy∏any jest do CCR Master. Sygna∏ rozpocz´cia procesu prze- grzewu przesy∏any jest z czujnika tempera- tury umieszczonego zgodnie ze schema- tem na rysunku 6.

W tym przypadku, jeÊli wzrost temperatury wody cyrkulacyjnej powy˝ej nastawionej temperatury przegrzewu trwa ponad 5 mi- nut, to rozpocz´ty zostaje proces przegrze- wu. CCR Master steruje zaworem MTCV po- przez nap´d termiczny TWA-A-NC. Sygna∏

rozpocz´cia przegrzewu powoduje jedno- czesne otwarcie wszystkich g∏owic prze- grzewu (w tej wersji by-pass jest zamkni´ty - rys. 12 element 23). Rozpocz´cie procesu sygnalizowane jest wskaênikiem Êwietlnym - LED (czerwony).

Najszybszy wzrost temperatury przegrzewu uzyskujemy w pionie po∏o˝onym najbli˝ej zasilania. Po osiàgni´ciu temperatury prze- grzewu, czujnik Pt 1000 przekazuje sygna∏

do sterownika CCR Master i rozpoczyna si´

proces przegrzewu wed∏ug wczeÊniej zade- klarowanego czasu.

Po tym czasie CCR Master zamyka prze- p∏yw poprzez modu∏ przegrzewu. Wi´kszy strumieƒ wody cyrkulacyjnej zaczyna p∏y- nàç do pozosta∏ej cz´Êci instalacji - przesu- wajàc w ten sposób proces przegrzewu po- przez wszystkie piony - poczàwszy od pierw- szego do ostatniego. Po osiàgni´ciu prze- grzewu na ostatnim pionie CCR Master sy- gnalizuje wskaênikiem LED (czerwonym) koniec procesu przegrzewu. Funkcja ta po- zwala okreÊliç rzeczywisty czas potrzebne- go przegrzewu - odpowiednio dla ka˝dego typu budynku i instalacji.

Podczas utrzymywania si´ wysokiej tempe- ratury po dokonaniu dezynfekcji (przegrze- wu), (z jakiÊ powodów temperatura zasila- nia nie zosta∏a obni˝ona, zamkni´te wszyst- kie zawory MTCV) CCR uruchamia funkcj´

zabezpieczenia pompy przed kawitacjà - na- st´puje otwarcie przep∏ywu poprzez g∏owi- c´ na pierwszym pionie cyrkulacyjnym. Pro- ces ten jest realizowany do momentu obni-

˝enia temperatury uk∏adu cyrkulacyjnego.

(CCR Master / Slave - patrz Arkusz).

Charakterystyka MTCV w wersji C przedsta- wiona na rys. 13 wersja C.

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

- Wersja A - podstawowa charakterystyka regulacyjna

- Wersja B

Kv min = 0.15 m³/h - min. Przep∏yw przez by-pass, przy zamkni´tym module regulacyjnym

*Kvdes = 0.50 m³/h dla DN 15 mm

*Kvdes = 0.60 m³/h dla DN 20 mm - maksymalny Kvdes przep∏yw dezynfekcyjny dla temperatury 70 °C

- Wersja C

*Kvdes = 0.60 m³/h dla DN 15 i DN 20 mm - maksymalny przep∏yw dezynfekcyjny dla wpe∏ni otwartego modu∏u dezynfekcyjnego (TWA-A)

Kvdes - Kv dla procesu dezynfekcyjnego Rys.12. Budowa zaworu, wersja C

1-13 jak na rysunku 8 18 by -pass (zamkniety po wkr´ceniu adaptera) 19 czujnik temperatury Pt 1000 20 uszczelnienie (Cu)

21 adapter do nap´du TWA-A

Maksymalne ciÊnienie pracy 10 bar

CiÊnienie próbne 16 bar

Maksymalna temperatura 100 °C K_vs przy temperaturze 20 °C DN 15 1.5 m³/h

DN 20 1.8 m³/h

Histereza 1,5 K

Materia∏y majàce kontakt z wodà

Korpus . Bràz Rg5

O-ring EPDM

Spr´˝yny, grzybki Stal nierdzewna

Rys.13. Charakterystyka regulacyjna zaworu MTCV Wykres pracy zaworu

MTCV

Dane techniczne

25 35 45 55 65 75 85

K_vs

K_vmin

K vdis

Regulacja

podstawowa Dezynfekcja

wersja B

wersja A

wersja C

Nastawa 50 ˚C

Przepływ

•

••

••

••

••

••

•

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Rys.14. Nastawa temperatur

Oznaczenia

1 PierÊcieƒ ze skalà temperatury 2 PierÊcieƒ z punktem odniesienia 3 Zabezpieczenie nastawy temperatury -

plastykowa nasadka

4 Szczelina do usuni´cia zaÊlepki 5 Âruba nastawy temperatury - klucz

imbusowy 2, 5 mm

6 Punkt odniesienia nastawy temperatury Nastawa temperatury

1 2

5

4 3

6

Szukane:

Prawid∏owa nastawa temperatury na zaworze MTCV

Rozwiàzanie:

Nastawa zaworu:

48 - 3 = 45 °C

Uwaga: Po wykonaniu nastawy nale˝y skontrolowaç rzeczywistà temperatur´

za pomocà termometru Wykonanie nastawy

55 50

60 45

35 40

°C

60

°C

55 50 45

35 40

Zakres regulacji: 35 °- 60 °C

MTCV- posiada nastaw´ fabrycznà temperatury wykonanà na wartoÊç 50 °C.

Zmian´ nastawy temperatury dokonujemy po u- suni´ciu zabezpieczenia - plastykowej zaÊlepki za pomocà Êrubokr´ta wykorzystujàc szczelin´

(4). Nast´pnie poprzez obrót Êruby nastawy temperatury (5) za pomocà klucza imbusowego wzgl´dem punktu odniesienia a skalà tempera- tury wybieramy ˝àdanà temperatur´ cyrkulacji.

Po dokonaniu nastawy nale˝y wcisnàç plasty- kowà nasadk´ w otwór Êruby. Zalecana jest kontrola nastawionej wartoÊci za pomocà ter- mometru.

Nale˝y skontrolowaç temperatur´ wody wyp∏y- wajàcà z ostatniego na danej ga∏´zi punktu czer-

Wymagana nastawa na zaworze MTCV zale˝y od wymaganej temperatury w ostatnim punkcie czerpalnym na danym pionie i strat ciep∏a po- mi´dzy tym punktem a miejscem zabudowy za- woru.

Przyk∏ad:

Dane:

Wymagana temperatura w punkcie czerpalnym 48 °C

Spadek temperatury pomi´dzy punktem czer- palnym a zaworem 3K

Monta˝ Do po∏àczenia zaworu z instalacjà zalecane sà z∏àczki redukcyjne. Sà one dostarczane jako wyposa˝enie dodatkowe.

W z∏àczce zabudowanej jest zawór kulowy, co umo˝liwia demonta˝ zaworu MTCV podczas e- wentualnego czyszczenia. Przed zaworem (wyj- Êcie z podgrzewacza lub podejÊcie pod pionem ciep∏ej wody), w zale˝noÊci od jakoÊci wody w instalacji zalecany jest filtr.

Zawór montowany jest na przewodzie cyrkula- cyjnym. Mo˝liwe sà ró˝ne pozycje i miejsca monta˝u.

Nie zaleca si´ stosowania izolacji na zaworze MTCV ze wzgl´du na opóênienie reakcji wbudo- wanego w zawór elementu termostatycznego odpowiedzialnego za utrzymanie prawid∏owej temperatury wody cyrkulacyjnej.

Kierunek przep∏ywu wody musi byç zgodny ze strza∏kà na korpusie.

palnego^*). Ró˝nica temperatur pomi´dzy nasta- wà a wartoÊcià w punkcie czerpalnym wynika ze strat ciep∏a na odcinku od tego punktu do miej- sca monta˝u MTCV.

*) - w przypadku zamontowania TVM -termostatycz- nych zaworów mieszajàcych - przed miejscem pod-

∏àczenia zaworu mieszajàcego

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Zamawianie

Gwint wewn´trzny

A ISO 7/1

a ISO 7/1

H H₁ L L1 Nr Katalogowy

mm mm mm mm

DN 15 Rp1/2

Rp3/4

Rp1/2

Rp3/4

79 129 75 215 003Z0515

DN 20 92 129 80 230 003Z0520

Akcesoria i cz´Êci zamienne

Nazwa Uwagi Nr katalogowy

Modu∏ regulacyjny (A, B, C) DN 15 / DN 20 003Z1033

Modu∏ dezynfekcyjny (B) DN 15 / DN 20 003Z1021

Z∏àczki z odci´ciem G¹/2 x Rp1/2 003Z1027

(klucz 5 mm) DN 15 G³/4 x Rp3/4 003Z1028

Termometr z adapterem DN 15 / DN 20 003Z1023

Uchwyt do ESMB Pt 1000 DN 15 / DN 20 003Z1024

Adapter do nap´du TWA-A NC DN 15 / DN 20 003Z1022

Nap´d termiczny TWA-A NC, 230 V

patrz Arkusz Informacyjny

088H3112

Nap´d termiczny TWA-A NC, 24 V 088H3110

Nadrz´dny sterownik procesu dezynfekcji CCR Master - 8 - pionów

Podrz´dny sterownik procesu dezynfekcji CCR Slave - 8 - pionów

003Z1025 patrz Arkusz

Informacyjny

003Z1026

Uniwersalny czujnik temperatury ESMB

Pt 1000 087B1184

patrz Arkusz Informacyjny Powierzchniowy czujnik temperatury

ESMC Pt 1000 087N0011

Powierzchniowy czujnik temperatury

ESM-11 087B1165

Zestaw: nap´d termiczny TWA-A NC 230V + czujnik ESMB

003Z1042

Zestaw: nap´d termiczny TWA-A NC 24V + czujnik ESMB

003Z1043

Modu∏ ECA 9010 patrz Arkusz Informacyjny 087B3081

Z∏àczki do rur patrz - Arkusz Informacyjny Termostaty grzejnikowe RTD Rys. 15

Arkusz Informacyjny Wielofunkcyjny Termostatyczny Zawór Cyrkulacyjny - MTCV

Sposób monta˝u

Charakterystyki

Rys. 16

Rys. 17. Przep∏yw w funkcji temperatury

65 60 55 50 45 0

62.5 57.5 52.5 47.5 42.5 0.181

60 55 50 45 40 0.366

57.5 52.5 47.5 42.5 37.5 0.542

55 50 45 40 35 0.711

52.5 47.5 42.5 37.5 32.5 0.899

50 45 40 35 30 1.062

47.5 42.5 37.5 32.5 1.214

45 40 35 30 1.331

42.5 37.5 32.5 1.420

40 35 30 1.487

37.5 32.5 1.505

35 30 1.505

32.5 1.505

30 1.505

60 °C 55 °C 50 °C 45 °C 40 °C

zimna woda

cyrkulacja

ciep∏a woda

Spadek ciÊnienia 1 bar, DN 15

Temperatura wody cyrkulacyjnej °C

Temperatura wody cyrkulacyjnej °C

Kv (m³/h)

Kv (m³/h) Nastawa zaworu Nastawa zaworu Nastawa zaworu Nastawa zaworu Nastawa zaworu

Tabela 1

Zaleca si´ monta˝ zaworu MTCV mo˝liwie najbli˝ej ostatniego punktu czerpalnego.

0 10 20 30 40 50 60 70

0 0.20 0.40 0.60 0.80 1.00 1.20 1.40 1.60

nastawa 60 °C nastawa 50 °C

nastawa 40 °C TWA-A