Kamera Polska. z. 11 (1932)

ZESZYT 11 1932 LISTOPAD

O R G A N L W O W S K I E G O T O W A R Z Y S T W A F O T O G R A F I C Z N E G O

0ROM FOTOKLUBli J. M. t. W KRAKOWIE

CZASOPISMO MIESIĘCZNE ILUSTROWANE, POŚWIĘCONE FOTOGRAFICE, FOTOGRAFII I GAŁĘZIOM POKREWNYM

Wychodzi we Lwowie

pod redakcją

J Ó Z E F A Ś W I T K O W S K I E G O nauczyciela Uniwersytetu we Lwowie

W ydawca:

LWOWSKIE TOWARZYSTWO FOTOGRAFICZNE

REDAKCJA: LWÓW, UL. ŚW. MARKA, 5.

Przedpłata z przesyłką pocztową kwartalnie zł. 3 —, półrocznie zł. 5.60, rocznie zł. 10’80 Zeszyt pojedynczy zł. I*—, z przesyłką zł. 1*15.

Przedpłatę przyjmuje Administracja: Lwów, św. Marka 5.

Konto P. K. O. Nr. 100.833 (Józef Świtkowski, Lwów).

LUMIERE

L U M I C H R O M E

b a r w o c z u ł a

p r z e c i w o d b l a s k o w a

w y s o k o c z u ł a ( 1 4 0 0 H & D ) d r o b n o z i a r n i s t a

zapewnia otrzymanie w zorow ych negatywów p r z ^ k i ^ ^

w czterech gradacjach miękki

normalny twardy

b a r d z o t w a r d y zapewnia otrzymanie wzorowych odbitek

z kaidego negatywy

NOWOŚCI błona

papier LUGDA

I.

< 5 * ^{c Vo}

Ą g c ^

Najm n iejsze z użycie m a t e r ja łu , d o s k o ­ n a ł y e fe k t o b r a z k a bez p o w ię k s z a n ia .

R o l l e i f l e x 6 x ó z T e s s a r e m o d zł. 4 6 0 . — D a l s z e s z c z e g ó ł y o m a w i a n o w a l u k s u s o w a b r o s z u r k a

F R A N K E & H E ID E C K E • B R A U N S C H W E IG

Jeneralna reprezentacja na Polskę: W a r s z a w a , C h m i e l n a A7al5,

SIUPLlSNir. ^fu

Najjaśniejszy

Dokładny rysunek. Wielka plastyka.

TRZY Objektywy w JED N Y M !

Przykład na format 9 x 12 cm:

Patent niem. Dra Rudolpha. Cały objektyw «= F: 4,5 / 15,3 cm Katalog 83 sp. broszura: przednia połówka = F : 11 7 32 cm

„100 Kópfe = 1 Meinung“

gratis tylna połówka — F : 8 / 22 cm

Xt«rt.“ “ uuhe HUGO MEYER

Co, Gorlitz i|Schl.

(łają prawdziwe zadowolenie w pracy.

Nr. U

KAMERA POLSKA

VI SALON MIĘDZYNARODOWY W POLSCE.

W przeciwieństwie do innych naro­

dów kulturalnych, urządzających swe Salony Fotografiki stale w tych sa­

mych miastach każdego roku, w Pol­

sce Salony Międzynarodowe nie mają siedziby stałej, lecz odbywają się w in­

nem corocznie mieście, a to kolejno w Warszawie, Lwowie, Poznaniu i Wil­

nie. Pierwszy i piąty Salon miał miejsce w Warszawie, stąd na Lwów przypa­

dała kolej urządzenia drugiego (w r.

1928), a obecnie znów szóstego Salonu.

Nie odrazu Salony te dawały prze­

gląd najwybitniejszych dzieł fotografiki wszystkich narodów kulturalnych; — w przeciągu kilku lat jednak zdołały sobie Salony polskie zdobyć już opin- ję wystaw poważnych i dziś już do rzę­

du swych wystawców zaliczają wszyst­

kie niemal najświetniejsze nazwiska fo­

tografików świata.

Salon listopadowy we Lwowie zgromadził autorów zagranicznych bar­

dzo licznie (reprezentowanych jest 14 państw), a jakkolwiek niektóre narody mają na nim po jednym wystawcy — zapewne objaw wszechświatowego po­

łożenia gospodarczego — to jednak inne wystąpiły pokaźnie pod względem cyf­

rowym.

Najliczniej reprezentowane są z krajów obcych Stany Zjednoczone (10 autorów, Ol obrazów) z nazwiskami ta- kiemi, jak Gibbs. Peel, Koike, Thorek i inni. Nie jest to oczywiście przegląd całej twórczości fotograficznej amery­

kańskiej, ale pozwala wnioskować, że i w tym — artystycznie najmłodszym

— narodzie kulturalnym świata — sztu­

ka poważna i szczera zyskuje coraz trwalsze podstawy. Są tam jeszcze dzie­

cinne zamiłowania do kraciastości (Par- doe') i prądy z nowej rzeczowości (Langtot, Franklin), ale większość auto­

rów odczuwa już żywo pierwiastek ma­

lowniczy w motywach i umie go wy­

razić w swych pracach. Oryginalno­

ścią odbija od nich jedyny Kanadyj­

czyk (Cox) swymi subtelnymi trzema akiami i obrazkiem rodzajowym za­

konnic.

Anglję reprezentują nielicznie, lecz godnie, dwaj poważni fotograficy : Keighley i Douglas. Krajobrazy i ro­

dzaj pierwszego są przykładami naj­

szlachetniejszego romantyzmu, obrazy figuralne drugiego mają wytworność obok żywiołowej niemal energji.

Z Austrji brak nazwik najświetniej­

szych (Aschaucr, Kuhn), a jedyny jej reprezentant (Pexa) nie daje dzieł, z którychby można urobić sobie wyobra­

żenie o twórczości obecnej w tym kraju.

Licznie obesłała Salon republika czechosłowacka, dając rzeczy różne po­

ziomem, ale naogół poprawne. Do naj­

lepszych należy, obraz Spirzika „Athle- ten“ (jedno z pierwszorzędnych dzieł w Salonie) i Vojanea „Hiver“ (z dosko­

nalą wodą), do dobrych akt męski Spir­

zika. „Na wsi“ Padouka i mgła gru­

dniowa Kolbego; dziwnie odbijają od

L IS T O P A D 1932 MY. U 162

nich inne prace Spirzika, wykonane manjerą Quedenfeldta.

Francję reprezentuje tylko jeden autor (Sougez), którego prace — dość przeciętne zresztą — zwracają uwagę osobliwem wykonaniem (duże odbitki stykowe na bromie błyszczącym). Jed­

nego podobnież, ale bardzo poważnego, reprezentanta ma Hiszpanja. Jest nim Peydro, którego wszystkie trzy prace (dwa krajobrazy i rodzaj) należą do najlepszych w Salonie. „Pescador** (Ry­

bak) Mendesa, jedynego autora por­

tugalskiego, jest dobrym modelem, traf­

nie wyzyskanym przez twórcę, ale tra­

ci przez błędne objęcie.

Po jednym reprezentancie ma rów­

nież Holami ja i Niemcy; pierwszy o pracach różnej wartości, drugi typo­

wy dla obecnego wyjałowienia sztuki niemieckiej, która po „użyźnieniu1*

przez nową rzeczowość dochodzi tam do absurdu. Lepiej prezentuje się Szwaj­

caria, mimo że w pracach jej przed­

stawiciela widać jeszcze poranie się z techniką przetłoku.

Szereg krajów obcych w Salonie zamykają Jndje, reprezentowane przez dwóch autorów. Jeden (Nalawalla)pró­

buje z powodzeniem japońszczyzny o- bok problemów perspektywicznych;

drugi (Unwalla) ma prócz dwu prac mniejszej wartości jedną kapitalną („Advienne, qui pourra“).

Polska — mimo, że Jury nasza, w przeciwieństwie do francuskiej lub angielskiej, stosowała do prac „swoich**

miernik wyższy niż do „gości** —■ re­

prezentowana jest z natury rzeczy li- czebniej od zagranicy. Odnosi się to za­

równo do liczby autorów (52 na 29),- jak i do liczby prac w Salonie (11(>

na 89).

Ze stolicy obesłało Salon dziewię­

ciu autorów z pracami różnej war­

tości. Oprócz udatnych obrazków Ka­

mieńskiego (za jasne przedpole u „Źró­

dła“) mieszczą się tam doskonałe obra­

zy Łukowskiego (również za jasne przedpole we „Wenecji XX“), interesu­

jące studja Plater-Zyberka (najlepsza

„Wiosna** i „Górny Śląsk** z niepotrzeb­

nie krzywymi kominami; brak nato­

miast spokoju „Cmentarzykowi**) świet­

ny w ruchu pinczer Salowejczykówny, obok słabszego widoku Paryża i nic- zawsze szczęśliwie (,,Mgły“) obcięte studja nastrojów A. Sheybala. Nierów­

ny poziom mają prace Składanka: o- bok bardzo dobrego „Motywu z Alge- ru‘* i (szkicowo traktowanego) „Kazi­

mierza*' jest słabszy „Pejzaż** i za twar­

dy „W porcie**. Na równym natomiast poziomie stoją obrazy Wojciechowskie­

go. z których „Roztopy** celują świet­

ną perspektywą. Pyszną w typie „Apa- szkę“ dał w przetłoku barwnym Ory- nowski; nieco brudno natomiast wy­

padł śnieg w „Zimie** tegoż autora.

Do liczniej reprezentowanych miast Polski należy jeszcze Poznań i Krzemie­

niec. Pierwszy ma pięciu autorów: Cier- niaka z interesującem studjum tech­

niki gumowej, Cypriana z próbą nowej rzeczowości („Dachy**) i nieco niedba­

le potraktowaną „Rozmową**, jedynego na wystawie „Hóchheimerowca**: Gar- dulskiego z nastrojowym wysoce „Chry­

stusem**. udatnem „Podwórkiem** i nie­

co zbyt zieloną „Przystanią**, a wreszcie mistrza przetłoku: Wańskiego, który tym razem popróbował w gumie wydo­

bywać impresje plam barwnych.

Silne jest tętno życia fotograficzne­

go w Krzemieńcu, mieście zaledwo 20- tysięcznem. Impuls daje niestrudzony artysta S. Sheybal, który ma w Salonie wspaniały w nastroju „Poranek**, bar­

dzo dobrą kolorystycznie (guma dwu- barwna) „Jesień** i nieco twarde w pla­

mach „Na targu**: za ciemno natomiast wypadła „Płytka woda**. Dobre są pra­

ce Gronowskiego („Dworek** ma za du­

ży kąt obrazu), a Celarski oddał dobrze efekt mgły, do wyrażenia mroźności

KAM ERA PO L SK A

jednak potrzebny byłby zimniejszy ko­

loryt obrazu.

Z Krakowa było zalewie dwóch autorów: Bogacki z dobrze widzianym obrazkiem „Na progu chatv“ i opa- trzonemi już jako motyw „Brzozami", oraz Kowalski ze samotną „Ławecz­

ką". Dwóch podobnież miała Łódź re­

prezentantów: Jekimenko z przctłoka- mi barwnymi; z których najlepsza jest

„Para" („Montażowi" przydałoby się kilka centymetrów u dołu), i Rode z do­

skonałymi ,. „Nenufarami" dobrym

„Młynem" i nieco zbyt pozbawionym szczegółów „Szronem".

„Polski Misonne" Osterloff z Ra- domska. dał bardzo dobrze ujęty „Wą­

wóz" równie dobrą „Ciszę" (przydało­

by się przyćmienie przedpola) i popraw­

nie skomponowany „Obiad", wszystko niezwykle subtelne i malownicze.

„Studjum nocne" Miedniaka z Ka­

towic jest dobre w tonach, ma jednak za wiele świateł, co rozprasza uwagę widza. Buyko z Brześcia pokusił się o powtórzenie oklepanego tematu brzóz i zdołał nim jeszcze zainteresować. Nie­

równej wartości są prace Paschalskie- go z Radomia; obok dobrej „Mgły"

i świetnej perspektywy w „Promie­

niach" dał równie dobrą, ale źle obcię­

tą „Ciszę nocną" i niezdecydowany

„Zmierzch". Schabenbeck z Zakopane­

go dal świetny w podobieństwie i dobry w kolorycie portret Dederki, oraz słab­

szy (w perspektywie) „Mur cmentar­

ny". Jedyny — bo Fotoklub Wileński solidarnie wstrzymał się od udziału w Salonie Wilnianin, Jurkowlaniec, dał traktowany z humorem konterfekt

„Zalanego gościa".

Lwowianie — mimo, że Salon od­

bywał się w „ich", mieście — nie do­

równali liczebnie autorom reszty miast polskich, jest ich bowiem 24 na 28 po- zalwowskich.

„Studjum 111" Baworowskiego zna­

mionuje zdolność artystycznego ujmo­

1 63 wania wycinków natury. Bednarcz.uk dał obok dobrego pejzażu, dwa studja figuralne, wykraczające techniką (fo- loryt) poza ramy sztuki fotograficznej.

Bardzo malownicza jest „Zadymka"

Diamandówny, dobra lecz przytłoczona otoczeniem „Krzysia", a słabsze „Da­

chy" tej autorki. Ereyberger dał nad­

naturalnych rozmiarów głowę „Sługi bóżniczego" r podobnież wielką „Hand­

larkę".

Po przerwie kilkuletniej wziął u- dział w Salonie Groer. Z jego przetło- ków barwnych należy do najlepszych

„Ostrożna" i „Canal morte"; równie dobre byłoby „Rialto", gdyby jasna pla­

ma po lewej miała pewien rysunek.

Dobrą impresją barwną jest miękki w konturach „Motyl"; nie dorównywa­

ją. mu jednak „Zielone winogrona".

Z dwu prac Haczewskiego „Stra­

cony kraj" zdobił już kiedyś ścianę wystawową we Lwowie. Dobry gra­

ficznie, chociaż za ciężki u góry, jest

„Czerwonogród" 11 uberów; „Tryptyk"

natomiast nie mieści w swych trzech częściach treści samoistnej.

„Noc" Kuczyńskiego jest najlep­

szym może pod względem walorów to­

nalnych motywem nocnym w Salonie;

światła bowiem świecą tam naprawdę.

Słabszy co do walorów i niespokojny w plamach jest „Zaułek".

Nowym, i to wybitnym, talentem okazał się Krystek, którego oba kraj­

obrazy tatrzańskie należą do najlep­

szych w Salonie okazów fotografiki barwnej. Mehrer dał w swem studjum portretowem „Oczy" reminiscencję pra­

cy Mierzeckiej pod tym samym tytu­

łem. znanej z wystawy dawniejszej, ale lepiej obciętej. „Studjum nocne" Mied­

niaka jest dobre w tonach, ale rozpra­

sza uwagę mnogością świateł.

Tytuły „na wyrost" dobiera do swych, bardzo dobrych zresztą, obra­

zów Mierzecka. „Studjum morskie" jest tylko wycinkiem pokładu okrętowego;

164 L IS T O P A D 1932 U 1i

„Si vis paeem“.... przedstawia jeden za­

ledwie krążownik, a „Wszystko stra­

cone" — najlepsza z jej prac — wy­

raża raczej stanowczość, niż zwątpie­

nie, pochylenie bowiem postaci wprzód może być zwykłą pozycją modelki.

„Skarbonka" Oblasa jest trudnym lematem (cztery świece), zwłaszcza, że światło dzienne czyni płomienie świec nikłymi. Trafnie zastosował charakter rysunkowy Pileer w swym „Lesie".

Podhalicz próbuje wyrazić nastrój nocny w swym „Placu Bernardyńsk m"

łamie się jednak z trudnościami jaskra­

wego oświetlenia. Z dwu prac Rudkow­

skiego lepszy jest „Brzeg morza" (dobre w tonie sylwety), podczas gdy „Samotna łódź" wymagałaby tonów najsilniej­

szych w obrazie.

Wielokierunkowym jest w swej twórczości Romer. Obok dwóch dob­

rych portretów dał kapitalną w cha­

rakterystyce „Zamieć" i dwa akty: je­

den przypominający Drtikola wprowa­

dzeniem pierwiastków fonnistyeznych.

ale przewyższający mistrza czeskiego zastosowaniem izohelji, która nietylko otoczenie modelki, lecz i jej ciało roz­

kłada na plamy różnotonowe, — i dru­

gi o miękkich przejściach tonów, do­

skonale wydobytych w techmce przetło- kowej. Przejścia podobnie miękkie, uzy­

skane opornem zwykle światłem sztucz- nem. ma akt Scherffa (nieco za nisko obcięty).

Prace Weissa („Pod Bernardyna­

mi") i Wiesenberga („Fala") należą do rzędu trafnie ujętych wycinków natury;

„Portret" Wistowej jest jednem z nie­

licznych w Salonie studjów oświetle­

nia bezpośredniego, a jej „Zaułek" pora się, podobnie jak prace innych auto­

rów z trudnościami uchwycenia w na­

strojach nocnych tonu właściwego.

Poza konkursem mieszczą się w Sa­

lonie obrazy Bieniawskiego, a to dosko­

nały „Pater familias", studjum rąk, o- raz dwa słoneczne krajobrazy: jeden

z nieco pustemi światłami, drugi ze za jasnemi w tonach i drobnemi w roz­

miarach figurkami ludzkiemi. Ponadto dał ten artysta kompozycję wspólną z Mikolaschem; kule z cynfolji, pla­

stycznie oświetlone i świetnie scharak­

teryzowane co do materjału w techni­

ce gumowej.

Rzecz prosta, że wszystkie obrazy, pomieszczone na wystawie, wykazywa­

ły niepoślednie walory artystyczne, zwłaszcza że Jury stosowała do prac polskich wymagania wyższe, niż do za- krajowych; stąd też wymienione wy­

żej przy omawianiu niektórych obra­

zów usterki mają być tylko zróżnico­

waniem poszczególnych prac pomiędzy sobą, ale nie przypisywaniem im ni­

skiego poziomu.

Polacy słusznie mogą być dumni ze swego udziału w Salonie. Wykazali nim, że pod każdym względem dorów­

nywają fotografikom innych narodów kulturalnych, nawet przewyższają licz­

ne kraje bogactwem inwencji artysty­

cznej. rozmachem twórczym i świe­

żością pomysłów. Górują ponadto do­

brym smakiem; dziwactw bowiem, mo­

tywów drobnostkowych i pomysłów niesmacznych niema w dziale polskim prawie zupełnie.

Ten odwrót ku dobremu smakowi oil haseł „nowej rzeczowości" i „nowej estetyki" objawia się zresztą także we większości prac autorów zagranicznych.

Nawet Ameryka, nie posiadająca żad­

nych niemal tradycyj kulturalnych w sztuce, okazuje w tym kierunku po­

stęp wyraźny; a tern wybitniej wido­

czny jest ten odwrót w pracach innych krajów.

Jeżeli idzie o dziedzinę pejzażu, lo przeważa w niej krajobraz romantycz­

ny i — rzadziej — heroiczny; w dzie­

dzinie figuralnej występują problemy oświetleniowe, charakterystyka wyrazu, malowniczość pozy; architektura po­

dobnież wyzyskuje romantyzm lub mo-

Górny Śląsk. Plater- Zyberk.

KA M ERA P O L S K A 165

numentalność w ujęciu, a coraz rzad­

sze są w niej „rzeczowo” traktowane dachy lub mury same dla siebie.

Tak głośna do niedawna „nowa rze­

czowość” zanika zupełnie, i to nietyl- ko w Salonach innych krajów, co ze smutkiem stwierdzają ich „postępowi”

sprawozdawcy, lecz także w Salonie lwowskim, gdzie okazy tego kierunku możnaby zliczyć na palcach jednej rę­

ki. Wzrasta natomiast liczebność mo­

tywów nocnych, a więc znowu cha­

rakterystyczny powrót do romantyzmu, który zwolennicy ciągłych nowości chcą przynajmniej anabaptyzować nazwą

„neorom autyzmu”.

Mnożą się podobnież prace w dzie­

dzinie aktu, i to aktu dobrego, bez dziwactw w pozie lub oświetleniu. Prze­

ważnie są to jeszcze akty we wnętrzach;

rozwój sportów jednak pozwala się spo­

dziewać. że w przyszłości liczniejsze bę­

dą także akty w przyrodzie. Jako po­

wrót do estetyki zanotować należy nie­

mal zupełny brak motywów w szybkim ruchu, mimo że motywów takich spor­

ty dostarczają w obfitości i że współ­

czesna aparatura fotograficzna dozwala chwytać je w drobnym ułamku sekun­

dy. Pozy ludzi i zwierząt w ruchu gwałtownym bywają zazwyczaj mało estetyczne, a dla oka ludzkiego wy­

dają się wprost nieprawdziwemi; ruch szybki zresztą przeciwny jest zasadni­

czo statycznemu charakterowi każ­

dego obrazu, jeżeli przedstawia go po­

za z techniczną wyrazistością.

Bardzo skąpo reprezentowana jest w Salonie dziedzina martwej natury.

Powodem być może dezorjentacja, po­

chodząca z niedawnego panoszenia się nowej rzeczowości, której martwa na­

tura dostarczała najłatwiejszych tema­

tów; może zatem twórcy wprost oba­

wiają się obierać temat ,tak zdyskre­

dytowany obrazami „nowej estetyki”.

Spodziewać się jednak należy, że może już w najbliższej przyszłości studja w dziedzinie martwej natury wydadzą liczniejsze owoce; jest to bowiem dzie­

dzina, w której rozwiązywanie proble­

mów kompozycyjnych bywa bardzo wdzięczne i bardzo kształcące.

lak więc VI. Salon Międzynaro­

dowy we Lwowie był nietylko wysoce wartościowy pod względem artystycz­

nym, lecz także był objawem przeżyeia się niektórych głośnych haseł w sztu­

ce, żądających coś nowego za wszel­

ką cenę. nawet za cenę estetyki. Że to żądanie nowości nie jest cechą istotną czasów obecny cli, dowodziła frekwen­

cja widzów w Salonie, frekwencja tak niesłychanie liczna, że usuwała w cień zarówno dwie poprzednie wystawy fo­

tograficzne w tym roku, jak i wysta­

wy innych sztuk plastycznych (z wy­

jątkiem wystawy Wittiga).

Fotografja jako sztuka znajduje się wobec swych siostrzyc w położeniu o tyle szczśliwem, że na dzieła jej moż­

na w każdym razie... patrzeć, patrzeć jeżeli nie ze zachwytem lub zajęciem, to przynajmniej obojętnie. Stąd też tłu­

mu zwiedzały Salon, bo były pewne, że tam przynajmniej będzie można patrzeć spokojnie, bez powątpiewania we wła­

sny zdrowy rozsądek.

J. Switkowski F. K. P.

WIEK CHROMIANÓW WE FOTOGRAFJI

W początkach ubiegłego stulecia wybitną światłoczułość w połączeniu słynny chemik Mungo Ponton odkrył, z jakąkolwiek materją organiczną, że sole kwasu chromowego uzyskują Wynalazca w roku 1339 tak pisze

166 L IS T O P A D 1932 Nr. 11

o swojem odkryciu: „jeżeli ćwiartkę papieru naczulimy roztworem dwu­

chromianu. wysuszymy i wystawimy na działanie promieni słonecznych, a część zakryjemy jakimś przedmiotem, wtedy reszta szybko ściemnieje a miejsce za­

kryte pozostanie jasną sylwetą na ciem­

no brunatnem tle. Zanurzmy tę kopję w czystej wodzie, a dwuchromian z miejsc naświetlonych szybko się wy­

płucze, reszta zaś utrwali, pozostawia­

jąc ściemnienie papieru o dostatecz­

nej trwałości'1...

Z chwilą kiedy fotografja za pomo­

cą Maddox‘a uzyskała negatyw przeź­

roczysty, wynalazek ten nabrał więk­

szego znaczenia i wtedy Ponton wystę­

puje z ulepszonym sposobem uzyski­

wania pozytywów, polecając swoje pier­

wotne kopje chromianowe kąpać w roz­

tworach Soli żelazowych, gdzie nabiera­

ją barw od brunatnej do ciemno czer­

wonej.

W kilka lat później Fox Talbot wy­

jaśnia przebieg reakcji chemicznej w kopjach Pontonu, polegającej jak wiadomo na utlenianiu dwuchromia­

nem ciała organicznego i tworzeniu się stąd brunatnego llenku chromowego.

Nowe własności dwuchromianu od­

krywa następnie Talbot w 1852 r. i o- pracowuje sposób otrzymywania od­

bitek fotograficznych na podstawie swe­

go spostrzeżenia, że guma, żelatyna, czy inny koloid, w połączeniu z dwuchro­

mianami stają się pod wpływem świa­

tła nierozpuszczalne we wodzie.

Fotografja z tej zasady zyskała trzy sposoby, polegające na różnych stop­

niach zgarbowania koloidów.

Pierwszy wymaga takiego zgarbo­

wania warstewki, aby w jasnych miejs­

cach obrazka zachowała zupełną roz­

puszczalność. odsłaniając czysty papier.

(Guma. pigment).

Drugi doprowadza warstewkę do pewnego rodzaju kleistości, obrazowo mniej lub więcej wybitnej, która ma

za zadanie wchłonąć w siebie rozpylany barwik, dający się z miejsc zgarbowa- nych łatwo ususnąć, reszta zaś zatrzy­

ma pył barwika, dając po wyschnięciu obrazki o bogatych szczegółach i miłej powierzchni. Wynalazcą powstałych na tej zasadzie technik jak: antrakotypja, burri-druk i in., jest A. Sobacchi (1879), z których później powstała znana re- zynotypja prof. Rudolfa Namiasa (1905).

Trzeci wreszcie, z warstwą najsil­

niej uodpornioną na niezawsze deli­

katne nakładanie barwika, daje reljew złożony z miejsc mniej lub więcej na- siąkłych wodą, które odtrącą (światła) lub przyjmą (cienie) barwik nakłada­

ny w postaci farb tłustych czy anilino­

wych (olej. negrografja, pinatypja).

Pierwszym, który na tle teorji Tal­

botu stosuje warstewkę z żelatyny, bar­

wika i dwuchromianu, i na niej uzy­

skuje kopje pigmentowe, jest A. L.

Poitevin (1855); gubią one jednak wszystkie półtony wskutek (jak wykry­

wa Abbe Laborde) dość grubej war­

stwy żelatyny z barwikiem, której świa­

tło nie może przeniknąć do głębi zwła­

szcza z pod ciemnych partyj negatywu i dlatego spód warstewki, niezgarbowa- ny, rozpuszcza się łatwo w czasie wy­

woływania. porywając za sobą górę wraz ze wszystkiemi subtelnościami o- brazka.

John Pouncy w roku 1858 słusznie zauważa, iż guma arabska, jako znacz­

nie cieńsza warstwą od żelatyny, łatwiej zatrzyma na papierze subtelności o- brazka i rzeczywiście w kopjach swych, sporządzonych z gumy, węgla sproszko­

wanego i dwuchromianu, wystawio­

nych w Royal Photographic Soeiety w Londynie, uzyskuje półtony; mimo to prace te nie spotykają się z uzna­

niem. na jakie te pierwowzory gumy bezwzględnie zasługiwały.

Tymczasem powodzenie zyskała te­

chnika pigmentowa, zwłaszcza po wy­

nalazku J. W. Swana (1864) umożli­

KAM ERA P O L S K A

wiającym przenoszenie warstwy na in­

ne podłoże, a po wprowadzeniu przez J. R. Johnsona (1869) podwójnego prze­

noszenia, technika ta staje na wyżynie i we formie, w jakiej do dziś niezmie­

niona pozostała.

Dochodzimy w końcu do najhar­

dziej /.garbowanych warstewek żelaty­

ny. z których pochodzi olej, znany już i opisany w „Phot. Korrespondenz"

w 1866 roku. gdzie fotograf wiedeński Emanuel Mariot gorąco nawoływał do zajęcia się tą techniką, znaną już daw­

niej w światłodruku; jednak dopiero (1. H. H. Rawllins (190L wprowadził olej jako nową, o wielkich możliwoś­

ciach artystycznych, technikę pozyty­

wową.

Na negatywnej matrycy olejowej stwarza Leon Didier (1908) pinatypję, w miejsce farb tłustych stosując spe­

cjalnie farby anilinowe metodą przesią­

kania; wreszcie na spostrzeżeniu Mario- na (1873). że z warstewki po skopjo- waniu zetkniętej z papierem pigmento­

wym. garbujące działanie dwuchromia­

nu przenosi się na pigment, buduje Tomasz Manty nowy sposób: ozotypję (1899) z której wywodzą się dwie dal­

sze techniki chromianowe, ozobrom- ja (T. Manly 1905) i pokrewne carbro (H. F. Farmer 1919).

O gumie od czasów ,1. Pouncy‘ego nie było nic wiadomo, bo długi czas po­

167

zostawiała wolne drogi rozwojowe in­

nym technikom, a dopiero w 1896 r.

zostaje na nowo odkrytą przez V. Ar- tigue‘a. który produkował nawet pa­

pier gumowy własnego pomysłu pod nazwą Charbon Velours. Do wzrostu popularności gumy przyczynili się w największym stopniu fotograficy z A.

H. WaU‘em na czele. Technika gumowa przez Francję (Demachy) dotarła do Wiednia, gdzie „Trójlistek“ wiedeński (J. Watzek. U. Kfihn i H. Henneberg) znajduje bardzo podatny materjał dla swych prac artystycznych, a spostrze­

żenie Henneberga o możliwości stoso­

wania kilku warstw stawiał odrazu gu­

mę p o n a d innemi technikami po­

zytywowemu

Z nowszych badań technik chro­

mianowych. to ciekawe eksperymenty, by dwuchromian zastąpić crylrozyną, którą naczulony papier posiada trwa­

łość kilkumiesięczną; jednak i ona wy­

kazuje pewne wady, zwłaszcza, że przy kopjowaniu na warstwie pigmentowej, wilgotnieje, dlatego między warstwę a negatyw, należałoby podkładać czystą błonę celuloidową.

Oto. w skrócie historycznym, stu­

letnia praca na jednym, zdawałoby się drobnym, odcinku.

Konrad Hoffman.

POPRAWIANIE NEGATYWÓW

Zdjęcia za długo naświetlone wy­

woływać należy dopóty, aż na odwrot­

nej (szklanej) stronie negatywu widać będzie obraz wyraźny. Po utrwaleniu negatyw jest wprawdzie bardzo gęsty (nieprzejrzysty), ale ma jednak zróżni­

cowanie tonów; lo znaczy, że są na nim miejsca jaśniejsze i ciemniejsze.

Gdybyśmy natomiast — jak to często

czynią początkujący przerwali wy­

woływanie zaraz, gdy tylko powierzch­

nia negatywu ściemnieje, to wołacz nic miałby czasu działać w głąb warstewki żelatynowej i po utrwaleniu otrzyma­

libyśmy wszystkie miejsca niemal jed­

nakowo szare, ze slabem tylko zróż­

nicowaniem tonów.

Długie wywoływanie jest zatem Ko­

168 U S T O P A D 1932 Nr. 11

nieczne (jeżeli zdjęcie było prześwie­

tlone). aby otrzymać na negatywie naj­

gęstszy i najgrubszy osad srebra w miejscach, odpowiadających przed­

miotom jasnym, mniej srebra w pół-

Aby ten osłabiacz działał rzeczy­

wiście jak hebel, zestrugujący nadmiar srebra u góry negatywu, należy mu ułatwiać działanie na powierzchnię, a utrudniać wnikanie w głąb żelatyny.

cieniach, a najmniej w cieniach przed­

miotu. Taki negatyw będzie wyglądał w przekroju tak, jak w rozmiarach przesadnych wyobrażone jest na le­

wej połowie ryciny.

Wywoływacz zaczął działać od gó­

ry na warstewkę emulsji, zaczernił za­

tem całą jej powierzchnię, a po dluż- szem działaniu zaczął wsiąkać w głąb żelatyny i strącać srebra tern więcej, im silniejsze światło świeciło na dane miejsce negatywu. Cały zatem strąt sre­

browy wygląda, jak krajobraz górski ze szczytami (światła) i wklęsłościa­

mi (cienie).

Jednak nawet we wklęsłościach jest serbra za dużo. wobec czego negatyw jest bardzo „ciężki", nieprzejrzysty, wy­

maga długiego naświetlania w kopjo- waniu stykowem, a jeszcze dłuższego w powiększaniu. Aby go uczynić „lżej­

szym" (przejrzystszym), należałoby u- sunąć całą górną część strąlu srebro­

wego. leżącą tuż pod powierzchnią war­

stewki żelatynowej; poprostu zh eb Io­

w a ć ją równomiernie, jak deskę zbyt grubą.

Do takiego zheblowywania służy dawno znany o s ł a b i a c z f a r m e r o w - ski. składający się z 1 g żelazicjanku potasowego i 10 g tiosiarczanu sodo­

wego na 100 ccm wody.

Na nic nie przydałoby się stosować go na negatyw świeżo z wody wyjęty, gdy żelatyna jest rozmiękła; negatyw mu­

si być suchy, a ponadto dobrze jest zgarbować go poprzednio (formaliną, lub ałunem chromowym) i wysuszyć*).

Gdy osłabiacz farmerowski zestru- że górną warstewkę strąlu srebrowe­

go, przekrój negatywu wygląda tak, jak na górnej rycinie (t) z prawej stro­

ny. Strąt srebrowy znajduje się w głę­

bi warstewski żelatynowej, a nad nim i pod nim jest tylko czysta żelatyna. Ne­

gatyw ma już cienie przejrzyste, a w światłach jest gęsty dostatecznie, cza­

sem nawet za mocno.

Jeżeliby kontrasty negatywu okaza­

ły się po lakiem zheblowaniu zady­

mienia za duże, wtedy należy je obni­

żyć czyli „zmiękczyć" do stopnia, przedstawionego w dolnej części (2) ry­

ciny z prawej strony. Odbywa się to przez zabieg, zwany „chlorowaniem"

negatywu, a polegający na tern, że strąt srebrowy na nim zamienia się na chlorek (lub bromek) srebra i wy­

wołuje się go ponownie, ale tylko tak

*) Tu tkwi powód, dlaczego ten osłabiacz działa całkiem inaczej na odbitki papierowe, niiż na negatywy szklane; działa z dwu stron równocześnie (przez żelatynę i przez papier), zatem nie zheblowuje, lecz nagryza jednolicie,

KA M ERA P O L S K A

krótko, aby w głębi warstewki pozostał jeszcze niestrącony chlorek srebrowy, który następnie, jako już niepotrzebny, usuwa się utrwalaczem.

W tym celu zanurza się negatyw (suchy lub mokry do roztworu 5 g siarczanu miedzi i 5 g soli kuchennej (lub 5 g bromku potasowego) na 100 ccm wody. Gdy po kilku minutach cały strat srebrowy — także po stronie szkla­

nej — zupełnie zbieleje (wskutek utwo­

rzenia się chlorku, względnie bromku srebrowego), opłakuje się negatyw kil­

kakrotnie wodą i (w pełnem świetle dziennem) wkłada się go do wywo­

ływacza (dowolnego). Kołysząc miską, śledzi się uważnie postęp wywoływa­

nia; co pewien czas wyjmuje się nega­

tyw z płynu i patrzy nań do światła a- by stwierdzić, czy kontrasty są już do­

stateczne. Uwzględnić należy przytem że po utrwaleniu negatyw będzie przej­

rzystszy. a więc wołać go należy nieco dłużej, niż potrzeba. Pewną pomocą w ocenianiu jest spoglądanie na ne­

gatyw od strony szklą; gdy już tyl­

ko gdzieniegdzie widać miejsca białawe, należy negatyw opłukać i przenieść do utrwalacza. Po 10 minutach następuje zwykłe płukanie i suszenie negatywu.

Chlorowanie jest ponadto jedynym sposobem usunięcia odblasków z ne­

gatywu. Wróćmy jeszcze do pierwotnej

169

ryciny w lewej połowie. Odblask po­

wstaje przez to, że w miejscach bardzo jasnych światło podczas zdjęcia prze­

nika przez całą warstewkę emulsji, przechodzi przez szkło, odbija się od jego dolnej (tylnej) powierzchni — pod kątem równym kątowi padania i wraca ze szkła na emulsję; ale wra­

ca na nią od spodu

Gdy następniee wywołujemy zdję­

cie bardzo długo, działanie wołacza do­

chodzi aż do dna warstewki żelaty­

nowej. wskutek czego pojawi się czar­

ny strąt srebrowy także w miejscu, gdzie padło światło odblaskowe (mała czarna wysepka na prawo od promienia światła).

Jasne jest. że osłabiacz farmerowski na nic się tu nie przyda, gdyż musiał­

by zniszczyć cały strąt srebrowy ne­

gatywu nim dotarłby aż do dna war­

stewki. Chlorowaniem natomiast można odblask ususnąć doszczętnie, gdy po chlorowaniu wywołuje się negatyw po­

nownie tylko dopóty, dopóki od stro­

ny szkła są jeszcze widoczne białe miej­

sca odblasku. Skoro w tejże chwili przerwiemy wywoływanie i negatyw włożymy do utrwalacza, zniknie w nim zupełnie wszelki ślad odblasku. Efekt będzie taki. jak go przedstawia dolna (21 połowa ryciny z prawej strony.

I/iż. L. Brzozowski.

PRECZ Z BROMKIEM POTASU !

Bywa tak nietylko z „jajkiem Ko­

lumba" lecz i z innemi rzeczami, że każdy wie o nich bardzo dobrze, ale ich nikt nie stosuje; dopiero, gdy znaj­

dzie się ktoś, kto pokaże, że coś moż­

na zrobić także inaczej, wtedy każdy myśli z zakłopotaniem:

— „Że też ja na to nie wpadłem".

Tak samo ma się rzecz i z brom­

kiem potasu. Od czasów, gdy dawna alchemja przedzierzgnęła się w chemję w znaczeniu nowoczesnem, wiadomo było, że chlorki, bromki i jodki zacho­

wują się bardzo podobnie w swem od­

działywaniu na inne związki chemiczne.

Mimo to jednak każdy fotografujący

— nawet wykształcony chemicznie jeżeli miał w przepisie na wywoływacz

170 L IS T O P A D 1932 ^{Nr. 11}

napisane: „tyle a tyle bromku potasu11, odkładał do następnego dnia pracę, gdy brakło mu w domu bromku po­

tasu, a sklepy już były zamknięte.

Od lat dwudziestu znany jest w lite- leraturze mój przepis na garbik bromo- lejowy z chlorkiem sodu zamiast brom­

ku potasu; od lal kilku daję chlorek sodu do wywoływacza, gdy robię od­

bitki na papierach gazowych, ale do­

tychczas nikomu — mnie także nie przyszło na myśl zastosować również do płyt chlorek zamiast bromku. Może nie tak nie przyszło mi to na myśl, jak raczej brakło mi czasu do sprawdze­

nia tego doświadczalnie.

Dopiero niedawno zabrałem się do prób porównawczych, a te oczy­

wiście — potwierdziły słuszność rozu­

mowania myślowego. Jeżeli chlorki za­

chowują się podobnie jak bromki, to chlorek sodowy powstrzymuje działa­

nie wywoływacza tak samo, jak bromek potasowy.

Teoretycznie są bez wątpienia pew­

ne różnice w działaniu, a w sporządza­

niu emulsyj fotograficznych n. p. róż­

nice te są bardzo wybitne i w praktyce.

W zastosowaniu jednak do wywoływa­

cza — i do niektórych innych celów

— bromek potasu da się doskonale za­

stąpić chlorkiem sodu, czyli zwyczaj­

ną solą kuchenną, używaną do potraw.

Badania podjąłem zrazu przez na­

świetlanie jednakowe kilku płyt tej sa­

mej emulsji i wywoływanie przez czas jednakowo długi w trzech wanienkach, z których jedna zawierała wywoły­

wacz bez dodatków, druga z dodatkiem 1 g bromku potasu, a trzecia z do­

datkiem t g soli kuchennej na 100 ccm roztworu.

Potem powtórzyłem próby, naświe­

tlając płyty pod klinem szarym w sen- zytometrze Edera-Hechta i wywołując je jak wyżej, a wreszcie podjąłem pró­

by porównawcze z papierami bromo­

wymi i gazowymi.

Okazało się we wszystkich wypad­

kach. że działanie chlorku sodowego jest praktycznie takie samo, jak dzia­

łanie bromku potasowego; próbki, wy­

woływane z bromkiem, nie dadzą się odróżnić od próbek z chlorkiem wywo­

ływanych. Z tego wynika reguła prak­

tyczna :

W każdym przepisie na wywoły­

wacz. czyto do płyt, czy do papierów;

m o ż n a b r o m e k p o t a s u z a s t ą p i ć r ó w n ą i l o ś c i ą c h l o r k u s o d u (so­

li kuchennej).

Ponadto można bromek zastąpić chlorkiem w bardzo wielu innych może nawet we wszystkich — wypad­

kach praktyki fotograficznej, i tak:

Roztwór z żelazicjankiem potasu, wybielający odbitki przed sepjowanieni, zawierać może chlorek sodowy zamiast bromku potasu. Osłabiacz ze siarcza­

nem miedzi, który zmiękcza kontrasty, może zawierać sól kuchenną zamiast bromku potasu. Roztwór ozonujący do techniki Carbro (żelaziejanek i dwu­

chromian) można złożyć równie dobrze z bromkiem, jak z chlorkiem.

Precz zatem z bromkiem potasu;

we wszystkich roztworach zastąpi go sól kuchenna, znacznie tańsza od brom­

ku i będąca zawsze po ręką — nawet w mieszkaniu kawalerskiem.

./. Sivilkoivski.

F. K. P.

K A M ERA PO L SK A 171

JAK WYWOŁYWAĆ?

Małe formaty kamer rozpowszech­

niaj;! się coraz bardziej, a równolegle z tern powstają różne przyrządy do me­

chanicznego wywoływania zdjęć na bło­

nach wstęgowych. Takie wywoływanie bez patrzenia na negatyw, a zatem je­

dynie „według czasu“. jest wprost sprzeczne ze wskazówkami w podręcz­

nikach fotograficznych, zalecającemi kontrolowanie negatywu i dostrajanie wywoływacza do różnych naświetleń.

Sprawą tą zajmuje się dr. Luppo- Cramer na łamach czasopisma „Photo- graphisehe Rundschau" (Nr. 19, z r.

1932), przytaczając zdania młodszych autorów o zbędności wywoływania in- dywidua'nego Frerk. Km mermann), po­

czerń pisze;

„Kto, jak ja, przez całe niemal ży­

cie sam sporządza! płyty fotograficzne, ten wie oczywiście, że w tej dziedzinie, zwłaszcza co do rozpiętości naświetleń, zdziałano bardzo wiele, ale ulepszenia nie są jeszcze takie, żeby dostrajanie wywoływacza miało być całkiem bez znaczenia. Skąd zatem pochodzą te sprzeczności w zapatrywaniach? Oto n.

p. Emmermann poleca na próbę na­

świetlać szereg jednakich płyt coraz dłużej, aż do 32-krotnego, i wywoływać je wszystkie równie długo. Rędą wprawdzie coraz gęstsze, ale na odpo­

wiednich papierach można ze wszyst­

kich uzyskać jednakie odbitki. Otóż w tern tkwi powód różnicy zdań u róż­

nych autorów, z wyglądu odbitek nie można poznać, jaki by 1 negatyw. Ale amatorowie dawniejsi I ubiel i także mieć przyzwoite negatywy; nie tak gęste, ja­

kie otrzymuje się nowoczesnem wywo­

ływaniem szablonowym... Ryło to na­

wet ich dumą, mieć zawsze negatywy wzorowe,

„Spostrzegałem często, że amatoro­

wie nie ograniczali swą radość do uzy­

skiwania ładnych obrazków, lecz tak­

że samo wywoływanie negatywów spra­

wia lo im przyjemność. Mając wywoły­

wać tylko mechanicznie, wroleliby lę czynność powierzać pracowniom skle­

powym. Dla tych amatorów ma do dziś wartość dawna, rzekomo przesta­

rzała metoda wywoływania indywidual­

nego, przy którem jeszcze można coś myśleć i czegoś się uczyć.

„Różnicę w metodach wywoływa­

nia powodują również wielkości for­

matów’. Dawniej nie było rzadkością, gdy amator robił zdjęcia na płytach 13 x 18 lub 18 x 21 cm. a zawodowiec miał nieraz jeszcze większe formaty.

Wtedy trud zdjęcia i cena materjału zmuszały do starannego wywoływa­

nia. Nie wkładano płyt odrazu do wy­

woływacza szybkiego, lecz badano o- slrożnie w powolnym, czy naświetle­

nie było odpowiednie, czy za długie, a dopiero według tej próby dostrajano wywoływacz. Ale amator nowoczesny, który Leiką czy inną kamerką minia­

turową uzyskuje śliczne obrazki, może bez narażania się na koszt wielki zrobić, z jednego motywu kilka zdjęć o rożnem naświetleniu, aby po mechanicznem wywołaniu wszystkich wyszukać sobie w’śród nich najlepszy negatyw".

Tu Luppo-Cramer dotknął sedna rzeczy. Ani wywoływanie indywidualne nie jest metodą przestarzałą, ani me­

chaniczne nie ma wyłącznej racji bytu;

wszystko zależy od rozmiaru zdjęcia.

Byłoby marnowaniem materjału i szczy­

tem bezmyślności, gdyby kłoś dwa tuzi­

ny płyt 9 x 12 lub 10 x 15 wpakował naraz do skrzynki z wywoływaczem i za pól godziny przyszedł zobaczyć, które negatywy może wyrzucić, jako nieudałe, a które opłukać i przenieść do utrwalacza,

172 L IS T O P A D 1932 Nr. 11 Podobnież trudno byłoby żądać, a-

by amator swoją wstęgę błony z Leiki przecinał na pojedyncze zdjęcia i każde z osobna wywoływał indywidualnie. Na lo rozmiary tych negatywów są za drobne, a więc nietylko trudne do oce­

niania okiem w ciemnicy, lecz także nieporęczne do trzymania płasko we wywoływaczu i przenoszenia z roztwo­

ru do roztworu.

Jednej tylko cechy nie podniósł dr. Luppo-Cramer, a to tej, że w miarę zmniejszania się rozmiarów zdjęć traci ważność praca około negatywu, a wzra­

sta doniosłość techniki pozytywowej.

Wywołanie negatywu staje się przy ma­

łych formatach zadaniem już tak czysto inechanicznem, że równie dobrze, jak sam amator, a nawet lepiej, wykona je każda pracownia sklepowa. Praca in­

dywidualna zaczyna się dopiero przy wykonywaniu pozytywu, a bywa nią z reguły powiększanie. Tu zaś nawet pa­

pier bromosrebrowy jest dziś już tech­

niką dostatecznie „swobodną", aby każ­

dy amator mógł — nawet ze zdjęć do­

kładnie takich samych, jak inni zro­

bili — uzyskać obrazki o cechach wy­

bitnie indywidualnych.

K. Słonimski

NASZE RYCINY

Ilustracjami naszego zeszytu listo­

padowego są reprodukcje obrazów ze Salonu Międzynarodowego Fotografiki we Lwowie, a to dwóch autorów zagra­

nicznych i dwóch polskich.

Obraz fotografika czeskiego, Spirzi- ka. pod tytułem „Athleten" (zachowu­

jemy. zgodnie z katalogiem Salonu, la­

ką pisownię tytułów, jaką im nadali autorowie), jest trafnem rozwiązaniem problemu ruchu, omija bowiem szczę­

śliwie wszelką — optycznie fałszywą, chociaż fotograficznie prawdziwą nieestetyczność póz, tak częstą w zdję­

ciach migowych. Pozy atletów wyra­

żają ogromny wysiłek, zmierzający do pokonania partji przeciwnej i prze­

ciągnięcia liny na swoją stronę; a jed­

nak układ ciał, zgrupowanych po obu stronach, chociaż zmieniający się bez- wątpienia co sekundę, wybrany jest do zdjęcia właśnie w momencie korzyst­

nym estetycznie i kompozycyjnie. Mi­

mo zasadniczego podziału obrazu na dwie połowy niema w nim symetrji, któraby raziła jako błąd kompozycji, upozowanie bowiem zapaśników, zwła­

szcza w lewej grupie, jest bardzo uroz­

maicone. Dobór spokojnego tła dozwa­

la widzowi skupić bez przeszkód uwa­

gę na postaciach atletów, a ciemny ton tła wspomaga plastykę oświetlenia.

Peydro należy do najpoważniej­

szych autorów hiszpańskich. Kompo­

zycja jego obrazu, tu reprodukowane­

go. jest bardzo prosta, ale mistrzowska pod względem rozmieszczenia plam światłocienia. Przedmiot główny (kobie­

ta u studni) ma największe kontrasty;

przedpole (ocembrowanie) jest ciem­

ne i spokojne w tonach, a tło (fasady domów) odpowiednio jasne, lecz nie jednostajne, ożywiają je bowiem ciem­

niejsze plamy drzwi i okien. Niezbyt korzystne umieszczenie postaci w sa­

mym środku obrazu nie wjwiera wra­

żenia ujemnego dzięki temu, że studnia i kobieta tworzą niemal jedną całość, zatem uwaga widza skupia się w le­

wym dolnym punkcie silnym wycinka.

Obraz Plater-Zyberka odznacza się przedewszystkiem znakomitem wydo­

byciem charakterystyki przedmiotu. Po­

dobnie jak „Wilno", czy „Drezno" Buł-

Akt. Z. Scherff.

V.

Athleten. J. Spirzik.

KAM ERA P O L Ś K A

haka nie ma i ten obraz mnóstwa szczegółów charakterystycznych, lecz wybiera jeden, najbardziej typowy dla danego tematu i tym jednym określa go tak dosadnie, że nawet bez znajo­

mości tytułu widz trafnie treść odga­

duje. Za wzorem nowoczesności nadał autor kierunki zbieżne linjom komi­

nów fabrycznych w swym obrazie; czy jednak ta zbieżność działa dodatnio, czy też ujemnie, o tein zdania mogą być podzielone.

Skromny tytuł „Aktu“ nadał traf­

nie swej pracy Scherff, nie siląc się na wyszukane, a niezbyt jasno tłumaczące

!f3

się zazwyczaj tytuły w rodzaju „Przy­

gnębienie". „Zawstydzenie", czy „Roz­

pacz". Układ postaci jest dobry (lin- ja przekątni prawego konturu ciała ma wsparcie o pionową linję draperji), o- świetlenie plastyczne, podkreślone ja­

sną linją drugiego źródła światła od lewej); jednak kontrast między czarną niemal draperją i białą płaszczyzną jest tak znaczny, żc nie dorównywa mu kontrast lewego ramienia na tejże bia­

łej płaszczyźnie. Zaradziłoby temu u- życie draperji o tonie nie tak ciemnym.

J. Świtkowski.

PRZEGLĄD CZASOPISM

Camera (Szwajcaria zawiera na wstępie zeszytu 4. artykuł o nowych rodzajach objek- tywów przez dra Fischera. Autor jest dohrzc oczytany w literaturze naukowej, sypie bowiem niezliczonymi terminami optycznymi, ale nie- bardzo ją rozumie, podaje bowiem pomysły, niewykonalne w praktyce i dla niej zresztą zbędne. Następuje rozprawka F. Kocha o zdję­

ciach zapomocą lornetek; autor jednak nie może sobie dać rady z określeniem jasności lornetek, miesza bowiem ogniskową z powięk­

szeniem i rozciągiem miechowym. Dopełnia treści omówienie obrazków z wystawy w Lu­

cernie, reprodukowanych w zeszycie, przez A. Ilerza, dalej referat z książki W. Heeringa-.

„Biledcrbuch des Skilaufes“, (który odkrył rzecz dawno znaną, żc wrażenie ruchu dają tylko zdjęcia migowe powolne, a nigdy szybkie), oraz rubryki drobne.

Nowości Fotograficzne (Bydgoszcz) zawie­

rają w zeszycie 8. pogawędkę A. Wieczorka o zdjęciach ruchu, wskazówki T. Cypriana do zdjęć przedmiotów drobnych (Fotografja stoło­

wa), tegoż omówienie blasków i cieni foto- grafji miniaturowej, pracę .1. Swilkowskiego o wykonywaniu przeźroczy (rzutniczych, deko­

racyjnych, stykowych, powiększonych, wykań­

czanie i kolorowanie), wskazówki A. Zysa do fotografji sylwetowej, wreszcie Ruch fotogra­

ficzny w kraju, Kącik praktyczny i Nowe wy­

dawnictwa.

Fotogralicky Obzor (Praga) mieści w ze­

szycie 11. pogawędkę J. Jeniczeka „Reżie we

fotografji", rozprawkę M. łllawacza o zdję- ciiach w świetle sztucznem, omówienie woła- czów drobnoziarnistych i wyrównawczych przez M. Fanderlika, oraz stale rubryki cza­

sopisma. Numer ten zawiera reprodukcje prac czterech fotografików czeskich.

Photofrcund (Berlin) zawiera w zaszycie 21. uwagi M. Karnitschnigga o II. między­

narodowym Salonie wiedeńskim p. t. „Kryzys motywu". Autor podejmuje przegląd motywów, reprezentowanych liczniej na wystawie i stwier­

dza, że możnaby tu mówić o „Salonie tem­

peramentów". Podczas gdy jedni powtarzają niezmordowanie potoki leśne w zimie, grupy brzóz i wieśniaków przy pługu, inni poszu­

kują zapalczywie nowych motywów i nowych środków wyrazu.

Większość prac ma motywy krajobrazowe i to w przeciwieństwie do dawnej cukierkowa)'- tości — w stylu nowo romantycznym; zanika natomiast krajobraz heroiczny. W architekturze stwierdza autor z ubolewaniem przewagę bu­

dowli romantycznych, a lekceważenie nowo- czsnych. Nawet w motywach z przemysłu uję­

cie rzeczowe ustępuje miejsca charakterystyce przez kłęby dymu, ciężkie obłoki i l. p.

Zainteresowanie do portretu słabnie, zda­

niem autora, brak tu inwencji, a nawet widać pewien szablon w powtarzaniu kiczowych po­

mysłów (modlące się dziecko, matka nad ko­

łyską, dwie siostry; i t. p.); lepsze, chociaż nie­

liczne, są grupy, zwłaszcza tam, gdzie wkra­

czają w dziedzinę rodzaju.