JAN*AWEt II
E g 7 4 j j M i z i i ia i y E j w q i p j p S c i *
[...]
Przykazanie mitosci ma w Ewangelii takze swoj wymiar spoteczny. Mowi Chrystus: „T o jest m oje przykazanie, abyscie siQ wzajem nie milowali §§S]]|
abyscie sis spolecznie milowali (J 15, 12).
W kazdym swoim wymiarze przykazanie mitosci jest odniesione do ludz- kiej woli, ktora jest wolna. C zlo w iek, kieruj<jc si$ swiatlem rozumu, czyli s^dem sumienia, wybiera, a w ten sposob rozstrzyga i stanowi o sobie.
Nadaje ksztalt swym uczynkom . Przykazanie mitosci jest skierowane do wolnej woli, od niej bowiem zalezy, czy czlow iek nada swym uczynkom, swemu postQpowaniu, ksztalt mitosci lub tez inny ksztalt, mitosci przeciwny.
Moze to bye ksztalt egoizm u, ksztalt oboj^tnosci na potrzeby drugiego, obo- jstnosci na dobro wspolne. M oze to bye wreszcie ksztalt nienawisci czy zdra- dy - wbrew tem u, czego uczy Chrystus: „m ilujcie waszych nieprzyjaciot"
(Mt 5, 44).
[ - ]
Poprzez ostatnie lata i dziesiQciolecia spoleczeristwo zm agalo si^ o sw$
suwerenn^ podm iotowosc. O d niedawna walka ta zdaje siQ bye zakoriczona.
I oto wszyscy czujem y, po dtugim okresie podmiotowosci ograniczonej po
przez system totalitarny, ze ta suwerenna podmiotowosc jest nie tylko osi$g- ni^ciem, ale jest takze nowym wyzwaniem. W yzwaniem do okreslenia sie- bie, do urzeczywistniania siebie, do bycia sob$. Jako czlow iek - osoba i jako narod - wspolnota.
T o wryzwanie na rozne sposoby jest zaadresowane do ludzkie j woli: do woli kazdego i wszystkich. Zdajem y egzamin z naszego czlowieczeristwa i z
naszego chrzescijaristwa, z naszej polskosci i z naszej europejskosci.
* Fragmenty homilii wygtoszonej przez Ojca swi^tego Jana Pawla II w trakcie czwartej pielgrzymki w Warszawie podczas Mszy $w. na Agrykoli 9 V I 1991 roku. Tekst przytaczamy
za: Protest blogoslawionego o. Rafaia, „L’Osservatore Romano” 12 (1991) nr 6, s. 37-39. Tytul pochodzi od Redakcji.
12 JA N PA W EL II
Egzamin w przeszlosci byl trudny. Zdawalismy go, a wynik ogolny przy- niosl nam uznanie. Potwierdzilismy si^. Jednakze w tym miejscu nie mozna siQ zatrzymac. Egzamin z naszej wolnosci jest przed nami. W olnosci nie mozna tylko posiadac. Trzeba stale, stale, stale zdobywac. Zdobyw a si^
j<l, czyni^c z niej dobry uzytek - czyni^c uzytek w prawdzie, bo tylko „praw- da czyni wolnym i” (por. J 8, 32) ludzi i ludzkie wspolnoty, spoleczeristwa i narody. T a k uczy Chrystus.
Nasza ojczyzna znalazla siQ znowu w szczegolnym momencie history cz- nym, momencie pod wieloma wzgl^dami jedynym i moze decyduj^cym, kto- rego nie mozna zmarnowac dla jakichkolw iek racji. Jest to ogromny dar B o zy, jakis kairos naszej historii, ktory zostal nam dany i rownoczesnie zadany.
W dzisiejszej Eucharystii modl$ si$ razem z wami, moi umitowani bracia i siostry, moi rodacy; modlQ siQ razem z wami o ten egzamin z wolnosci, ktory jest przed wami. Przezywam wspolnie z wami trudnosci, ktore s§ nowe i czQsto nieoczekiwane. Trudnosci, ktore s$ w nas, w kazdym z nas i we wszystkich. D rodzy bracia i siostry, ja jestem jednym z was. B ylem stale, na roznych etapach, i jestem teraz. Ja kocham moj narod, nie byly mi obo- jQtne jego cierpienia, ograniczenia suwerennosci i ucisk - a teraz nie jest mi oboj^tna ta nowa proba wolnosci, przed ktor$ wszyscy stoimy.
[ - ]
G d y pierwszy raz nawiedzalem Warszaw^ w 1979 r., na placu ZwyciQ- stwa wypowiedzialem to wezwanie: „N iech zst^pi Duch Tw oj! I odnowi oblicze ziemi. Tej ziem i!” Tej ziemi. Tej ziemi polskiej w srodku Europy, naznaczonej tradycj^ swojej wlasnej europejskosci. R az to jeszcze powta- rzam, bo zbyt siQ szafuje z zewn<|trz i z wewn^trz tym argumentem upoka- rzaj^cym, ze mamy dopiero wchodzic do Europy. Natomiast mamy dobrze siQ zastanowic nad rzeczywistosci^ Europy i europejskosci. Trzeba pami^tac, ze zarzewie wolnosci przyniosl Europie sw. Paw el, ten, ktory glosit wyzwo- lenie przez Chrystusa: „Jezeli Chrystus was wyzwoli, b^dziecie wolni” . Wol- nose, do ktorej wyzwala nas Chrystus, to jest to or^dzie D obrej Nowiny i or^dzie Chrystusowej wolnosci, ktore ksztaltuje dzieje Europy przez dwa tysi^ce lat. W olnosc, do ktorej wyzwala nas Chrystus, zostafa nam dana, przyniesiona, ofiarowana nie po to, azebysmy j$ zmarnowali, tylko azebys- my ni$ zyli i innym niesli! Trzeba zaczynac od tej prawdy o Europie. R ow noczesnie, zdaj$c sobie sprawQ, ze z biegiem czasu, zwlaszcza w tak zwa- nych czasach nowozytnych, Chrystus jako sprawca ducha europejskiego, jako sprawca tej wolnosci, ktora w Nim ma swoj zbawczy korzen, zostal wzi^ty w nawias i zacz^la si^ tworzyc inna mentalnosc europejska, mental- nosc, ktor4 krotko mozna wyrazic w takim zdaniu: „myslmy tak, zyjm y tak, jakby B6g nie istnial” . Oczywiscie, skoro Chrystus zostal wzi^ty w nawias,
a moze nawet postawiony poza nawiasem, to przestal tez istniec Bog. B og
Egzamin z naszej wolnosci 13
jak o Stworca moze bye daleki: Stworca, ale bez prawa do interwencji w zycie czlow ieka, dzieje czlow ieka. Z yjm y tak, jakby B o g nie istnial. T o jest tez cz^sc ducha europejskiego. C zq sc europejskiej nowozytnej tradycji. My bardzo gl^boko musimy siQ zastanowic nad wielorakim znaczeniem europej- skosci. Sobor Watykariski II zdawal sobie sprawy z tego innego ducha Euro- py. Nie tylko Europy, ale ten duch tu ma swoj$ kolebk^, na naszym konty- nencie, tu ma takze swoje szczyty tragiczne, ktore pami^tamy, bo nalez$ do naszego stulecia, mysmy sami to odczuli w swoich dziejach dwudziestowiecz- nych. Dlatego Sobor Watykariski II sformulowal to zdumiewaj^ce zdanie:
„Chrystus objawia czlowiekowi w pelni czlow ieka” . A wi^c, jezeli chcemy stance na plaszczyznie humanizmu na przyklad europejskiego, zachodniego czy wschodniego, jakiegokolw iek, pami^tajmy, ze ten humanizm ma w Chrystusie swoje najpelniejsze objawienie. Chrystus objaw il czlowiekowi czlowieka, objawiaj^c mu B oga, objawiajgc mu O jca, bo nie mozna powie- dziec pelnej prawdy o czlow ieku, nie pami^tajjjc, ze jest on Boskiego po- chodzenia, ze jest obrazem i podobieristwem Boga samego, ze jest przez Boga stworzony, przez Boga-Czlow ieka odkupiony, ze jest stale nawiedzany przez Ducha Prawdy, D ucha Swi^tego. T o jest prawda o czlow ieku, to jest prawda o czlowieku europejskim. I my, my Polacy tej prawdy o czlowieku nie mozemy zdradzic!
D latego tez wci^z mowimy o potrzebie nowej ewangelizacji. Po Soborze Watykariskim II zrodzila sis ta swiadomosc i ta potrzeba nowej ewangeliza
cji starego przeciez kontynentu, starych przeciez spoleczeristw, chrzescijari- skich spoleczeristw. Jednak nowa ewangelizacja.
Zostalo to na WarszawQ, przepraszam...
Jeszcze raz przypominam: plac Zwyci^stwa, r. 1979, to wolanie m lodego jeszcze wtedy papieza, ktore dzis chcQ powtorzyc, nie na placu Zwyci^stwa, ale w Ogrodzie tazien kow skim , w poblizu Belw ederu, w poblizu rezydencji prezydenta Rzeczypospolitej, w obecnosci tegoz prezydenta z malzonk^ i rz$du, przedstawicieli Sejmu i Senatu, wszystkich: „N iech zst^pi Duch Tw oj i odnowi oblicze ziemi. T ej ziemi!” T ej ziemi, tej polskiej ziemi, tej europej
skiej ziemi, tej calej ziemi!
„Niech zst^pi Duch Tw oj i odnowi oblicze ziemi, tej ziem i". Nie prze§ta- js ufac Duchowi awiQtemu. „T en , ktory rozpocz^l w was dobre dzielo, sam go dokona” (por. Flp 1,6). WierzQ i ufam: sam go dokona. W y nie przeszka- dzajcie M u, wspolpracujcie z Nim , bo jestesmy wszyscy pow olani, aby sta- wac si^ wspolpracownikami Boga.
