eWoLUcJa poZioMU i StrUktUry koSZtóW UtrZyMania MieSZkań na prZykładZie poLSki

(1)

eWoLUcJa poZioMU i StrUktUry koSZtóW UtrZyMania MieSZkań na prZykładZie poLSki

Wprowadzenie

Posiadanie mieszkania jest jedną z najważniejszych potrzeb każdego czło- wieka. Zaspokaja ono nie tylko potrzeby niższego rzędu, jak potrzeba bezpieczeń- stwa, ale również coraz częściej służy do zapewnienia realizacji potrzeb wyższe- go rzędu. Ludzie od wieków odczuwali konieczność posiadania mieszkania, które ma szczególne znaczenie dla każdej rodziny – nie tylko jako miejsce schronienia, ale również przestrzeń, w której rozwijają się stosunki rodzinne.

W ostatnich latach nastąpił nie tylko wzrost liczby potrzeb zaspokajanych przez mieszkania, ale również zmiana modelu i struktury gospodarstw domowych.

Zmiany w modelu rodziny wpływają nie tylko na zmiany w koncepcjach zagospo- darowania i użytkowania powierzchni mieszkaniowych, ale również w strukturze wydatków związanych z utrzymaniem i wyposażeniem mieszkań¹. Zaspokojenie kompleksu potrzeb z nimi związanych stanowi istotne miejsce w budżecie gospodarstw domowych².

1. Wzrost standardu mieszkaniowego polaków

Rozwój budownictwa mieszkaniowego spowodował wzrost liczby miesz- kań. Przede wszystkim związane jest to z przyrostem ludności, któremu powinien odpowiadać przyrost substancji mieszkaniowej dla prawidłowego rozwoju mia-

1 H. Gawron: Potrzeby mieszkaniowe klientów na lokalnym rynku nieruchomości mieszkaniowych i sposoby ich zaspokajania (na przykładzie Poznania). UE w Poznaniu, Poznań 2012, s. 38.

2 J. Łaszek: Sektor nieruchomości mieszkaniowych w Polsce. Stan i perspektywy rozwoju. SGH w Warszawie, Warszawa 2004, s. 17.

(2)

sta³. Stan zasobów mieszkaniowych można ocenić na podstawie liczby mieszkań, powierzchni użytkowej, liczby izb czy kubatury budynków itp. Porównując bie- żące dane mieszkaniowe z latami poprzednimi można bez trudu zauważyć, jak znacznie zmienił się stan zasobów mieszkaniowych w Polsce. Poprawił się też standard mieszkaniowy. Standard mieszkaniowy można określić na podstawie ta- kich cech statystycznych jak: wiek zasobów mieszkaniowych, wielkość oraz wy- posażenie mieszkań w instalacje itp.

Wiek mieszkań w Polsce systematycznie się poprawia. Na podstawie wyni- ków Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku, mieszkania w budynkach, które zostały wybudowane po 1944 roku, stanowiły w 2011 roku już około 75% wszystkich mieszkań. Zmalała w stosunku do ogółu miesz- kań o 1,4% w porównaniu do 2002 roku liczba mieszkań wybudowanych przed 1918 rokiem. Stanowią one jednak nadal 9% ogółu mieszkań. Mieszkania wybudowane w latach 1918-1944 to około 11,48% ogółu zasobów mieszkaniowych.

Największy odsetek (24%) w strukturze mieszkań w 2011 roku stanowiły mieszkania wybudowane w latach 1945-1970. Na podstawie wyników spisu powszechnego z 2011 roku można stwierdzić, że większość zasobów mieszkaniowych to mieszkania wybudowane w okresie powojennym. Następuje ciągła poprawa ich stanu. Nowe mieszkania (do 20 lat) stanowią jedynie około 9% ogółu zasobów.

Analizując standard mieszkaniowy, można brać również pod uwagę inne ich ele- menty, jak np. przeciętna liczba izb w jednym mieszkaniu. Wskaźnik ten wzrósł do 3,69 izby na mieszkanie w 2010 roku, podczas gdy w roku 1960 wynosił śred- nio 2,46 izby. Jednocześnie zmniejsza się też przeciętna liczba osób przypadająca na 1 mieszkanie, co ukazuje tabela 1.

Tabela 1 Zmiany standardu mieszkaniowego w Polsce w latach 1960-2010

Lata Przeciętnie:

Liczba izb

na 1 mieszkanie Pow. użytkowa

1 mieszkania Pow. użytkowa

na 1 osobę Liczba osób

na 1 mieszkanie Liczba osób na 1 izbę

1960 2,46 - - 4,08 1,66

1970 2,87 50,7 12,9 3,94 1,37

1878 3,15 53,9 14,7 3,66 1,16

1988 3,39 59,1 17,1 3,46 1,02

1995 3,61 58,7 18,5 3,46 0,96

2000 3,48 61,3 19,0 3,22 0,94

2002 3,48 61,7 19,4 3,18 0,91

2010 3,69 69,3 23,2 2,99 0,81

Źródło: Roczniki Statystyczne GUS z lat 1960-2010, Warszawa.

3 A. Sobczak: Standard mieszkaniowy i jego rola w procesie dzietności ludności miejskiej w Pol- sce. AE w Poznaniu, Poznań 1993, s. 27.

(3)

Standard mieszkaniowy w miastach w Polsce ulega stopniowej poprawie. Jest to związane z budowaniem nowych mieszkań oraz modernizacją budynków wybudowanych wcześniej. Jednak analizując wyniki Narodowego Spisu Powszech- nego Ludności i Mieszkań z 2011 roku i porównując sytuację mieszkaniową lud- ności w mieście i na wsi, zdecydowanie gorzej wypada wieś, pomimo znacznej poprawy od 1989 roku. Należy również wziąć pod uwagę, że wzrost liczby izb w mieszkaniu oraz przeciętnej powierzchni użytkowej na 1 osobę doprowadził do poprawy standardu mieszkaniowego, ale z drugiej strony spowodował też wzrost kosztów utrzymania mieszkań.

2. Wzrost standardu mieszkaniowego a wzrost kosztów utrzymania i wyposażenia mieszkań i zmiana ich struktury

Wydatki mieszkaniowe stanowią istotną część wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe. W celu określenia wzrostu kosztów utrzymania i wydat- ków na wyposażenie mieszkania porównano takie koszty w latach 1996 i 2011.

W poniższej analizie w pierwszej kolejności porównano przeciętne miesięcz- ne wydatki gospodarstw domowych na 1 osobę związane z utrzymaniem mieszkania w zależności od zajmowanego stanowiska pracy. Jak z niej wynika, wyróż- niają się gospodarstwa emerytów i rencistów. Koszty mieszkania w wydatkach na towary konsumpcyjne i usługi są w tej grupie osób najwyższe. Przeciętnie wiel- kość tych kosztów wyniosła w 2011 roku około 26-28% wydatków na towary i usługi konsumpcyjne ogółem i wzrosła w stosunku do 1996 roku w przypadku rencistów o około 6%. Najniższe koszty ponosiły z kolei gospodarstwa domowe rolników oraz osób pracujących na stanowiskach nierobotniczych, gdzie koszty mieszkania przypadające na 1 osobę w gospodarstwie domowym stanowiły około 19% wydatków na towary konsumpcyjne i usługi. Różnice pomiędzy wielkością kosztów mieszkaniowych przypadających na 1 osobę w poszczególnych gospodarstwach domowych związane są z przeciętną wielkością mieszkania przypa- dającą na 1 osobę oraz liczbą osób je zamieszkujących. Gospodarstwa domowe emerytów i rencistów są zazwyczaj mniejsze. Większe jest wtedy obciążenie spo- wodowane wydatkami stałymi przypadającymi na mieszkanie. Z kolei wyższe wydatki osób pracujących na własny rachunek wynikają zazwyczaj z większych dochodów i posiadania większych mieszkań (np. domów jednorodzinnych).

Koszty utrzymania mieszkania związane z opłatą czynszu w kosztach utrzymania i wyposażenia mieszkania we wszystkich grupach pracowniczych kształtu-

(4)

ją się na podobnym poziomie i wynoszą ok. 13-15%. Jedynym wyjątkiem są koszty utrzymania mieszkań rolników, które stanowiły w 2011 roku zaledwie 2,68%

wydatków ogółem. Duże różnice występują w kosztach energii elektrycznej (która zazwyczaj stanowi przeciętnie 50% w wydatkach mieszkaniowych) oraz w kosztach wyposażenia mieszkania. Największy jest udział energii elektrycznej w kosztach utrzymania gospodarstw emerytów i rencistów oraz rolników. Z kolei wydatki związane z wyposażeniem mieszkania są stosunkowo niskie w przypadku emerytów i rencistów.

Porównując ogólny udział wydatków mieszkaniowych w wydatkach ogółem w roku 2011 do 1996 roku, można zauważyć tendencję wzrostową. Wszystkie z analizowanych wydatków mieszkaniowych wzrosły, a w szczególności koszty energii elektrycznej. Jednakże udział kosztów mieszkaniowych w wydatkach na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne maleje, oprócz grupy emerytów i rencistów.

(5)

Tabela 2 Wydatki mieszkaniowe w latach 1996 i 2011 w zależności od zajmowanego stanowiska pracy GOSPODARSTWA DOMOWE OgółemPracowników RolnikówOsób

pracujących na własny rachunek

Emerytów i rencistów RazemNa stanowiskach RobotniczychNierobotniczychRazemEmerytówRencistów

Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych (w PLN)

1996351,00355,29298,70465,57280,69297,78449,00388,49204,92 20111015,121006,05771,011297,62736,021221,521080,141124,91897,86

Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne ogółem (w PLN) w tym:

1996335,55341,24288,64443,75280,69297,78449,00388,49204,92 2011971,83968,21747,231242,34709,21168,731018,321058,16856,14 Wyposażenie mieszkania (w PLN/ miesiąc)199613,7614,4711,4020,4510,9511,5322,7413,255,84 201149,0549,2335,2666,5639,0963,1449,953,336,08 Koszty mieszkania (w PLN/miesiąc) Do nich należą m.in.:199674,7274,7163,1197,3149,1151,8682,6797,1940,20 2011210,34193,41160,8233,85132,52226,97269,07276,13240,32

Opłaty na rzecz właścicieli oraz inne usługi zwłaszcza związane z zamieszkaniem (w PLN/miesiąc)

19969,2011,4110,3413,490,350,099,2012,158,08 201137,7637,527,3950,034,638,4941,4341,6640,51 Zimna woda łącznie z usługami kanalizacyjnymi (w PLN/miesiąc)19963,494,193,834,890,700,794,054,242,74 201122,3321,2218,0825,1110,8424,8127,4328,0524,94 Nośniki energii (w PLN/miesiąc) W tym:199637,6534,7230,7042,5424,0625,9337,3055,8921,41 2011124,21109,3796,13125,889,2134,46171,77176,1154,16 Energia elektryczna i gaz (w PLN/ miesiąc)

199615,5714,6413,1417,5811,6712,8220,4919,4210,75 201168,0361,5152,5872,5847,0482,4787,4288,7682 Energia cieplna (w PLN/miesiąc)199612,1515,6612,8921,070,460,0612,3515,427,31 201123,7722,5514,8532,10,0820,334,0435,129,73 Opał (w PLN/ miesiąc)19969,924,424,683,9011,9313,054,4721,053,35 201132,4125,3128,721,1142,0931,750,3152,2542,44

(6)

cd. tabeli 2

Koszty mieszkania + wyposażenia mieszkania ( w

PLN/miesiąc)199688,4889,1874,51117,7660,0663,39105,41110,4446,04 2011259,39242,64196,06300,41171,61290,11318,97329,43276,40 Koszty mieszkania w wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne ogółem199622,27%21,89%21,86%21,93%17,50%17,42%18,41%25,02%19,62% 201121,64%19,98%21,52%18,82%18,69%19,42%26,42%26,10%28,07%

Koszty utrzymania (czynsz) w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania

199610,40%12,79%13,88%11,46%0,58%0,14%8,73%11,00%17,55% 201114,56%15,45%13,97%16,65%2,68%13,27%12,99%12,65%14,66% Nośniki energii w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania199642,55%38,93%41,20%36,12%40,06%40,91%35,39%50,61%46,50% 201147,89%45,08%49,03%41,88%51,98%46,35%53,85%53,46%55,77% Wyposażenie mieszkania w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania199615,55%16,23%15,30%17,37%18,23%18,19%21,57%12,00%12,68% 201118,91%20,29%17,98%22,16%22,78%21,76%15,64%16,18%13,05%

Ogółem udział kosztów mieszkania wraz z

wyposażeniem w wydatkach na towary usługi konsumpcyjne ogółem

199626,37%26,13%25,81%26,54%21,40%21,29%23,48%28,43%22,47% 201126,69%25,06%26,24%24,18%24,20%24,82%31,32%31,13%32,28% Źródło: Budżety gospodarstw domowych w 1996 i 2011 r., GUS, Warszawa.

(7)

Warto też porównać wydatki gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe w zależności od liczby osób w gospodarstwach domowych. Można tutaj zaobser- wować spadek ogółu wydatków oraz wydatków na mieszkanie przypadających na 1 osobę wraz ze wzrostem liczby osób w gospodarstwie domowym. W przypadku gospodarstw jednoosobowych koszty związane z mieszkaniem stanowiły ok.

28% wydatków na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne, z kolei w gospodarstwach 6-osobowych wydatki te stanowiły ok. 20%. Wzrost liczby osób w gospodarstwie domowym powoduje spadek kosztów mieszkaniowych w prze- liczeniu na 1 osobę.

Emeryci i renciści, najczęściej mieszkający samotnie bądź w gospodarstwach 2-osobowych, ponoszą znaczne wyższe koszty utrzymania mieszkania.

Przydzielone im niegdyś mieszkania są obecnie dla nich za duże i za drogie⁴. Z kolei w przypadku rolników, gdzie często w jednym domu mieszka kilka poko- leń i liczba osób w gospodarstwie domowym jest znacznie wyższa, koszt utrzymania mieszkania przypadający na 1 osobę jest niższy.

4 M. Szyszka: Polityka rodzinna w Polsce 1990-2004. Wydawnictwo KUL, Lublin 2008, s. 187-188.

(8)

Tabela 3 Wydatki mieszkaniowe w latach 1996 i 2011 w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym Gospodarstwa domowe ogółem

GOSPODARSTWA DOMOWE WG LICZBY OSÓB 1-osobowe2-osobowe3-osobowe4-osobowe5-osobowe

6-osobowe i więcej 399,571220,1266,45328,86487,01577,79351,001996 gospodarstwach Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w 1370,54720,62574,76904,621744,032011647,91015,121 PLN)domowych (w Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne ogółem (w PLN) w tym:

1996335,55545,69458,95381,47316,73257,82212,12 2011971,831542,691282,441099,08879,7704,32562,98 Wyposażenie mieszkania (w PLN/miesiąc)199613,7620,4919,2716,0113,1611,187,41 201149,0572,4768,2254,5344,6634,4926,37 Koszty mieszkania (w PLN/miesiąc). Do nich należą m.in.:199674,72163,10117,6484,2365,2750,2337,82 2011210,34431,27297,96216,27168,84136,06111,21

Opłaty na rzecz właścicieli oraz inne usługi zwłaszcza związane z

zamieszkaniem (w PLN/miesiąc)

19969,2027,9214,5311,507,995,092,18 201137,7610856,3338,6827,0917,410,68 Zimna woda łącznie z usługami kanalizacyjnymi (w zł/miesiąc)19963,496,594,934,213,472,471,39 201122,3338,7730,5823,719,2815,7611,88 Nośniki energii (w PLN/miesiąc) W tym:199637,6589,9762,0741,8530,9624,5918,87 2011124,21243,1176,08126,0899,1483,972,64 Energia elektryczna i gaz ( w PLN/miesiąc)199615,5730,9922,1517,2213,9511,759,50 201168,03119,5892,571,5557,4749,8439,35 Energia cieplna (w PLN/ miesiąc)199612,1531,8219,1715,1111,706,462,74 201123,7769,3537,6425,8516,478,844,26 Opał (w PLN/miesiąc)19969,9227,1720,769,525,316,386,63 201132,4154,1835,9428,6725,225,2229,03 Koszty mieszkania + wyposażenia mieszkania ( w zł/miesiąc)199688,48183,59136,91100,2478,4361,4145,23 2011259,39503,74366,18270,80213,50170,55137,58 Koszty mieszkania w wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne ogółem199622,27%29,89%25,63%22,08%20,61%19,48%17,83% 201121,64%27,96%23,23%19,68%19,19%19,32%19,75% Koszty utrzymania (czynsz) w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania199610,40%15,21%10,61%11,47%10,19%8,29%4,82% 201114,56%21,44%15,38%14,28%12,69%10,20%7,76% Nośniki energii w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania.199642,55%49,01%45,34%41,75%39,47%40,04%41,72% 201147,89%48,26%48,09%46,56%46,44%49,19%52,80% Wyposażenie mieszkania w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania199615,55%11,16%14,07%15,97%16,78%18,21%16,38% 201118,91%14,39%18,63%20,14%20,92%20,22%19,17% Ogółem udział kosztów mieszkania wraz z wyposażeniem w wydatkach na towary usługi konsumpcyjne ogółem199626,37%33,64%29,83%26,28%24,76%23,82%21,32% 201126,69%32,65%28,55%24,64%24,27%24,21%24,44% Źródło: Budżety gospodarstw domowych w 1996 i 2011 r., GUS, Warszawa.

(9)

3. poziom kosztów utrzymania zasobów mieszkaniowych w polsce w porównaniu z innymi krajami

Standard mieszkaniowy Polaków jest ciągle znacznie niższy niż w krajach wysoko rozwiniętych. Można więc też oczekiwać, że koszty utrzymania i wydatki na wyposażenie mieszkania są w wymienionej grupie krajów znacznie wyż- sze, jednak zależą one również od innych zmiennych mających wpływ na koszty mieszkaniowe, jak: model rodziny, poziom dochodów bądź też rodzaj własno- ści. Porównując sytuację mieszkaniową w Polsce na tle innych krajów moż- na stwierdzić, że na 1000 mieszkańców przypada około 310 mieszkań i jest to najgorszy wynik w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Przykładowo nawet w Rumunii na 1000 mieszkańców przypada około 390 mieszkań. Znacznie lepiej wygląda sytuacja, biorąc pod uwagę liczbę nowych mieszkań. W Polsce w roku 2009 wynosiła ona 4,2 mieszkania na 1000 mieszkańców, podczas gdy we wspo- mnianej Rumunii tylko 1,5 mieszkania. Z analizy danych Eurostatu⁵ z 2009 roku wynika, że prawie połowa (41,8%) mieszkańców 27 krajów Unii Europejskiej mieszkała w domach wielorodzinnych – najwięcej na Litwie, w Hiszpanii i Esto- nii. Z kolei w Słowenii, na Węgrzech i w Rumunii ponad 60% mieszkańców za- mieszkiwało domy jednorodzinne wolnostojące. W Polsce prawie połowa miesz- kańców (47,8%) zamieszkuje mieszkania w domach wielorodzinnych, a prawie tyle samo mieszka w domach jednorodzinnych. W 2009 roku 17,7% ludności Unii Europejskiej zamieszkiwało przeludnione mieszkania, przy czym najwyższy wskaźnik był w krajach Europy Wschodniej (Łotwa – 57,7%, Rumunia – 55,3%).

W Polsce wskaźnik ten wyniósł 49,1% w 2009 roku. Porównując sytuację osób, które dysponują dochodem w wysokości 60% mediany krajowej, wskaźnik prze- ludnienia wśród tych osób dla UE-27 wynosił 30%. Porównując wskaźniki deprywacji (wskaźnik ukazujący odsetek osób, które żyją w warunkach przeludnie- nia oraz ich mieszkania cechuje jeden z elementów deprywacji mieszkaniowej) w Unii Europejskiej wynosił on 5,9% w 2009 roku. Najwyższy był w Rumunii i na Łotwie. W Polsce wskaźnik deprywacji wynosił 15,2%.

Na podstawie danych statystycznych dotyczących kosztów utrzymania mieszkań w wybranych krajach można odnotować znaczne różnice w udziale kosztów utrzymania i wyposażenia w stosunku do całości wydatków ludności (tabela 4).

5 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Housing_statistics/pl.

(10)

Tabela 4 Koszty utrzymania mieszkania i wyposażenie w wybranych krajach

% ogółu wydatków w cenach bieżących

Kraj Lata Koszty

mieszkania i nośnika energii

Koszty wyposażenie mieszkania

Udział łącznie kosztów mieszkania, nośników energii i kosztów wyposażenia

mieszkania w ogóle wydatków

Austria 2000 19,4 7 26,4

2010 21,6 6,6 28,2

Belgia 2000 23,4 6,5 29,9

2010 24,0 5,9 29,9

Białoruś 2000 5,6 3,2 8,8

2008 9,9 5,0 14,9

Bułgaria 2000 23,6 3,5 27,1

2005 20,0 4,0 24,0

Dania 2000 26,6 5,8 32,4

2010 29,8 5,4 35,2

Finlandia 2000 24,7 4,8 29,5

2010 26,9 5,4 32,3

Francja 2000 23,1 6,0 29,1

2010 25,5 5,8 31,3

Irlandia 2000 17,8 7,2 25,0

2008 22,3 6,1 28,4

Niemcy 2000 22,9 7,9 30,8

2010 24,6 6,2 30,8

POLSKA 2000 20,5 4,4 24,9

2010 24,1 4,5 28,6

Portugalia 2000 13,0 7,0 20,0

2009 15,6 6,1 21,7

Rep. Czeska 2000 21,0 5,3 26,3

2010 26,8 5,4 32,2

Słowenia 2000 19,0 5,9 24,9

2010 19,0 6,4 25,4

Szwecja 2000 27,5 4,4 31,9

2010 26,9 5,2 32,1

Ukraina 2001 9,3 3,1 12,4

2007 11,8 3,9 15,7

Wlk. Brytania 2000 17,9 6,0 23,9

2010 23,9 5,1 29

Źródło: Rocznik statystyki międzynarodowej. GUS 2012, s. 205-206⁶, tabl. 5 (103). Spożycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (ceny bieżące).

6 „Średnia dla UE-27 maskuje znaczne różnice występujące między państwami członkowskimi: na jednym końcu skali znalazł się szereg państw członkowskich, w których do gospodarstw domowych o wydatkach mieszkaniowych przekraczających 40% ich dochodu do dyspozycji należał

(11)

Na podstawie danych z tabeli 4 można stwierdzić, jakie różnice występują w udziale kosztów związanych z mieszkaniem i jego wyposażeniem w wydatkach ogółem gospodarstw domowych poszczególnych państw europejskich. Można za- uważyć znaczny udział tych kosztów w państwach skandynawskich oraz w krajach wysoko rozwiniętych, gdzie stanowią one ok. 30% wszystkich wydatków.

Z kolei w państwach wschodniej Europy koszty te są znacznie niższe i np. na Ukrainie czy Białorusi stanowią około 15%. Jednocześnie w przypadku Białorusi zauważalny jest istotny wzrost udziału tych kosztów w 2009 roku w stosunku do 2000 roku (wzrost o blisko 100%).

Można zakładać, że koszty utrzymania i wyposażenia mieszkań są zależ- ne od wielkości i charakteru gospodarstw domowych oraz wieku ludności. Takie współzależności próbowano ustalić na przykładzie wydatków mieszkaniowych gospodarstw domowych w Niemczech.

Biorąc pod uwagę podział społeczeństwa Niemiec na osoby samotne, pary bez dzieci oraz pary z dziećmi – koszty utrzymania mieszkania w wydatkach konsumpcyjnych ogółem (podobnie jak w Polsce) najwyższe są w przypadku osób samotnych i wynoszą 46%, a biorąc pod uwagę koszty mieszkania wraz z jego wyposażeniem w wydatkach ogółem, pochłaniają one ponad 50% ogólnych wy- datków. Jest to znaczna różnica w porównaniu z gospodarstwami domowymi w Polsce, gdzie koszty te wynosiły odpowiednio 22% i 27%. Analogicznie jak w Polsce, wraz ze wzrostem liczby osób w gospodarstwie domowym, ogólnie koszty utrzymania mieszkania rosną, jednak ich udział w wydatkach ogółem spa- da – do ok. 37% w przypadku par z dziećmi w Niemczech (tabela 5).

Z kolei analizując koszty mieszkania w Niemczech w zależności od wieku, zauważyć można wzrost kosztów oraz ich udziału w wydatkach ogółem wraz ze wzrostem wieku osób w gospodarstwie domowym.

względnie niewielki odsetek ludności; dotyczy to zwłaszcza Cypru (2,4%), Francji (3,4%), Malty (3,5%), Luksemburga (3,7%), Słowenii (3,9%), Irlandii (4,0%), Estonii i Finlandii (w obu przy- padkach 4,4%). Z drugiej strony prawie jedna czwarta ludności Danii (24,4%) i Grecji (22,1%) przeznaczała na wydatki mieszkaniowe powyżej 40% swojego dochodu ekwiwalentnego do dyspozycji, co jest wynikiem wyraźnie wyższym od stwierdzonego w Zjednoczonym Królestwie (16,3%) i Rumunii (15,5%), zajmujących pod tym względem kolejne miejsca”; http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Housing_statistics/pl#Wi.C4.99cej_informacji- _z_Eurostatu.

(12)

Tabela 5 Wydatki mieszkaniowe w Niemczech w zależności od wielkości gospodarstw

domowych (EUR/miesiąc)

Wydatki konsumpcyjne Średnio Samotni Pary

bez dzieci Pary z dziećmi Wydatki konsumpcyjne ogółem

w gospodarstwie domowym 2168 1416 2547 2998

Koszty mieszkania 738 657 822 925

Koszty utrzymania (czynsz) 586 510 646 739

Koszty energii elektrycznej 142 131 162 172

Wyposażenie mieszkania 118 78 158 175

Koszty mieszkania i wyposażenia 856 735 980 1100

Koszty mieszkania w wydatkach

konsumpcyjnych ogółem 34,04% 46,40% 32,27% 30,85%

Koszty utrzymania (czynsz) w wydatkach

Energia elektryczna w wydatkach

Wyposażenie mieszkania w wydatkach

Udział kosztów mieszkania z wyposażeniem

w wydatkach konsumpcyjnych ogółem 39,48% 51,91% 38,48% 36,69%

Źródło: Dane dotyczące społeczeństwa i państwa na stronie Statistiches Bundesamt Deutschland, https://www.

destatis.de/EN/FactsFigures/SocietyState/SocietyState.html.

Tabela 6 Wydatki mieszkaniowe w Niemczech w zależności od wieku (EUR/miesiąc)

Wydatki konsumpcyjne Średnio 25-35 35-45 45-55 55-65 65-70 70-80 Pow. 80

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Wydatki konsumpcyjne ogółem w gospodarstwie

domowym 2168 1822 2743 2395 2204 2079 1946 1698

Koszty mieszkania 738 596 765 777 757 739 732 699

Koszty utrzymania (czynsz) 586 488 617 617 599 586 566 542

Koszty energii elektrycznej 142 102 137 151 148 143 150 147

Wyposażenie mieszkania 118 103 128 136 128 101 93 80

Koszty mieszkania

i wyposażenia 856 699 893 913 885 840 825 779

Koszty mieszkania w wydatkach

konsumpcyjnych ogółem 34,04% 32,71% 27,89% 32,44% 34,35% 35,55% 37,62% 41,17%

(13)

cd. tabeli 6

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Koszty utrzymania (czynsz) w wydatkach

Energia elektryczna w wydatkach

Wyposażenie

mieszkania w wydatkach

Udział kosztów mieszkania z wyposażeniem

w wydatkach

konsumpcyjnych ogółem

39,48% 38,36% 32,56% 38,12% 40,15% 40,40% 42,39% 45,88%

Źródło: Ibid.

podsumowanie

Sytuacja mieszkaniowa w Polsce ulega ciągłej poprawie. Zwiększa się powierzchnia mieszkań, liczba izb oraz powierzchnia mieszkania przypadająca na jednego mieszkańca. Poprawia się również standard mieszkaniowy poprzez bu- dowanie nowych oraz remontowanie starych zasobów mieszkaniowych. Coraz więcej mieszkań wyposażonych jest we wszystkie podstawowe instalacje, jakie powinny się w nich znajdować. Wraz ze wzrostem standardu mieszkaniowego można zaobserwować wzrost kosztów utrzymania mieszkań. W ostatnich latach, pomimo wzrostu przychodów ogółem na 1 osobę w gospodarstwie domowym, koszty utrzymania mieszkań systematycznie rosną i pochłaniają coraz więcej ogólnych wydatków na towary konsumpcyjne i usługi. Jednocześnie należy za- uważyć, że w Polsce w porównaniu do krajów wysoko rozwiniętych o znacznie wyższym standardzie mieszkaniowym koszty utrzymania mieszkania nie należą do najwyższych.

(14)

Literatura

Gawron H.: Potrzeby mieszkaniowe klientów na lokalnym rynku nieruchomości mieszkaniowych i sposoby ich zaspokajania (na przykładzie Poznania). UE w Poznaniu, Poznań 2012.

Łaszek J.: Sektor nieruchomości mieszkaniowych w Polsce. Stan i perspektywy rozwoju.

SGH w Warszawie, Warszawa 2004.

Sobczak A.: Standard mieszkaniowy i jego rola w procesie dzietności ludności miejskiej w Polsce. AE w Poznaniu, Poznań 1993.

Szyszka A.: Polityka rodzinna w Polsce 1990-2004. Wydawnictwo KUL, Lublin 2008.

Witryna internetowa Głównego Urzędu Statystycznego: www.stat.gov.pl.

Witryna internetowa Europejskiego Urzędu Statystycznego: www.epp.ec.europa.eu.

eVoLUtion oF LeVeL and StrUctUre oF HoUSinG coStS (on the example of poland)

Summary

Having a place to live is one of the most important human needs. Nowadays, we are observing changes in family model and housing standard, which determine the size of households’ expenditure on living conditions. More and more often people spend most of their incomes on maintaining their dwellings.

The aim of the article is to present how the housing standard was changing in Po- land over the years and how it influenced the volume of households’ housing expenditure depending on job career and household size in Poland. Furthermore, the author presents a comparison of housing costs in Poland and other countries.