Śląski Ogród Botaniczny jest instytucją utworzoną formalnie w roku 2003. For-ma prawna, jaką wybrano dla tej instytucji to Związek Stowarzyszeń. Członkami zwyczajnymi Związku Stowarzyszeń Śląski Ogród Botaniczny są: Województwo Ślą-skie, Gmina Mikołów, Gmina Racibórz, Gmina Radzionków, Gmina Lyski, Powiat Mikołowski, Powiat Raciborski, Polska Akademia Nauk, Uniwersytet Śląski, Towa-rzystwo Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego, TowaTowa-rzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, Polski Klub Ekologiczny, Stowarzyszenie „Wspólnota”. Dogodna forma prawna i liczba instytucji zainteresowanych współtworzeniem regionalnego ogrodu botanicznego sprawiają, że grono członków i współpracowników Związku Stowarzy-szeń stale się poszerza.
Obecnie funkcjonują dwie jednostki organizacyjne Związku: Śląski Ogród Bo-taniczny w Mikołowie (członek Rady Ogrodów BoBo-tanicznych w Polsce) oraz Ogród Botaniczny w Radzionkowie.
Śląski Ogród Botaniczny budowany jest na terenach porolnych należących w ca-łości do gminy mikołowskiej. Gmina jest inicjatorem i głównym inwestorem wielu podejmowanych na tym terenie działań, między innymi dwóch dużych inwestycji związanych z funkcjonowaniem Ogrodu: rozbudowy Centrum Edukacji Przyrodni-czej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego dofinansowanej ze środków Re-gionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego oraz budowy stawów ekspozycyjnych na terenie Ogrodu.
Odrębną część stanowi Specjalne Gospodarstwo Leśne „Śląski Ogród Bota-niczny”, które utworzone zostało przez Nadleśnictwo Kobiór. Ogród Botaniczny w Radzionkowie powstaje na terenie Księżej Góry w Radzionkowie. Ogród ten został utworzony na wniosek Zarządu Związku przez Walne Zgromadzenie Człon-ków w roku 2009, natomiast pozwolenie Ministra Środowiska na działalność uzy-skał w roku 2010. Obecnie na części terenu, który kiedyś był wyrobiskiem wapienia, prowadzone są prace nad utworzeniem zastępczego siedliska dla muraw napiasko-wych. Inwestycja ta realizowana jest przez Gminę Radzionków, a dofinansowywana ze środków RPO WSL.
Związek Stowarzyszeń działa na podstawie statutu, który określa ramy działań i wskazuje najważniejsze kierunki rozwoju Śląskiego Ogrodu Botanicznego. Działa on na podstawie pozwolenia Ministra Środowiska z 2007 roku określającego zakres zadań, które jest zobowiązany wykonywać. Praca Ogrodu nadzorowana jest przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Katowicach.
Pracami Związku Stowarzyszeń kieruje Zarząd, który wybierany jest na cztero-letnią kadencję przez Walne Zgromadzenie Członków. Prace Związku kontrolowane są przez Komisję Rewizyjną. Zarząd powołuje Dyrektora Śląskiego Ogrodu Bota-nicznego.
Od 2010 roku Związek Stowarzyszeń Śląski Ogród Botaniczny jest organizacją pożytku publicznego.
Do najważniejszych zadań Śląskiego Ogrodu Botanicznego należą: edukacja ekologiczna, prowadzenie badań w zakresie botaniki, ochrona różnorodności biolo-gicznej metodami ex situ, ochrona dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego w postaci starych odmian drzew owocowych.
Śląski Ogród Botaniczny zapewne nie powstałby, gdyby nie współpraca z Ogrodem Botanicznym – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej Pol-skiej Akademii Nauk. Do dzisiaj wiele projektów zarówno w zakresie ochrony bio-różnorodności, jak i botaniki realizowanych jest w ramach współpracy z Ogrodem Botanicznym CZRB PAN w Powsinie i działającą w Mikołowie Pracownią Struktury Roślin wchodzącą w skład jego struktury. Dzięki tej współpracy powstała m.in. kolek-cja zachowawcza tradycyjnych odmian drzew owocowych. Obecnie sad w Śląskim Ogrodzie Botanicznym liczy ponad dwa hektary i jest systematycznie powiększany.
Ogród Botaniczny w Mikołowie rozwija się dzięki zaangażowaniu wielu osób i instytucji. Jednak szczególne miejsce wśród nich zajmuje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. To dzięki jego wsparciu możliwa jest rozbudowa kolekcji ogrodu, wydawanie pomocy dydaktycznych, a tak-że prowadzenie szerokiej i nieodpłatnej edukacji ekologicznej skierowanej do dzieci i młodzieży naszego regionu.
Edukacja ekologiczna w Śląskim Ogrodzie Botanicznym prowadzona jest od po-czątku jego istnienia. Systematyczne rozwijanie programów dydaktycznych pozwo-liło na stworzenie oferty skierowanej do odbiorców z wszystkich grup wiekowych.
Rozwój tej oferty edukacyjnej był jednym z ważnych argumentów, które zdecydo-wały o podjęciu przez Gminę Mikołów wysiłków, których efektem jest powstawanie Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego.
Zajęcia prowadzone w Śląskim Ogrodzie Botanicznym są zróżnicowane zarów-no treściowo, jak i co do formy. Obejmują czterogodzinne warsztaty terezarów-nowe reali-zowane w ramach programu „Przyrodnicze spotkania Śląskiego Ogrodu Botaniczne-go”, warsztaty programu edukacyjnego dla najmłodszych pn. „Naturalnie Aktywni”
odbywające się w cyklu rocznym, cykliczne warsztaty psychologiczno-filozoficzno-ekologiczne programu „Bliżej Ogrodu, bliżej Natury, bliżej Człowieka”, zajęcia sta-cjonarne z wykorzystaniem sprzętu laboratoryjnego odbywające się w ramach pro-gramu pn. „Rośliny i klimat”, a także seminaria o zróżnicowanej tematyce skierowane do osób dorosłych.
W ciągu kilku lat działań w Śląskim Ogrodzie Botanicznym i we współpracy z licznym gronem edukatorów ekologicznych, instytucji pozarządowych, ale również ośrodków akademickich, udało się wypracować alternatywę edukacyjno-wychowaw-czą dającą dzieciom i młodzieży możliwość wszechstronnego rozwoju w kontakcie z Naturą oraz współuczestnikami zajęć. Cechą wyróżniającą rozwijanej alternatywy edukacyjnej jest jej integrujący charakter. Każdy uczestnik ma wiele okazji aby to, jak odbiera świat i Naturę, co o nim wie i myśli, ułożyć sobie w całość, w swój świa-toobraz. Ważnym elementem takiego swiatoobrazu jest Natura, ale nie traktowana jako sucha wiedza o faktach przyrodniczych, ale jako coś, co jest doświadczone, zrozumiane i włączone w prywatny świat uczestnika zajęć. Umożliwia to
rozwija-Śląski Ogród Botaniczny
ne w Ogrodzie organiczne podejście do edukacji oparte m.in. na filozofii procesu, ekologii głębokiej oraz ekopsychologii. Podejście takie zaowocowało opracowaniem podstaw „Akademii Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju”. Realizacja tego programu stworzyła unikalną płaszczyznę wymiany poglądów pomiędzy prowadzą-cymi a uczestnikami realizowanych zajęć. Doświadczenie ich wszystkich pozwoliło na uzyskanie świeżego spojrzenia na problemy edukacyjne.
Propozycja programowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Ślą-skiego Ogrodu Botanicznego stara się rozwinąć zasadę klasycznej edukacji ekolo-gicznej brzmiącą: „pokochaj i chroń! ” w „pokochaj, zrozum, poczuj się odpowie-dzialny i działaj”.
Śląski Ogród Botaniczny • ul. Zamkowa 2, 43-195 Mikołów tel. (32) 322 62 44, fax. (32) 322 62 99
sibg@sibg.org.pl, www.sibg.org.pl
Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego,
Fragmenty recenzji części autorstwa dr. Bogdana Ogrodnika pt.: „Filozoficzne podstawy edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju”.
„Autor przekonująco pokazuje, że filozofia jest ważna w edukacji ekologicznej, ponieważ jest poznaniem integrującym i harmonizującym różne punkty widzenia. Dzięki niej powstaje racjonalna, spójna całość, w ramach której można prowadzić edukację w sposób skuteczny i prawidłowy. Wychodząc z tego przeświadczenia Autor pyta, jak powinna być filozofia dosto-sowana do potrzeb edukacji ekologicznej. (…) filozofia procesu rzeczywiście pozwala ująć w nowy i bardzo ciekawy sposób przebieg i istotę procesu edukacyjnego. Recenzowany rozdział jest zarysem pewnego bardzo obiecującego podejścia do edukacji w ogóle, a zwłaszcza do edukacji ekologicznej, w której istotna jest nie tylko przekazywana treść, lecz także sam prze-bieg procesu edukacyjnego i jego integralny charakter.”
Prof. dr hab. Michał Tempczyk, Instytut Filozofii UMK Toruń
Fragmenty recenzji części autorstwa dr. Ryszarda Kulika pt.: „Nowa wizja człowieka i świa-ta jako wyzwanie nowoczesnej edukacji ekologicznej”.
„Podjęta problematyka innego widzenia świata i człowieka, a także jej konteksty ekolo-giczne i edukacyjne, stanowią w pracy dr. R. Kulika inspirujące źródło refleksji (…) dla praktyków i badaczy; źródło godne publikacji. (…) Konkluzja: przygotowaną przez Pana dr. Ryszarda Kulika pracę rekomenduję do druku z wyraźną satysfakcją, albowiem i porusza emocjonalnie, i daje do myślenia, jest i trudna, i ambitna, zaangażowana - powtórzę po raz kolejny – inspirująca, jakkolwiek edukację, póki co … zostawia innym (…)”
Prof. dr hab. Ryszard Maciej Łukaszewicz, Wydział Nauk Pedagogicznychi UMK Toruń Fragmenty recenzji części autorstwa dr. hab. Piotra Skubały, prof. UŚ pt.: „Człowiek wobec tajemnicy życia na Ziemi. Spojrzenie ekologa na współczesną edukację”.
„Podejmowanie tematyki ekologicznej, zwłaszcza w kontekście edukacji, jest nie tylko in-teresujące poznawczo, ale ma też spory wymiar praktyczny, jak i zwyczajnej pracy organicznej
„pro publico bono”. Przedstawiony mi do oceny rozdział książki doskonale wpisuje się w nowo-czesne trendy edukacji ekologicznej: zrozumieć, żeby skutecznie ochronić. (…) uważam, że (…) rozdział jest zdecydowanie wart publikacji i gorąco go rekomenduję. Z niecierpliwością czekam na jego ukazanie się drukiem.”
Prof. dr hab. Piotr Tryjanowski, Instytut Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu