Jednym ze stałych zjawisk wpisanych w proces ewolucji systemów poli- tycznych są szeroko rozumiane, kompleksowe i niezwykle złożone przeobra-żenia, dotykające zagadnień ekonomicznych, społecznych, politycznych, kulturowych, a nawet psychologicznych132
fuzji, transferu idei, dotyczących stylu zarządzania administracją publicz-ną, przejęcia rozwiązań i koncepcji stosowanych w sektorze prywatnym133. Ciężar licznie dokonywanych zmian przesunięty został w kierunku likwidacji tzw. wąskich gardeł ‒ problemów systemowych, hamujących innowacyjność administracji, do których zalicza się134: ‒ sztywną i hierarchiczną strukturę administracji utrudniającą efektyw-na komunikację; ‒ brak otwarcia administracji na inicjatywy z zewnątrz; ‒ nieufność pomiędzy szczeblem administracyjnym i politycznym. Tym samym przeobrażenia administracji publicznej w dużej mierze przeprowadzono w kierunku: (a) transformacji ustrojowej, (b) dostosowa-nia administracji do nowych warunków i potrzeb wraz z podniesieniem jej sprawności w sensie technicznym, (c) redefinicji mechanizmów zarządzania (poszukiwanie nowego optymalnego kształtu administracji w środowisku Nowego Zarządzania Publicznego, governance)135 . Nierzadko są one efek- tem ścierania się różnorodnych żądań i interesów, reakcji na bodźce społecz-ne, polityczne, ekonomiczne, co więcej ‒ ewoluują pod wpływem samego otoczenia, rosnących oczekiwań i roszczeń obywateli wobec współczesnych państw i ich administracji. Wymusza to tym samym konieczność budowy i rozwoju administracji publicznej na bazie nowoczesnych i profesjonalnych struktur o niskim poziomie hierarchii i ograniczonym zakresie suwerenno-ści aparatu państwowego, tworzących sieć współzależności gospodarczych i społecznych z kolektywnym mechanizmem podejmowania decyzji136 . Re-definicji ulega także charakter postaw obywatelskich odzwierciedlających w coraz większym stopniu realny udział i wpływ na przebieg procesów w grze publicznej. Stąd też rzeczywistego znaczenia nabierają takie pojęcia jak zaangażowanie, współpraca, partycypacja, współrządzenie, tym samym wyczerpaniu ulega formuła Nowego Zarządzania Publicznego.
Należy jednak wspomnieć, że Nowe Zarządzanie Publiczne wniosło istot-ny wkład w przeobrażenia administracji publicznej (wręcz dało im początek) poprzez adaptację metod i technik zarządzania, stosowanych w sektorze
133 R. H e r b u t, Przesłanki procesu reformowania administracji
publicznej, [w:] Administra-cja publiczna w procesie przemian, red. A. Ferens, I. Macek, Wrocław 2002, s. 9.
134 Administracja w XXI w. Innowacyjna administracja: oksymoron czy nowy standard?, „Prze-gląd Służby Cywilnej” 2011, nr 2 (11).
135 H. I z d e b s k i, Transformacja administracji w Polsce po 1989 r., [w:] Główne kierunki
mo-dernizacji państwa budżet zadaniowy i decentralizacja, red. W. Mikułowski, A. Jeziorska, Warszawa
2009, s. 30.
prywatnym do specyficznych warunków zarządzania w sferze publicznej. Jego teoretyczne korzenie sięgają chicagowskiej i austriackiej szkoły polityki ekonomicznej i programu The New Right w powiązaniu z Nową Ekonomią Instytucjonalną, opierającą się na trzech filarach: teorii wyboru publicznego, teorii kosztów transakcyjnych oraz teorii agencji137 . Formalnie Nowe Zarzą-dzanie Publiczne zostało skonceptualizowane przez Christophera Hooda (1991) jako polityka szerokich zmian sektora publicznego, zmierzających do poprawy jego skuteczności i efektywności poprzez zastosowanie okre-ślonych ‒ wywodzących się z sektora prywatnego ‒ mechanizmów. W myśl sformułowanych założeń, kluczowe dla sektora publicznego stały się138: ‒ menedżerskie podejście do zarządzania; ‒ standardy i mierniki działalności; ‒ nacisk na kontrolę wyników działalności; ‒ dezagregacja jednostek sektora publicznego; ‒ nacisk na dyscyplinę i oszczędności w procesie wykorzystywania po-siadanych zasobów. Rozbudowaną charakterystykę omawianej koncepcji zaproponował Do-nald F. Kettl, wskazując podstawowe założenia tego modelu w postaci139:
1. Wydajności (productivity) – zwiększenie liczby dostarczanych przez administrację publiczną usług przy zmniejszaniu wydatków na ten cel.
2. Urynkowienia (marketization) – eliminacja patologii biurokracji za pomocą mechanizmów rynkowych.
3. Orientacji na usługi (service orientation) – zmiana oczekiwań i po-trzeb obywateli wobec administracji.
4. Decentralizacji (decentralization) – zwiększenie efektywności w za-kresie świadczenia usług publicznych i realizowania programów.
5. Polityki publicznej (public policy) – doskonalenie administracji pu-blicznej w tworzeniu i wdrażaniu polityk publicznych.
6. Odpowiedzialności za wyniki (accountability for results) – zwiększe-nie możliwości administracji publicznej w zakresie dostarczania obywatelom oczekiwanych usług.
137 S. A p p a n a, New Public Management and Public Enterprise, “Fijian Studies. A Journal of Contemporary Fiji”, 2003, Vol. 1, No. 1, s. 52. Więcej na ten temat: K. C z a r n e c k i, Idee i
prak-tyki Nowego Zarządzania Publicznego, „Zarządzanie Publiczne” 2011, nr 1 (15), s. 8–12.
138 C. H o o d, A Public Management for all Seasons?, “Public Administration” 1991, Vol. 69, No. 1, s. 3–5.
139 D. F. K e t t l, The Global Public Management Revolution: A Report a the Transformation
of Governance, Washington 2000. Za: M. K u l e s z a, D. S z e ś c i ł o, Polityka administracyjna i za-rządzanie publiczne, Warszawa 2013, s. 62–63.
Nowe Zarządzanie Publiczne było zatem jawną reakcją na administrację publiczną w weberowskim kształcie, ówczesną innowacyjną drogą jej roz-woju w dobie kryzysów światowych i narastającej niewydolności struktur państwa opiekuńczego. Zreformowało ono administrację publiczną w myśl właściwego podmiotom komercyjnym menedżerskiego zarządzania, opar-tego na właściwym wyznaczaniu celów i standardów oraz monitorowaniu wyników, nastawionego na wszelkie możliwe mechanizmy rynkowe zapew-niające gospodarność, efektywność i skuteczność struktur administracyj-nych. Utożsamiło ono administrację publiczną i jej instytucje z podmiotami prywatnymi (urynkowienie administracji publicznej)140.
Popularyzowany z entuzjazmem rynkowy model administracji publicz-nej wprowadził ducha przedsiębiorczości, w dużym jednak stopniu zniszczył społeczny, a przede wszystkim służebny charakter administracji, który nie po-zwala na jej kwantyfikację w kategoriach czysto ekonomicznych, zasadnych w przypadku przedsiębiorstw141 . Jej rola i funkcje, a także sposób i charak-ter zarządzania powinny być kształtowane przez mechanizmy pobudzające, pozwalające na artykulację potrzeb, opinii, sądów, a nawet żądań wszystkich aktorów (uczestników) życia publicznego. Stanowią one podstawę koncepcji governance, będącej wskaźnikiem mniej lub bardziej trwałych wzajemnych in-terakcji, zasad tworzących się między podmiotami publicznymi, społecznymi, prywatnymi lub prościej ‒ procesu wzajemnych interakcji w sieci (tab. 12)142. Zaprezentowane podejścia stanowią, w ogólnej ocenie, odmienne per-spektywy postrzegania administracji publicznej. Governance traktowane jest jako odrębne, nowe rozwiązanie. Analizując jednak obie te koncepcje, można dostrzec pewne zbieżności. Po pierwsze, obie mają dostarczyć odpowiedzi na te same podstawowe pytania, a mianowicie: jakie zadania powinny być przypisane poszczególnym szczeblom władzy, jak najlepiej je zrealizować i przy użyciu jakich zasobów, jakimi możliwościami i zasobami powinno się w tym celu dysponować?143 Po drugie, zarówno Nowe Zarządzanie Publicz-ne, jak i governance są kolejnymi etapami tworzenia się systemów zarządza-nia publicznego, służących modernizacji i poprawie jakości świadczonych usług publicznych. Najważniejsze przeobrażenia tych modeli (przyjmując za
140 J. d e V r i e s, Is New Public Management Really Dead?, “Journal of Budgeting OECD” 2010, Vol. 1, s. 2–3.
141 A. K a m i e ń s k i, Administracja…, s. 14. 142 E. H. K l i j n, New Public…, s. 206.
143 J. S u p e r n a t, Administracja publiczna, governance i nowe publiczne zarządzanie, „Ad-ministracja. Teoria – Dydaktyka – Praktyka” 2008, nr 1 (10), s. 6.
Ta b e l a 12. Nowe Zarządzanie Publiczne a governance ‒ porównanie
Nowe Zarządzanie Publiczne Governance
‒ nacisk na poprawę skuteczności i efek-tywności gospodarowania;
‒ zarządzanie posiadanymi zasobami (fi-nansami, ludźmi, procesem świadcze-nia usług);
‒ adaptacja pomysłów, technik, rozwią-zań z sektora prywatnego;
‒ prywatyzacja i kontraktowanie zadań publicznych w celu poprawy skutecz-ności i efektywności;
‒ wykorzystanie mechanizmów rynko-wych oraz zwiększenie konkurencji w procesie realizacji polityk publicznych i świadczenia usług publicznych; ‒ benchmarking;
‒ przesunięcie kontroli z ex ante na ex post
‒ silny nacisk na międzyorganizacyjny (sieciowy) wymiar przebiegu realizacji polityk i procesu świadczenia usług publicznych oraz na współza-leżność w osiąganiu celów;
‒ budowanie poziomej orientacji zarządzania umożliwiającej budowanie podstaw współpracy z pozostałymi aktorami życia publicznego w celu wsparcia procesu zarządzania (enhance support); ‒ wykorzystanie wiedzy i doświadczenia pozo-stałych aktorów życia publicznego do poprawy jakości realizacji polityk publicznych i procesu świadczenia usług oraz rozproszonych informacji będących w posiadaniu tych podmiotów; ‒
zaangażowanie podmiotów społecznych, zainte-resowanych grup obywatelskich w celu wsparcia demokratycznego procesu podejmowania decyzji Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie: E. H. Klijn, New Public Management and
Go-vernance. A Comparison, red. D. Levi-Faur, “The Oxford Handbook of Governance” 2012, s. 203–206. punkt wyjścia model administracyjnego zarządzania), dokonują się, zdaniem Eugeniusza Wojciechowskiego, w następujących obszarach144:
‒ struktury działania, kierunek: hierarchia – decentralizacja – rozproszenie; ‒ organizacji działania, kierunek: monopol – konkurencja – kooperacja; ‒ metody zarządzania, kierunek: administrowanie – zarządzanie – współzarządzanie;
‒ interes publiczny, kierunek: dobro publiczne – wybór publiczny – war-tość publiczna.
Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że governance jest bardziej udoskonaloną wersją Nowego Zarządzania Publicznego, a nie jego czystym przeciwieństwem, powstałym w wyniku słabości czy niedoskonałości (co nie zmienia faktu, że Nowe Zarządzanie Publiczne diametralnie zrewidowało poglądy na kształt administracji publicznej). Niektóre cechy governance ‒ decentralizacja kompetencji, zaangażowanie społeczności w proces zarzą-dzania, odejście od formalnych reguł ‒ nie są tak bardzo eksponowane, ale istnieją także w Nowym Publicznym Zarządzaniu.
144 E. W o j c i e c h o w s k i, Zarządzanie w sektorze publicznym – od modelu tradycyjnego
do governance, [w:] Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i w praktyce, red. D. Strahl, „Prace
Pojęcie governance nie jest czymś nowym w nauce. Od dziesięciole-ci funkcjonuje w kontekście przedsiębiorstw i odnosi się do instytucjo-nalnych regulacji oraz procesów informowania, kierowania, zarządzania i monitorowania ich działań, prowadzących do osiągnięcia założonych ce-lów145 . Od przeszło dwóch dekad governance obecne jest także na płasz-czyźnie publicznej, choć jego jednoznaczne zdefiniowanie nie jest proste. Opisuje ono, w kontekście reform sektora publicznego, zmiany w charak-terze i roli państwa (odejście od hierarchizacji w kierunku interaktywnych procesów, takich jak np. współpraca, partnerstwo, sieć), ale również od- zwierciedla ewolucję społeczną i polityczną w jego obszarze. Według Ro-dericka A. W. Rhodesa, jednego z prekursorów governance, istnieją różne odniesienia znaczenia tego terminu, jako: państwa minimum (minimal sta -te), ładu korporacyjnego (corporate governance), dobrego rządzenia (good governance), systemów społeczno-cybernetycznych (socio-cybernetic system) i samoorganizujących się sieci (self-organizing networks)146. Bez względu na to odniesienie, governance traktuje administrację publiczną jako konstrukcję stworzoną po to, by chronić i wzmacniać dobro i interes tych, których reprezentuje i którym ze swej istoty ma służyć, odwołując się do współpracy, innowacyjności działania władz publicznych oraz de-centralizacji zadań. Mówiąc ogólnie, odzwierciedla ono współdziałanie wszystkich interesariuszy w celu osiągnięcia zakładanych efektów reali-zacji poszczególnych polityk publicznych147. Ta współzależność sektorów publicznego, prywatnego i społecznego, zdaniem Rodericka A. W. Rhode-sa, jest niezbędna do przejścia od rządu do rządzenia, do wypracowania uwarunkowań pozwalających na podejmowanie wynegocjowanych decy-zji w wyniku interakcji zachodzących pomiędzy uczestnikami w oparciu o wzajemne zaufanie i uzgodnione reguły gry148 . Również James N. Ro-senau wskazywał, że możliwe jest podejmowanie decyzji i ich wdrażanie bez istnienia rządu (governance without government), w ramach zdolnych do tego, powołanych sieci organizacji, instytucji, grup149. Do elastycznego
145 O. E. W i l l i a m s o n, The Economic Institutions of Capitalism, New York 1985, s. 34. 146 R. A. W R h o d e s, The New Governance: Govering without Government, “Political Stu-dies” 1996, Vol, 44, s. 653.
147 Zob. także: A. P o d g ó r n i a k-K r z y k a c z, Rola sieci powiązań w procesach
zarządza-nia gminą, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu” 2011, nr 39, s. 207.
148 R. A. R h o d e s, Understanding governance: policy networks, governance, reflexivity and
accountability, Philadelphia 1997, s. 10.
149 J. N. R o s e n a u, Governance, Order and Change in World Politics, [w:] J. N. R o s e n a u, E. O. C z e m p i e l, Governance without Government: Order and Change in World Politics, Cam-bridge 1992, s. 3.
modelu podejmowania decyzji, opartego na luźnych powiązaniach między różnymi uczestnikami życia publicznego, odnosił się również Peter John150. W literaturze specjalistycznej funkcjonuje wiele interpretacji pojęcia go-vernance. Wszystkie odwołują się do procesu daleko wykraczającego poza granice tradycyjnego, sztywnego rządzenia oraz sieci jako elementu odróż-niającego governance od innych koncepcji (tab. 13). Governance jawi się zatem jako koncepcja nowoczesnego zarządzania, będąca wypadkową zasad rządzenia i realizacji postaw demokracji, nowego wymiaru sfery publicznej w konkurencyjnej gospodarce oraz usytuowania państwa w warunkach integracji europejskiej i globalizacji. Zastosowanie
governance ma więc implikacje polityczne, społeczne i gospodarcze. Od-zwierciedla układ wielopoziomowej sieci z udziałem podmiotów sektora publicznego, społecznego i prywatnego, w której rola dowodzącego nie musi należeć do organów administracji publicznej (odejście od jednego ośrodka z legalną hierarchiczną władzą)151. W ramach wspomnianej sieci zachodzi stała wymiana informacji, wiedzy, doświadczeń pomiędzy pod-miotami, przy czym ‒ co jest niezwykle istotne ‒ wszyscy interesariusze powinni być realnie zainteresowani zarówno samym uczestnictwem w sie-ci, jak i wpływem na ostateczny kształt decyzji publicznych152. Tym samym muszą być w podobnym stopniu przekonani o ważności podjętych spraw publicznych. W tym kontekście widoczne jest coraz wyraźniejsze przemodelowanie postaw interesariuszy społecznych (w tym obywateli) i prywatnych. Zmianie ulega bowiem płaszczyzna ich relacji z władzą lokalną. Ta swego rodzaju modernizacja, jak to określają Dieter Fuchs i Hans D. Klingemann, dokonu-je się w wymiarze rzeczywistym i formalnym153. W wymiarze rzeczywistym ujawniają się oczekiwania wyników i skuteczności działania władz, głównie w dziedzinie gospodarki i bezpieczeństwa. Wymiar formalny dotyka zwięk-szonych osobistych umiejętności obywateli, a co za tym idzie ‒ pojawienia się nowych potrzeb partycypacji, wykraczających poza tradycyjne zinstytu-cjonalizowane jej formy.
150 P. J o h n, Local Governance in Western Europe, London 2004, s. 9.
151 C. C. A k t a n, H. O z l e r, Good Governance: A New Public Managerialism, “Review of In-ternational Law and Politics” 2008, Vol. 4, No. 14, s. 165.
152 Zob.: J. S u p e r n a t, Administracja publiczna…, s. 6.
153 D. F u c h s, H. D. K l i n g e m a n n, Citizens and the State: Relationship Transformed?, [w:] D. F u c h s, H. D. K l i n g e m a n n, Citizens and the State, Oxford 1995, s. 66.
Ta b e l a 13. Wybrane definicje governance
Autor/źródło Interpretacja
1 2
A. M Kjær
Zbiór uczestników (podmioty publiczne, społeczne, pry-watne, obywatele) oraz zachodzące miedzy nimi interakcje w oparciu o różnorodne mechanizmy.
J. P. Olsen
Definiowanie, monitorowanie i utrwalanie instytucjo-nalnych ram formułowania reguł ładu konstytucyjnego, kształtowania indywidualnych i zbiorowych tożsamości i preferencji, dystrybucji i wykorzystania zasobów inter-pretacji historii oraz bieżących procesów determinujących przewidywalność i odpowiedzialność rządzących, ale także samych obywateli.
J. Czaputowicz
Zbiór demokratycznego rządzenia, skutecznych instytu-cji publicznych, właściwej jakości usług publicznych oraz umiejętności dostosowania się do nowych potrzeb spo-łecznych
M. Dębicki, A. Jaxa-Dębicka System zasad i wartości, którymi kierują się rządzący i rządzeni.
S. Mazur
Odejście od tradycyjnego, silnie zhierarchizowanego i zbiurokratyzowanego modelu rządzenia na rzecz nowego elastycznego, o małej hierarchii, opartego na współzależ-ności. B. Rigaud Nowe podejście do rządzenia opartego na celowych i świa- domych interakcjach zachodzących pomiędzy władzą, spo-łeczeństwem i podmiotami funkcjonującymi na rynku Instytut Governance (Institute on Governance) Sposób sprawowania władzy, podejmowania decyzji oraz zakres, rodzaj uczestnictwa i odpowiedzialności innych podmiotów w tych procesach.
Kanadyjski Instytut Governance (Canada’s Institute of Governance)
Procesy sprawowania władzy umożliwiające obywatelem uczestnictwo w podejmowaniu decyzji w kluczowych dla nich sprawach
Program Narodów Zjednoczo-nych ds. Rozwoju (UNDP)
Złożone mechanizmy, procesy i instytucje stwarzające szansę wyrażenia przez obywateli i inne grupy podmio-tów swoich interesów, ale także wykonywania swoich praw i obowiązków. Bank Światowy Zdolność władz publicznych i administracyjnych do efek- tywnego, sprawiedliwego i oszczędnego realizowania po-lityk publicznych, a także do włączania obywateli w realne funkcjonowanie państwa.
1 2 OECD Stosowanie władzy politycznej i sprawowanie kontroli w ob- rębie społeczeństwa w odniesieniu do zarządzania jego za-sobami na rzecz rozwoju społecznego i gospodarczego*. O b j a ś n i e n i a: * Podłożem takiego postrzegania governance były liczne niepowodzenia reform gospodarczych w wyniku niewłaściwego sprawowania władzy publicznej, hamującego właściwy rozwój gospodarki rynkowej i demokracji.
Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie: A. M. Kjaer, Rządzenie, Warszawa 2009, s. 54; M. Wague, Good governance a pomoc rozwojowa, Biuletyn „Ubóstwo.pl. Zagadnienia współpracy rozwojowej” 2010, nr 8, s. 10; J. Czaputowicz, Zarządzanie w administracji publicznej w dobie
globalizacji, „Służba Cywilna” 2005, nr 10, s. 25; M. Dębicki, A. Jaxa-Dębicka, W poszukiwaniu good governance, [w:] Nowe problemy badawcze w teorii prawa administracyjnego, red. J. Boć,
A. Chajbowicz, Wrocław 2009, s. 198; Administracja publiczna, red. J. Hausner, Warszawa 2005, s. 62; Defining governance, http://iog.ca/defining-governance/ [dostęp: 10.06.2013]; Managing
Development – The Governance Dimension, World Bank, Washington 1991, s. 1; J. Hausner, Po-lityka a poBank, Washington 1991, s. 1; J. Hausner, Po-lityka publiczna, „Zarządzanie Publiczne” 2007, nr 1, s. 56; C. J. Hill, L. E. Hill, Jr., Go-vernance and Public Management on Introduction, „Journal of Policy Analysis and Management”
2004, Vol. 23, No. 1, s. 4.
Governance jest zatem pojęciem niezwykle szerokim, spajającym trzy
istotne dla sfery publicznej wymiary, a mianowicie: sprawowanie władzy pu-blicznej, podejmowanie decyzji i odpowiedzialność (tab. 14).
Ta b e l a 14. Wybrane elementy sieci w koncepcji governance
Element Wyjaśnienie w układzie sieciowym
Aktorzy (podmioty ujęte w sieci) Elementy składowe sieci
Procesy Regulacja podsystemów oraz ich wzajemnych oddziaływań. Współpraca, w której dochodzi do wymiany zasobów. Decyzje Jako wynik negocjacji ukierunkowanych na ustabilizowanie przepływów zasobów. Ukierunkowane powiązania między
elementami sieci.
Władza/pełnomocnictwa Brak centralnej struktury władczej. Siła władzy zależna od dostępności zasobów. Informacje/wartości Kluczowe zasoby (informacje) dostarczane są przez różne podmioty.
Ź r ó d ł o: S. Kojło i in., Nowe koncepcje koordynacji w systemie Mulitilevel Governance
polityki spójności, Ekspertyza na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (DHS/DEF-VIII/
POOT/04/30/09/DEF-VI-21/02/03), Warszawa 2009, s. 5.
Wymiary te zachodzą wzajemnie na siebie, tworząc przestrzeń wymier-nej aktywności wszystkich aktorów życia publicznego, generując formalne i nieformalne systemy relacji i sieci podejmowania decyzji, realizacji celów
i rozwiązywania zidentyfikowanych problemów. Hubert Izdebski zwraca jed- nak uwagę, że powstała sieć wzajemnych współzależności jest w dużej mie-rze efektem prowadzonej przez władze publiczne polityki integrującej bądź dezintegrującej interesariuszy154 . Inaczej mówiąc, jej efektywność jest uza-leżniona od otwartości i gotowości organów publicznych do współdzielenia władzy z innymi podmiotami, umiejętności prowadzenia dialogu polityczne-go (nierzadko trudnego). Podsumowując ogólne rozważania na temat governance, można stwier-dzić, że jest ono określonym sposobem rządzenia charakteryzującym się: ‒ warunkami instytucjonalnymi sprzyjającymi realizacji celów publicz-nych w sposób skuteczny i efektywny, przy wykorzystaniu instrumentów ekonomicznych; ‒ decentralizacją uprawnień decyzyjnych w myśl zasady subsydiarności, wraz z wzmacnianiem i dalszym rozwojem społeczeństwa obywatelskiego i partycypacji społecznej; ‒ wykorzystaniem innych podmiotów niż komunalne (prywatnych, spo-łecznych155) do realizacji celów społecznych i świadczenia usług publicznych; ‒ społeczną kontrolą i egzekwowaniem podjętych przez władze pu-bliczne zobowiązań (monitoring). Łatwo więc dostrzec, że omawiana koncepcja ma zabarwienie społeczne i ekonomiczne. Koncentruje się na relacjach partnerskich, poczuciu wspól-nego dobra, uzyskaniu największych korzyści ekonomicznych i społecznych dla jak największego kręgu odbiorców. Jest ona, jak pisze Eugeniusz Wojcie- chowski, próbą pogodzenia racji społecznych z efektywnością ekonomicz-ną, nowym podejściem do rozwiązywania problemów publicznych, filozofią wspólnego i elastycznego działania na rzecz budowy koalicji w imię przyję-tych wartości i priorytetów156 . To rozwiązanie wyrażające i łączące najważ-niejsze cechy dobrego rządzenia ‒ w obszarze społecznym i ekonomicznym.
154 H. I z d e b s k i, Od administracji publicznej do governance, „Zarządzanie Publiczne” 2007, nr, 1, s. 15. 155 W proces bezpośredniego świadczenia usług angażowani są również mieszkańcy w ra-mach koprodukcji. Wykorzystują oni własne zasoby w postaci wiedzy, doświadczenia, czasu, chęci dążąc tym samym do poprawy jakości i dostępności usług publicznych. Tego rodzaju rozwiązanie popularne jest m.in. w Wielkiej Brytanii gdzie realizowane są chociażby takie projekty jak Family Nurse
Partnerships (wsparcie młodych matek w trakcie trwania ciąży oraz później do 2 roku ży-cia), Family Intervention Projects (wzmacnianie potencjału rodziny). Zob. M. H o r n e, T. S h i r l e y,
Coproduction in public services: a new partnership with citizens, http://webarchive.nationalarchives.
gov.uk/+/; http:/www.cabinetoffice. gov.uk/media/207033/public_services_co-production.pdf [dostęp: 10.10.2013].
Urzeczywistnienie się koncepcji governance wymaga przede wszystkim określenia przejrzystych reguł prawnych, obowiązujących wszystkich part-nerów i egzekwowania ich w bezstronny sposób (follows the rule of law), budujących wzajemne zaufanie, będących także podstawą budowania plat-formy uczestnictwa podmiotów niepublicznych w procesie sprawowania władzy, a co za tym idzie ‒ podejmowania decyzji i łagodzenia zaistniałych konfliktów (participation). Wymaga to, obok otwartej na współpracę posta-wy władz publicznych, zaufania i odpowiedniej kultury politycznej, a także dobrze wykształconego społeczeństwa obywatelskiego. Zaufanie ma bar-dzo wymierną wartość pragmatyczną, ogranicza ono bowiem możliwość wystąpienia ewentualnych tarć wewnątrz systemu społecznego, co pozwala w konsekwencji oszczędzić wielu problemów. Ma ono realną ‒ praktyczną i ekonomiczną ‒ wartość, która, zdaniem Kennetha J. Arrowa, zwiększa wy-dajność systemu, pozwalając produkować więcej dóbr157.
Układ sieciowy charakteryzujący zarządzanie w myśl governance wymu-sza poszukiwanie ogólnego porozumienia między wszystkimi partnerami, mediacji ich niejednokrotnie odrębnych interesów, pełnej zgody w podej-mowanych kwestiach (consensus oriented). Wypracowane rozwiązania mają bowiem służyć wszystkim partycypantom. Z tym nierozerwalnie wiąże się odpowiedzialność, będąca kluczowym warunkiem zaistnienia governance (accountability). Spoczywa ona na wszystkich podmiotach, nie tylko publicz-nych, lecz także społecznych, prywatnych oraz mieszkańcach. Nie można się jej jednak domagać bez stworzenia czytelnych i zrozumiałych ram prawnych oraz przejrzystych zasad partnerstwa między sektorami publicznym,