Akredytacja wyznacznikiem jakości kształcenia pielęgniarek i położnych

W Polsce od 1997 roku do sprawowania jakości nadzoru kształcenia w szkołach prowadzących kierunki studiów zawodowych powołano Polską Komisję Akredytacji Wyższego Szkolnictwa Zawodowego. W rok później powstała Uniwersytecka Komisja Akredytacyjna (organizacja pozarządowa), która na polskich uniwersytetach zajęła się ujednolicaniem standardów jakości kształcenia w ramach poszczególnych kierunków studiów⁷³⁷.

Natomiast Krajowa Rada Akredytacji Szkolnictwa Medycznego (KRASzM) powstała na podstawie art. 8 b Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej ze zmianami w 2001 roku (Dz. U. Nr 57, poz. 602), a szczegółowe zasady funkcjonowania określiło

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 lipca 2001 roku (Dz. U. Nr 83, poz. 904).

W § 2 w/w Rozporządzenia określono zakres działania Krajowej Rady, na który składa się:

• opiniowanie standardów kształcenia dla kierunków pielęgniarstwa i położnictwa, • przygotowywanie strategii akredytacyjnej dla uczelni, które prowadzą kształcenie

na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo, uwzględniającej zachodzące w rozwoju szkolnictwa wyższego zmiany,

• określanie metodologii postępowania celem przeprowadzenia akredytacji oraz przebiegu postępowania akredytacyjnego,

• współpraca z instytucjami naukowymi krajowymi oraz międzynarodowymi⁷³⁸.

736

T. Kukołowicz: Teoria wychowania. Wybrane zagadnienia. Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej, Stalowa Wola 1997, s. 17.

737

E. Kukla, M. Pękowska: Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010. [w]: Europejski Obszar Szkolnictwa wyższego. Analogia dokumentów i materiałów. Wszechnica Świętokrzyska, Kielce 2004, s. 71-72, 263.

738

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 lipca 2001roku w sprawie Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkolnictwa Medycznego oraz trybu uzyskiwania akredytacji (Dz. U. Nr 83, poz. 904).

W świetle Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej do głównych zadań Krajowej Rady Akredytacji należy ocena, jakości kształcenia zawodowego pielęgniarek i położnych (kadry, bazy, programu, wewnętrznego systemu jakości kształcenia). Obok Krajowej Rady Akredytacji Szkolnictwa Medycznego (KRASzM) rolę opiniotwórczą pełni Państwowa Komisja Akredytacyjna (PKA), która ocenia poziom prowadzonych kierunków studiów we wszystkich uczelniach publicznych i niepublicznych⁷³⁹. W wyniku kontroli na określony czas wydaje się aprobatę lub ją cofa, jeśli placówka nie spełnia standardów kształcenia. Dlatego akredytacja powinna być postrzegana, jako poszukiwanie wartości i dalszych metod ich doskonalenia, a nie być sposobem na szukanie błędów i defektów⁷⁴⁰.

Na mocy zmiany przepisów Ustawy z dnia 18 marca 2011 roku - Prawo

o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz zmian niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84,

poz. 455), Państwowa Komisja Akredytacyjna z dniem 1 października 2011 roku zmieniła nazwę na Polską Komisję Akredytacyjną (PKA)⁷⁴¹.

Zgodnie z zapisem (nowej) Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 15 lipca 2011 roku, art. 60 (Dz. U. Nr 174, poz. 1039 i Nr 291, poz. 1707)⁷⁴² zadania w sferze szkolnictwa wyższego na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo określa Krajowa Rada Akredytacji Szkolnictwa Pielęgniarek i Położnych (KRASzPiP)⁷⁴³ do której należy:

• ocena, czy szkoła wyższa ubiegająca się o akredytację spełnia standardy kształcenia, w tym wymogi programowe określone odrębnymi przepisami,

• opracowywanie strategii akredytacyjnej uwzględniającej kierunki rozwoju szkolnictwa dla szkół wyższych i wyższych szkół zawodowych, prowadzących

szkolnictwo dla szkół wyższych i wyższych szkół zwanych dalej „uczelniami”,

739

M. Stachowiak: Ocena kierunków studiów w aspekcie formalno-prawnym, [w:] Jakość kształcenia w aspekcie oceny Państwowej Komisji Akredytacyjnej, (red.) R. Sobczak. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej Gdańsk 2009, s. 57-80.

740

I. Wrońska: Akredytacja gwarancją jakości kształcenia zawodowego pielęgniarek i położnych. Annales Universitatis Medicae Lodzensis 2002, 2 (43), s. 55.

741

Ustawa z dnia 18 marca 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84, poz.455).

742

Ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 174, poz. 1039 i Nr 291, poz. 1707).

743

Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2012 roku w sprawie Krajowej Rady Szkół Pielęgniarek i Położnych (Dz. U. Nr 0, poz.1441).

• bieżąca ocena spełniania przez szkoły standardów kształcenia, w szczególności poprzez wizytację szkół i analizę wyników nauczania,

• współpraca z instytucjami naukowymi w kraju i za granicą,

• występowanie do właściwego ministra do spraw zdrowia z wnioskami o wydanie akredytacji lub jej cofnięcie w przypadku niespełnienia standardów kształcenia⁷⁴⁴.

W dniu 19 kwietnia 2012 roku w piśmie kierowanym do Ministra Zdrowia działalność KRASzPiP podważyło Prezydium PKA sugerując, że w sferze szkolnictwa wyższego jedynie „pielęgniarstwo” i „położnictwo” wskazano jako kierunki, które muszą być akredytowane w dodatkowym odrębnym trybie przez powołane tylko w tym celu gremium. Dalej w piśmie czytamy: „należałoby zatem zmienić ten stan rzeczy

rezygnując z KRASZPiP, czemu mogłyby towarzyszyć(…)”⁷⁴⁵, i tu posypały się propozycje PKA.

Obecnie trwa II kadencja działalności KRASZPiP przewidziana na lata 2013-2017, a jej Prezydium wraz z członkami nieprzerwanie pracuje przeprowadzając wizytacje uczelni, które wnioskują do Ministra Zdrowia o udzielenie akredytacji. Szkoły wyższe mogą ubiegać się o udzielenie akredytacji potwierdzonej certyfikatem na okres 3 lub 5 lat. Aktualnie w 75 uczelniach odbywa się kształcenie w zawodach pielęgniarki i położnej, które uzyskały akredytację, ale jak mówi dr Mariola Głowacka reprezentująca NRPiP: szkoły będą miały teraz trudne zadanie, ponieważ obecnie pod

ocenę będzie brany szeroko pojęty proces dydaktyczny, a nie jak wcześniej (głównie) program kształcenia⁷⁴⁶.

Akredytacja jest więc procesem, opierającym się na zewnętrznej kontroli i określonych standardach na podstawie których ocenia się działalność uczelni oraz realizowany w niej program nauczania. Ważność tych procedur w kształceniu zawodowym pielęgniarek i położnych podkreślono już w roku 2000 w dokumencie Europejskiej Strategii Kształcenia Pielęgniarek i Położnych i chyba czas najwyższy, aby kształcenie w ramach wyższych studiów kontynuowane było w tych uczelniach, które spełniają wszelkie standardy i są w stanie wyedukować kadrę na najwyższym poziomie

744

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 lipca 2001roku, w sprawie Krajowej Rady Akredytacji Szkolnictwa Wyższego oraz trybu uzyskiwania akredytacji (Dz. U. Nr 83, poz. 904).

745

Uchwała Nr 102/2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacji z dnia 19 kwietnia 2012 roku w sprawie projektu Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie Krajowej Rady Akredytacji Szkół Pielęgniarek i Położnych.

746

Kształcenie pielęgniarek i położnych: szkołom będzie trudniej o akredytację, http://www.rynekzdrowia.pl, data wejścia: 28.03.2013.

zawodowym. Z danych na rok 2009 pielęgniarstwo można było studiować w 64 uczelniach (11 medycznych, 6 niemedycznych, 19 wyższych szkołach zawodowych publicznych i 28 WSZ niepublicznych). Położnictwo zaś było kontynuowane w 18 uczelniach (11 medycznych, 2 niemedycznych, 2 wyższych szkołach zawodowych publicznych i 3 WSZ niepublicznych)⁷⁴⁷(por. ryc. 5).

Rycina 5. Wykaz uczelni kształcących pielęgniarki oraz pielęgniarki i położne po roku 1999 w formie I i II stopnia

* źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Kózka: Kształcenie pielęgniarek i położnych po wejściu

Polski do Unii Europejskiej…op. cit. s. 7.

747

M. Kózka: Kształcenie pielęgniarek i położnych po wejściu Polski do Unii Europejskiej, Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2009, 5, s. 7.

Powyższa rycina przestawia rozmieszczenie ośrodków kształcących pielęgniarki i położne w Polsce po roku 1999. W miejscu już istniejących Wydziałów Pielęgniarskich w strukturach Akademii Medycznych oraz byłych szkół pomaturalnych (obecnie Wyższych Szkół Zawodowych) powstały ośrodki kształcące w formie, I stopnia wyższych studiów zawodowych - licencjackich. Studia II stopnia - magisterskie można kontynuować w jednostkach o wyższej referencyjności kształcenia, czyli (obecnie) Uniwersytetach Medycznych i niektórych WSZ. Lokalizacja uczelni ma niewątpliwie związek z liczbą mieszkańców na danym terenie, a w związku z tym z potrzebami zdrowotnymi ludności tam zamieszkującej. Widać wyraźnie różnice w liczbie uczelni między zachodnio-północną a południową oraz centralną częścią naszego kraju, co pozostaje w ścisłym związku z uwarunkowaniami wynikającymi z wcześniejszych okresów historycznych oraz późniejszym podziałem administracyjnym kraju (por. ryc. 5). Katowice i Kraków (Nowa Huta) były po II wojnie światowej zapleczem przemysłowym kraju o większej niż w innych częściach kraju liczbie ludności, a co za tym idzie zwiększonym zapotrzebowaniu na świadczenia zdrowotne w tym również pielęgniarsko-położniczych.