Aktualność charyzmatu

Powróćmy do pytania wstępnego: czy kaznodziejom udało się przedstawić charyzmat świętości Męczenników z Międzyrzecza jako aktualny? Za punkt wyjścia do analizy obrano ideę triplex bonum autorstwa św. Romualda. Wszystkie trzy do-bra: wspólnota, samotność oraz ewangelizacja – męczeństwo, które legły u pod-staw duchowości Pięciu Braci, a także duchowości kamedulskiej, mniej lub bardziej znalazły swoje odbicie w analizowanym materiale kaznodziejskim.

Najmniej interpretacji znajdujemy w odniesieniu do pierwszego dobra. Wspól-nota jako dobro stało się jedynie przyczynkiem do przepowiadania o komunii w Kościele w jednej z homilii bp. Sochy. Żaden z kaznodziejów nie podjął wątku przyjaźni duchowej, który jest oryginalną interpretacją wartości wspólnoty w tra-dycji Romualdowej. Co więcej, ten wymiar duchowości Męczenników wydaje się najbardziej aktualny i najbardziej „ludzki” w całej duchowej spuściźnie. Jest on także najłatwiejszy do naśladowania przez współczesnych wiernych świeckich.

44 P. Socha, Homilia wygłoszona podczas Mszy Świętej na sympozjum…, s. 59-63.

45 Tenże, Homilia wygłoszona podczas liturgii słowa Bożego w dniu intronizacji relikwii Pierw-szych Męczenników Polski, Święty Wojciech, 11 listopada 2001 r., w: P. Socha (red.), Kult…, s. 64-69.

Dowartościowanie przyjaźni duchowej byłoby istotnym uzupełnieniem rozumienia miłości bliźniego, sprowadzanej najczęściej do miłości w wymiarze caritas. Bracia, jak mówi E. Bargellini:

są […] związani ze sobą nie tylko sprawami ducha, ale wielką przyjaźnią. To jest model dla nas w relacjach ludzkich i duchowych, abyśmy się więcej lubili, znosili i szanowali. Nie tylko sprawowali funkcje, posługi, ale żeby były naprawdę jakieś ciepłe, przyjazne stosunki między nami, duchowe, ale i ludzkie⁴⁶.

Więcej aktualizacji kaznodziejskich odnajdujemy w odniesieniu do dobra drugiego i trzeciego. Dobro drugie – samotność jest u wielu autorów przyczynkiem do głoszenia konieczności prowadzenia życia kontemplatywnego i modlitewnego także przez współczesnego człowieka. Idea ta wydaje się najbliższa hagiograficznemu modelowi, który został zredagowany w dziele Brunona. Reinterpretując współcześnie ten rys świętości, wskazywano na konieczność zachowania równowagi pomiędzy życiem czynnym a życiem kontemplatywnym. Być może zabrakło silnego akcentu na modlitwę duchową i postawę ascetyczno-mistyczną, a zbytnio podkreślano typową dla katolicyzmu pobożność liturgiczną i sakramentalną. Jak zauważa E. Bargellini:

modlitwa duchowa, wewnętrzna jest dzisiaj bardzo ważna dla życia Kościoła, dla chrześcijanina. Ona przygotowuje Kościół, aby był gotów i obecny we wszystkich dziedzinach życia. Daje fundament do tej działalności. Właśnie dzisiaj zauważa się i u ludzi świeckich tę potrzebę duchowego wyciszenia i modlitwy⁴⁷.

Najwięcej miejsca autorzy analizowanego materiału poświęcają trzeciemu do-bru. Wielu z nich najpierw analizuje samą ideę ewangelizacji, która stała u źródeł mi-sji Pięciu Braci, a następnie wzywa do kontynuacji tej mimi-sji poprzez podjęcie dzieła nowej ewangelizacji. Idea męczeństwa, co jest zrozumiałe, podejmowana jest przez cytowanych autorów najczęściej. Wszyscy oni nawiązują do okoliczności śmierci i jej teologicznego sensu. Znajdujemy też wiele przykładów aktualizacji charyzmatu męczeństwa w homilii Jana Pawła II, homilii bp. Jeża czy też kard. Glempa. Wskazują oni na inne przykłady męczeństwa z historii Polski, a także dokonują aktualizacji idei męczeństwa, które wciąż obecne jest w życiu chrześcijańskim poprzez wierność tożsamości chrześcijańskiej i opieranie się ideologiom światowym niezgodnym z duchem ewangelicznym. Także i tutaj można by wskazać na dodatkowe elementy reinterpretacji tego dobra, których brak w analizowanych kazaniach. Męczeństwo zazwyczaj postrzegane jest jako owoc opierania się złu. E. Bargellini wskazuje na konieczność głębszego zrozumienia doświadczeń jako znaku Bożej obecności.

Trzeba w dziejowych doświadczeniach – twierdzi generał kamedułów – widzieć działanie Ducha Świętego, który daje siłę, żeby to męczeństwo znosić. To daje jakąś świadomość w wierze. W ten sposób uczy się ludzi, aby wszystko sądzili w świetle Pisma Świętego, w świetle słowa Bożego⁴⁸.

46 E. Bargellini, Złota samotność [wywiad], s. 67.

47 Tamże.

48 Tamże, s. 69.

Powyższa analiza, choć dokonana na wycinkowym materiale, pozwala jed-nak na sformułowanie pewnych postulatów w odniesieniu do przepowiadania ka-znodziejskiego o Pięciu Braciach. W przyszłości należy sięgnąć do bogactwa źródeł, tak aby przepowiadanie korzystało z bardziej różnorodnego tworzywa. Wciąż nie-wykorzystane jest wystarczająco dzieło św. Brunona oraz teksty liturgiczne i teksty nabożeństw. Jeśli zaś chodzi o interpretację kaznodziejską charyzmatu świętości, to głębszego studium wymaga samo pojęcie triplex bonum, co jest niezbędne, aby dobrze zrozumieć teologiczny sens samej misji, jak i śmierci Męczenników z Międzyrzecza. W interpretacji zbyt dominuje aspekt historyczny, a za mało w nim aspektu aktualizującego, co sprawia, że świętość Męczenników może wydawać się dzisiaj nieaktualna. Na ten aspekt kaznodzieje winni położyć większy nacisk.

Możliwość takiej reinterpretacji charyzmatu świętych widzi choćby przełożony generalny kamedułów, o. Emmanuele Bargellini. Według niego:

przekaz literacki, jakim jest dzieło Brunona oparte na klasycznym tryptyku: vita, passio, mirabilia, mówi nam współczesnym, iż życie chrześcijańskie, nie tylko mni-cha, jest życiem, które powtarza i naśladuje życie Jezusa. Odkryć na nowo miejsce centralne dla Jezusa w naszym życiu, dla Jego osoby i dla Jego słowa. Opis ten proponuje więc pewien model Kościoła. Chrystus dotyka wszystkich, laików i du-chowieństwo, zakonników i świeckich. To jest posłannictwo aktualne bardzo w na-szych czasach, to jest posłanie eklezjologii Soboru Watykańskiego II⁴⁹.

Zusammenfassung

Märtyrer von Międzyrzecz aus einer homiletischen Perspektive

Die fünf heiligen Märtyrer von Międzyrzecz: Benedykt, Jan, Mateusz, Izaak und Krystyn (polnische Schreibweise der Vornamen) sind zweitrangige Patronen des Bistums Zielona Góra – Gorzów, dessen Gedenktag am 13. November gefeiert wird.

2003 wurde im Bistum das 1000. Jubiläum ihres Martertodes gefeiert. Dieser Anlass gab viele Möglichkeiten, ihr Leben und ihr Werk im Zeitraum der Vorbereitung auf dieses Fest homiletisch zu erörtern.

Zu den wichtigsten Elemente des zu analysierenden homiletischen Stoffes ge-hören: eine Homilie und ein spezielles Wort von Johannes Paul II., drei Hirtenbriefe von Diözesanbischof Adam Dyczkowski, drei Homilien von Weihbischof Paweł So-cha, eine Homilie von Kardinal Józef Glemp und eine Homilie von Bischof Ignacy Jeż. Unter vielen wichtigen Merkmalen des Lebens der fünf Märtyrer sind drei zu erwähnen, die vom heiligen Bruno aus Querfurt als tripla bonum bezeichnet wurden:

Gemeinschaft, Einsamkeit und evangelium paganorum. Diese Merkmale werden oft als wichtige Elemente der Verkündigung des obengenannten authentischen Lehramtes gebraucht und auf das heutige Leben der Christen angewendet, das letztendlich als die Nachfolge Christi verstanden werden soll.

49 Tamże, s. 66.