Funduszu Społecznego „Program Animacji Młodych Osób Niepełnosprawnych I” i „Program Animacji Młodych Osób Niepełnosprawnych II”
Zarys treści: Artykuł jest raportem z realizacji dwóch programów poświęconych aktywizacji spo-łecznej i zawodowej młodych osób z różnymi ograniczeniami funkcjonalnymi, zamieszkałych w województwie kujawsko-pomorskim. Autorka przybliża główne założenia niniejszych progra-mów, opisuje formy ich realizacji oraz społeczne efekty tych działań.
Słowa kluczowe: niepełnosprawność, aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych.
Wstęp
Aktywność zawodowa stanowi immanentny element życia, który wpływa pozytywnie na zaangażowanie, otwartość, poczucie własnej wartości, użyteczność i integrację społeczną. Dotyczy ona również osób niepełnosprawnych (ON), które zamierzają prowadzić aktywne życie, w tym również pracować zawodowo. We-dług danych WUP, bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych na dzień 31 grud-nia 2014 r. wynosiło 6026 osób w województwie kujawsko-pomorskim (2015).
Najwyższy wskaźnik braku zatrudnienia występuje w szczególności u osób mło-dych. Badania Przeprowadzone w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy na grupie 27 osób niepełnosprawnych do 30. roku życia uwypukliły kluczowe ba-riery aktywizacji społecznej i zawodowej: brak doświadczenia, brak kwalifikacji, brak wykształcenia, ograniczony dostęp do rynku pracy, niską wiedzę i
umie-jętność funkcjonowania na rynku pracy. Z drugiej strony pracodawcy oczekują wysokiej jakości wykonywanej pracy i poszukują kandydatów, którzy posiadaliby następujące cechy i umiejętności:
• elastyczność,
• chęć uczenia się,
• odpowiedzialność,
• zaangażowanie,
• rzetelność,
• lojalność wobec firmy/pracodawcy,
• umiejętność pracy w zespole,
• dobrą organizację pracy (Matynia 2012).
Fot. 1. Zajęcia integracyjne MaxFly Prądki dla uczestników projektu pn. „Program Animacji Młodych Osób Niepełnosprawnych II”, czerwiec 2015 r. (fot. archiwum WSG)
Fot. 2. Spotkanie z pracodawcami uczestników projektu, listopad 2014 r. (fot. archiwum WSG)
Wspomniane badania wskazały też, że sytuacja osób niepełnospraw-nych na kujawsko-pomorskim rynku pracy wymaga szczególnej uwagi i pod-jęcia całościowych działań na rzecz tej grupy. Problem związany jest ściśle z korelacją braku zatrudnienia ze stopniem niepełnosprawności i prowadzi w konsekwencji do wyobcowania społeczno-zawodowego. W celu przeciwdzia-łania zaistnieniu takich sytuacji, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy wy-szła naprzeciw oczekiwaniom grup osób zainteresowanych tymi problemami i podjęła realizację dwóch projektów: „Program Animacji Młodych Osób Nie-pełnosprawnych – PAMON”, realizowany w terminie od 1 marca 2013 r. do 31 sierpnia 2014 r. oraz „Program Animacji Młodych Osób Niepełnosprawnych II”, realizowany w terminie od 1 kwietnia 2014 r. do 30 czerwca 2015 r. Grupę docelową stanowiło 46 osób wykluczonych wielokrotnie z powodu niepełno-sprawności, braku zatrudnienia oraz młodego wieku (2013). Każda z zakwali-fikowanych osób musiała przejść wszystkie fazy przewidziane w projekcie, do których należały:
• diagnoza psychologiczna przeprowadzana w początkowej fazie realizacji, która mierzyła przede wszystkim stopień motywacji do zmiany sytuacji życiowej potencjalnie zainteresowanych osób;
• rozmowa z doradcą zawodowym w celu stworzenia wspólnie z uczestnikiem projektu indywidualnego planu działania (IPD), który jest osobistym programem poszukiwania zatrudnienia, do-stosowanym do profilu pomocy.
W jego wyniku powstało szereg działań realizowanych w kolejnych eta-pach dopasowanych do indywidualnych predyspozycji zawodowych, posiada-nego wykształcenia i doświadczenia:
• szkolenia z zakresu rynku pracy, rozwoju inteligencji emocjonalnej, zajęcia z animatorem;
• szkolenia zawodowe dostosowane do indywidualnych potrzeb od-biorców;
• płatne staże zawodowe (3- lub 4-miesięczne, w zależności od pro-jektu, z możliwością przedłużenia);
• zatrudnienie, które nie było już wspierane w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego na poziomie sięgającym 50% uczestników projektu w „Programie Animacji Młodych Osób Niepełnosprawnych II” (2014).
Fot. 3. Grill podsumowujący uczestnictwo w projekcie, czerwiec 2015 r. (fot. archiwum WSG)
Podczas realizacji wyżej opisanych działań możliwe było korzystanie z indywidualnych zajęć psychologicznych, których celem było omawianie bie-żących problemów zgłaszanych przez uczestników projektu, ustalenie wspól-nych perspektywiczwspól-nych planów, wzmocnienie umiejętności nabywawspól-nych pod-czas zajęć grupowych oaz wsparcie związane z pokonywaniem trudności dnia codziennego. Ponadto w projekcie uczestniczyli asystenci osób niepełnospraw-nych, którzy udzielali indywidualnej pomocy w różnych aspektach życia spo-łeczno-zawodowego, np. poprzez odprowadzanie i przyprowadzenie na zajęcia.
Cały czas prowadzone były zajęcia animacyjne, których celem była reintegra-cja społeczno-zawodowa, propagowanie alternatywnych form spędzania czasu wolnego, promowanie idei mentoringu rówieśniczego. Dodatkowo uczestnicy projektu mogli liczyć na wsparcie kadry zarządzającej w składzie: koordynator-ki projektu i pracownicy biura oraz specjalistkoordynator-ki ds. staży i pośrednictwa pracy.
Ukończenie zaplanowanej w projekcie ścieżki rozwoju przez uczest-ników wpłynęło na zmianę ich sytuacji życiowej zarówno poprzez otrzymanie zatrudnienia, jak również zwiększenie pewności siebie, motywacji do podejmo-wania działań, świadomości konieczności podnoszenia swoich kwalifikacji i do-stosowywania ich do zmieniających się warunków na rynku pracy. Komplekso-we podejście i dbałość o wysoką jakość udzielonego wsparcia przyczyniły się do aktywizacji społecznej i zawodowej. Skuteczność prowadzonych działań została potwierdzona osiągnięciem wskaźnika efektywności zatrudnieniowej na po-ziomie ponad 100% od pierwotnie zakładanych we wniosku o dofinansowanie.
Z drugiej strony wsparcie kierowane do osób niepełnosprawnych łączyło się z wieloma problemami, z którymi musieli zmierzyć się uczestnicy oraz personel projektu. Związane one były przede wszystkim z barierami psychospołecznymi, które miały charakter wielokierunkowy:
• stereotypowe podejście środowiska zewnętrznego do osób niepeł-nosprawnych;
• wyuczona bezradność, brak motywacji osób niepełnosprawnych;
• bariery architektoniczne – element był niezwykle istotny podczas organizacji miejsc stażowych dla uczestników projektu.
Fot. 4. MaxFly w Prądkach, czerwiec 2015 r. (fot. archiwum WSG)