Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0)

Wytyczeniu kierunku zmian i ich uporządkowaniu posłużyły opraco-wane w końcu XX w. standardy WCAG (Web Content Accessibility Guidelines).

Dokument ten, do którego odwołują się wymagania w zakresie dostosowania stron internetowych dla wszystkich, to wytyczne odnoszące się do ułatwień w dostępie do treści zamieszczanych w sieci. Pierwsza wersja standardów pojawiła się w końcu XX w., a wersja 2.0 – w 2008 r. Ogólnie ujmując, WCAG 2.0 zawiera bardzo szczegółowe wskazówki pozwalające budować serwisy internetowe dostępne dla wszystkich, aczkolwiek szczególnie istotna jest tu dostępność informacji dla osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami.

Warto zwrócić uwagę na kilka podstawowych zaleceń:

6 DzU 2014, poz. 464

7 Problematyka dostępności informacji, w tym serwisów internetowych, znalazła się również w dokumentach Europejskiej Agendy Cyfrowej – Programu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Unii Europejskiej w latach 2010–2015, Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (DzU 2012, poz. 1169) oraz w Ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r.

o języku migowym i innych środkach komunikowania się (DzU 2011 nr 209, poz. 1243).

8 Rozporządzenie (WE) nr 1107/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r.

w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą.

1) Zapewnienie spójnej, logicznej mapy strony oraz nawigacji w ob-rębie serwisu. Niezwykle ważne jest umożliwienie korzystania ze wszystkich funkcji serwisu, w tym nawigacji oraz odtwarzania za-łączonych plików za pomocą klawiatury; zapewnia to dostępność dla osób niewidomych i niedowidzących korzystających wyłącznie z klawiatury. Konieczne jest zadbanie o to, aby wszystkie odnośniki były unikalne i zrozumiałe, oraz by nie powodowały otwierania no-wych okien lub zakładek bez ostrzeżenia; nie należy używać linków w postaci: „>>” czy „więcej” albo „kliknij tutaj”, ponieważ mogą one powodować utratę kontroli użytkownika nad nawigacją w obrębie serwisu. W serwisach bardzo rozbudowanych, zawierających dużą liczbę linków, w menu głównym zaleca się natomiast zapewnienie możliwości szybkiego przejścia bezpośrednio do treści pojedynczej strony za pomocą tzw. skip links.

2) Łatwe poruszanie się po serwisie wymaga właściwego tytułowania stron i podstron oraz zapewnienia ich logicznej struktury. Podsta-wowym sposobem porządkowania treści na stronach są nagłówki (od h1 do h6, przy czym nagłówek h1 powinien być tytułem tekstu głównego). W serwisie nie należy wykorzystywać tabel do konstru-owania strony.

3) Zapewnienie dostępu do treści zawartych w elementach graficz-nych, filmowych, animowanych i multimedialnych. Wszystkie one powinny być opatrzone tekstem alternatywnym, zwanym altem, w zwięzły sposób opisującym zawartość przekazu wizualnego. Dla osób niewidomych elementy animowane, teksty ruchome oraz gra-fiki służące wyłącznie celom dekoracyjnym powinny być elimino-wane, zastępowane tzw. pustym atrybutem alt. Zwraca się również uwagę na konieczność ograniczenia szczególnie dynamicznych animacji, które utrudniają poruszanie się po serwisie i rozpraszają uwagę nie tylko osób niewidomych, ale także starszych i osób z dys-funkcjami neurologicznymi (np. padaczką).

4) Zapewnienie dostępności do treści zawartych w elementach dźwię-kowych (wypowiedziach, audycjach, plikach wideo, plikach multi-medialnych, plikach Flesh) poprzez dołączenie transkrypcji teksto-wej, także z wykorzystaniem tłumaczenia na język migowy.

5) Dostępność plików w formatach PDF, Word dla osób niewidomych korzystających z popularnych aplikacji umożliwiających przegląda-nie takich dokumentów (tzw. screenreaderów).

6) Prostota, przejrzystość, czytelność i jasne formułowanie tekstów, zapewniające dostęp osobom o niskim poziomie wykształcenia i/lub osobom z dysfunkcjami intelektualnymi. Czytelny i logiczny podział treści, opatrywanie poszczególnych fragmentów nagłówka-mi, umożliwienie sprawnego przechodzenia do wybranych przez użytkownika sekcji, unikanie nieznanych skrótów powodujących konieczność wyjaśniania, unikanie skomplikowanego formatowa-nia tekstu (np. justowaformatowa-nia).

7) Dbałość o potrzeby osób słabowidzących poprzez wyraźne, wzmoc-nione zaznaczenie elementów aktywnych (np. pól formularzy), właściwy dobór kolorów i kontrast kolorystyczny oraz odpowiedni stosunek jasności tekstu do tła⁹. Niezbędne jest zapewnienie moż-liwości znaczącego powiększenia strony (co najmniej o 200%) przy wykorzystaniu narzędzi przeglądarki i bez utraty treści.

8) Szereg szczegółowych zaleceń umożliwiających korzystanie z za-wartych na stronie treści, takich jak: prosta budowa i opis tabel służących do przekazywania danych, zaznaczenie fragmentów ob-cojęzycznych, właściwe wyróżnienie cytatów (co najmniej cudzy-słowami), tytułowanie ramek, właściwe opisanie pól formularzy itp.

Jeśli chodzi o osoby z dysfunkcją wzroku, warto wskazać na kilka czę-sto spotykanych w serwisach internetowych błędów wykluczających tę grupę z użytkowania informacji przekazywanej w formie elektronicznej:

1) Brak bądź nieczytelne opisy linków kierujących „w głąb” strony głównej, do zakładek, załączników i podstron serwisu. W takich wypadkach osoby korzystające z programów czytających zawartość ekranów (screenreaderów) nie są w stanie we właściwy, łatwy spo-sób poruszać się po stronie.

9 Szczegółowe zalecenia zawarte są w WCAG 2.0.

2) Nielogicznie i niekonsekwentnie zaprojektowane nagłówki stron i podstron, brak powiązania tytułu nagłówka z treścią podstrony;

ważne jest, aby nagłówki wskazywały na poziom ważności infor-macji (najważniejsze, mniej ważne, szczegółowe).

3) Zamieszczanie dokumentów w niewłaściwym, niedostępnym for-macie PDF lub w postaci zeskanowanej; nie są one czytane przez screenreadery. Zeskanowane dokumenty bez odpowiedniego do-stosowania są czytane jak zwykłe zdjęcia, a nie jako elektroniczny tekst. Wykorzystywane obecnie czytniki ekranu nie rozpoznają tek-stu na zdjęciach.

4) Brak krótkich, zwięzłych opisów fotografii, wykresów, tabel, różne-go rodzaju grafiki. Brak informacji o zamieszczanych materiałach filmowych.

5) Brak możliwości dostosowania się do tzw. testu CAPTCHA (Com-pletely Automated Public Turing test to tell Computers and Hu-mans Apart), który polega na konieczności odzwierciedlenia (wpi-sania) kilku graficznych znaków (liter lub cyfr) pojawiających się na ekranie; znaki te nie są czytane przez screenreadery¹⁰. Utrudnie-nia te tak opisuje jedna z osób objętych badaniem przeprowadzo-nym na potrzeby niniejszego artykułu: „Problemem są dynamicz-ne strony, które co chwila się przeładowują, fokus skacze, co nie pozwala wypełnić formularzy, część formularzy rezerwacyjnych jest niedostępna. Szukając informacji o połączeniach, też trzeba się mocno nakombinować, żeby coś odczytać. Generalnie z dostępno-ścią stron linii lotniczych jest kiepsko. Jeszcze do tego najczęściej do zatwierdzenia rezerwacji trzeba wpisać kod z obrazka [...]”.

6) Trudności w poruszaniu się po tabelach, wykorzystywanych często do porządkowania zawartości strony. Niezbędne jest zastąpienie treści zawartych w tabelach zwykłym tekstem.

10 Test CAPTCHA stanowi ogromne utrudnienie zarówno dla niewidomych, niedowidzących, jak i osób starszych. Jest stosowany w formie graficznej lub – rzadko – dźwiękowej. Graficzna forma testu CAPTCHA stanowi utrudnienie także dla tych, którzy w swoich przeglądarkach mają wyłączone wyświetlanie obrazów, bądź też korzystają z przeglądarek tekstowych (np. Links, Lynx).