AMERYKAN ´ SKICH)

Seria XXIX. Kartoteka członkowska SWAP

Juz˙ po raz 62 odbył sie˛ Zjazd Stowarzyszenia Archiwisto´w Amerykan´skich (Orlando, 31 VIII – 6 IX 1998 r.). Organizatorzy wybrali oryginalne miejsce na obrady: Walt Disney World na Florydzie. Nie dziwi wie˛c, z˙e w tym miejscu w wielu wypowiedziach pojawiła sie˛ tematyka roli archiwo´w w s´wiecie turystyki, rekreacji i kultury masowej.

Referat wprowadzaja˛cy na sesji plenarnej wygłosiła Karal Ann Marling, profesor historii sztuki i studio´w amerykan´skich na University of Minesota i autorka wystawy o architekturze parko´w tematycznych w s´wiecie Walta Disneya. Na podstawie wnikliwych badan´ referentka ukazała rozwo´j koncepcji architektonicznych wzno-szonych budowli. Przedstawiła geneze˛ domo´w, kto´re swe pierwowzory miały cze˛sto w bajkowych fantazjach, wzie˛tych z desek two´rco´w filmo´w rysunkowych; niekiedy podstawe˛ projektu stanowiły konkretne budynki z egzotycznych krajo´w. Imponowała szerokos´c´ kwerendy archiwalnej, zaskakiwały niekiedy wyniki tych poszukiwan´.

Okazuje sie˛, z˙e w zamierzeniach Walta Disneya sa˛siaduja˛cy z miejscem obrad EPCOT (futurystyczne wesołe miasteczko XXI w.) miał byc´ rzeczywistym, nowoczesnym miastem przyszłos´ci. To dopiero spadkobiercy uczynili z tej wzniosłej idei lunapark, rzeczywistos´c´ moz˙liwa˛ do zniesienia tylko w towarzystwie dzieci.

W tych włas´nie warunkach przyszło archiwistom spe˛dzic´ tydzien´. Zwłaszcza dla tych nielicznych, kto´rzy przybyli zza byłej z˙elaznej kurtyny, trudno było oprzec´ sie˛

skojarzeniom z annalistycznym dziełem George′a Orwella. Takz˙e tutaj gospodarze, tak jak Wielki Brat, wiedzieli, co jest dla gos´ci najlepsze (na Florydzie chodziło oczywis´cie o wyroby firmy Walt Disney — innych po prostu nie było). Nie zabrakło takz˙e wielkiego, szklanego ekranu, kto´ry z komputerowa˛ precyzja˛ odnotowywał (i wyceniał) kaz˙dy czyn gos´cia. Na szcze˛s´cie program obrad był bardzo bogaty i czasu na orwellowskie wraz˙enia nie było zbyt wiele.

Juz˙ trzy dni przed oficjalnym otwarciem obrad moz˙na było uczestniczyc´

w szkoleniach organizowanych przez Stowarzyszenie Archiwisto´w Amerykan´skich (SAA). Tematyka zaje˛c´ była szeroka:

1. Rozumienie archiwo´w, kurs podstaw archiwalnych (omo´wienie zasad teoretycznych i praktycznych), dwudniowe zaje˛cia prowadzone przez Julie Bressor z Norwich University w Northfield, Vermont, i Polly Darnell z Shelburne Museum w Shelburne, Vermont.

2. Ocena dokumentacji archiwalnej z przedstawieniem metod tradycyjnych i najnowszych z ostatnich lat, prowadzona przez Richarda Coxa, profesora University of Pittsburgh, autora znanych ksia˛z˙ek o zarza˛dzaniu archiwaliami i dokumentacja˛.

3. Szkolenie ukazuja˛ce kluczowe zagadnienia — cia˛gle mało u nas popularnej

— historii w przekazie ustnym (oral history), obejmuja˛ce całos´c´ działan´, pocza˛wszy od planowania i prowadzenia wywiadu, a na katalogowaniu, udoste˛pnianiu i ochronie kon´cza˛c, prowadzone przez Freda Calabretta z Mystic Seaport Museum w Mystic, Connecticut.

4. Bardzo waz˙ny w amerykan´skiej rzeczywistos´ci (niebawem zapewne i w polskiej) kurs przygotowywania wniosko´w o przyznanie grantu, prowadzony przez Richarda Camerona z Narodowej Komisji Historycznej Publikacji i Dokumentacji, zatem jednej z gło´wnych (obok Narodowej Fundacji na Rzecz Humanizmu) instytucji przyznaja˛cych fundusze na badania naukowe.

5. Szkolenie na bardzo modny ostatnio temat opisu archiwalio´w przy zastosowaniu EAD (Encoded Archival Description — Kodowany Opis Archiwalny) w standardzie SGML (Standard Generalized Markup Language). Mo´wia˛c w skro´cie, jest to opis analogiczny do stosowanego przy tworzeniu stron Internetu (je˛zyk HTML — Hyper-text Markup Language, takz˙e w standardzie SGML), polegaja˛cy na uz˙ywaniu okres´lonych kodo´w (tags) definiuja˛cych elementy tradycyjnego opisu archiwalnego.

Stosowanie tej metody pozwala na przygotowywanie nowoczesnych pomocy archiwalnych, kto´re moga˛ byc´ uz˙yte bezpos´rednio w Internecie i jednoczes´nie maja˛

ten walor, z˙e nie sa˛ zalez˙ne od stosowanego oprogramowania. Metoda EAD staje sie˛ z dnia na dzien´ standardem DTD (Document Type Definition) pomocy ar-chiwalnych. Moz˙na przypuszczac´, z˙e jest to droga, kto´ra˛ poda˛z˙a˛ ro´wniez˙ kraje naszego regionu. Jest to kolejny krok, po wprowadzeniu standardu ISAD(G), kto´ry pozwala realnie mys´lec´ o szerokiej mie˛dzynarodowej wymianie informacji archiwal-nych. Autorzy projektu tej metody otrzymali specjalna˛ nagrode˛ SAA za swe dokonania.

Dwudniowe szkolenie prowadzone było przez Kris Kisling z University of Texas, Austin, i Michaela Foxa z Towarzystwa Historycznego Stanu Minesota¹.

1SAA wydało w latach 1998–1999 dwie prace na temat EAD: Encoded Archival Description.

Application Guidelines Version 1.0, prepared by the Encoded Archival Description Working Group of Society of American Archivists, Encoded Archival Description. Tag Library Version 1.0, prepared by the Encoded Archival Description Working Group of Society of American Archivists and the Network Development and MARC Standards Office of the Library of Congress and Encoded Archival Description.

Context, Theory, and Case Studies, edited by Jackie M. Dooley; warta polecenia jest ro´wniez˙ oficjalna strona internetowa: Encoded Archival Description (EAD) Official Web Site <http://www.loc.gov/ead/

ead.html> zawieraja˛ca wersje˛ on-line kodo´w stosowanych przy tworzeniu stron EAD: EAD Tag Library for Version 1.0.

6. Zarza˛dzanie ochrona˛ (i konserwacja˛) archiwalio´w (Preservation Management) prowadzone przez Evelyn Frangakis z Narodowej Biblioteki Rolniczej i Mary Lynn Ritzenthaler z Archiwum Narodowego w Waszyngtonie, autorke˛ znakomitego podre˛cznika o ochronie archiwalio´w i re˛kopiso´w.

7. Zarza˛dzanie mikrofilmowaniem zabezpieczaja˛cym, omo´wione od momentu planowania potrzebnej liczby pracowniko´w, przestrzeni, czasu i sprze˛tu, a skon´czywszy na zaprezentowaniu panuja˛cych standardo´w i omo´wieniu z˙ywej ostatnio dyskusji na temat skanowania mikrofilmo´w, prowadzone przez Erolla Somay z Biblioteki Wirginii w stanie Richmond, autora wdroz˙onego programu mikrofilmowania zbioro´w tejz˙e biblioteki.

8. Podstawy dokumentacji elektronicznej, dwudniowe szkolenie prowadzone przez Toma Rullera, znanego wykładowce˛ i specjaliste˛ archiwalnych technik komputerowych z New York State Archives and Records Administration.

9. Dokumentacja elektroniczna dla zaawansowanych (projektowanie, wdraz˙anie i oceny), prowadzone przez Anne J. Gilliland-Swetland, profesora University of California w Los Angeles.

Dwa ostatnie szkolenia warte sa˛ nieco szerszego omo´wienia. Tom Ruller zapoznał uczestniko´w z podstawowymi zasadami ochrony i udoste˛pniania dokumentacji w formie zdigitalizowanej. Dokonał przegla˛du nowoczesnych sposobo´w jej prze-chowywania, zwracaja˛c szczego´lna˛ uwage˛ na ro´z˙norodnos´c´ nos´niko´w informacji.

Naste˛pnie omo´wił metody oceny, akcesji, udoste˛pniania i ochrony dokumentacji w formie elektronicznej. Podkres´lał zwłaszcza koniecznos´c´ udziału archiwisty w całym cyklu z˙ycia dokumentu (life-cycle management) juz˙ od momentu jego powstawania.

W momencie przejmowania elektronicznej dokumentacji do archiwum nalez˙y szczego´lna˛ uwage˛ zwro´cic´ na to, czy jest ona kompletna (w literaturze zwraca sie˛

uwage˛, z˙e zazwyczaj wyste˛puje tu mniej brako´w niz˙ przy przejmowaniu dokumentacji papierowej), czy jest moz˙liwa do odczytania i spełnia przyje˛te w danym archiwum standardy; teksty: SGML, PDF, ASCII; bazy danych: SQL, xBase; E-mail: X.400, baza danych SQL; GIS (Geographic Information Standards): SDTS (Special Data Transport Standard), Content Standard; pliki statystyczne, ASCII, EBCDIC. Nalez˙y tez˙ pamie˛tac´, by wraz z danymi przejmowac´ metadane. Zasada˛ jest tworzenie dwu kopii: jednej do bezpos´redniego uz˙ywania, a drugiej do przechowywania w innym, oddalonym magazynie (off-site storage). Za jedyne „archiwalne” nos´niki nadaja˛ce sie˛ do przechowywania elektronicznej dokumentacji uznaje sie˛ otwarte tas´my na szpulach i kasety 3480 (o pojemnos´ci 200 MB; dodajmy, z˙e znane sa˛ juz˙ nowoczes´-niejsze typy tego rodzaju kaset). Przyjmuje sie˛, z˙e co 3–5 lat nos´niki powinny byc´

przewijane, a co 5–10 lat kopiowane na nowe nos´niki.

Podczas trzeciego dnia szkolen´ Anne J. Gilliland-Swetland przedstawiła osia˛gnie˛cia gło´wnych os´rodko´w zajmuja˛cych sie˛ badaniem dokumentacji elektronicznej.

Najwaz˙niejsze z nich to: University of Pittsburgh (projekt: Funkcjonalne wymagania dla wiarygodnos´ci przechowywanej dokumentacji), University of British Columbia (projekt: Zabezpieczanie integralnos´ci dokumentacji elektronicznej i zabezpieczanie

autentycznos´ci dokumentacji elektronicznej) oraz australijskie s´rodowisko archiwisto´w (standard zarza˛dzania dokumentacja˛). Szkolenie obejmowało takz˙e praktyczne projektowanie systemu informatycznego dla ro´z˙nych rodzajo´w archiwo´w (zgodnie z miejscami pracy uczestniko´w były to archiwa uniwersyteckie, federalne i stanowe, medyczne, audiowizualne i przemysłowe).

Zasadnicze obrady trwały naste˛pne trzy dni. Nie sposo´b wymienic´ tu wszystkich referato´w, gdyz˙ było ich około 200 (prezentowano je w 68 grupach tematycznych).

Nalez˙y przy tym podkres´lic´, z˙e wysta˛pienia miały odmienny charakter niz˙ ten, do jakiego jestes´my przyzwyczajeni. Wszyscy traktuja˛ je jako robocze prezentacje aktualnych badan´, przemys´len´ czy działan´ archiwalnych. Nie ma tez˙ oddzielnej publikacji gromadza˛cej wysta˛pienia. Niekto´re nagrywane sa˛ na tas´me˛ magnetofonowa˛

i moz˙liwe jest nabycie kopii. Najlepsze, sprawdzone w ogniu dyskusji, referaty publikowane sa˛ w czasopis´mie Stowarzyszenia — „The American Archivist”.

Przy tak duz˙ej liczbie wysta˛pien´ zrozumiałe jest, z˙e poruszone zostały praktycznie wszystkie zasadnicze problemy archiwalne. Mo´wiono o akwizycji i wartos´ciowaniu, opracowywaniu, zabezpieczaniu i udoste˛pnianiu materiało´w archiwalnych, wiele uwagi pos´wie˛cono sprawom zarza˛dzania archiwami, dokumentacji architektonicznej i audiowizualnej, historii w przekazie ustnym, mo´wiono takz˙e o nowych typach archiwo´w, takich jak archiwa kobiece czy lesbijek i gejo´w. Szczego´lnie popularne były wykłady zwia˛zane z szeroko rozumianym zarza˛dzaniem i zabezpieczaniem dokumentacji elektronicznej.

Zasady poste˛powania z elektroniczna˛ poczta˛ przedstawili Stephen C. Wagner z University of Oklahoma, Mark D. Giguere z NARA (Archiwum Narodowe w Waszyngtonie), Christine M. Arden, prezes ARMA (Mie˛dzynarodowego Stowa-rzyszenia Zarza˛dco´w Dokumentacji), David A. Wallace z University of Michigan i Rick Barry z Barry Associates. Mo´wili o praktycznych i teoretycznych aspektach uz˙ywania poczty elektronicznej w ro´z˙nych typach organizacji. Przedstawili zasady tworzenia systemu, jego wprowadzania do urze˛du oraz oceny sposobu działania i metod wartos´ciowania tworzonej dokumentacji na przykładzie systemu wprowa-dzonego w Canadian Imperial Bank of Commerce.

Nie zabrakło oczywis´cie temato´w zwia˛zanych z EAD. Prezentowali je Jackie Dooley z University of California-Irvine, Michael Fox z Towarzystwa Historycznego Stanu Minesota, Steven L. Hensen z Duke University oraz Kris Kiesling z University of Texas at Austin. Prezentacja i dyskusja były niezwykle kompetentne, gdyz˙ brali w niej udział wspo´łautorzy EAD oraz uz˙ytkownicy, kto´rzy stosowali te˛ metode˛

w codziennej praktyce archiwalnej. Tematyka wysta˛pien´ koncentrowała sie˛ woko´ł amerykan´skich konteksto´w metody i jej wpływu na tradycyjna˛ metode˛ opisu USMARC, choc´ nie zabrakło takz˙e odniesien´ do standardo´w mie˛dzynarodowych, a zwłaszcza ISAD(G).

Problematyka zwia˛zana z EAD zaznaczyła sie˛ takz˙e podczas sesji prowadzonej przez Susan Seyl z Towarzystwa Historycznego Stanu Oregon na temat uz˙ywania technik cyfrowych do integrowania archiwalnych formato´w. Referenci przedstawili

zastosowania wspo´łczesnych technik do prezencji całos´ciowej informacji o zasobie archiwalnym w cyberprzestrzeni.

Zbliz˙ona˛ tematyke˛ zaprezentowali referenci z Yale University Library, Diane Kaplan, William R. Massa i Tom Hyry, kto´rzy przedstawili zasady interaktywnego korzystania z zasobu archiwum za pomoca˛ Internetu (bliz˙sze informacje znajduja˛

sie˛ na stronie: www.library.yale.edu/mssa/tutorial).

Bardzo interesuja˛ce i pouczaja˛ce były wypowiedzi referento´w na sesji kierowanej przez Coreya Seemana z National Baseball Hall of Fame, zatytułowanej „Sprawy pierwsze (podstawowe) jako pierwsze: automatyzacja i zarza˛dzanie zasobem w małych archiwach”. Na przykładzie trzech ro´z˙nych instytucji ukazano, jak w prosty sposo´b (jeden z autoro´w okres´lił swa˛ metode˛ jako sposo´b McGyvera), przy uz˙yciu typowego oprogramowania moz˙na dokonac´ całos´ciowej automatyzacji archiwum, ła˛cznie z prezentacja˛ rezultato´w w Internecie.

O zarza˛dzaniu archiwum i jego pracownikami mo´wili: Harry Keiner (The Baltimore Company), Daria D′Ariezo (Amherst College Archives and Special Collections), Robert S. Martin (Texas State Library and Archives) oraz Tom Cetwinski (University of Florida). Referenci skupili sie˛ na przedstawieniu metod i narze˛dzi usprawniaja˛cych zasady zatrudniania, ułatwiaja˛cych podejmowanie włas´ciwych decyzji i owocna˛

wspo´łprace˛ z działami personalnymi (Human Resource Departments).

Interesuja˛ca była sesja prowadzona przez R. Michela McReynoldsa z amerykan´-skiego Archiwum Narodowego na temat ochrony prywatnych informacji w s´rodowisku elektronicznym. Referenci zwracali uwage˛, z˙e uz˙ywanie dokumentacji elektronicznej wymusza na archiwistach stosowanie nowych technologii oraz nowych metod pracy i oceny materiało´w archiwalnych. Podkres´lali jednoczes´nie, jak istotne problemy prawne powstaja˛ przy archiwalnym zarza˛dzaniu elektroniczna˛ informacja˛ w kraju długoletniej tradycji ochrony praw autorskich i osobowych.

Linda Tadic (University of Georgia) przewodniczyła sesji pod sugestywnym tytułem „Ocena s´wiata na szpuli” („Appraisal in the Reel World”). Referenci przedstawili wspo´łczesne metody wartos´ciowania filmo´w, fotografii, nagran´ dz´wie˛ko-wych oraz nie publikowanych filmo´w i tas´m wideo. Zwracali uwage˛, z˙e wzrastaja˛ca liczba materiało´w audiowizualnych sprawia, z˙e z rozwaga˛ nalez˙y przyste˛powac´ do oceny i brakowania takich z´ro´deł. Jednoczes´nie podkres´lali, z˙e poste˛powanie z owymi mediami — ze wzgle˛du na duz˙e koszty przechowywania i konserwacji — ma duz˙y wpływ na archiwalne zarza˛dzanie i alokacje˛ s´rodko´w be˛da˛cych w dyspozycji instytucji.

Ochronie i konserwacji materiało´w audiowizualnych pos´wie˛cona była sesja prowadzona przez Nancy Marelli (Concordia University Archives). Referenci zaprezentowali proste sposoby poste˛powania z filmami i tas´mami magnetycznymi, kieruja˛c swe rady zwłaszcza do archiwisto´w zajmuja˛cych sie˛ klasycznymi materiałami archiwalnymi, kto´rzy bez pomocy specjalisto´w czuja˛ sie˛ bezradni w poste˛powaniu z nietypowymi nos´nikami.

Archiwalnej schizofrenii zwia˛zanej z podzielonymi zespołami („Archival Schizophrenia: Dealing with Split Collections”) pos´wie˛cona była sesja kierowana

przez Davida C. Tambo (University of California w Santa Barbara). Referenci z amerykan´skiego Archiwum Narodowego, Duke University i University of California, San Diego, mo´wili o sprawach zwia˛zanych z akwizycja˛, zarza˛dzaniem i doste˛pem do podzielonych i rozproszonych kolekcji. Zwracali przy tym uwage˛ na etyczne i prawne problemy zwia˛zane z przyjmowaniem do archiwum materiało´w, kto´rych cze˛s´c´ przechowywana jest w innej instytucji lub kto´re zostały wyrwane z ich oryginalnego kulturowego kontekstu, albo wytworzonych w wielu miejscach. Dyskusje tego typu sa˛ aktualne zapewne w kaz˙dym pan´stwie na s´wiecie, a polscy archiwis´ci mogliby oz˙ywic´ debate˛ licznymi przykładami z rodzimej i mie˛dzynarodowej niwy.

Ostatnia sesja miała byc´ pos´wie˛cona studiom poro´wnawczym nad edukacja˛

archiwalna˛ w Brazylii, Meksyku i Peru. Niestety, do Orlando nie dotarł z˙aden z zaproszonych referento´w. Jedynie tekst Celii Ramireza Lo´peza na temat formalnego i nieformalnego kształcenia archiwalnego w Meksyku został zaprezentowany przez jego wspo´łpracownika z Narodowego Autonomicznego Uniwersytetu Meksyku.

Niemoz˙liwe było zatem poro´wnanie Meksyku z Brazylia˛ i Peru, zebranym jednak

— podczas referatu i długiej dyskusji — przedstawiono bardzo interesuja˛co obraz trudnego rozwoju archiwistyki meksykan´skiej. Poro´wnanie praktyki archiwalnej tego odległego s´rodkowoamerykan´skiego kraju pozwala archiwistom s´rodkowo-europejskim na bardziej optymistyczne spojrzenie na własne realia.

Podczas uroczystego obiadu w dniu oficjalnego otwarcia referat podsumowuja˛cy miniony rok wygłosił uste˛puja˛cy prezes Stowarzyszenia — William J. Maher, znany badacz archiwo´w uniwersyteckich. Szczego´lna˛ uwage˛ zwracał wygłoszony dwa dni po´z´niej referat nowego prezesa — Luciany Duranti. Jego autorka to znana doskonale w archiwalnym s´wiecie pełna temperamentu i energii włoska archiwistka, spec-jalizuja˛ca sie˛ w dokumentacji elektronicznej, profesor kanadyjskiego University of British Columbia. W swym programowym wysta˛pieniu L. Duranti zwro´ciła uwage˛, z˙e s´wiatowe trendy, takie jak rewolucja informacyjna, globalizacja, zmiana wartos´ci i społeczne zro´z˙nicowanie, maja˛ duz˙y wpływ takz˙e na działalnos´c´ Stowarzyszenia.

Jako gło´wne cele swej kadencji nowa pani prezes wskazała: dynamiczny rozwo´j mie˛dzynarodowej wspo´łpracy, wzmocnienie działan´ edukacyjnych i badawczych, poszukiwanie nowych z´ro´deł finansowania oraz poszerzenie zakresu publikacji o tłumaczenia na angielski zagranicznych prac archiwalnych.

Dla oso´b mniej zainteresowanych udziałem w obradach przygotowano 11 atrakcyj-nych wycieczek (niekiedy wypadały nawet trzy dziennie). Przykładowo wymienic´

moz˙na wizyte˛ w Kosmicznym Centrum Kennedy´ego, w Bibliotece Tebeau Historii Florydy, ktos´ o zacie˛ciu ekologicznym mo´gł wyprawic´ sie˛ na rejs po Indian River, by obserwowac´ z˙ycie delfino´w i 500 innych dzikich zwierza˛t, na osoby o innych zainteresowaniach czekała podro´z˙ statkiem przy s´wietle ksie˛z˙yca i romantyczna kolacja z muzyka˛ na rzece St. John´s River. W sobote˛ rano odbył sie˛ takz˙e organizowany przez SAA VII Doroczny Turniej Golfa. Wielu archiwisto´w za punkt honoru stawiało sobie odwiedzenie wszystkich pie˛ciu parko´w Disneya, choc´ przyznac´ trzeba, z˙e byli i tacy, kto´rzy wspominali swa˛ jedyna˛ wizyte˛ sprzed 40 lat i uwaz˙ali, z˙e to wystarczy.

Bardzo interesuja˛ca˛, godna˛ nas´ladowania inicjatywa˛ było zorganizowanie wystawy-kiermaszu sprze˛tu, materiało´w i publikacji archiwalnych (International Archives and Information Technology Exposition). Moz˙na tam było zobaczyc´ (i kupic´ lub zamo´wic´) praktycznie wszystko, co jest potrzebne do prowadzenia działalnos´ci archiwum; pocza˛wszy od wyposaz˙enia magazynu, przez archiwalne programy komputerowe, a skon´czywszy na sprze˛cie do konserwacji. Szczego´lnie interesuja˛ce były wystawione publikacje archiwalne (najwie˛ksza˛ popularnos´cia˛ cieszyła sie˛ praca o metodzie EAD oraz Managing Electronic Records Williama Saffady′ego).

Zjazd zgromadził około 1500 archiwisto´w; nieliczna była grupa zagranicznych uczestniko´w. Z Kanady przyjechało 14 oso´b, z Irlandii 6, po dwie ze Szwajcarii i We˛gier (Angielka i Polak) oraz po jednej osobie z Anglii, Arabii Saudyjskiej, Brazylii, Chin, Peru, Portugalii i Wysp Bahama.

Koledzy zza oceanu zaplanowali juz˙ cztery naste˛pne spotkania i zapraszali na naste˛pne zjazdy: w 1999 r. do Pittsburgha, Pensylwania, w jubileuszowym 2000 r. do Denver, Kolorado, w 2001 do stołecznego Waszyngtonu i w 2002 do Birmingham, Alabama.

Uczestnictwo w Zjez´dzie Stowarzyszenia Archiwisto´w Amerykan´skich skłania do refleksji i zastanowienia nad kondycja˛ wspo´łczesnej archiwistyki amerykan´skiej i spojrzenia na nia˛z polskiej perspektywy. Podstawowa˛sprawa˛, kto´ra zwraca uwage˛, jest odmienna tradycja archiwo´w amerykan´skich. Do roku 1934 w Stanach Zjednoczonych nie było archiwum narodowego: jego funkcje˛ spełniały rozmaite regionalne towarzystwa historyczne i biblioteki, z Biblioteka˛Kongresu na czele. Metodyka opisu bibliotecznego stanowiła zatem wzo´r dla opracowania archiwalnego. Znamienne, z˙e do dzisiaj podstawowy standard opisu materiało´w archiwalnych USMARC (AMP) jest jedynie cze˛s´cia˛ standardu katalogowania materiało´w bibliotecznych Biblioteki Kongresu.

Inna˛ cecha˛ wyro´z˙niaja˛ca˛ archiwistyke˛ amerykan´ska˛ jest niebywała ro´z˙norodnos´c´

instytucji archiwalnych. Archiwis´ci archiwo´w pan´stwowych stanowili zdecydowana˛

mniejszos´c´ ws´ro´d uczestniko´w. Dominowali przedstawiciele małych archiwo´w z towarzystw historycznych, uniwersyteto´w, przedsie˛biorstw przemysłowych czy banko´w. Zwracała uwage˛ duz˙a liczba — bardzo aktywnych — archiwisto´w kos´cielnych. Wielu było przedstawicieli archiwo´w audiowizualnych, filmowych i innych zwia˛zanych z mass mediami. Ro´wniez˙ archiwa zajmuja˛ce sie˛ rozmaitymi dziedzinami z˙ycia kobiet były znacza˛co reprezentowane.

Warta podkres´lenia — i nas´ladowania — jest niezwykle aktywna działalnos´c´

szkoleniowa prowadzona przez SAA. Temat ten zasługuje na odre˛bne, obszerniejsze omo´wienie, ale juz˙ opisane trzy dni szkoleniowe poprzedzaja˛ce zjazd daja˛ wyobraz˙enie o skali i bogactwie tego zjawiska.

Podstawowym problemem wspo´łczesnej archiwistyki s´wiatowej jest zagadnienie dokumentacji elektronicznej. Sposo´b opracowywania i zabezpieczania zdigitalizo-wanych s´wiadectw przeszłos´ci był bardzo cze˛sto poruszanym tematem, i zawsze cieszył sie˛ duz˙ym powodzeniem. Niestety, cia˛gle nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, jak poste˛powac´ z dokumentacja˛ elektroniczna˛. Najbardziej zaawansowane jest oczywis´cie Archiwum Narodowe (NARA), ale i ono nie gwarantuje jej zachowania

w dłuz˙szej perspektywie bez koniecznos´ci przeprowadzania nieustannych i kosz-townych zabiego´w zwia˛zanych z dostosowywaniem do nowego sprze˛tu i oprog-ramowania oraz z przenoszeniem na nowe nos´niki.

Archiwa amerykan´skie znane sa˛ z wnikliwej analizy metod zarza˛dzania ar-chiwalnego. O tym, z˙e jest to temat wcia˛z˙ aktualny, s´wiadczyły kolejne referaty wygłaszane przy aktywnym udziale licznych słuchaczy. Dominuja˛cym zagadnieniem było zarza˛dzanie dokumentacja˛ elektroniczna˛. Do grupy temato´w, kto´re — z polskiej perspektywy — sa˛ interesuja˛ce i godne upowszechniania, dodac´ moz˙na zagadnienia historii w przekazie ustnym, umieje˛tnos´c´ sporza˛dzania wniosko´w o granty (szczego´lnie waz˙ne w dobie jednoczenia sie˛ Europy) oraz sprawy oceny i selekcji dokumentacji archiwalnej (solidna podbudowa teoretyczna sie˛gaja˛ca klasycznych prac T.R.

Schellenberga wydaje sie˛ godna gruntownego przeanalizowania takz˙e w naszym kraju).

Podkres´lic´ nalez˙y raz jeszcze wage˛ i role˛ Kodowanego Opisu Archiwalnego (EAD). Jest to nowo powstały standard amerykan´ski (nota bene koordynowany przez Biblioteke˛ Kongresu), wzbudzaja˛cy ogromne zainteresowanie na całym s´wiecie, i stanie sie˛ zapewne niebawem standardem mie˛dzynarodowym. Archiwisto´w polskich nie powinno zabrakna˛c´ w pracach nad praktycznym wdraz˙aniem tego standardu do opisu europejskiego dziedzictwa archiwalnego.

Leszek P u d ł o w s k i, New trends in American archives (In reference to the meeting of the Association of American Archivists). The author presents the contents of papers and training events organized by the Association of American Archivists, from a very broad range of subjects:

starting with the course in the basics of archive science, through discussing theoretical and practical rules, evaluation of archival documents, key historical events in oral transmission, description of archive materials, restoration, backup microfilming, basic problems related to electronic archives, etc. Achievements of main centers conducting research studies devoted to electronic documents, such as the University of Pittsburgh, or the University of British Columbia, were also discussed. The papers delivered during the main proceedings referred to as many as 68 different subject groups. They had always the character of working presentations of current studies or results of studies. The best papers are traditionally published in the magazine of the Association: „The American Archivist”. The specificity of American archive science results from the divergent tradition in the United States, where no central national archives existed until 1934.

The function of central archives was played by decentralized regional archives, historical societies, church archives and libraries, which were using the methods of description that affected the pattern of archival elaboration. Electronic archives, the way to elaborate and protect digitalized sources are the main problems to be resolved. No uniform standards or norms in this

W dokumencie NACZELNA DYREKCJA ARCHIWO ´ W PAN ´ STWOWYCH (Stron 126-135)