Analiza końcowej fazy rozwoju założenia pałacowo-parkowego

Spójność układu kompozycyjnego.

Układ kompozycyjny założenia w Gałowie był spójny. Usytuowany po północnej stronie zespołu pałacowo-parkowego sad dworski o kształcie zbliżonym do prostokąta, nie miał zasadniczego wpływu na układ kompozycyjny parku krajobrazowego.

Zastane formy terenu takie jak układ wodny, łąki z naturalnym drzewostanem, las, podporządkowane były kompozycji parku. Składała się na nią mało urozmaicona rzeźba terenu, który lekko wznosił się w południowej części założenia ku południowej granicy parku. Pewne urozmaicenie w ukształtowaniu terenu wnosił wał przeciwpowodziowy zamykający park od południowo-wschodniej strony, na którym biegła graniczna promenada spacerowa podkreślona rzędem lip.

Na kompozycję składały się również dwie główne polany (wschodnia i południowa), dwa stawy o nieregularnych kształtach, strumień i drogi, których przebieg dostosowany był do kształtu elementów wodnych i polan parkowych. Znaczenie strumienia w kompozycji parku było istotne. Wijąc się meandrycznie przez dwie główne polany parkowe spinał on niejako kompozycję parku w jedną całość.

Większe masywy drzew występowały jedynie na obrzeżach parku po jego południowo-wschodniej, wschodniej i częściowo północnej stronie. Stanowiły tym samym przestrzenne zamknięcie założenia. Szatę roślinną kształtowano swobodnie.

Hierarchizacja i uporządkowanie kompozycji.

Trzonem układu kompozycyjnego założenia był pałac z szerokim otwarciem widokowym od strony wschodniej, na rozległą polanę parkową i usytuowany na osi elewacji wschodniej pałacu, duży staw z wyspą.

Hierarchizację wnętrz parkowych uzyskano poprzez różną wielkość i formę np. poprzez wielkość powierzchni trawników i wody, a także grupowe nasadzenia drzew na obrzeżach polan, które tworzyły mniejsze wnętrza o charakterze wnęk. Spośród dwóch głównych polan, ta wschodnia była kompozycyjnie ważniejsza przede wszystkim poprzez swoją wielkość, otwarcie widokowe na pałac oraz staw, który był znacznie większy od stawu po południowej stronie pałacu. Elementy wyróżniające się przestrzennie jako subdominanty i akcenty również wpływały na hierarchizację wnętrz parkowych. Elementy te kształtowane były głównie z form roślinnych np. drzewa wyróżniające się kolorem lub pokrojem. Sadzono je między innymi w miejscach bardzo ważnych np. przy kaskadzie, rozwidleniu dróg, a także przy wylotach dróg parkowych. Przykładem może być również duży ozdobny staw, nad którym posadzono dąb szypułkowy odmiany żółtej oraz wierzbę odmiany zwisającej.

Czytelny system powiązań widokowych, który wykorzystywał między innymi takie punkty widokowe jak kamienne mostki nad strumieniem, z których rozciągał się widok na obie polany, również podlegał hierarchizacji. Wpływał na nią różny zasięg widoków oraz zamknięcia w postaci subdominant i akcentów. Przykładem takiej subdominanty może być soliterowy buk pospolity posadzony przy strumieniu, na osi pałacu, na którym zogniskowany był widok otwierający się z południowej elewacji pałacu. Ważna widokowo była zachowana aleja klonowa, z której rozciągał się widok na południową polanę wraz z pałacem, polanę zamykającą założenie od południa oraz osiowy widok na otaczający krajobraz.

Na uporządkowanie kompozycji wpływał, także system dróg parkowych. Alejami głównymi były aleje ograniczające założenie od południowego-wschodu i wschodu, aleje podkreślone szpalerem drzew np. aleja klonowa w południowej części założenia oraz aleje wyznaczające kształt głównych polan. Pozostałe drogi spacerowe pełniły rolę drugorzędną. System wodny również cechowała hierarchizacja, na którą wpływała wielkość stawów i ich lokalizacja.

Różnorodność przestrzenna.

Założenie cechował zróżnicowany układ przestrzenny. Oprócz wnętrz różnej wielkości np. polana wschodnia i południowa, układ ten kształtowały zróżnicowane formy roślinne takie jak solitery, grupy, masywy i szpalery drzew. Grupowe nasadzenia drzew na obrzeżach polan nadały masywom bardziej falisty zarys przez co uzyskano wspomniane już niewielkie wnętrza w formie zatok. Wnętrza te najbardziej charakterystyczne były dla południowej polany. W ten sposób posadzone grupy drzew pełniąc rolę kulis, potęgowały głębie perspektywiczną widoków. Przykładem może być widok z elewacji wschodniej pałacu na polanę z dużym stawem.

Gęsta sieć dróg spacerowych powiązana została z formami przestrzennymi założenia. Drogi te prowadzono wśród zadrzewień i polan w celu uzyskania różnorodności widoków o różnym zasięgu.

Różnorodność materiałowa.

Układ założenia charakteryzował się dużą różnorodnością form roślinnych. Jak już wspomniano, występowały tu solitery, grupy, masywy oraz szpalery drzew. Szata roślinna parku bazowała na zastanych gatunkach drzewostanów liściastych. Była ona dość urozmaicona. Rosły tu między innymi buki, dęby, lipy, jesiony, kasztanowce, klony, topole. Szatę roślinną uzupełniano o pojedyncze lub grupowe nasadzenia drzew iglastych jak żywotniki, daglezje, cyprysiki groszkowe, choina kanadyjska.

Dużym urozmaiceniem topografii terenu były zastosowane tu elementy wodne (stawy i strumień). Niewielka była natomiast różnorodność form ukształtowania terenu. Wymienić należy jedynie wał przeciwpowodziowy zamykający założenie od południowego-wschodu.

Oprócz pałacu, zabudowy folwarcznej, budynku w centralnej części założenia (funkcja budynku trudna do ustalenia), groty skalnej oraz dwóch kamiennych mostków, założenie prawdopodobnie nie zawierało elementów architektoniczno-rzeźbiarskich.

Powiązania widokowe zewnętrzne i wewnę rzne z krajobrazem. t

Dalekie widoki na krajobraz były ograniczone masywami roślinnymi zamykającymi park od południowego-wschodu, wschodu i częściowo od północy, a także zabudową od strony zachodniej. Również dworski sad przysłaniał od północy widok na otaczający założenie krajobraz. Widok na krajobraz otwierał się jedynie z południowo-zachodniego wylotu drogi ograniczającej park od południowego-wschodu oraz z wylotu alei klonowej. Być może ażurowy widok na krajobraz otwierał się również z południowo-zachodniej części południowej polany oraz z wyższych pięter północnej elewacji pałacu.

Bardzo ważny był widok z frontowej elewacji na kościół wiejski z wieżą, zlokalizowany naprzeciwko pałacu, który jako dominanta, zamykał otwarcie widokowe w tej części założenia.

Park cechowała dość dobra ekspozycja. Widoczny był on od północy i południowego-zachodu, tworząc w krajobrazie wraz z przyległymi do niego lasami jeden kompleks zieleni.

Powiązania przestrzenne i formalne z krajobrazem.

Założenie zaprojektowano w powiązaniu z otaczającym go krajobrazem, tworząc tym samym jeden układ kompozycyjno-przestrzenny. Zabudowa pałacowo-folwarczna stanowiła składnik urbanistyczny wsi (typ układu ulicowego) i zamykała ją od wschodu. Zwarte masywy zieleni otaczające polany parkowe, w przeważającej części łączyły się z sąsiadującymi lasami zacierając przy tym formalną granicę między lasem a parkiem. Integrację parku z otoczeniem uzyskano również poprzez swobodne kształtowanie zieleni parkowej podkreślając przez to jego naturalny charakter. Dzięki temu jak i poprzez dobrą ekspozycję, park wraz przyległymi lasami jako wspólny kompleks zieleni, tworzył harmonijny krajobraz nizinny.

Elementem wiążącym park z krajobrazem był system cieków wodnych oraz gęstą sieć dróg, które zwłaszcza po wschodniej stronie, kontynuowały swój bieg poza założeniem w postaci dróg leśnych. Podobnie powiązano z otoczeniem sad dworski, z którego biegła prosta aleja w głąb przyległego lasu. Pewnym zakłóceniem powiązań założenia z krajobrazem był właśnie sad dworski o kształcie zbliżonym do prostokąta, otoczony z trzech stron murem ceglanym.