Etap III

1.5.1. Analiza obecnego stanu zachowania założenia pałacowo-parkowego.

Spójność układu kompozycyjnego.

Spójność dawnego układu kompozycyjnego zakłóca głównie zieleń samosiewna. Młody drzewostan jesionowy po południowo-wschodniej stronie wschodniej polany znacznie zmniejszył jej kształt (fot. 1). Gęsty masyw samosiewów rośnie również przy północno-zachodniej granicy polany stanowiąc jej przestrzenne zamknięcie. Jedną z większych zmian jest całkowita likwidacja układu komunikacyjnego w tej części założenia głównie za sprawą wysokich traw

pokrywających polanę jak i gęstego samosiewu w otaczającym ją masywie drzew.

Podobne zmiany nastąpiły na terenie południowej polany. Samosiew, jaki pojawił się na jej obrzeżach nie zmienił zasadniczo jej kształtu. Przysłonił ją od południowo-zachodniej strony i nadał masywom bardziej falisty zarys (fot. 2). Drogi parkowe w znacznym stopniu uległy zatarciu. Zachowały się jednak droga na osi elewacji bocznej budynku w centralnej części założenia, droga przecinająca polanę, aleja klonowa oraz wszystkie drogi biegnące wzdłuż granic założenia.

Układ wodny jest nieczytelny. Powodem jest zarośnięcie stawów, a także przybrzeżna zieleń samosiewna porastająca strumień przy całej jego długości. Rola strumienia w kompozycji założenia straciła tym samym swoje znaczenie. Dawniej spinał on kompozycję w jedną całość, obecnie za sprawą wysokiej zieleni samosiewnej, dzieli założenie na dwie części.

Jednym z większych zaburzeń w spójności i uporządkowaniu kompozycji jest podział założenia na różnych użytkowników. Ogrodzono siatką metalową dziedziniec z zabudową folwarczną oraz niewielki teren z zabytkowym budynkiem w centralnej części założenia (fot. 4). W ten sposób zlikwidowano bardzo ważny element w kompozycji założenia –wjazd główny. Na zakłócenia wpłynęła również likwidacja części zabudowy gospodarczej po północnej stronie pałacu, a także grupy drzew samosiewnych i słupy niskiego napięcia znajdujące się w jego otoczeniu.

Hierarchizacja i uporządkowanie kompozycji.

Uporządkowanie kompozycji w znacznym stopniu zaburza zieleń samosiewna. Zatarta została hierarchizacja wnętrz parkowych, dróg, elementów wodnych oraz otwarć widokowych. Trzon kompozycji, jaki tworzył pałac wraz ze wschodnią polaną jest nieczytelny. Powodem tego są grupy drzew samosiewnych w otoczeniu pałacu, a także samosiew wokół polany, który jak już wspomniano, znacznie zmniejszył jej kształt. Południowa polana zachowała swój dawny charakter polany z zatokami. Zieleń samosiewna porastająca obrzeża masywów sprawiła, że głębokość zatok zwiększyła się przez co są one bardziej czytelne.

Elementy wyróżniające się przestrzennie jako subdominanty i akcenty, kształtowane głównie z form roślinnych, zostały w przeważającej części przysłonięte przez drzewa samosiewne. Przykładem jest soliterowy niegdyś buk po południowej stronie pałacu, który dawniej skupiał na sobie widok z południowej elewacji pałacu.

Zatarciu uległy ważne otwarcia widokowe. Młody drzewostan jesionowy przysłonił istotne niegdyś, szerokie otwarcie z pałacu na wschodnią polanę z dużym stawem oraz widok na staw ze wschodniego kamiennego mostku. Samosiew wzdłuż strumienia sprawił całkowite zamknięcie widokowe na południową polanę jak i na pałac z południowej części założenia (fot. 5). Zachowały się natomiast widoki z alei klonowej na południową polanę i polanę z rzędem lip zamykającą założenie od południa (fot. 3).

Prawie całkowite zatarcie układu komunikacyjnego i zarośnięcie stawów w znacznym stopniu zakłóciło uporządkowanie kompozycji parku. Z alei głównych czytelne są jedynie aleja klonowa i drogi wzdłuż granic założenia. Z pozostałych dróg zachowała się również wspomniana już droga na osi elewacji bocznej zabytkowego budynku znajdującego się przy południowej polanie oraz droga, która ją przecina.

Różnorodność przestrzenna.

Założenia nadal cechuje zróżnicowanie form przestrzennych. Układ przestrzenny założenia jest obecnie bardziej rozczłonkowany. Przykładem jest wschodnia polana, gdzie młody drzewostan jesionowy podzielił ją na dwa wnętrza: mniejszą polanę porośniętą wysoką trawą oraz wnętrze z ozdobnym niegdyś stawem. Jedną z większych zmian w układzie przestrzennym założenia jest przysłonięcie południowej polany od północy i południowego-zachodu wysoką zielenią samosiewną, dzięki czemu polana ta stanowi obecnie zamknięte wnętrze. Ukształtowane tu wnętrza w formie zatok są bardziej czytelne poprzez bardziej falisty zarys masywów. Z form roślinnych przestrzeń parku tworzą głównie masywy, a także grupy drzew samosiewnych rosnące w otoczeniu pałacu. Porośnięty wysoką trawą i otoczony murem teren po dawnym sadzie dworskim tworzy obecnie zamknięte wnętrze nie powiązane z parkiem.

Zmniejszyła się natomiast różnorodność widoków. Sprawcą tego jest oczywiście samosiew, który zmieniając układ przestrzenny parku zatarł ważne

otwarcia widokowe. Dodatkowo dawne widoki zakłócone są przez słupy niskiego napięcia zlokalizowane w obrębie parku (fot. 6).

Różnorodność materiałowa.

Różnorodność materiałowa założenia nie jest tak duża jak dawniej. Formy roślinne takie jak solitery przysłania wysoka zieleń samosiewna, a grupy drzew za sprawą samosiewu połączyły się z masywami tworząc z nimi jeden zespół zieleni. Czytelne są jedynie grupy drzew samosiewnych w otoczeniu pałacu. Widoczne są ubytki w starodrzewie np. na terenie południowej polany oraz w szpalerach drzew alei klonowej.

Szatę roślinną parku nadal cechuje duże urozmaicenie. Występują tu jak dawniej między innymi buki, dęby, lipy, jesiony, kasztanowce, klony, topole, a także drzewa iglaste takie jak świerki, sosny, żywotniki olbrzymie, jedlice Douglasa, cyprysiki groszkowe i choina kanadyjska.

Topografia terenu jest mało urozmaicona. Powodem jest zarośnięcie stawów, które są zupełnie niewidoczne.

Z elementów architektonicznych zachowała się w przeważającej części zabudowa gospodarcza wokół dziedzińca i po północnej stronie pałacu, zabytkowy budynek przy południowej polanie oraz pałac w stanie ruiny. Na terenie parku, chociaż zniszczone, odnaleźć można dwa kamienne mostki, fragmenty kaskady wodnej, a także grotę skalną.

Powiązania widokowe zewnętrzne i wewnę rzne z krajobrazem. t

Dawne otwarcia widokowe na otaczający założenie krajobraz z wylotów alei klonowej i drogi granicznej, przysłania obecnie szpaler drzew wzdłuż drogi zamykającej założenie od wschodu. Zagęszczenie zieleni w południowo-zachodniej części południowej polany sprawiło, iż dawny ażurowy widok na krajobraz jest obecnie całkowicie zasłonięty. Zachował się widok na wieżę kościelną z zachodniej elewacji pałacu. Natomiast częściowe otwarcie widokowe na krajobraz z północnej elewacji pałacu, przysłaniają pojedyncze i grupowe nasadzenia drzew samosiewnych.

Nie zmieniła się ekspozycja założenia, które widoczne jest jak dawniej, od północy i południowego-zachodu. Wraz z przyległymi lasami nadal tworzy jeden kompleks zieleni.

Powiązania przestrzenne i formalne z krajobrazem.

Założenie łączy się z krajobrazem głównie poprzez formy roślinne. Zagęszczenie drzewostanu samosiewem sprawiło, że wschodnia i południowo-wschodnia część założenia straciła charakter parkowy. Dzięki temu zwiększyło się powiązanie formalne z sąsiadującymi lasami. Przyczynił się do tego również stosunkowo młody drzewostan o charakterze leśnym rosnący po południowej stronie parku. Powiązanie założenia z otoczeniem poprzez układ komunikacyjny jest obecnie nieczytelne. Powodem jest oczywiście zatarcie dawnych dróg parkowych, a także zarośnięcie i częściowa zmiana przebiegu dróg leśnych, które stanowiły kontynuację alei parkowych. Oprócz tego proces ten spowodował zanik połączenia między dawnym sadem dworskim a przyległym do niego lasem. Należy dodać, że system wodny również stracił funkcję łącznika.

Przy tak znacznych zmianach w powiązaniach przestrzennych i formalnych z otoczeniem, nie zmieniła się relacja przestrzenna zabudowy pałacowo-folwarcznej z układem urbanistycznym wsi w postaci osi założenia usytuowanej wzdłuż głównej drogi wiejskiej. Zachował się także układ przestrzenny, który oprócz pałacu i dziedzińca folwarcznego, tworzył pobliski kościół oraz plac przed wjazdem głównym do rezydencji.

1.5.2. Obecny stan zachowania pałacu.

Pałac jest obecnie w stanie ruiny. Największe zniszczenia dotyczą elementów konstrukcyjnych. W wyniku pożaru w 1998 r. pałac pozbawiony został całkowicie więźby dachowej. Widoczny jest brak niektórych wewnętrznych ścian nośnych i działowych. Stropy uległy w większości zawaleniu przede wszystkim w korpusie głównym pałacu drugiej kondygnacji. Zachowały się natomiast wszystkie zewnętrzne ściany nośne.

Na każdej elewacji widoczne są ubytki tynku. Największe z nich występują w partiach szczytowych wschodniej wieży. Należy dodać, że po II wojnie światowej na oryginalne boniowane tynki większości elewacji pałacu, nałożono

drugą warstwę tynku gładkiego. W elewacji frontowej, nad oknami widoczne są natomiast ślady po usuniętym detalu architektonicznym. W przeważającej liczbie okien zniszczeniu uległa stolarka okienna. Zachowały się metaloplastyczne kraty okienne sali balowej oraz metalowa konstrukcja dawnej werandy. Okna parteru w celu zabezpieczenia zostały zamurowane.

Centralną część fasady południowej korpusu głównego pokrywa roślinność pnąca. Rozrasta się ona wzdłuż gzymsu koronującego oraz na elewacjach wschodniej wieży (zachodniej i południowej). Samosiew pojawił się również w obrębie pałacu.

Obecny wygląd elewacji pałacu przedstawia dokumentacja fotograficzna zamieszczona w tomie II opracowania.