Etap I

1.3.1. Analiza rozwoju układu kompozycyjno - przestrzennego oraz

jego powiązań z układem urbanistycznym wsi Gałów.

Z zachowanych fragmentarycznych źródeł ikonograficznych odczytać można, iż dokonało się wiele zasadniczych zmian w założeniu, na przestrzeni XVIII i XIX wieku, które doprowadziły do powstania pełnego uroku założenia rezydencjonalno-parkowego.

Rozwój założenia pałacowo-parkowego w Gałowie charakteryzują dwie zasadnicze fazy:

ƒ układ z XVIII i pocz. XIX w..

ƒ układ z drugiej poł. XIX w. (powstanie parku krajobrazowego z elementami romantycznymi).

Układ z XVIII i początku XIX w..

Założenie to należało wówczas do rodziny von Seidlitzów. Tworzył go renesansowy dwuskrzydłowy pałac, dostawiony do niego od wschodu dom dla służby (w późniejszym okresie przebudowany został jako trzecie skrzydło pałacu), fosa otaczająca zabudowę pałacową, dziedziniec folwarczny po zachodniej stronie pałacu, z otaczającą go zabudową folwarczną, dworski sad na północ od pałacu oraz staw gospodarczy od południowej strony pałacu.

Fasada frontowa pałacu zwrócona była ku zachodowi na dziedziniec folwarczny, przez który prowadził wjazd główny do rezydencji. Całość otoczona była murem.

Założenie to powiązane zostało z układem urbanistycznym wsi usytuowanej wzdłuż głównej wiejskiej drogi (typ układu ulicowego), na przedłużeniu, której zlokalizowano zabudowę pałacowo-folwarczną jak i główny wjazd na teren założenia oraz wejście główne do pałacu z mostkiem przerzuconym przez fosę. Tym samym założenie uzyskało osiowy charakter, który podkreślony został dodatkowo niewielkim kościołem usytuowanym na osi założenia, przy placu poprzedzającym wjazd główny. Kościół, plac między kościołem a założeniem, dziedziniec folwarczny oraz pałac otoczony fosą tworzą istotną w układzie urbanistycznym wsi osiową kompozycję przestrzenną.

Prawdopodobnie plac między kościołem a założeniem pałacowym, miał na celu podkreślenie wjazdu głównego oraz pałacu jako dominanty zamykającej główną oś kompozycyjną założenia.

W niewielkiej odległości od założenia pałacowego, po jego południowej stronie znajdował się budynek prawdopodobnie z XVII w. jak o tym świadczą sklepienia kolebkowe z lunetami w partii piwnic. Budynek ten, który nie występuje na XVIII-wiecznym rysunku Wernhera, o trudnej obecnie do ustalenia funkcji, zmodernizowany został w XVIII w.. Prowadziła do niego z zachodu prosta droga znajdująca się na osi elewacji bocznej. Budynek ten wraz z drogą, włączony został w XIX w. do powstającego tu parku krajobrazowego.

Układ z drugiej połowy XIX w..

Największy rozwój założenia pałacowo-parkowego w Gałowie przypada na drugą poł. XIX w., kiedy to właścicielami majątku byli członkowie rodziny von Röder. Przypadająca na 60-te i 70-te lata XIX w. przebudowa pałacu połączona została z powstaniem rozległego parku krajobrazowego z romantycznymi elementami takimi jak kaskada wodna oraz grota skalna.

Park ten założony został na terenie podmokłych łęgów, stanowiących dawne rozlewiska Bystrzycy i wpadającej do niej rzeki Strzegomki. Podmokły łęgowy teren stanowił dogodne warunki dla powstania rozległych lasów otaczających założenia od wschodu i częściowo od północy i południa.

Ryc. 8. Plan założenia pałacowo-parkowego w Gałowie z 1889 r. (rys. ze zbiorów Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Wrocławskiego).

Podstawą kompozycji parku były malownicze polany widokowe ukształtowane po wschodniej i południowej stronie pałacu z gęstą siecią okalających je dróg spacerowych.

Wnętrze wschodniej polany, której owalny kształt wyznaczony został przez drogę spacerową, kształtowały drzewa sadzone na skraju masywu otaczającego polanę od wschodu, południa i częściowo od północy. Staw usytuowany w północno-wschodniej części parku, powiązany został poprzez wijący się strumień z drugim mniejszym stawem położonym po południowej stronie rezydencji.

W części polany wschodniej romantyczny nastrój potęgowała ocieniona starym dębem kaskada wodna, którą zaprojektowano od północnej strony stawu w miejscu, gdzie przecinający park strumień łączył się z rowem wodnym (rów ten wyznaczał północno-wschodnią granicę założenia). Krótki odcinek strumienia w pobliżu kaskady, wyłożono kamieniami. Następnym romantycznym elementem, jaki zaprojektowano była grota skalna wbudowana w groblę. Usytuowano ją na skraju polany wschodniej, wśród drzew przy drodze granicznej i rowie wodnym.

Spośród kilku niewielkich polan ukształtowanych w południowej części założenia na uwagę zasługuje polana położona tuż przy południowej elewacji pałacu. Od południa i wschodu ograniczona była przez strumień, w pobliżu którego na osi pałacu posadzono pomnikowy dziś buk pospolity.

Drogi obiegające wschodnią polanę widokową i usytuowany za nią wielki staw, łączyły się z gęstą siecią dróg spacerowych wytyczonych w południowej części parku również poprzez dwa kamienne mostki przerzucone nad strumieniem. Ścieżki te miejscami obsadzano drzewami, tworząc tym samym aleje parkowe. Założenie od zachodu, południa, wschodu i częściowo od północy, otoczone było promenadą spacerową, z której prowadziły ścieżki na teren rezydencji. Fragment promenady zamykającej założenie od południowego-wschodu, wzdłuż wału przeciwpowodziowego (chronił on park przed wylewami pobliskiej rzeki), obsadzono rzędem lip.

1.3.2. Przeobrażenia architektoniczne pałacu.

Początki rezydencji sięgają 30-tych lat XVII w. Świadczy o tym manierystyczny boniowany portal główny elewacji zachodniej. Około poł. XVIII w. był to dwuskrzydłowy budynek kryty łamanym dachem, z płaskim gzymsem międzykondygnacyjnym. Elewacja frontowa zwrócona była na zachód w stronę dziedzińca folwarcznego oraz w kierunku wsi Gałów. Od strony wschodniej pałacu dostawiony był dom dla służby, który w późniejszym okresie przebudowano jako trzecie skrzydło pałacu. Całość otoczona była fosą, przez którą przerzucono most prowadzący do wejścia głównego.

W 60-tych i 70-tych latach XIX w. z inicjatywy von Röderów, neoklasycystyczny pałac zostaje przebudowany. Przebudowa ta była dwuetapowa jak o tym świadczą daty umieszczone w tympanonie głównego portalu (1861) oraz na wieży (1874).

Trójskrzydłowy pałac z wewnętrznym dziedzińcem otwartym na północ, zabudowany został reprezentacyjną salą balową z tarasem. Fasada sali balowej oraz dobudowane po południowej stronie dwie narożnikowe wieże, nawiązywały swymi formami do neogotyku angielskiego. Zmodernizowane elewacje pałacu otrzymały natomiast schinklowskie nadokienniki.

Należy zaznaczyć, że w tym okresie fosa otaczająca niegdyś pałac już nie istniała. Zachował się jedynie mostek na osi wejścia głównego, do którego od zachodu dobudowano schody.