próba analizy zjawiska
2. analiza prac i przeDsięwzięć z zakresu eClassiCs
o międzynarodowej konferencji „Chasing Mythical Beasts… The Re-ception of Creatures from Graeco-Roman Mythology in Children’s &
Young Adults’ Culture as a Transformation Marker” zorganizowanej w maju 2016 roku w Ośrodku Badań nad Tradycją Antyczną (OBTA) na Wydziale „Artes Liberales” w ramach Humboldt Alumni Award przez Katarzynę Marciniak [35].
Jedną z pierwszych publikacji związanych z antykiem w przestrzeni cyfrowej była praca Accessing Antiquity: The Computerization of Classi-cal Studies pod redakcją Jona Solomona (1993). W tomie znalazły się m.in. artykuły Theodore’a F. Brunnera, dyrektora Thesaurus Linguae Graecae. A Digital Library of Greek Literature w latach 1972–1998, oraz wspomnianego w poprzednim rozdziale J.D. Boltera, teoretyka hiper-tekstu. W 2004 roku ukazała się publikacja A companion to digital huma-nities pod redakcją Susan Schreibman, Raymonda G. Siemensa i Johna Unswortha (Malden, Mass.)[36], a w 2010 Digital Research in the Arts and Humanities pod redakcją Gabriela Bodarda i Simona Mahony’ego (Farnham, Surrey, England; Burlington, VT). Na szczególną uwagę zasługuje również spis stale aktualizowanych artykułów w serwisie PDL[37] oraz zbiór prac pt. Changing the Center of Gravity: Transforming Classical Studies Through Cyberinfrastructure opublikowany w „Digital Humanities Quarterly” w 2009 roku[38].
Pojedyncze artykuły nawiązujące do powyższych zagadnień można ponadto znaleźć na łamach takich czasopism, jak: „Digital Scholarship in the Humanities” (Oxford University Press w koope-racji z The European Association for Digital Humanities oraz The Alliance of Digital Humanities Organizations) czy „Digital
Huma-[35]
[36]
[37]
[38]
[35] http://mythicalbeasts.obta.al.uw.edu.pl/, dostęp:
16 X 2016. Wymienione w tym rozdziale przedsięwzięcia stanowią zaledwie przykład wielu konferencji, sympo-zjów i spotkań organizowanych zarówno przez ośrodki akademickie, jak i stowarzyszenia i koła doktorantów.
Tylko w 2016 roku Sekcja Amici Antiquitatis Studenckiego Koła Naukowego Historyków im. Gerarda Labudy przy Instytucie Historii UAM współorganizowała dwie kon-ferencje „Galaktyczny Uniwersytet UAM” (marzec 2016) oraz „Starożytność w filmie. Kreacje wątków kobiecych.
Granice swobody artystycznej” (kwiecień 2016).
[36] Na szczególną uwagę zasługuje artykuł G. Crane’a, Classics and the Computer, op. cit., http://digitalhuma-nities.org:3030/companion/view?docId=blackwell
[38] Zob. rozdział poprzedni, http://digitalhumanities.
org/dhq/vol/3/1/index.html, dostęp: 16 X 2016.
46
nities Quarterly” (w systemie open access, The Alliance of Digital Humanities Organizations). Periodyk „The Classical World” w 1998 roku zatytułował nr 6 (vol. 91) Computing in the Classics i poświęcił go zagadnieniom roli mediów cyfrowych w filologii klasycznej. Po-nadto każdego roku czasopismo publikuje wykaz źródeł elektro-nicznych – Texts and Technology: Resources for Teachers obejmujących tematykę grecko-rzymskiego świata. Dla przykładu w numerze trzecim z 2010 roku (vol. 103) znajdziemy opracowanie Audio-Visual Materials in Classics autorstwa Janice F. Siegel (s. 345–430).
W 2005 roku zbiorem artykułów W cyfrowym labiryncie wspól-nie z Aleksandrem W. Mikołajczakiem i Markiem Kaźmierczakiem rozpoczęliśmy interdyscyplinarną dyskusję nad statusem ontolo-gicznym antyku w przestrzeni cyfrowej, wskazując zarówno brak dostosowanej do medium metodologii, jak i nieadekwatność wcześ- niej rozwijanych i dotąd stosowanych metod badawczych. Kolejna wspólna publikacja – Antyk w cyberprzestrzeni – była kontynuacją podjętego tematu i jednocześnie podsumowaniem projektu pod tym samym tytułem [39].
W publikacjach związanych z perspektywą eClassics dominują dwa obszary badawcze: popularyzatorsko-edukacyjny oraz informatycz-ny. Pierwszy z nich rozpoczął się na przełomie lat 80. i 90. od opisa-nia wielu osiągnięć w dziedzinie studiów klasycznych uzyskiwanych w wyniku korzystania z technologii komputerowych, czego przykła-dem mogą być artykuły Stephena Waite’a, Susan Hockey czy Lindy Wright [40]. Wraz z postępującą informatyzacją pojawiły się kwestie edukacyjne. Autorzy zwrócili uwagę na nową przestrzeń badawczą i zastanawiali się, jak ową przestrzeń wykorzystać w nauczaniu. Lor-na Hardwick uważa Lor-na przykład, że rozwój technologii komputero-wych, w tym Internetu, zmienia w filologii klasycznej sposoby upra-wiania nauki oraz procesy nauczania języków klasycznych [41]. Jedne z tych zmian są według autorki kosmetyczne, inne mają daleko idące konsekwencje. Najwięcej uwagi poświęca zatem komunikacji,
publi-[39]
[40]
[41]
[39] Projekt własny Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1H01C 03128) realizowany na UAM w Poznaniu w latach 2005–2008 pod kierownictwem A.W. Mikołajczaka.
[40] Zob. S.V.F. Waite, Computers and the Classics, „Com-puters and the Humanities” 1970, vol. 5, nr 1, s. 47–51;
S. Hockey, An Agenda for Electronic Text Technology in the Humanities, „The Classical World” 1998, vol. 91, nr 6:
Computing in the Classics, s. 521–542; L. Wright, Classicists on the via Electronica, „Transactions of the American Phi-lological Association (1974–)” 1994, vol. 124, s. 337–340.
[41] L. Hardwick, Electrifying the Canon: The Impact of Computing on Classical Studies, „Computers and the Hu-manities” 2000, vol. 34, nr 3, s. 279.
47 kacji i rozpowszechnianiu wiedzy oraz rozmaitych narzędzi badaw-czych w kontekście wpływu na nie przestrzeni cyfrowej [42]. Z kolei Barbara F. McManus i Carl A. Rubino są zdania, że technologie oraz za-soby internetowe oferują klasykom o wiele więcej możliwości niż tra-dycyjne metody pedagogiczne [43]. Wśród „dobrodziejstw” Sieci ba-dacze wymieniają takie zalety, jak: uczenie się bazujące na źródłach, nauczanie zespołowe, kontrolę nad systemem uczenia się, interak-tywność, publikowanie przez uczniów wyników swoich badań oraz ciągłą aktualizację (updatability) materiałów naukowych [44]. Współ-cześnie coraz żywsza staje się dyskusja na temat poziomu merytorycz-nego materiałów pojawiających się w Sieci, szczególnie w kontekście mediów społecznościowych oraz tzw. trendu Web 2.0 [45].
Drugi z obszarów badawczych obejmuje zagadnienia o charakterze informatycznym. Autorzy koncentrują się na takich kwestiach, jak języki skryptowe czy rozwój aplikacji sieciowych. Istotą badań staje się rola i miejsce technologii pod względem tworzenia, opisywania i przetwarzania informacji z zakresu przede wszystkim literatury antycznej. Przykładami są wspomniana już praca Digital Research in the Arts and Humanities pod redakcją Gabriela Bodarda i Simona Maho-ny’ego oraz artykuły w takich periodykach, jak: „Digital Scholarship in the Humanities” czy „Digital Humanities Quarterly”.
Osobną grupę materiałów stanowią strony dużych, międzynaro-dowych projektów digitalizacji literatury antycznej. Powyższe przed-sięwzięcia reprezentują przede wszystkim dwa podmioty: The Hum-boldt Chair of Digital Humanities Uniwersytetu w Lipsku oraz The Packard Humanities Institute. Pierwszy z nich prowadzi m.in. nastę-pujące projekty: Leipzig Open Fragmentary Texts Series (Digital Frag-menta Historicorum Graecorum, Digital Athenaeus, Digital Marmor Parium, Perseids. Fragmentary Texts Editor) [46] oraz Open Greek and Latin Project of the Open Philology Project [47], drugi – Classical
[42]
[42] Ibidem, s. 284–286.
[43] B.F. McManus, C.A. Rubino, Classics and Internet Technology, „The American Journal of Philology” 2003, vol. 124, nr 4, s. 601–602.
[44] Ibidem.
[45] Zob. Changing the Center of Gravity: Transforming Classical Studies Through Cyberinfrastructure, eds G. Crane, M. Terras, „Di-gital Humanities Quarterly” 2009, vol. 3, nr 1, http://di„Di-gital- http://digital-humanities.org/dhq/vol/3/1/index.html, dostęp: 16 X 2016.
[46] Wykaz wszystkich wymienionych projektów wraz z opisem, zob. http://www.dh.uni-leipzig.de/wo/lofts/, dostęp: 15 X 2016.
[47] http://www.dh.uni-leipzig.de/wo/projects/open-greek-and-latin-project/, dostęp: 15 X 2016. Wykaz wszystkich projektów prowadzonych przez Uniwersytet w Lipsku, zob. http://www.dh.uni-leipzig.de/wo/pro-jects/, dostęp: 15 X 2016.
48
Latin Texts [48] i Searchable Greek Inscriptions [49]. Do tej listy nale-ży dołączyć również wielokrotnie cytowane Thesaurus Linguae Grae- cae i Perseus Digital Library oraz takie projekty, jak: The Homer Mul-titext [50] (ilustr. 5), The Suda On Line: Byzantine Lexicography [51], Pleiades [52]. Wśród stron i stowarzyszeń popularyzujących tema-tykę eClassics, a także recenzujących i odnotowujących rozmaite publikacje, przedsięwzięcia, konferencje, warsztaty itp., wymienić należy The Digital Classicist [53], The Stoa Consortium [54], Digital Classics Association [55], Bryn Mawr Classical Review [56]. Warto do-dać, że podobną rolę odgrywa w Polsce strona Fundacji „Traditio Eu-ropae” [57] oraz newslettery serwisu Classica, mediaevalia etc. [58]
prowadzonego przez Krzysztofa Nowaka z Pracowni Łaciny Średnio-wiecznej IJP PAN i Rafała Rosoła z Instytutu Filologii Klasycznej UAM w Poznaniu.
[48]
[49]
[50]
[51]
[52]
[53]
[54]
[55]
[56]
[57]
[58]
[48] http://latin.packhum.org/, dostęp: 15 X 2016.
[49] http://epigraphy.packhum.org/, dostęp: 15 X 2016.
[50] http://www.homermultitext.org/index.html, dostęp: 15 X 2016.
[51] http://www.stoa.org/sol/, dostęp: 15 X 2016.
[52] https://pleiades.stoa.org/home, dostęp: 15 X 2016.
[53] http://www.digitalclassicist.org/, dostęp:
15 X 2016. Strona posiada również wersję w formacie
wiki, zob. The Digital Classicist Wiki, https://wiki.digi-talclassicist.org/Main_Page, dostęp: 15 X 2016.
[54] http://www.stoa.org/, dostęp: 15 X 2016.
[55] http://dca.drupalgardens.com/, dostęp: 15 X 2016.
[56] http://bmcr.brynmawr.edu/, dostęp: 15 X 2016.
[57] http://www.traditio-europae.org/index.php, dostęp: 15 X 2016.
[58] http://classica-mediaevalia.pl/, dostęp: 15 X 2016.
Ilustr. 5 Zrzut ekranowy ze strony The Homer Mul- titext przedstawiającej ilustrację Marcianus Graecus Z. 454 (= 822) (Venetus A), folio 12r, Iliada I 1-1.25
RozDział III